Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

ARTÍCULO NEMA NATALIKGALHTAWAKGA 19

«Mapakgsina xalak norte» kxlikgalhsputni kakilhtamaku

«Mapakgsina xalak norte» kxlikgalhsputni kakilhtamaku

«Kxlikgalhsputni kakilhtamaku, mapakgsina xalak sur natalatlawa [...] mapakgsina xalak norte» (DAN. 11:40).

TAKILHTLIN 150 ¡Jehová nalakgmaxtuyan!

TUKU NATALICHUWINAN *

1. ¿Tuku nakinkamakgtayayan nakatsiyaw komo liwana nalakputsananiyaw tuku lichuwinankanit kBiblia?

¿TUKU naʼakgspula xkachikin Jehová nialh makgas kilhtamaku? Tlan nakatsiyaw xatakgalhtin. Tuku lichuwinan Biblia nakinkamakgtayayan nakatsiyaw tuku lu xlakaskinka nakgantaxtu nialh makgas kilhtamaku. Wi pulaktum tuku xlichuwinankanit nema lu nakinkamakgtayayan nakatsiyaw tuku natlawakgo makgapitsin tlakg xalaklanka mapakgsinanin xlikalanka katiyatni. Tekgsaw anta kDaniel, capítulo 11, niku lichuwinan pi chatiy mapakgsinanin xʼamakgo latalatlawakgo: mapakgsina xalak norte chu mapakgsina xalak sur. Lhuwata tuku kgantaxtunit xlakata uma tuku xlichuwinankanit, wa xlakata tlan nawanaw pi tuku nina kgantaxtu xlikana nakgantaxtu.

2. Chuna la lichuwinan Génesis 3:15; Apocalipsis 11:7 chu 12:17, ¿tuku kuenta kilitlawatkan akxni nalakputsananiyaw tuku lichuwinalh Daniel?

2 Xlakata liwana naʼakgatekgsaw tuku lichuwinankanit kcapítulo 11 xla Daniel, talakaskin liwana nakatsiyaw pi kajwatiya kakilhchanima mapakgsinanin chu tamapakgsin nema katalatlawakgonit xkachikin Jehová. Chu maski xlakskujnin Dios ni lhuwa wilakgo kxlikalanka katiyatni, ankgalhin akxilhkgonit tuku tlawakgo. ¿Tuku xlakata? Xlakata Satanás chu xkakilhtamaku kamasputuputunkgo tiku lakskujnanikgo Jehová chu Jesús (kalikgalhtawakga Génesis 3:15 chu Apocalipsis 11:7; 12:17). Talakaskin nalakputsananiyaw tuku atanu xlichuwinankanit kBiblia xlakata liwana nakatsiyaw tuku kilhchanima tuku xlichuwinanit Daniel.

3. ¿Tuku nalichuwinanaw kʼuma artículo chu kʼatanu artículo?

3 Chuna la lichuwinaw, kʼuma artículo naʼakxilhaw tuku wan Daniel 11:25-39. Naʼakxilhaw tiku litaxtukgolh mapakgsina xalak norte chu mapakgsina xalak sur kkata 1870 asta 1991, chu naʼakxilhaw tuku xlakata xlakaskinka nalakgpaliyaw pulaktum la xʼakgatekgsaw tuku xlichuwinanit Daniel. Kʼatanu artículo naʼakxilhaw tuku lichuwinan Daniel 11:40-12:1 chu liwana naʼakgatekgsaw tuku kilhchanima tuku xlichuwinankanit pi xʼama kgantaxtu lata kkata 1990 chu xʼama kgalhsputa kʼArmagedón. Akxni naʼakxilhaw uma akgtiy artículos, lu nakinkamakgtayayan komo naʼakxilhaw esquema «Mapakgsinanin tiku nalatalatlawakgo kxlikgalhsputni kakilhtamaku». Pero pulana talakaskin nakatsiyaw tiku umakgolh chatiy mapakgsinanin tiku xkalichuwinankanit.

