1-2. Jé bia zu yen ayé’é di?

MAM mese ma kôme bo’olô na bi nga nyiñ asu’ulane ya mbia émo nyi. Ana’ana, Yéhôva ba Yésus ba zu tyame bijôé bise bia tebe Éjôé Zambe ngame yat. Ve ôsusua na jam ete da boban, njôô bôte ya nord ba njôô bôte ya sud ba ye kee mewosane maba ôsu, a bebaane ba ye fe ke ôsu a wosane bebo bisaé be Yéhôva.

² Ayé’é di, bia zu la’ase nkulan ajô bia koone wô kalate Daniel 11:40–12:1. Bia zu jeñe na bi yem za a ne njôô bôte ya nord den, a yen aval avé bi ne tabe ndi na Yéhôva a ye nyii bia to’o bia tôban avale meve’ele avé.

3-4. Za a ne njôô bôte ya nord den? Timi’in.

³ Éyoñ Union soviétique a nga ku mbu 1991, bebo bisaé be Yéhôva ya afôla si éte be nga bi “ôyôme mvolan,” nalé a tinane na be nga bo fili ya bo Zambe ésaé nté éziñ. (Dn. 11:34) Ane be nga taté na ba kañete teke sobô, a mvuse mon éyoñ, tañe bekañete é nga bet a kui mintete betoyini nnôma Union soviétique. Nté ôte ôse, Russie a ba ba su’u nye, be nga ke fe ba bet ôte’ete’ ôte’etek, a su’ulane bo njôô bôte ya nord. Aval bi nga yen ayé’é ya mvus, asu na bijôé biziñ bi bo njôô bôte ya nord a njôô bôte ya sud, bia yiane jalé mam melale ma: (1) e jôé vôme bebo bisaé be Zambe be né a tibili be, (2) e liti na bia siñe Yéhôva a bebo bisaé bé, a (3) e wosane zañe jap bebien.

 ⁴ Bi tame yen amu jé bi ne jô na Russie a ba ba su’u nye mbe be ne njôô bôte ya nord den. (1) Mam ba bo ma nambe bebo bisaé be Yéhôva, amu ba tyili ésaé jangan a ba tibili bizu’u Bengaa be Yéhôva ba nyiñ éjôé jabe si. (2) Mam mete ma liti na ba vini Yéhôva a ayoñe bôte dé. (3) Ba sengane fe njôô bôte ya sud (Puissance mondiale anglo-américaine). Bi tame ñhe zu yene mam ma liti na Russie a ba ba su’u nye mbe be ne njôô bôte ya nord.

5. Nkulan ajô ya kalate Daniel 11:40-43 wo kobô ajô jé, a mam mevé ma boban éyoñ éte?

⁵ Lañe’e Daniel 11:40-43. Bifus bite bia kobô ajô mam ma bobane melu ya asu’ulan, ataté mbu 1914 akekui metata’a ya beta étibela’a. Nkulan ajô ôte wo ngôné mewosane me ne zañe njôô bôte ya nord a njôô bôte ya sud. Fo’o ve avale Daniel a nga jô, melu ya asu’ulan, njôô bôte ya sud a ye “wosane” njôô bôte ya nord “aval ane ôlende.”​—Dn. 11:40.

6. Mam mevé ma liti na njôô bôte ya nord ba njôô bôte ya sud ba kee mesengan ôsu?

⁶ Njôô bôte ya nord ba njôô bôte ya sud ba ke ôsu a suñ éjôé ya émo. Mvuse beta bita bi baa, éyoñ njôô bôte ya sud a nga yene na Union soviétique a ba ba su’u nye be maneya nyoñ abui minlame ya Europe, a nga bo ntindane ya ke lat a bijôé bife asu na a yemete nkane bita wé, be nga loon élat éte na OTAN. Njôô bôte ya nord ba njôô bôte ya sud be nga kee mesengane maba ôsu, môt ase a jeñe’e na a bi nkane bita wo dañe ngu, ane be nga jañele abui moné na ba kôme biôme mewosan. Môt ase ya be be a nga su’u fe besiñe be nyô mbo’o bita mesi ya Afrique, Asie, a Amérique latine. Mimbu mi ndôme lôte mi, ngule ya Russie a ba ba su’u nye é maneya yandane si se. Njôô bôte ya nord ba njôô bôte ya sud ba wosane fe a zene ya nkol (cyberguerre). Môt ase ya be be a jô na nyô mbok a belane zen éte na a kpwéé akume dé a éjôé jé si. Fo’o ve ane Daniel a nga jô, njôô bôte ya nord a ke fe ôsu a wosane bebo bisaé be Yéhôva.​—Dn. 11:41.

