1-2. Finshi twalasambilila muli cino cipande?

MUNO nshiku kwaliba ifingi ifilanga ukuti tuleikala ku mpela ya nshiku sha kulekelesha isha cino calo. Nomba line Yehova na Yesu Kristu bali no konaula amabuteko yonse ayalwisha Ubufumu bwa kwa Lesa. Ilyo ici cishilacitika, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ne mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo shikatwalilila ukulwishanya no kulwisha abantu ba kwa Lesa.

² Muli cino cipande, twalasambilila pa busesemo bwaba pali Daniele 11:40–12:1. Twalasambilila pa buteko bwimininako imfumu ya ku kapinda ka ku kuso pali ino nshita, pa co tushilingile ukulasakamanina pa fikacitika ku ntanshi, e lyo na pa co tulingile ukucetekelela ukuti Yehova akatupususha.

3-4. Mabuteko nshi yemininako imfumu ya ku kapinda ka ku kuso muno nshiku? Londololeni.

³ Ilyo ubuteko bwa Soviet Union bwawile mu 1991, abantu ba kwa Lesa mu ncende ishingi balikwete ubuntungwa pa nshita iinono. Daniele aliseseme pali ubu ubuntungwa ukuti abantu ba kwa Lesa bali no ‘kwafwiwa panono.’ (Dan. 11:34) E ico abantu ba kwa Lesa balikwete ubuntungwa bwa kubila imbila nsuma, kabili abantu abengi mu fyalo ifingi ifyo ubuteko bwa Soviet Union bwakwetepo amaka baishileba bakasabankanya. Mu kupita kwa nshita ubuteko bwa Russia ne fyalo ifibombela pamo nabo baishileba imfumu ya ku kapinda ka ku kuso. Nga fintu twasambilile mu cipande cafumineko, ifyo twingeshibilako ubuteko ubwimininako imfumu ya ku kapinda ka ku kuso nelyo imfumu ya ku kapinda  ka ku kulyo ni fi: (1) Bufwile ukuba buteko bwa mu calo umo bacusha sana abantu ba kwa Lesa, (2) bufwile ukulacita ifilanga ukuti bwalipata Yehova na bantu bakwe, kabili (3) ishi imfumu shifwile ukulacimfyanya.

⁴ Moneni ifilanga ukuti ubuteko bwa Russia na mabuteko ya fyalo ifibombela pamo nabo e mfumu ya ku kapinda ka ku kuso. (1) Aya amabuteko yalasansa abantu ba kwa Lesa ukupitila mu kubinda umulimo wa kubila imbila nsuma, kabili yalacusha bamunyinefwe na bankashi abengi nga nshi abekala mu ncende umo ifi fyalo fyakwatapo amaka. (2)  Ifi yacita filanga ukuti yalipata Yehova na bantu bakwe. (3) Yalacimfyanya ne mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo, e kutila ubuteko Bwakwatisha Amaka ubwa Anglo-America. Lekeni tulande pa fyo ubuteko bwa Russia na mabuteko ya fyalo ifibombela pamo nabo yaacita ifilanga ukuti e mfumu ya ku kapinda ka ku kuso.

5. Finshi ilembo lya kwa Daniele 11:40-43 lilandapo?

⁵ Belengeni Daniele 11:40-43. Ubu ubusesemo bulanda pa ficitika muli shino nshiku sha kulekelesha. Bulanda pa mfumu shibili ishilwishanya, e kutila imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ne ya ku kapinda ka ku kulyo. Daniele asobele ukuti mu nshita ya ku mpela, imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo ‘ikapunkana’ ne mfumu ya ku kapinda ka ku kuso.—Dan. 11:40.