LA NAKATSIYAW TIKU MAPAKGSINA XALAK NORTE CHU MAPAKGSINA XALAK SUR

4. ¿Tuku pulaktutu nakinkamakgtayayan liwana nakatsiyaw tiku mapakgsina xalak norte chu tiku mapakgsina xalak sur?

4 Makgasa, tiku xkalilakgapaskan «mapakgsina xalak norte» chu «mapakgsina xalak sur» wa tiku xwilakgo kxnorte Israel chu tiku xwilakgo ksur. ¿Tuku likatsiyaw? Xlakata ángel tiku tachuwinalh Daniel wanilh: «Kminit tlawa pi naʼakgatekgsa tuku naʼakgspula minkachikin kxlikgalhsputni xaʼawatiya kilhtamaku» (Dan. 10:14). Israel xkachikin Dios litaxtulh asta kPentecostés kkata 33. Pero lata uma kilhtamaku, Jehová lichuwinalh pi wa xkachikin xʼamakgo litaxtukgo tiku kstalanikgolh Jesús. Wa xlakata, tuku xlichuwinankanit kcapítulo 11 xla Daniel ni wa kilhchanima kachikin Israel, wata wa kakilhchanima kstalaninanin Cristo (Hech. 2:1-4; Rom. 9:6-8; Gál. 6:15, 16). Nachuna, chuna la titaxtutilhanit kilhtamaku mapakgsina xalak norte chu mapakgsina xalak sur talakgpalitilhakgonit. Pero umakgolh mapakgsinanin pulaktutu tuku tlawakgonit. Pulana, wi tuku katlawanikgonit xkachikin Jehová. Xlipulaktiy, chuna la kalikatsininit xkachikin Dios, limasiyakgonit pi ni akxilhputunkgo xaxlikana Dios. Chu xlipulaktutu, umakgolh chatiy mapakgsinanin latalatlawakgonit.

5. ¿Xʼanan chatum mapakgsina xalak norte chu chatum mapakgsina xalak sur ksiglo akgtiy chu kxlikgalhsputni siglo 19? Kalichuwinanti.

5 Ksiglo akgtiy, lhuwa tiku xwankgo pi kstalaninanin Cristo xlitaxtukgo tsukukgolh makgtanukgo kcongregación. Chu tsukukgolh masiyakgo nixaxlikana tamasiy chu makgtsekgkgolh tuku xaxlikana masiya xTachuwin Dios. Lata uma kilhtamaku, chu asta akxni ksputmaja siglo 19, ni xʼanan akgtum grupo tiku makxtum xkakninanikgo Dios unu kKatiyatni. Tiku xwankgo pi kstalanikgo Cristo xwankgonit tlakg talhuwikgolh chuna la nixatlan likuxtu, chu nialh liwana xtalakgapaskgo tiku xaxlikana kstalaninanin Cristo xwankgonit (Mat. 13:36-43). ¿Tuku xlakata lu xlakaskinka nakatsiyaw uma? Xlakata limasiya pi tuku lichuwinanka xlakata mapakgsina xalak norte chu mapakgsina xalak sur ni wa kakilhchanima mapakgsinanin o tamapakgsin nema xwilakgo ksiglo akgtiy chu kxlikgalhsputni siglo 19. Kʼumakgolh kata ni xʼanan akgtum grupo tiku makxtum xkakninanikgolh Dios nema xkatlawanika tuku nitlan. * Pero mapakgsina xalak norte chu mapakgsina xalak sur xʼamaparakgolh tawilakgo kxlikgalhsputni siglo 19. ¿Tuku xlakata?

6. ¿Tuku kilhtamaku chu la tlan katsiparaka tiku xaxlikana xkachikin Dios xlitaxtukgo?

