1-2. Ni enki eki twaza kushwijuma omuri eki kicweka?

HATI twine ebihamya ebiri kutuhamiza ku turi hihi munonga n’emperu. Juba aha, Yehova na Yesu Kristo nibija kucwekereza obutegeki bwona oburi kurwanisa Obukama bwa Ruhanga. Eco kitakabireho, omugabe w’omu matemba n’ow’omu mashuma baryagumizamu kurwana kandi bahiganise abahereza ba Ruhanga.

² Omuri eki kicweka, twaza kushwijuma obuhanuzi oburi omuri Danieli 11:40–12:1. Twaza kumanya omugabe w’omu matemba w’omuri obu bwire, kandi tushwijume enshonga ahabw’enki tushemerire kugumizamu kwehangana kandi tukesiga ku Yehova arije kutujuna akabi akari hihi kubaho.

3-4. Omuri obu bwire omugabe w’omu matemba ni oha? Shoborora.

³ Amahanga geterine g’Abasoviyeti ku gamazire kugwa omu mwaka gwa 1991, abahereza ba Ruhanga ahu babire bari hona bakatunga obugabe, ni okugamba ‘okuhwerwa kuce’. (Dan 11:34) Ababurizi bingi ababire bari omuri ago mahanga geterine g’Abasoviyeti bakatunga obugabe bw’okuburira omu businge. Bwanyima, Burusiya n’abakwatanisize na yo bakaba omugabe w’omu matemba. Nk’oku twakirebire omu kicweka ecabandize eki, kugira ngu amahanga gabe omugabe w’omu matemba n’ow’omu mashuma gashemerire kuba gari kukora ebi bintu bishatu: (1) Gashemerire kutahirira abahereza ba Ruhanga, (2) gashemerire kukora ebiri koreka ku gari kwanga Yehova n’abahereza beye, kandi (3) gashemerire kurwanira obutegeki.

⁴ Reba enshonga eziri kutuma twagamba ku Burusiya n’abakwatanisize na yo bari omugabe w’omu matemba. (1) Bakatahirira abahereza ba Ruhanga, bayemereza omurimo g’okuburira, kandi bahiganisa benetata na banyanyazi bingi abatwire omuri ago mahanga. (2) Ebyo bikorwa byabo nibyereka ku bari kwanga Yehova n’abahereza beye. (3) Nibarwanira obugabe n’omugabe w’omu mashuma, ni okugamba obutegeki bwa nyinensi bwa Bungereza na Amerika. Reka turebe oku Burusiya n’abakwatanisize na yo babire omugabe w’omu matemba.

5. Ni enki eki obuhanuzi bw’omuri Danieli 11:40-43 bwagambire ecabire kiribaho omu biro by’emperu?

 ⁵ Shoma omuri Danieli 11:40-43. Eco kicweka c’obuhanuzi nikigamba aha biro by’emperu. Obwo buhanuzi nibugamba munonga aha rwango ruri ahagati y’omugabe w’omu matemba n’ow’omu mashuma. Danieli akahanura ku omu biro by’emperu omugabe w’omu mashuma ‘aritera’ omugabe w’omu matemba.—Dan 11:40.

6. Ni biha bihamya ebiri kwereka ku abagabe babiri bari kurwana?

⁶ Omugabe w’omu matemba n’ow’omu mashuma nibagumizamu kurwanira obugabe. Ecokureberaho: Yetegereze ecabireho bwanyima y’orutaro rwa kabiri rw’ensi yona obu amahanga geterine g’Abasoviyeti n’abakwatanisize na go bakwasire ekicweka kihango ca Buraya. Ebi omugabe w’omu matemba yakozire bikatuma omugabe w’omu mashuma yatandikaho ekibina c’abasirikare (NATO). Nambwenu omugabe w’omu matemba n’ow’omu mashuma bakakoresa esente nyingi kugira ngu batunge abasirikare abine amani. Omugabe w’omu matemba akarwanisa amahanga g’omuri Afurika, Asiya na Amerika y’amashuma agabire gari kushagika abangi babo. Omu myaka eyahwire Burusiya n’abakwatanisize na yo bakagira amani mingi omu nsi yona. Nambwenu nibarwanisa omugabe w’omu mashuma bakoresize za kompiyuta. Buri mugabe nakoresa za kompiyuta kugira ngu ashishe eby’obugiga n’obutegeki bw’erindi hanga. Nk’oku omuhanuzi Danieli yabigambire, omugabe w’omu matemba nagumizamu kutahirira abahereza ba Ruhanga.—Dan 11:41.