7. Jé ba loone na “Étôto’o si”?

⁷ Daniel 11:41 a jô na njôô bôte ya nord a ye nyiin “Étôto’o si.” Si fé ba jôô je va? Melu mvus, si ya Israël é mbe “étôto’o [adañe] mesi mese.” (Éz. 20:6) Jam ete e mbe e dañe’ boban amu nne bôte be mbe be kañe’e Yéhôva si ya Israël. Ve ataté Pentécôte ya mbu 33 É.J., be nji be ve beta jô na “si” éte é ne ayoñ Israël, amu ba koone bebo bisaé be Yéhôva si ése meku’u menyin. Den, “Étôto’o si” é ne fatan ényiñ bebo bisaé be Yéhôva, ane ékaña’a ba ve nye a zene ya bisulan a ésaé nkañete.

8. Aval avé njôô bôte ya nord a nga nyiin “Étôto’o si”?

⁸ Nté ane bi nga nyiine melu ya asu’ulan, njôô bôte ya nord a ne kom ve zu nyiine vôme ya “Étôto’o  si.” Éve’an é ne na, éyoñ Allemagne a nga bo njôô bôte ya nord, a nga taté na a tibili bebo bisaé be Yéhôva a wôé be, e dañe dañ éyoñe ya beta bita bi baa. Wônaa mvuse beta bita bi baa, Union soviétique, njôô bôte ya nord ya éyoñ éte, nye’e fe a nga nyiin “Étôto’o si” avale dina na, a nga tibili Bengaa be Yéhôva a lôme be minkôme Sibérie.

9. Aval avé Russie a ba ba su’u nye be nga nyiin “Étôto’o si”?

⁹ Mimbu mi ndôme lôte mi, Russie a ba ba su’u nye be’e fe be nga nyiin “Étôto’o si.” Aval avé? Mbu 2017, njôô bôte ya nord ate a nga tyili ésaé Bengaa be Yéhôva a lôm abui bobejañe mimbôk. A nga tyili fe bekalate bangane si jé, to’o nkôñelane Bible wongan (Traduction du monde nouveau). A nga wôlé fe bia wofise wongane ya Russie, Meba m’Éjôé mangan, a Meba bia bo bitôkan. Mvuse ya valé, mbu 2018, Tin ékôan é nga ye’ele na Russie a ba ba su’u nye mbe be ne njôô bôte ya nord. Ve bebo bisaé be Yéhôva ba bene wosane bijôé ya si nyô, to’o éyoñe bijôé bite bi bia wosane be a tibili be. Ba jibi ye’elan asu “ba bese be ne ôsu” avale Kalate Zambe a lebe be, e dañe dañ éyoñe bijôé bia yiane nyoñe mintyi’ane mi ne nambe fili jabe ya bo Yéhôva ésaé.​—1 Tim. 2:1, 2.

10. Ye njôô bôte ya nord a ye dañe njôô bôte ya sud? Timi’in.

¹⁰ Nkulan ajô ya kalate Daniel 11:40-45 wo dañe kobô ajô njôô bôte ya nord. Ye nalé a tinane na njôô bôte ya nord a ye dañe njôô bôte ya sud nga? Momo. Bible a liti na éyoñ Yéhôva ba Yésus ba ye zu jian émo bita ya Harmaguédon, njôô bôte ya sud a ye bo a ngenan a vee. (Nli. 19:20) Amu jé bi ne tabe de ndi? Entame beta fasané minkulane mejô ya kalate Daniel a Nlitan mone jôm.

11. Kalate Daniel 2:43-45 a kobô ajô jé? (Fombô’ô fôtô ya ékô’ôla.)

¹¹ Lañe’e Daniel 2:43-45. Nkulan ajô ya kalate Daniel wo liti aval ane bijôé ya émo bia ye zu bia jôé vôm bebo bisaé be Zambe be né. Kalate ate a kobô ajô beta éve’ela a too nkôman a biôm meval meval. A jô na mebo m’étyé a étek mme me ne éjôé ja su’ulan. Mebo mete me ne Puissance mondiale anglo-américaine. Nkulan ajô ôte wo liti na éjôé éte ja ye bo é ngenan é tele éyoñ Éjôé Zambe ja ye mane zu tyame bijôé bi bone be bôt.

12. Za a ne nlô zangbwale ya tite ya fé, a amu jé bia yiane yeme jam ete?

¹² Nlômane Jean fe ô nga liti aval avé bijôé ya émo bia ye wosane bebo bisaé be Yéhôva. A nga ve’e bie a tit é bili minlô zangbwal. Nlô zangbwale ya tit éte ñwô ô ne Puissance mondiale anglo-américaine. E ne nya mfii na bi yeme de amu teke nlô ôfe wo ye fole wuli. Nlô zangbwale ôte wo ye bo ô ngenan ô jôé éyoñ Krist a beta nkane bita wé ba ye zu mane jiane tit éte. *​—Nli. 13:1, 2; 17:13, 14.

13-14. Za a ne “Gog, môte ya si ya Magog,” a jé ja ye yiane tindi nye na a wosane bebo bisaé be Yéhôva?