6 Xkachikin Dios tsukulh talakkaxtawila lata kkata 1870. Uma kata, Charles Russell chu xmakgtayananin xtamakxtumikgo xlakata nalikgalhtawakgakgo Biblia. Chuna la xlichuwinankanit, uma grupo wa skujni litaxtulh tiku xʼama malakki tiji akxni nina xtawila xTamapakgsin Cristo (Mal. 3:1). Chu la uku liwana tasiyapa tiku xkachikin Dios litaxtukgo. ¿Xʼanan akgtum tlakg xatliwakga tamapakgsin uma kata nema xkatlawanilh tuku nitlan xlakskujnin Jehová? Kaʼakxilhwi.

¿TIKU MAPAKGSINA XALAK SUR?

7. ¿Tiku mapakgsina xalak sur xlitaxtu asta akxni xlama xaPulana Guerra xLikalanka Katiyatni?

7 Kkata 1870, Gran Bretaña xkgalhi lhuwa lakgtliwakgan soldados nixawa atanu kachikin chu wa tiku tlakg xalanka tamapakgsin litaxtulh kxlikalanka katiyatni. Daniel lichuwinalh pi uma kachikin xlitaxtu aktsu akgalokgot nema katlajalh pulaktutu tamapakgsin, Francia, España chu Países Bajos (Dan. 7:7, 8). Gran Bretaña wa mapakgsina xalak sur xlitaxtu asta akxni xlama xaPulana Guerra xLikalanka Katiyatni. Pero uma kilhtamaku, Estados Unidos de América wa tiku tlakg xkgalhi tumin nixawa amakgapitsin kachikin chu akxtum tsukulh taskuja Gran Bretaña.

8. ¿Tiku mapakgsina xalak sur litaxtunit kʼuma xaʼawatiya kilhtamaku?

8 Akxni xlama xaPulana Guerra xLikalanka Katiyatni, Estados Unidos chu Gran Bretaña akxtum lakgolh chu wa tiku tlakg lakgtliwakgan mapakgsinanin litaxtukgolh kxlikalanka katiyatni. Chuna la lichuwinalh Daniel, uma mapakgsina kamamakxtumilh «lakgtliwakgan chu lhuwa soldados» (Dan. 11:25). Kʼuma xaʼawatiya kilhtamaku, Estados Unidos chu Gran Bretaña wa mapakgsina xalak sur litaxtukgo. * Pero ¿tiku mapakgsina xalak norte?

TAWILAPARA MAPAKGSINA XALAK NORTE

9. 1) ¿Tuku kilhtamaku tawilapa mapakgsina xalak norte? 2) ¿La kgantaxtulh tuku xlichuwinankanit kDaniel 11:25?

9 Kkata 1871, akgtum kata alistalh Russell chu xmakgtayananin tlawakgolh akgtum grupo xlakata nalakputsananikgo Biblia, tawilapa mapakgsina xalak norte. ¿Tiku uma? Alemania. Kʼuma kata Otto von Bismarck makgtayanalh xlakata nalakatsuku tamapakgsin xla Alemania. Mapakgsina Guillermo I xalak Prusia emperador litaxtulh kxlikalanka Alemania chu lakgayawalh Bismarck wa tiku napuxkulin uma tamapakgsin. * Ni makgas kilhtamaku, Alemania wa tiku tsukulh kamapakgsi kachikin xalak África chu kPacífico, chu tsukulh talalakatawaka Gran Bretaña (kalikgalhtawakga Daniel 11:25). Tamapakgsin xalak Alemania kamamakxtumilh lhuwa lakgtliwakgan soldados chu wa xlipulaktiy tiku xkgalhi tlakg lhuwa soldados kxlikalanka katiyatni. Limaklakaskilh uma litliwakga xlakata nakatalatlawa xtalamakgasitsin kxaPulana Guerra xLikalanka Katiyatni.

10. ¿La kgantaxtulh Daniel 11:25b, 26?

