Kalap go long lista

Kalap go long lista bilong ol tok

STADI ATIKOL 19

“King Bilong Not” Long Taim Bilong Pinis

“King Bilong Not” Long Taim Bilong Pinis

“Long taim bilong pinis, king bilong saut bai insait wantaim em [king bilong not] na ol bai subim narapela narapela.”—DAN. 11:40.

SINGSING 150 [49] Askim God Long Kisim Bek Yu

PRIVIU *

1. Tok profet bilong Baibel i helpim yumi long save long wanem ol samting?

KLOSTU tru nau wanem samting bai kamap long ol manmeri bilong Jehova? Yumi inap save long ol samting bai kamap. Ol tok profet bilong Baibel i helpim yumi long luksave long ol bikpela samting bai kamap. Wanpela tok profet i helpim yumi long save long ol samting em sampela strongpela gavman long graun bai mekim. Dispela tok profet i stap long Daniel sapta 11, na em i stori long 2-pela king husat i birua long narapela narapela, em king bilong not na king bilong saut. Bikpela hap bilong dispela tok profet i kamap tru pinis, olsem na yumi ken bilip tru olsem ol narapela hap tok bilong dispela tok profet bai kamap tru.

2. Olsem Stat 3:15 na Revelesen 11:7 na 12:17 i kamapim, yumi mas tingim wanem ol samting taim yumi stadi long tok profet bilong Daniel?

2 Sapos yumi laik kliagut long tok profet bilong Daniel sapta 11, orait yumi mas tingim gut olsem: Dispela tok profet i makim ol lida na ol gavman husat i mekim wok bos long hap we planti manmeri bilong God i stap long en o ol i birua long lain bilong God. Taim yumi skelim populesen bilong ol manmeri long graun, ol manmeri bilong God i liklik lain, tasol ol bikpela hevi i save painim ol. Bilong wanem? Bikos Satan na lain bilong em i holim wanpela tingting tasol—ol i laik tru long bagarapim ol manmeri husat i mekim wok bilong Jehova na Jisas. (Ritim Stat 3:15 na Revelesen 11:7; 12:17.) Na tu, tok profet bilong Daniel i mas stret wantaim ol narapela tok profet bilong Baibel. Sapos yumi laik kisim stretpela save long tok profet bilong Daniel, orait mobeta yumi skelim wantaim ol narapela tok bilong Baibel.

3. Long dispela atikol na long neks atikol, yumi bai stori long wanem samting?

3 Orait nau yumi bai skelim ol tok bilong Daniel 11:25-39. Yumi bai kisim save long husat i stap olsem king bilong not na king bilong saut long 1870 i go inap long 1991. Na tu, yumi bai kisim save long wai na yumi mekim sampela senis long save bilong yumi long wanpela hap bilong dispela tok profet. Long neks atikol, yumi bai stori long Daniel 11:40–12:1, na kisim stretpela save long wanpela hap bilong dispela tok profet we i stori long ol samting i kamap long haptaim kirap long 1991 na bai i go inap long pait bilong Armagedon. Taim yu stadi long dispela 2-pela atikol, em bai gutpela sapos yu skelim sat “Ol Birua King Long Taim Bilong Pinis.” Orait, pastaim yumi mas painimaut long dispela 2-pela king long tok profet.

PAINIMAUT LONG KING BILONG NOT NA KING BILONG SAUT

4. Yumi mas tingim wanem 3-pela samting taim yumi laik painimaut long king bilong not na king bilong saut?

4 Long bipo, ol dispela biknem “king bilong not” na “king bilong saut” i makim ol gavman i stap long hap not na hap saut bilong kantri Israel. Wai na yumi tok olsem? Lukim tok bilong ensel husat i bringim tok i go long Daniel: “Mi kam bilong helpim yu long kliagut long ol samting bai painim ol manmeri bilong yu long taim bilong las de.” (Dan. 10:14) Ol manmeri bilong kantri Israel i bin stap olsem ol manmeri bilong God, tasol senis i kamap long Pentikos 33 C.E. Kirap long dispela taim, Jehova i soim klia tru olsem em i tingim ol disaipel bilong Jisas olsem ol manmeri tru bilong em. Olsem na bikpela hap bilong tok profet long Daniel sapta 11 i makim ol samting bai kamap long ol disaipel bilong Krais, na i no long ol manmeri bilong kantri Israel. (Apo. 2:1-4; Rom 9:6-8; Gal. 6:15, 16) Narapela narapela lida o gavman i senis senis long stap olsem king bilong not na king bilong saut. Tasol sampela samting i wankain long ol dispela lida o gavman. Namba 1: Ol dispela lida o gavman i bin mekim wok bos long hap we planti manmeri bilong God i stap long en o ol i birua long lain bilong God. Namba 2: Pasin birua ol i mekim long lain bilong God i soim olsem ol i heitim Jehova, em God tru. Namba 3: Dispela 2-pela king i birua long narapela narapela bikos ol i laik kisim biknem.