6. Finshi filanga ukuti imfumu shibili shilapunkana?

⁶ Imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ne ya ku kapinda ka ku kulyo shilacimfyanya pantu cila mfumu ilafwaisha ukukwata amaka ukucila iinankwe. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa fyacitike ilyo Inkondo ya Calo iya Cibili yapwile, ilyo ubuteko bwa Soviet Union na mabuteko ya fyalo ifyalebombela pamo nabo yakwete amaka pa fyalo ifingi mu citungu ca Europe. Ifyo imfumu ya ku kapinda ka ku kusho yacitile fyalengele imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo yumane akapi ne fyalo fimbi no kubika abashilika babo pamo no kupanga akabungwe ako baleita ukuti North Atlantic Treaty Organization (NATO) pa kuti balwishe imfumu ya ku kapinda ka ku kuso. Ishi imfumu shibili shalitwalilila ukupoosa indalama ishingi pa kuti fye shikwate amabumba ya bashilika aya maka sana. Imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yaletungilila ifyalo fimo ifishaleumfwana ne mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo ifya mu Africa, Asia, ne fya mu Latin America, pa kuti ilwishe imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo. Ifi fine e fyo ne mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo yalecita. Muno nshiku ubuteko bwa Russia ne fyalo ifibombela pamo nabo balaya balekwatilako amaka. Na kabili ishi imfumu shibili shilalwishanya ukubomfya amakompyuta. Shilapeelana imilandu ya kupanga amaprogramu ya pa kompyuta ayengonaula ubuteko bwa banabo kabili ayengalenga bwabwelela pa nshi mu bunonshi. Kabili nga fintu Daniele asobele, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yalitwalilila ukusansa abantu ba kwa Lesa.—Dan. 11:41.

7. Bushe “icalo Cayemba” ni cinshi?

⁷ Daniele 11:41 ilanda ukuti imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ikengila “mu calo Cayemba.” Bushe icalo cayemba e cinshi? Mu nshita sha kale icalo umwaleikala abena Israele cali “calo icisuma nga nshi pa fyalo fyonse.” (Esek. 20:6) Nomba ici calo cali icaibela nga nshi pantu e mo abantu balepepela Yehova. Lelo ukufuma pa Pentekoste mu mwaka wa 33 ninshi Yesu alibwelelamo ku muulu, ici “icalo” tacaba mu ncende imo, pantu abantu ba kwa Yehova baba fye mpanga yonse. Kanshi muno nshiku “icalo Cayemba” cilonganino ca kwa Yehova icaba nge calo umo ababomfi bakwe bamubombela imilimo  iyalekanalekana pamo nga ukulongana e lyo no kubila imbila nsuma.

8. Bushe imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yaingila shani “mu calo Cayemba” muli shino nshiku sha kulekelesha?

⁸ Muli shino inshiku sha kulekelesha, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yalingila “mu calo Cayemba” pa miku iingi. Ku ca kumwenako, ilyo ubuteko bwa baNazi ubwa ku Germany bwali imfumu ya ku kapinda ka ku kuso, maka maka ilyo kwali inkondo ya calo iyalenga bubili, yalingiile “mu calo Cayemba” ilyo yalecusha no kwipaya abantu ba kwa Lesa. Pa numa ya Nkondo ya Calo iya Cibili ubuteko bwa Soviet Union bwaishileba imfumu ya ku kapinda ka ku kuso, kabili iyi imfumu yalingiile “mu calo Cayemba” ilyo yalecusha sana abantu ba kwa Lesa no kubatamfisha ku fyalo fimbi.

9. Bushe ubuteko bwa Russia na mabuteko ya fyalo ifibombela pamo nabo yaingile shani “mu calo Cayemba” mu myaka ya nomba line?

⁹ Mu myaka ya nomba line, ubuteko bwa Russia na mabuteko ya fyalo ifibombela pamo nabo yalingiile “mu calo Cayemba.” Yaingilemo shani? Mu 2017, ubuteko bwa Russia bwalibindile umulimo wa bantu ba kwa Yehova kabili bwalikakile bamunyinefwe na bankashi bamo mu fifungo. Bwalibindile ne mpapulo shesu ukubikako fye na Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya. Lyena bwalipokele na maofeshi yesu aya musambo aya mu Russia, Amayanda ya Bufumu e lyo ne Fikuulwa fya Kulonganinapo Ukulongana Kukalamba. Ifi fyacitike fyalengele Ibumba Litungulula mu 2018 lisondwelele ukuti ubuteko bwa Russia na mabuteko ya fyalo ifibombela pamo nabo e mfumu ya ku kapinda ka ku kuso. Nangu ca kuti abantu ba kwa Yehova balabacusha nga nshi, tabalwisha ubuteko nelyo ukwesha ukubufumyapo. Lelo balakonka ifyo Baibolo ibeba ukuti balepepelako “ishamfumu na bashimucindikwa bonse,” maka maka ilyo balepingula pa fingakuma ubuntungwa bwa kupepa.—1 Tim. 2:1, 2.