10 Alistalh, Daniel lichuwinalh tuku xʼama akgspula Alemania chu lhuwa ksoldados. Lichuwinalh pi mapakgsina xalak norte ni xʼama makgapala. ¿Tuku xlakata? Daniel lichuwinalh: «Nalakkaxwilikgo tuku lu nitlan natlawanikgo. Chu wa tiku wakgo lakgkgama xliwat tiku namalakgsputukgo» (Dan. 11:25b, 26a). Kxkilhtamaku Daniel, tiku xwakgo «lakgkgama xliwat mapakgsina» wa tiku xtlawakgo taskujut nema xla xkalakgayawanit ktamapakgsin (Dan. 1:5). ¿Chu tiku kalichuwinankan unu? Wa tiku xkalakgayawakanit lu xlakaskinka taskujut kxTamapakgsin Alemania, chuna la tiku xkapulalinkgo lhuwa soldados xlakata natlawakgo tuku xkawani mapakgsina, tiku alistalh makgtayanankgolh xlakata natlajakan Alemania. * Daniel ni kajwatiya lichuwinalh pi uma tamapakgsin xʼamaka tlajakan, wata nachuna lichuwinalh tuku xʼama kitaxtu xlakata xtalatlawanit mapakgsina xalak sur. Lichuwinalh xlakata mapakgsina xalak norte: «Nakatalatlawakan lhuwa ksoldados chu lhuwa tiku nanikgo» (Dan. 11:26b). Chuna la xwankanit, lhuwa ksoldados Alemania katalatlawakgoka kxaPulana Guerra xLikalanka Katiyatni, chu lhuwa tiku nikgolh. Kʼuma guerra tlakg lhuwa tiku nikgolh nixawa kʼatanu guerra.

11. Chuna la xlichuwinankanit kDaniel 11:27-30, ¿tuku tlawakgolh mapakgsina xalak norte chu mapakgsina xalak sur?

11 Anta kDaniel 11:27, 28 lichuwinan tuku xʼamakgo tlawakgo mapakgsina xalak norte chu mapakgsina xalak sur akxni nina xtsuku xaPulana Guerra xLikalanka Katiyatni, anta wan: «Lakatum kmesa natawilakgo chu nalawanikgo taʼakgsanin». Nachuna lichuwinan pi mapakgsina xalak norte xʼama maʼakgstokgwili «lhuwa tuku lanka xtapalh». Chu chuna kgantaxtulh. Alemania chu Gran Bretaña xlawanikgo pi xlakaskinkgo kaʼanalh takaksni, pero putum uma kaj taʼakgsanin xwanit, xlakata kkata 1914 tsukulh xalanka guerra. Akxni nina xchan uma kata, Alemania xmaʼakgstokgwilinit lhuwa tuku lanka xtapalh chu litaxtulh xlipulaktiy tamapakgsin nema xkgalhi tlakg lhuwa tumin kxlikalanka katiyatni. Wa xlakata, chuna la xlichuwinankanit kDaniel 11:29 chu tuku litsuku versículo 30, Alemania talalakatawakalh mapakgsina xalak sur, pero tlajaka.

MAPAKGSINANIN TALATLAWAKGO XKACHIKIN DIOS

12. ¿Tuku tlawakgolh mapakgsina xalak norte chu mapakgsina xalak sur kxaPulana Guerra xLikalanka Katiyatni?

12 Lata kkata 1914, umakgolh chatiy mapakgsinanin tlakg limawakakgolh la xlatalatlawamakgolh chu la xkatalatlawamakgolh xkachikin Dios. Akgtum li’akxilhtit, kxaPulana Guerra xLikalanka Katiyatni, tamapakgsin xalak Alemania chu xalak Gran Bretaña kaputsastalanikgolh kskujnanin Dios xlakata ni makgtanukgolh kʼguerra. Chu chuna la xlichuwinankanit kʼApocalipsis 11:7-10, Estados Unidos katamaknukgolh kpulachin tiku xpulalinkgo la xlichuwinankan Dios.

13. ¿Tuku tlawalh mapakgsina xalak norte kkata 1930 chu kxliʼAkgtiy Guerra xLikalanka Katiyatni?