5. Yu ting king bilong not na king bilong saut i bin stap long haptaim namel long yia 100 C.E. na 1870? Eksplenim.

5 Bihain long yia 100 C.E., kongrigesen Kristen i no kamap bikpela. Ol giaman Kristen i kamap planti moa; ol i bihainim bilip bilong ol haiden na ol i daunim tok i tru i stap long Buk Bilong God. Kirap long dispela taim na i kam inap long 1870, i no gat wanpela lain stret i stap olsem ol manmeri bilong God hia long graun. Tok bilong ol giaman Kristen i kamap planti olsem gras nogut na i pasim ol manmeri long luksave long ol Kristen tru. (Mat. 13:36-43) Wai na yumi mas tingim dispela poin? Yumi luksave olsem ol tok yumi ritim long king bilong not na king bilong saut i no makim ol lida o gavman husat i mekim wok bos long haptaim namel long 100 C.E. na 1870. I no gat wanpela lain stret i stap olsem ol manmeri bilong God na bai ol dispela lida o gavman inap birua long ol. * Tasol yumi save olsem king bilong not na king bilong saut bai kamap gen bihain long yia 1870. Hau na yumi save long dispela?

6. Wanem taim ol manmeri bilong God i stat long oganaisim ol yet olsem wanpela grup? Eksplenim.

6 Kirap long 1870, ol manmeri bilong God i stat long oganaisim ol yet olsem wanpela grup. Long dispela yia, Charles T. Russell na ol wanwok bilong em i kirapim wanpela grup bilong stadi long Baibel. Brata Russell na ol wanwok bilong em i mekim wok olsem man bilong bringim tok i ‘go paslain long redim rot’ na bai Kingdom Bilong Mesaia i kamap. (Mal. 3:1) Long dispela taim, wanpela lain stret i stap olsem ol manmeri bilong God! Long dispela taim, yu ting sampela gavman i bin mekim wok bos o birua long ol wokman bilong God? Yumi ken skelim ol samting i kamap.

HUSAT EM KING BILONG SAUT?

7. Wanem kantri i stap olsem king bilong saut i go inap long Wol Woa 1?

7 Long 1870, Inglan i kamap strongpela kantri long graun, na lain ami bilong en i gat bikpela strong. Dispela kantri i olsem wanpela liklik kom we i daunim 3-pela narapela kom—Frans, Spen, na Netelan. (Dan. 7:7, 8) Inglan i stap olsem king bilong saut i go inap long Wol Woa 1. Long dispela taim, Amerika i kisim nem olsem kantri i gat planti mani moa, na em i wok bung wantaim Inglan.

8. Insait long haptaim bilong las de, wanem kantri i stap olsem king bilong saut?

8 Long taim bilong Wol Woa 1, Amerika na Inglan i poroman na bungim lain ami bilong ol na pait long ol narapela kantri. Dispela 2-pela kantri i kamapim Gavman Inglan-Amerika. Olsem Daniel i tok profet long en, dispela king i kisim “wanpela strongpela na bikpela lain ami tru.” (Dan. 11:25) Insait long haptaim bilong las de, Gavman Inglan-Amerika i stap olsem king bilong saut. * Orait, wanem kantri i stap olsem king bilong not?

KING BILONG NOT I KAMAP GEN

9. (a) King bilong not i kamap gen long wanem taim? (b) Olsem wanem tok bilong Daniel 11:25 i kamap tru?

9 Long 1871, wanpela yia bihain long Russell na ol wanwok bilong em i kamapim grup bilong stadi long Baibel, king bilong not i kamap gen. Long 1871, Otto von Bismarck i kisim nem long kamapim nupela gavman, em Gavman Jemani. Wilhelm Namba 1 i stap king bilong Prusia, na em i kamap fes empera bilong Jemani, na em i makim Bismarck long kamap fes lida bilong dispela gavman. * Insait long sampela yia bihain, Jemani kisim strong long bosim ol narapela kantri long Afrika na long Solwara Pasifik, na Jemani stat long resis wantaim Inglan. (Ritim Daniel 11:25.) Gavman Jemani i kamapim strongpela lain ami, na bikpela lain nevi bilong en i klostu wankain long nevi bilong Inglan. Jemani yusim lain ami na lain nevi bilong en long pait long ol birua kantri long taim bilong Wol Woa 1.