7. ‘Ensi ndungi’ ni enki?

⁷ Omuri Danieli 11:41 nihagamba ku omugabe w’omu matemba arije kutaha omu ‘nsi ndungi.’ Mbwenu shi eyo nsi ni eha? Omu bwire bwa kare, ensi y’Abaisraeli ekaba nerebeka ku ni ‘ensi ndungi okukira ezindi zona.’ (Ezk 20:6) Konka ecatumire eyo nsi yaba ndungi ni oku ari yo abantu babire bari kuramizamu Yehova. Kuruga ahari Pentekoote y’omu mwaka gwa 33 B.Y., eyo nsi teragumizemu kuba omwanya gumwe, ahabw’okuba abahereza ba Yehova hati bari omu nsi yona. Omuri obu bwire, ‘ensi ndungi’ ni emirimo y’abahereza ba Yehova, otwariremu enterane n’omurimo g’okuburira.

8. Ni bata oku omugabe w’omu matemba yatahire omu ‘nsi ndungi’?

⁸ Omu biro by’emperu, omugabe w’omu matemba akataha omu ‘nsi ndungi’ emirundi myingi. Ecokureberaho: Obu Jamani yabire eri kutegekwa n’Abanazi yahindukire omugabe w’omu matemba, omu rutaro rwa kabiri rw’ensi yona, ekataha ‘omu nsi ndungi,’ yahiganisa abahereza ba  Yehova kandi yabita. Bwanyima y’orutaro rwa kabiri rw’ensi yona, obu amahanga geterine g’Abasoviyeti gabire gari omugabe w’omu matemba, gakataha omu ‘nsi ndungi’ gahiganisa abahereza ba Yehova.

9. Ni bata oku Burusiya n’abakwatanisize na yo batahire omu ‘nsi ndungi’ omu myaka ehwire?

⁹ Omu myaka ehwire, Burusiya n’abakwatanisize na yo bakataha omu ‘nsi ndungi.’ Bata shi? Omu mwaka gwa 2017, ogo mugabe musya w’omu matemba akemereza omurimo gw’Abahamya ba Yehova kandi yata benetata na banyanyazi omu kihome. Akemereza n’ebitabo byitu harimu na Bibuli y’obuhinduzi bw’ensi ensya. Nambwenu, akakwata ofisi y’Abahamya ba Yehova, Enju z’Obukama n’Amaju g’ebiterane omuri Burusiya. Bwanyima y’ebyo byona, omu mwaka gwa 2018 Akakiko k’abarisa kakagamba ku Burusiya n’abakwatanisize na yo eri omugabe w’omu matemba. Konka, n’obu Abahamya ba Yehova b’omuri Burusiya bahiganisibwe, bakaguma batari kwejwanga omu by’obutegeki ninga ngu barwanise abategeki. Omu mwanya gw’eco niborobera ekiragiro c’omuri Bibuli c’‘okushabira abagabe n’abategeki bona,’ na munonga omu bwire obu bari kutuzibira ngu tutaramya Yehova.—1 Tim 2:1, 2.