¹³ Nkulan ajô ya kalate Ézéchiel wo liti bia jam é ne boban ôsusua na Éjôé Zambe ja jiane njôô bôte ya nord a njôô bôte ya sud. Nge e ne na Ézéchiel 38:10-23; Daniel 2:43-45; 11:44–12:1; a Nlitan 16:13-16, 21 ba kobô ajô mame ya zia biyoñe jia, yeme na aval di nde mam ma ye yiane boban.

¹⁴ Mon éyoñ mvuse beta étibela’a, “bejôô bôte ya si se” ba ye sulan a bo ngume nsamba. (Nli. 16:13, 14; 19:19) Nsamba mewosan ôte ñwô Bible a loone na “Gog, môte ya si ya Magog.” (Éz. 38:2) Meyoñe mete ma ye wosane bebo bisaé be Yéhôva a jeñe na me mane jiane be. Jé ja ye tindi me na me wosane bebo bisaé be Zambe? Éyoñ a kobô ajô ya asu’ulan, Jean a jô na a nga yen beta meta’a me kpwa’a besiñe be Yéhôva yôp. Meta’a mete me ne bo foé ya ntyi’ane mejô bebo bisaé be Yéhôva ba ye kañete. Éko éziñ foé éte nje ja ye bo na Gog a kômbô mane wôé jôm ése é ne mbo ésaé Yéhôva si va.​—Nli. 16:21.

15-16. (a) Kalate Daniel 11:44, 45 a yiane kobô ajô jé? (b) Jé ja ye kui njôô bôte ya nord a nsamba meyoñ?

¹⁵ Éko éziñ ajô ya foé éte a mewosan besiñe be Yéhôva mme kalate Daniel 11:44, 45 fe a ngôné. (Lañek.) Daniel a jô bifuse bite na “mefoé ma so mfa’a jôp da tôô a mfa’a ya nord” ma ndeñele njôô bôte ya nord a bo na a wô’ô mbia ôlun. Njôô bôte ya nord a zu ñhe jeñe na a “jiane bôt abui a vaa be ne meññ.” Éko éziñ “bôt abui” a jôô be le be ne bebo bisaé be Zambe. * A ne ve ane bifuse bite bia kobô ajô ntañete besiñe be Yéhôva ba ye kandane jeñe bebo bisaé bé.

 ¹⁶ Mewosane me njôô bôte ya nord mete, a ma bijôé bivo’o bise ya émo mme ma ye bo na Zambe ya Ngul ése a yaa, a na bita ya Harmaguédon bi taté. (Nli. 16:14, 16) Éyoñ éte nje ñhe njôô bôte ya nord, a nsamba meyoñe ya Gog, môte ya si ya Magog, ba ye kui asu’ulane dap a “teke môt a [ye] volô” be.​—Dn. 11:45.

17. Za a ne “beta évet” ba loone na Micaël kalate Daniel 12:1, a jé a ye bo?

¹⁷ Éfuse ja tya’a valé ja tu’a bia liti avale njôô bôte ya nord a ba ba su’u nye ba ye tyamban, ja liti fe bia avale Yéhôva a ye nyii bebo bisaé bé. (Lañe’e Daniel 12:1.) Éfus éte ja tinan aya? Micaël a ne jôé éfe ba ve Yésus Krist, Njôô wongan. Ataté môs Éjôé Yéhôva é nga tebe yôp mbu 1914, Yésus a “tele ngame” bebo bisaé be Yéhôva. Ana’ana “a ye [beta] tebe,” nge ke na a ye zu jiane besiñe be Yéhôva bita ya Harmaguédon. Mewosane mete mme Daniel a su’ulane kobô me a jô’ô na me ne “éyoñe ya njuk” amu ma ye bo étua angôndô. Nkulan ajô ya kalate Nlitan wo loone fe zia biyoñe ja ye kee bia Harmaguédon na ‘beta étibela’a.’​—Nli. 6:2; 7:14.

18. Amu jé bi nji yiane tyelé minleme yôp ajô ya mam ma zu bia ôsu?

¹⁸ Bi nji yiane ko mam ma zu bia ôsu woñ, amu Daniel ba Jean be nga jô na Yéhôva ba Yésus ba ye nyii bia éyoñe ya beta étibela’a. Kalate Daniel a jô na môé me bôte ba ye tulane beta étibela’a me ne “ntilane kalate été.” (Dn. 12:1) Jé bia yiane bo asu na môé mangane fe me tabe ntilane kalate ate? Da yiane kôme yené na bia buni Yésus, Mone ntômba Zambe. (Jean 1:29) Bia yiane ve biabebiene ngumba be Yéhôva a duban. (1 P. 3:21) Bia yiane fe su’u Éjôé Yéhôva a volô bôte bevo’o na be yeme nye.

19. Jé bia yiane bo den, a amu jé?

¹⁹ Dene nnye ñhe bia yiane kôme yemete élate jangan a Yéhôva a bobejañ. Dene fe nnye bia yiane kôme liti na bia su’u Éjôé Zambe. Nge bi bo de, wônaa bia ye nyiñe môs Éjôé Zambe ja ye nyose njôô bôte ya nord a njôô bôte ya sud.