10. Olsem wanem tok bilong Daniel 11:25b, 26 i kamap tru?

10 Daniel i tok profet long samting bai kamap long Gavman Jemani na lain ami bilong en. Em i tok profet olsem king bilong not “bai no inap sanap.” Bilong wanem? “Bikos ol bai wokim plen nogut agensim em. Na lain i save kaikai ol gutpela kaikai bilong em, ol bai bagarapim em.” (Dan. 11:25b, 26a) Long taim bilong Daniel, ol lain i save kaikai “ol gutpela kaikai bilong king,” em ol wokman husat i “mekim wok bilong king.” (Dan. 1:5) Dispela tok profet i makim husat? Em i makim ol ofisa i gat bikpela namba long Gavman Jemani—dispela i makim tu ol jeneral na ol edvaisa bilong lain ami bilong empera—bihain ol i mekim sampela samting we i pinisim wok bos bilong king. * Dispela tok profet i stori long hau Gavman Jemani bai pundaun, na tu, em i stori long wanem samting bai kamap taim Gavman Jemani i pait long king bilong saut. Tok profet i stori long samting bai kamap long king bilong not: “Lain ami bilong em, ol bai bagarap, na planti bai dai.” (Dan. 11:26b) Long taim bilong Wol Woa 1, lain ami bilong Jemani i “bagarap” na planti soldia bilong ol i “dai.” Paslain long dispela woa, i no bin gat wanpela pait olsem we planti manmeri tru i dai.

11. King bilong not na king bilong saut i mekim wanem?

11 Tok profet i stori long ol samting bai kamap na kirapim Wol Woa 1, na Daniel 11:27, 28 i tok king bilong not na king bilong saut “bai sindaun long wanpela tebol na mekim tok giaman.” Em i tok tu olsem king bilong not bai bungim “planti gutpela samting.” Na dispela tok i kamap tru. Jemani na Inglan i tokim narapela narapela olsem ol i laik bai ol i stap bel isi, tasol ol i mekim tok giaman bikos woa i kirap long 1914. Long ol yia paslain long 1914, Jemani kamap namba 2 kantri i gat biknem long planti mani. Olsem Daniel 11:29 na fes hap bilong ves 30 i tok profet long en, Jemani mekim pait long king bilong saut, tasol em i lus long pait.

OL KING I PAIT LONG LAIN BILONG GOD

12. Long taim bilong Wol Woa 1, king bilong not na king bilong saut i mekim wanem?

12 Kirap long 1914 na i kam, dispela 2-pela king i wok yet long birua long narapela narapela na long ol manmeri bilong God. Long taim bilong Wol Woa 1, ol wokman bilong God i tok nogat long insait long pait, olsem na Gavman Jemani na Gavman Inglan i mekim nogut tru long ol. Na gavman bilong Amerika i kalabusim ol man husat i go pas long mekim wok autim tok. Dispela hevi i truim tok profet i stap long Revelesen 11:7-10.

13. Long ol yia bihain long 1930 na long taim bilong Wol Woa 2, king bilong not i mekim wanem?

13 Long ol yia bihain long 1930 na long taim bilong Wol Woa 2, king bilong not i mekim hatpela pasin tru long ol manmeri bilong God. Taim lain Natsi i kontrolim Jemani, Hitler na ol sapota bilong em i tambuim wok bilong ol manmeri bilong God. King bilong not i kilim i dai 1,500 manmeri long lain bilong Jehova na kalabusim planti tru bilong ol long ol banis kalabus nogut. Daniel i bin tok profet long ol dispela samting. King bilong not i mekim hatpela pasin tru bilong stopim ol manmeri bilong God long onarim nem bilong Jehova, na long dispela rot i olsem em i “mekim doti ples holi” na “rausim sakrifais bilong oltaim.” (Dan. 11:30b, 31a) Hitler em lida long sait bilong king bilong not, na em i tok promis long pinisim olgeta manmeri bilong God long Jemani.

NARAPELA GAVMAN I KAMAP KING BILONG NOT

14. Bihain long Wol Woa 2, wanem kantri i kamap king bilong not? Eksplenim.

14 Bihain long Wol Woa 2, Komiunis Gavman bilong Soviet Yunion i kamap king bilong not—dispela komiunis gavman i daunim Jemani na em i kontrolim ol bikpela ples we Jemani i bin bosim long bipo. Wankain olsem lain Natsi, gavman bilong Soviet Yunion i birua nogut tru long ol manmeri husat i putim wok lotu bilong God i stap namba 1 samting long laip bilong ol.