13 Alistalh, kkata 1930 chu kxliʼAkgtiy Guerra xLikalanka Katiyatni, mapakgsina xalak norte kaputsastalanilh xlakskujnin Dios. Akxni partido nazi tsukulh mapakgsinan, Hitler chu tiku xmakgtayakgo nialh mastakgolh talakaskin nakakninanikan Dios. Umakgolh talamakgasitsin kamakgnikgolh lhuwa xlakskujnin Jehová chu lhuwa tiku katamaknuka kcampos de concentración. Daniel xlichuwinanit uma. Xlichuwinanit pi mapakgsina xalak norte x’ama maxkajwi «xtemplo» Dios chu xʼama mapanu «tamakamastan nema chali chali tlawakan», uma kilhchanima pi xʼamakgo malakgachokgokgo la lichuwinankan Dios (Dan. 11:30b, 31a). Tiku xkapulalin, Hitler, asta lichuwinalh pi xʼama masputu xkachikin Dios kʼAlemania.

TAWILA XASASTI MAPAKGSINA XALAK NORTE

14. ¿Tiku mapakgsina xalak norte litaxtulh akxni ksputnita kxliʼAkgtiy Guerra xLikalanka Katiyatni, chu tuku likatsiyaw?

14 Akxni sputli kxliʼAkgtiy Guerra xLikalanka Katiyatni, xtamapakgsin Unión Soviética makglhtilh Alemania lhuwa kachikinin nema xkamapakgsi. Xtachuna la tamapakgsin nazi, Unión Soviética chu tiku xtatayakgo kaputsastalanikgolh putum tiku xkakninanikgo xaxlikana Dios xlakata ni wa xkgalhakgaxmatkgo kachikin, chu chuna mapakgsina xalak norte litaxtulh.

15. ¿Tuku tlawalh mapakgsina xalak norte akxni sputli kxliʼAkgtiy Guerra xLikalanka Katiyatni?

15 Akxni aku ksputnit kxliʼAkgtiy Guerra xLikalanka Katiyatni, xasasti mapakgsina xalak norte, Unión Soviética chu tiku tatayakgolh, kaputsastalanilh xkachikin Dios. Apocalipsis 12:15-17 tamalakxtumi uma taputsastalanit xtachuna la «akgtum kgalhtuchokgo». Chuna la xlichuwinankanit unu, mapakgsina xalak norte nialh mastalh talakaskin nalichuwinankan Dios chu katamakxtulh kxkachikin lhuwa kskujnin Dios. Kxaʼawatiya kilhtamaku, mapakgsina xalak norte chuntiyaku tlakg kaputsastalaninit xkachikin Dios, pero nikxni malakgachokgonit xtaskujutkan. *

16. ¿La makgantaxtilh Unión Soviética tuku xlichuwinankanit kDaniel 11:37-39?

16 (Kalikgalhtawakga Daniel 11:37-39). Chuna la xlichuwinanit Daniel, mapakgsina xalak norte ni maxkilh «takaknin nema lakgchan xDioskan xnatlatnikan». ¿La tlawalh? Unión Soviética xmalakgachokgoputun putum takanajla nema xʼanan anta xlakata xkamasputuputun putum takanajla. Wa xlakata, kkata 1918 xtamapakgsin Unión Soviética mastalh limapakgsin pi kʼescuelas xmasiyaka pi ni anan chatum Dios. ¿Chu la maxkilh «takaknin dios tiku kgalhi litliwakga»? Laktlawalh lhuwa tumin xlakata namatliwakglha lhuwa ksoldados chu tlawalh lhuwa tuku limakgninankan xlakata tlakg nakgalhi limapakgsin. Alistalh, mapakgsina xalak norte chu mapakgsina xalak sur maʼakgstokgwilikgolh lhuwa tuku limakgninankan xlakata nakamalakgsputu lhuwa millones latamanin.

CHATIY TALATLAWANANIN AKXTUM SKUJKGO

17. ¿Tuku kilhchanima «tuku xalixkajni chu tuku malakgsputunan»?