10. Mbehi omugabe w’omu matemba aryacwecereza omugabe w’omu mashuma? Shoborora.

¹⁰ Obuhanuzi oburi omuri Danieli 11:40-45 nibugamba munonga aha mugabe w’omu matemba. Mbwenu shi nikimanyisa ngu nayija kusingura omugabe w’omu mashuma? Ingaha. Omugabe w’omu mashuma aryaba acariho obu Yehova na Yesu bariba bari kucwecereza obutegeki bw’abantu ahari Haramagedoni. (Kush 19:20) Eco nitukimanya tuta? Reba eki obuhanuzi bw’omuri Danieli n’obw’omu Kushuuruurwa buri kugamba.

11. Obuhanuzi oburi omuri Danieli 2:43-45 nibumanyisa ki? (Reba ekishushani c’aha kishembeso.)

¹¹ Shoma omuri Danieli 2:43-45. Obuhanuzi bw’omuri Danieli nibugamba oku obutegeki bwabire burakuratane buri kutahirira abahereza ba Ruhanga. Nibugambwaho ku buri ebicweka bitari bimwe aha kishushani. Obutegeki bw’aha muheru ahari eco kishushani nibugeranisa ebigeri by’ecoma kijwangize n’ibumba. Ebigeri nibigeranisa obutegeki bwa nyinensi bwa Bungereza na Amerika. Obwo buhanuzi nibumanyisa ku obutegeki bwa nyinensi bwa Bungereza na Amerika burije kuba buri kutegeka obu Ruhanga arije kucwecereza obutegeki bw’abantu.

12. Omutwe gwa mushanju gw’enyamishwa nigugeranisa ki, kandi shi ahabw’enki kukimanya kiri kutugasira?

¹² Nambwenu entumwa Yohaana akagamba aha butegeki bwa nyinensi obwahiganisize abahereza ba Ruhanga. Obuhanuzi bwa Yohaana bukagamba ku obwo butegeki buri kumanyisa enyamishwa y’emitwe mushanju. Omutwe gwa mushanju gw’eyo nyamishwa nigugeranisa obutegeki bwa nyinensi bwa Bungereza na Amerika. Ago ni amazima ahakuba eyo nyamishwa teyine omutwe gwa munana. Omutwe gwa mushanju gw’eyo nyamishwa nigwija kuba gucari kutegeka obu Kristo n’amahe g’omu iguru barije kuba bari kugucwecereza n’enyamiswa yona. *—Kush 13:1, 2; 17:13, 14.

13-14. ‘Googi ow’omu nsi ya Magoogi’ ni oha, kandi ni enki ekirituma yatahirira abahereza ba Ruhanga?

¹³ Obuhanuzi oburi omuri Ezekieli nibutwereka ebirije kubaho omugabe w’omu matemba n’ow’omu mashuma batakacwecerezibwe. Yaba obuhanuzi bw’omuri Ezekieli 38:10-23; Danieli 2:43-45; 11:44–12:1; n’omu Kushuuruurwa 16:13-16, 21 buri kugamba aha bwire bumwe n’aha bintu bimwe, ebintu ebi turi kutekateka nibyija kubaho.

¹⁴ Okubonabona kwingi ku kuratandike, ‘abagabe b’ensi zona’ nibija kwebuganisiza hamwe. (Kush 16:13, 14; 19:19) Oko kwebuganisiza hamwe kw’amahanga Bibuli nekweta ‘Googi ow’omu nsi ya Magoogi.’ (Ezk 38:2) Ago mahanga ageterine hamwe nigija kutahirira abahereza ba Ruhanga aha murundi gw’aha muheru. Ahabw’enki garibatahirira? Entumwa Yohaana ari kugamba ahari obwo bwire, akareba orubare rw’amani ruri kugwa aha bangi ba Ruhanga. Orwo rubare nirubasa kuba ruri kumanyisa obutumwa bw’amani bw’orubanja, oburiburirwa n’abahereza ba Yehova. Obwo butumwa nibwija kutuma Googi owa Magoogi yatahirira abahereza ba Ruhanga ayine entego y’okubamaraho omu nsi.—Kush 16:21.

15-16. (a) Ni biha bintu ebi obuhanuzi bw’omuri Danieli 11:44, 45 buri kubasa kuba buri kugambaho? (b) Ni enki ekirihika aha mugabe w’omu matemba n’aha bandi bagabe, abari kumanyisa Googi ow’omu nsi ya Magoogi?

¹⁵ Nambwenu obu butumwa bw’amani bw’orubanja n’okutahirira kw’abangi ba Ruhanga nibibasa kuba biri kugambwaho omuri Danieli 11:44, 45. (Hashome.) Obuhanuzi bwa Danieli nibugamba ku ‘amakuru agariruga oburugwizoba’ n’omu matemba gariyemereza omutima omugabe w’omu matemba, ‘ahurure n’ekiniga kingi.’ Entego y’omugabe w’omu matemba ni ‘okuhwerecereza bingi n’okubamariraho kimwe.’ ‘Abingi’ abari kugambwaho nibabasa kuba bari abahereza ba Yehova. * Danieli nabasa kuba ari kugamba  aha kutahikirwa kw’abahereza ba Ruhanga okw’aha muheru.

¹⁶ Oko kutahirira k’omugabe w’omu matemba n’abandi bategeki b’omu nsi nikija kunyiza Ow’obushoborozi bwona kandi kitume habaho orutaro rwa Haramagedoni. (Kush 16:14, 16) Omuri obwo bwire, omugabe w’omu matemba n’abandi bategeki abari kwatanisa na we abari kumanyisa Googi owa Magoogi, baryaba bahika aha muheru gw’amagara ga bo kandi ‘batine kihwera’.—Dan 11:45.

17. Mikaeli “omukuru rugambwa” ori kugambwa omuri Danieli 12:1 ni oha, kandi shi nakora ki?

¹⁷ Orunyiriri oruri kukurataho rw’omuri Danieli nirutugambira oku omugabe w’omu matemba n’amahanga agarikwatanisa na we garicwecerera n’oku turije kucungurwa. (Shoma omuri Danieli 12:1.) Orwo runyiriri nirumanyisa ki? Mikaeli ni erindi izina rya Kristo Yesu, Omugabe w’Obukama bwa Ruhanga. Kuruga omu mwaka gwa 1914, obu yatandikire kutegekera omu iguru, atwire ari kureberera abahereza ba Ruhanga. Juba aha, nayija kugira eki yakora, atucungure aha rutaro rwa Haramagedoni. Orwo rutaro ni co kintu ec’aha muheru eki Danieli yayesire “obunaku bw’obusaasi” obutakabagaho. Obuhanuzi bwa Yohaana oburi omu Kushuuruurwa nibugamba aha bwire oburibandiza ‘okubonabona kwingi.’—Kush 6:2; 7:14.

18. Ni enki ekiritukwasa kwehanganira ebiribaho omu biro by’omu misho?

¹⁸ Nitwija kwehanganira ebintu byona ebiribaho ahakuba Danieli na Yohaana bona bakahamya ku Yehova na Yesu barije kutucungura aha kubonabona kwingi. Danieli akagamba ku amazina g’abarihonoka garije kuba ‘gahandikirwe omu kitabo.’ (Dan 12:1) Ni enki eki turi kubasa kukora kugira ngu amazina gitu gahandikwe omuri eco kitabo? Tushemerire kwereka ku nitwikiriza Yesu, Omwana gw’entama wa Ruhanga. (Yoh 1:29) Tushemerire kweha Yehova kandi tukabatizibwa. (1 Pet 3:21) Kandi tushemerire kushagika Obukama bwa Ruhanga turi kukwasa abandi kumanya ebiri kukwata ahari Yehova.

19. Ni enki eki tushemerire kukora hati, kandi ahabw’enki?

¹⁹ Obu nibwo bwire bw’okwesigira kimwe Yehova n’ekitongore ceye. Obu nibwo bwire bw’okushagika Obukama bwa Ruhanga. Ku turakore ebyo bona, nitwija kucungurwa obu Obukama bwa Ruhanga buriba buri kucwecereza omugabe w’omu matemba n’ow’omu mashuma.