10. Bushe imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ikalofya imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo? Londololeni.

¹⁰ Ubusesemo bwaba pali Daniele 11:40-45 bulanda sana pa mfumu ya ku kapinda ka ku kuso. Bushe ici cilolele mu kuti ikalofya imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo? Awe. Imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo ikatwalilila ukubako mpaka Yehova akalofye amabuteko yonse aya bantunse mu nkondo ya Armagedone. (Ukus. 19:20) Cinshi tushininkishishe ukuti ifi twalanda fya cine? Lekeni tumone amasesemo yaba mwi buuku lya kwa Daniele na mwi buuku lya Ukusokolola.

11. Bushe ubusesemo bwaba pali Daniele 2:43-45 bulanda pali finshi? (Moneni icikope cili pa nkupo.)

¹¹ Belengeni Daniele 2:43-45. Ubusesemo bwa kwa Daniele bwalilanda pa mabuteko ya bantunse ayateka mu fyalo umo bacusha sana abantu ba kwa Lesa. Bwalondolola aya mabuteko ukubomfya icimpashanya icapangwa ne fyela fyalekanalekana. Amakasa ya ici cimpashanya ayatobenkanamo icela ne bumba yemininako ubuteko bwa bantunse ubwa kulekelesha. Ubu, buteko bwa Anglo-America. Ubu busesemo bulangilila ukuti ubuteko bwa Anglo-America bukabako mpaka ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa bukonaula amabuteko ya bantunse.

12. Bushe umutwe walenga 7 uwa ciswango wimininako cinshi, kabili mulandu nshi cicindamine ukwishiba ifi?

¹² Umutumwa Yohane na o alilandile pa mabuteko yonse ayakwatisha amaka ayateka mu fyalo umo bacusha abantu ba kwa Yehova. Muli ubu busesemo, Yohane apashenye aya mabuteko ku ciswango icakwete imitwe 7. Umutwe walenga 7 uwa ici ciswango wimininako ubuteko Bwakwatisha Amaka ubwa Anglo-America. Kanshi nacicindama ukwishiba ukuti uyu e mutwe wa kulekeleshako pantu takwaba umutwe na umbi uwamena. Kabili umutwe walenga 7  uwa ici iciswango ukatwalilila ukuteka ukufikila Kristu na bamalaika bakwe bakaonaule pamo ne ciswango conse. *—Ukus. 13:1, 2; 17:13, 14.

13-14. Bushe “Goge wa mu calo ca Magoge” nani, kabili cinshi cikalenga akasanse abantu ba kwa Lesa?

¹³ Ubusesemo bwa kwa Esekiele bwalilanda pali fimo nalimo ifili no kucitika ilyo bashilaonaula imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ne ya ku kapinda ka ku kulyo. Cimoneka kwati ubusesemo bwaba pali Esekiele 38:10-23, pali Daniele 2:43-45 na 11:44–12:1 e lyo na pa Ukusokolola 16:13-16, 21 bulanda pali fimo fine. Nga ca kuti bulanda pa fintu fimo fine, ninshi nalimo ifi twalalandapo e fikacitika.

¹⁴ Mu bucushi bukalamba kukaba inshita ilyo “ishamfumu sha ba pano isonde shonse” shikomana akapi. (Ukus. 16:13, 14; 19:19) Baibolo ita ifi ifyalo ifikomana akapi ukuti “Goge wa mu calo ca Magoge.” (Esek. 38:2) Ifi ifyalo ifikomana akapi fikasansa abantu ba kwa Lesa bonse kabili fikesha ukubalofya. Cinshi cikalenga abantu ba kwa Lesa bakabasanse? Mu busesemo ubulanda pa fikacitika pali iyi nshita umutumwa Yohane alandile ukuti kukaba imfula ya mabwe iikalamba iikaloka pa balwani ba kwa Lesa. Iyi imfula ya mabwe iya mampalanya nalimo ikaba ni mbila ya bupingushi iyaluma iyo abantu ba kwa Yehova bakalabila. Nalimo iyi mbila ikalenga Goge wa ku Magoge akabasanse pantu akafwaya ukubalofya bonse.—Ukus. 16:21.