17 Mapakgsina xalak norte chu mapakgsina xalak sur wi tuku akxtum lakkaxwilikgonit natlawakgo: lakkaxwilikgonit «tuku xalixkajni chu tuku malakgsputunan» (Dan. 11:31). Uma «tuku xalixkajni» wa Organización de las Naciones Unidas.

18. ¿Tuku xlakata wanaw pi Naciones Unidas wa «tuku xalixkajni chu tuku malakgsputunan»?

18 Tuku lichuwinalh Daniel masiya pi «tuku xalixkajni» wa kilhchanima Organización de las Naciones Unidas xlakata wan pi natlawa tuku kajwatiya wa xTamapakgsin Dios tlan namakgantaxti: nalimin takaksni kxlikalanka katiyatni. Chu Daniel wan pi «malakgsputunan» xlakata wa tiku nakamalakgsputu putum nixaxlikana takanajla (kaʼakxilhti esquema «Mapakgsinanin tiku nalatalatlawakgo kxlikgalhsputni kakilhtamaku»).

¿TUKU XLAKATA LU XLAKASKINKA NAKATSIYAW UMA?

19, 20. 1) ¿Tuku xlakata lu xlakaskinka nakatsiyaw tuku kgantaxtutilhanit? 2) ¿Tuku takgalhskinin nakgalhtiyaw kʼatanu artículo?

19 Lu xlakaskinka naʼakxilhaw umakgolh tuku titaxtutilhanit makgasa xlakata limasiya pi lata kkata 1870 asta 1991 kgantaxtulh makgapitsi tuku xlichuwinanit Daniel xlakata mapakgsina xalak norte chu mapakgsina xalak sur. Wa xlakata tlan nakanajlayaw pi tuku nina kgantaxtu xlikana nakgantaxtu.

20 Pero Unión Soviética lakxlalh kkata 1991. Wa xlakata, ¿tiku mapakgsina xalak norte la uku? Kʼatanu artículo nakgalhtiyaw uma takgalhskinin.

TAKILHTLIN 128 Katayaniw asta akxni namin lisputni

^ párr. 5 Akxilhaw lhuwa tuku limasiya pi tuku xlichuwinanit Daniel xlakata «mapakgsina xalak norte» chu «mapakgsina xalak sur» chuntiya kgantaxtuma. ¿Tuku xlakata liwana katsiyaw? ¿Chu tuku xlakata lu xlakaskinka liwana nakatsiyaw tuku xlichuwinanit Daniel?

^ párr. 5 Wa xlakata, tlan nawanaw pi mapakgsina xalak roma Aureliano (270-275 a. x. J.) ni wa «mapakgsina xalak norte» xlitaxtu chu mapakgsina Zenobia (267-272 a. x. J.) ni wa «mapakgsina xalak sur» xlitaxtu. Uma wa tuku talakgpalilh chuna la xʼakgatekgsaw tuku xlichuwinankanit kcapítulo 13 chu 14 xla libro Prestemos atención a las profecías de Daniel.

^ párr. 9 Kkata 1890, emperador o mapakgsina Guillermo II tlawalh pi Bismarck namakgxtakga tuku xlakgaya kpumapakgsin.

^ párr. 10 Umakgolh tiku xkalakgayawakanit lu xlakaskinka taskujut kxTamapakgsin Alemania makgtayanankgolh xlakata natlajakan Alemania. Akgtum liʼakxilhtit, nialh makgtayakgolh mapakgsina xalak Alemania, kawanikgolh amakgapitsin kachikinin tuku ni tliwakglh xwi kkachikin chu tlawakgolh pi mapakgsina xmakgxtakgli la xmapakgsinama.

^ párr. 15 Chuna la wan Daniel 11:34, mapakgsina xalak norte kaj ni makgas kilhtamaku nialh xʼama kaputsastalani kstalaninanin Cristo. Uma chuna kgantaxtulh, akgtum liʼakxilhtit, kkata 1991 lakxlalh la xmapakgsinama Unión Soviética.