15. Bihain long Wol Woa 2 i pinis, king bilong not i mekim wanem?

15 Bihain liklik long Wol Woa 2 i pinis, nupela king bilong not, em gavman bilong Soviet Yunion na ol poroman bilong en, ol i stat long birua long ol manmeri bilong God. Olsem tok profet bilong Revelesen 12:15-17 i kamapim, dispela king i tambuim wok autim tok na kalabusim planti tausen manmeri bilong Jehova. Long haptaim bilong las de, king bilong not i bin traim olgeta kain wei long stopim wok bilong ol manmeri bilong God, na i olsem em i kapsaitim “bikpela wara” long ol. *

16. Olsem wanem Soviet Yunion i truim tok bilong Daniel 11:37-39?

16 Ritim Daniel 11:37-39. King bilong not i truim dispela tok profet na em i no “soim rispek long God bilong ol papa bilong em.” Em i mekim wanem? Soviet Yunion i holim tingting long pinisim ol lotu, na em i traim long pinisim strong bilong ol. Olsem na long 1918, gavman bilong Soviet Yunion i putim wanpela lo, na dispela lo i kirapim ol skul long skulim ol sumatin olsem i no gat God. Hau na king bilong not i “givim glori long god bilong ol strongpela banis”? Soviet Yunion i lusim traipela mani tru long mekim lain ami bilong em i kamap bikpela moa, na em i wokim planti tausen tul na ol masin bilong yusim long pait. Bihain, king bilong not na king bilong saut i bungim planti strongpela tul na masin bilong yusim long kilim planti bilion manmeri!

TUPELA BIRUA KING I WOK BUNG WANTAIM

17. “Dispela stingpela samting bilong kamapim bagarap” em wanem samting?

17 King bilong not i wok bung wantaim king bilong saut long mekim wanpela bikpela samting; ol i kamapim “stingpela samting bilong kamapim bagarap.” (Dan. 11:31) Dispela “stingpela samting” em Yunaitet Nesen.

18. Wai na Yunaitet Nesen i kisim nem olsem “stingpela samting”?

18 Yunaitet Nesen i kisim nem olsem “stingpela samting” bikos em i tok em inap mekim samting em Kingdom Bilong God tasol inap mekim—kamapim bel isi long olgeta hap bilong graun. Tok profet i soim olsem dispela stingpela samting em “samting bilong kamapim bagarap” bikos Yunaitet Nesen bai go pas long bagarapim olgeta lotu giaman.—Lukim sat “Ol Birua King Long Taim Bilong Pinis.”

WAI NA YUMI MAS SAVE LONG DISPELA STORI?

19-20. (a) Wai na yumi mas save long dispela stori? (b) Yumi bai kisim bekim bilong wanem askim long neks atikol?

19 Yumi mas save bikos dispela stori i soim klia olsem tok profet bilong Daniel long king bilong not na king bilong saut i kamap tru long haptaim namel long 1870 na 1991. Olsem na yumi ken bilip olsem ol narapela hap bilong dispela tok profet bai kamap tru.

20 Long 1991, gavman bilong Soviet Yunion i pundaun. Olsem na long nau husat i stap olsem king bilong not? Neks atikol bai bekim dispela askim.

SINGSING 128 [24] Sanap Strong i Go Inap Long Pinis

^ par. 5 Ol samting i kamap long nau i soim klia tru olsem tok profet bilong Daniel long “king bilong not” na “king bilong saut” i wok yet long kamap tru. Hau na yumi save? Wai na yumi mas kliagut long ol samting em dispela tok profet i stori long en?

^ par. 5 Long dispela risen, i no stret long kolim Empera bilong Rom, Orelian (270-275 C.E.) olsem “king bilong not,” o Kwin Senobia (267-272 C.E.) olsem “king bilong saut.” Dispela em nupela save bilong senisim ol tok i stap long sapta 13 na 14 long buk Putim Yau Long Tok Profet Bilong Daniel!

^ par. 9 Long 1890, Kaiser Wilhelm Namba 2 i rausim Bismarck long gavman.

^ par. 10 Ol i mekim planti samting we i pinisim strong bilong gavman. Ol i no sapotim empera bilong ol, ol i autim ol tok hait long hau ol ami bilong ol i lus long pait, na ol i fosim king long lusim wok bilong em.

^ par. 15 Olsem Daniel 11:34 i kamapim, inap liklik haptaim king bilong not i stop long birua long ol Kristen. Dispela samting i kamap taim gavman bilong Soviet Yunion i pundaun long 1991.