15-16. (a) Finshi nalimo ubusesemo bwaba pali Daniele 11:44, 45 bulandapo? (b) Finshi fikacitikila imfumu ya ku kapinda ka ku kuso e lyo na mabuteko yonse ayakomana nayo akapi no kupanga Goge wa ku Magoge?

¹⁵ Nalimo Daniele 11:44, 45. (Belengeni.) ilanda pa mbila ya bupingushi iyaluma e lyo ne fyo abalwani bakasansa abantu ba kwa Lesa. Pali ili ilembo Daniele alandile ukuti “kukaba ilyashi . . . ukufuma ku kabanga na ku kapinda ka ku kuso” ilikasakamika imfumu ya ku kapinda ka ku kuso iikafuma ne “cipyu icikalamba.” Imfumu ya ku kapinda ka kuso ikafwaya “ukulofya abengi no kubonaula.” Cimoneka kwati “abengi” abo ubu ubusesemo bulandapo bantu ba kwa Yehova. * Daniele afwile alelanda pa fyo  inko shikomana akapi no kusansa abantu ba kwa Lesa bonse pa kuti shibalofye.

¹⁶ Ilyo imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ikomana akapi na mabuteko yambi aya pano isonde kabili yakasanse na bantu ba kwa Lesa, Lesa wa maka yonse akafulwa nga nshi kabili ici cikalenga akalete inkondo ya Armagedone. (Ukus. 16:14, 16) Pali iyi nshita, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso e lyo na mabuteko yonse ayakomana nayo akapi no kupanga Goge wa ku Magoge bakayalofya, kabili “takwakabe uwa kuyafwa.”—Dan. 11:45.

17. (a) Bushe Mikaele “cilolo mukalamba,” uo balandapo pali Daniele 12:1 nani? (b) Finshi Mikaele acita pali ino nshita kabili finshi akacita ku ntanshi?

¹⁷ Icikomo ca kubalilapo mu cipandwa 12 mwi buuku lya kwa Daniele calilanda pa fyo imfumu ya ku kapinda ka ku kuso na mabuteko yabombela pamo nayo bakafyonaula kabili calilondolola ne fyo tukapusuka. (Belengeni Daniele 12:1.) Ni mwi mwalola ubusesemo bwaba pali ici icikomo? Mikaele e shina na limbi ilya kwa Yesu Kristu, Imfumu yesu. Mikaele ‘alemininako’ abantu ba kwa Lesa ukufuma apo abela Imfumu ya Bufumu bwa kwa Lesa ku muulu mu 1914. Nomba line fye ali no ‘kwima,’ nelyo ukonaula abalwani bakwe mu nkondo ya Armagedone. Iyi nkondo e ikalekeleshako mu “nshita ya kucula” iishatala aibako iyo Daniele alandilepo. Mu busesemo bwaba mu Ukusokolola ubo Yohane alembele, aitile iyi inshita ukuti “ubucushi bukalamba.”—Ukus. 6:2; 7:14.

18. Cinshi tushilingile ukusakamikilwa pa fili no kucitika ku ntanshi?

¹⁸ Tatulingile ukusakamikwa pa fikacitika ku ntanshi, pantu bakasesema bonse babili Daniele na Yohane balilandile ukuti ilyo kukaba ubucushi bukalamba, Yehova na Yesu bakapususha ababomfi babo. Daniele alandile ukuti abakapusuka ni balya abo amashina yabo ‘yakasangwa nayalembwa mwi buuku.’ (Dan. 12:1) Finshi tulingile ukucita pa kuti amashina yesu yalembwe mwi buuku? Tufwile ukulanga apabuuta tuutu ukuti twalicetekela Yesu, Umwana wa mpaanga uwa kwa Lesa. (Yoh. 1:29) Tufwile ukuipeela kuli Lesa no kubatishiwa. (1 Pet. 3:21) Kabili tulingile ukulatungilila Ubufumu bwa kwa Lesa ilyo tuleafwa abantu na bambi ukwishiba Yehova.

19. Finshi tulingile ukulacita ino nshita, kabili mulandu nshi?

¹⁹ Ino e nshita tulingile ukucetekela sana Yehova ne cilonganino cakwe umwaba ababomfi bakwe aba cishinka. Kabili ino e nshita tulingile ukulatungilila Ubufumu bwa kwa Lesa. Nga tulecita ifi tukesapusuka ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa bukonaula imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ne mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo.