Nakoni kanoana

Kiiba nakoni kanoana

KAONGORA IBUKIN TE REIREI 20

Antai “Ueani Meang” ni Boong Aikai?

Antai “Ueani Meang” ni Boong Aikai?

“E na roko n tokina teuaei, ao e na bon akea ae e na buokia.”​—TAN. 11:45.

ANENE 95 E Rikirake Riki te Oota

KANOANA *

1-2. Tera ae ti na rinanona n te kaongora aei?

A A BATI riki ngkai bwaai ni kakoaua bwa ti a maeka n raatokini kabaneani bongin te waaki ae ngkai i aon te aba. N te tai ae e a kaan ao Iehova ma Iesu Kristo a nang kamaunai tautaeka nako aika kaitaraa te Tautaeka n Uea. Imwain rikin anne, a na teimatoa ueani meang ao ueani maiaki ni buaka i marenaia ao ni buakania ana aomata te Atua.

2 N te kaongora aei, ti na rinanon te taetae ni burabeti are n Taniera 11:40–12:1. Ti na noria bwa antai ueani meang n taai aikai ao ni maroroakinna bwa e aera ngkai ti kona n aki maaku ni kaaitarai kangaanga aika imwaira.

UEANI MEANG AE BOOU

3-4. Antai ueani meang ni boong aikai? Kabwarabwaraa.

3 Imwini bwakan te Soviet Union n 1991, a anganaki “te ibuobuoki teutana” ae taekan te inaomata i nanon tabeua te tai, ana aomata te Atua ake a maeka i aan te tautaeka anne. (Tan. 11:34) Ibukin anne, a a inaomata n uarongorongo, ao e aki maan imwina, e a rikirake mwaitiia taan uarongorongo nakoni bubua ma bubua tenga n aaba ake a mena ngkoa i aan te Soviet Union. Imwin tabeua te ririki, e a riki Rutia ma aaba ake a boutokaia bwa ueani meang. N aron ae kaotaki n te kaongora are mai mwaina, e riai ni karaoi baika tenua te tautaeka ae e na riki bwa ueani meang ke ueani maiaki: (1) e tautaekani aaba ake a maeka iai ana toro te Atua aika bati ke e kaaitaraia ana aomata te Atua, (2) e kaotia n ana mwakuri bwa e kairiribai nakon Iehova ao ana aomata, ao (3) e kaiangatoa ma te uea temanna.

4 Noria bwa e aera ngkai ti kona n taekinna ni boong aikai bwa Rutia ma taani boutokaia bon ueani meang. (1) A kaaitaraia ana aomata te Atua ni katabuaka aia mwakuri n uarongorongo ao ni bwainikirinia bubua ma bubua tenga taari aika maeka n aono ake a tautaekani. (2) A kaotia n aia mwakuri aikai bwa a ribaa Iehova ma ana aomata. (3) A teimatoa ni kaiangatoa ma ueani maiaki ae te Tautaeka ae Mwaaka Riki n te Aonnaba ae Amerika ma Buritan. Ti na noria bwa e kangaa n riki bwa ueani meang Rutia ma taani boutokaia.

A TEIMATOA N INOTUNOTU UEANI MEANG AO UEANI MAIAKI

5. Tera are taekinaki n Taniera 11:​40-43, ao tera ae riki n te tai anne?

5 Wareka Taniera 11:​40-43. Mwakoron te taetae ni burabeti aei e bon taekina tain te toki. E katuruturuaki iai taekan te kaiangatoa i marenan ueani meang ma ueani maiaki. N aron are e a kaman taekinna Taniera, e na “inotunotu” ueani maiaki ma ueani meang, ke e na “kaunikoro ma ngaia” n tain te toki.​—Tan. 11:40; kbn.

6. Tera te bwai ni kakoaua ae oti iai bwa a teimatoa n inotunotu ueea ake uoman?

6 A teimatoa ueani meang ao ueani maiaki n uneakinna bwa antai ae mwaaka riki irouia n te aonnaba. N te katoto, iangoa te baere riki imwin te Kauoua ni Buaka Are Kabutaa Aonnaba ngke e a tautaekani angiin aonon Eurobe te Soviet Union ma taani boutokaia. Ngaia are e a boraraoi ueani maiaki ma aaba ake tabeua bwa a na ikotii aia taanga ni buaka ni kaitaraa ueani meang. E aranaki aia taanga anne bwa te NATO. E teimatoa ueani meang ni kaiangatoa ma ueani maiaki ni karaoan aia bwai ni buaka aika mwaakaroiroi aika rangi ni bobuaka. E buaka naba ueani meang ni kaitaraa ueani maiaki n arona ni boutokaiia aian ueani maiaki i Aberika, Atia, ao Latin America. N ririki aika tibwa nako, e a ririkirake riki ni korakora mwaakan Rutia ma taani boutokaia. A buaka naba ni kaitaraa ueani maiaki rinanoni kamanenaan taiani kaombiuta. A bukibuki i marenaia ueea aikai bwa a kamanenai burokuraem n te kaombiuta aika urubwai ibukini kakerikaakan kaubwain abaia ao uruakan aia tautaeka. Ao n aron ae e a kaman taekinna Taniera, e teimatoa ueani meang ni buakania ana aomata te Atua.​—Tan. 11:41.

E RINRAKEA “TE ABA AE TAMAROA” UEANI MEANG

7. Tera “te Aba ae Tamaroa”?

7 E taekinaki n Taniera 11:41 bwa e na rinrakea “te Aba ae Tamaroa” ueani meang. Tera te aba anne? N taai ake rimoa, e iangoaki Iteraera bwa “te aba ae te kabanea n tamaroa i buakon aaba ni kabane.” (Etek. 20:6) Ma te bwai ae rianako iai tamaroan te aba anne, bon ibukin ae e mena iai te taromauri ae koaua. Ni moa mani Bentekota 33 C.E., ao te “aba” anne ai tiaki taekan te aba ae mena n te tabo teuana, ibukina bwa a uamaenako ana aomata Iehova ni kabutaa te aonnaba. N oneani mwin anne, “te Aba ae Tamaroa” ni boong aikai bon taekan aroaroni maiuia ana aomata Iehova ae irekereke ma aia taromauri nakon Iehova rinanon taiani bobotaki ao te mwakuri n uarongorongo.

8. E kangaa ueani meang n rinrakea “te Aba ae Tamaroa”?

8 I nanoni kabaneani boong, e okioki ueani meang n rinrakea “te Aba ae Tamaroa.” N te katoto, ngke e riki bwa ueani meang te tautaeka n Nazi i Tiaman moarara riki n te kauoua ni buaka, e bon rinrakea “te Aba ae Tamaroa” man arona ni bwainikirinia ao n tiringia ana aomata te Atua. Imwin te Kauoua ni Buaka Are Kabutaa Aonnaba ngke e a riki te Soviet Union bwa ueani meang, e bon rinrakea naba “te Aba ae Tamaroa” man arona ni bwainikirinia ana aomata te Atua ao ni kanakoia mai abaia.

9. N ririki aika tibwa nako, e kangaa Rutia ma taani boutokaia n rinrakea “te Aba ae Tamaroa”?

9 N ririki aika tibwa nako, e rinrakea naba “te Aba ae Tamaroa” Rutia ma taani boutokaia. N te aro raa? N 2017 ao Rutia e katabuaka aia mwakuri ana aomata Iehova ao e karabuutinia tabeman taari mwaane ao aine. E katabuaka naba kamanenaan ara boki n ikotaki ma Te Rairai ae te Aonnaba ae Boou. Irarikin anne, e taua te aobiti n tararua are i Rutia n ikotaki ma Taabo n Taromauri ao Taabo n Runga. Imwini karaoani baikai, e a taekinna te Rabwata n Tautaeka n 2018 bwa Rutia ma taani boutokaia bon ueani meang. Ma e ngae ngke e korakora bwainikirinaia ana aomata Iehova, ma a bon rawa ni karaoi waaki ibukini kabwakaan ke bitakin aia tautaeka aomata. A kakairi n ana reirei ni kairiri te Baibara are a na tataro ibukia “ake a kakannato ni kabane,” moarara riki ngkana a karaoi babaire ake a kona n rotaki iai inaomatara n taromauri.​—1Tim. 2:​1, 2.

E NA KATAENIKAIAKI UEANI MAIAKI IROUN UEANI MEANG?

10. E na kataenikaiaki ueani maiaki iroun ueani meang? Kabwarabwaraa.

10 E kaatuuaki riki taekan ana mwakuri ueani meang n te taetae ni burabeti are n Taniera 11:​40-45. Ae nanona bwa e na kataenikaia ueani maiaki? Tiaki ngaia anne. E na teimatoa ni “maiu” ueani maiaki ae taekan ae e na bon iai ngaia ngkana a a kamaunai tautaeka n aomata nako Iehova ao Iesu n te buaka are Aremaketon. (TeKao. 19:20) Ti kangaa ni kakoauaa anne? Iangoi taetae ni burabeti ake a kaotaki n Taniera ao Te Kaotioti.

N Aremaketon ao Ana Tautaeka n Uea te Atua ae kabotauaki ma te atibu, e na karokoa n tokina aia tautaeka aomata ae kaikonakaki ikai n te boua ae totoakaei. (Nora barakirabe 11)

11. Tera ae kaotaki n Taniera 2:​43-45? (Nora te taamnei ni moan te maekatin.)

11 Wareka Taniera 2:​43-45. E kabwarabwarai te burabeti ae Taniera tautaeka n aomata teuana imwin teuana ake e korakora rotakia ana aomata te Atua irouia. A kaikonakaki n rabwatan nako te boua ae totoa. Te kabanea n tautaeka i buakoia e kaikonakaki bwa raurauniwaen te boua anne ae karaoaki man te biti ae irengan ma te bokaboka. E tei te raurauniwae ibukin te Tautaeka ae Mwaaka Riki n te Aonnaba, ae Amerika ma Buritan. E oti n te taetae ni burabeti anne bwa te Tautaeka ae Mwaaka Riki n te Aonnaba anne , e na bon teimatoa ni waaki ngkana e roko Ana Tautaeka n Uea te Atua ni kamaunai aia tautaeka aomata.

12. Antai ae tei ibukin atun te man ae tiritiri are te kaitiua, ao e aera bwa e kakawaki ataakina?

12 E kabwarabwarai naba tautaeka aika mwaaka riki n te aonnaba teuana imwin teuana te abotoro Ioane, ake e korakora rotakia ana aomata Iehova irouia. N ana taetae ni burabeti Ioane, a kaikonakaki tautaeka aikai ma te man ae tiritiri ae itiua atuna. Atun te man aei are te kaitiua e tei ibukin te Tautaeka ae Mwaaka Riki n te Aonnaba, ae Amerika ma Buritan. E kakawaki ataakin anne ibukina bwa akea riki atun te man anne imwin are te kaitiua. E teimatoa n tautaeka atun te man anne n te tai are e a kamaunaaki iai irouni Kristo ma ana taanga mai karawa, n ikotaki ma nikiran rabwatan te man anne. *​—TeKao. 13:​1, 2; 17:​13, 14.

TERA AE E NA KARAOIA UEANI MEANG N TE TAI AE E A KAAN ROKO?

13-14. Antai “Koka man te aba ae Makoka,” ao tera ae e na kairia bwa e na buakania ana aomata te Atua?

13 E korea te taetae ni burabeti Etekiera ae kaotaki iai te bwai ae kona n riki imwaini kamaunaakin ueani meang ao ueani maiaki. N taraana, a taekini baika a na riki aika titeboo taetae ni burabeti ake n Etekiera 38:​10-23; Taniera 2:​43-45; 11:44–12:1; ao Te Kaotioti 16:​13-16, 21. Ngkana e koaua anne, aikai baika ti iangoi aika kona n riki.

14 Tabeua te tai imwini moanakin te rawawata ae korakora, a nang ikotaki “ueea n te aonnaba ni kabutaa” ao n riki bwa te koraki ae tii teuana. (TeKao. 16:​13, 14; 19:19) E arania natannaomata aika ikotaki aikai te Baibara bwa “Koka man te aba ae Makoka.” (Etek. 38:2) A na buakania ana aomata te Atua te koraki aei ao ni kataia ni kamaunaia ni kabane. Tera ae e na karika buakanakia? Ni kaineti ma te tai anne, e taekinna te abotoro Ioane bwa e nora te karau ae te aiti ae korakora ae bwaka i aoia taani kairiribai nakon te Atua. Tao e kaineti te karau ni kaikonaki anne ma te rongorongo ae matoatoa ae taekan te motikitaeka are a tataekinna ana aomata Iehova. E kona ni karokoa unin Koka mai Makoka te rongorongo anne ike e a kairia iai bwa e na buakania ana aomata te Atua ma kantaningaan ae e na kamaunaia mai aon te aba.​—TeKao. 16:21.

15-16. (a) Tao baikara baika a na riki ake a taekinaki n Taniera 11:​44, 45? (b) Tera ae e na riki nakon ueani meang ao natannaomata ake a riki bwa Koka mai Makoka?

15 Te rongorongo ae matoatoa aei ao buakanakia ana aomata te Atua irouia taani kairiribai, tao boni baike a taekinaki naba n Taniera 11:​44, 45. (Warekia.) E taekinna ikanne Taniera bwa a aki karaua ueani meang “rongorongo mai mainiku ao mai meang,” ao e otinako ma “unna ae korakora.” E iangoia ueani meang bwa e na “kamaunaia aika bati.” N taraana ao “aika bati” e kaineti nakoia ana aomata Iehova. * Tao e nanona ikai Taniera kamaunaakia ni kabane ana aomata te Atua.

16 N te tai are a buakania iai ana aomata te Atua ueani meang ma tautaeka nako n te aonnaba, e na roko unin Teuare Moan te Mwaaka ao e a roko naba te buaka are Aremaketon. (TeKao. 16:​14, 16) N te tai anne, e nang kamaunaaki ueani meang ma natannaomata ake a riki bwa Koka mai Makoka, ao bon “akea ae e na buokia.”​—Tan. 11:45.

N te buaka are Aremaketon, e na kamauna ana waaki Tatan ae buakaka i aon te aba Iesu Kristo ma ana taanga mai karawa ao ni kamaiuia ana toro te Atua (Nora barakirabe 17)

17. Antai Mikaere are “te natinuea te mwaane ae kakannato” are n Taniera 12:​1, ao tera ae e karaoia?

17 E kabwarabwaraaki riki n te kibu are imwina n ana rongorongo Taniera aroni kamaunaakin ueani meang ma taani boutokaia, ao aroni kamaiuakira. (Wareka Taniera 12:1.) Tera ae nanonaki n te kibu aei? Mikaere bon aran naba ara Uea ae tautaeka ae Kristo Iesu. E bon “tei ibukia” ana aomata te Atua ni moa man 1914 ngke e tei ana Tautaeka n Uea i karawa. N te tai ae e a kaan roko, e nang “teirake” ke ni kamaunaia taani kairiribai nakoina n te buaka are Aremaketon. E na riki te buaka anne n raatokin te baere e taekinna Taniera bwa “tain te rawawata” ae te kabanea ni korakora ae tuai man riki mai mwaina. Ana taetae ni burabeti Ioane are koreaki n Te Kaotioti e taekina te tai are imwain te buaka ae Aremaketon bwa “te rawawata ae korakora.”​—TeKao. 6:2; 7:14.

E NA “MWAKORO N TE BOKI” ARAM?

18. E aera ngkai ti kona n aki maaku ni kaitaraa te tai ae imwaira?

18 A uaia n taekinna Taniera ao Ioane bwa Iehova ao Iesu a na boni kamaiuia aia toro n tain te rawawata ae korakora. Ngaia are ti boni kona n aki maaku ni kaitaraa te tai ae imwaira. E taekinna Taniera bwa naake a reke maiuia a na “mwakoro [araia] n te boki.” (Tan. 12:1) E na kangaa ni mwakoro arara n te boki anne? Ti riai ni kaotia raoi bwa ti onimakina Iesu ae ana Tiibutetei te Atua. (Ioa. 1:29) Ti riai ni katabui maiura nakon te Atua ao ni bwabetitoaki. (1Bet. 3:21) Ao ti riai ni kaota boutokaan Ana Tautaeka n Uea te Atua man arora ni buokiia aomata n reiakina taekan Iehova.

19. Tera ae ti riai ni karaoia ngkai, ao bukin tera?

19 Boni ngkai ara tai ni karikirakea onimakinan Iehova ao ana botaki ae kaainaki irouia ana toro aika kakaonimaki ni koaua. Boni ngkai ara tai ni boutokaa Ana Tautaeka n Uea te Atua. Ni karaoan anne, ti na boni kamaiuaki ngkana e a kamaunaaki ueani meang ao ueani maiaki n Ana Tautaeka n Uea te Atua.

ANENE 149 Te Anene n Tokanikai

^ bar. 5 Antai “ueani meang” ni boong aikai, ao e na kangaa ni kamaunaaki? Ataakin te kaeka ibukin titiraki akanne, e kona ni kakorakoraa ara onimaki ao ni buokira ni katauraoira imwaini baika a na riki n te tai ae e a kaan roko.

^ bar. 12 Ibukini kabwarabwaraan riki Taniera 2:36-45 ao Te Kaotioti 13:1, 2, nora Te Taua-n-Tantani Tun 1, 2012, i. 7-19.