1, 2. Kʼaru tqatzʼil rix saʼ li tzolom aʼin?

ANAQWAN naqakʼe tzʼaqal reetal naq wanko saʼ xraqik li rosoʼjikebʼ li kutan. Chi seebʼ, li Jehobʼa ut li Jesús teʼxsach ruhebʼ li nekeʼxqʼet ribʼ chiru li Xʼawabʼejilal. Abʼan, naq toj maajiʼ nakʼulmank aʼin, li awabʼej re relebʼl iqʼ ut li awabʼej re rokebʼl iqʼ inkʼaʼ teʼxkanabʼ pleetik chiribʼilebʼ ribʼ ut chi xrahobʼtesinkil li xtenamit li Yos.

² Saʼ li tzolom aʼin tqatzʼil rix li propesiiy li natawmank saʼ Daniel 11:40-12:1. Tqil ani li awabʼej re relebʼl iqʼ saʼebʼ li qakutan, ut kʼaʼut naq inkʼaʼ tqaxuwa ru ebʼ li chʼaʼajkilal li tchalq saʼ qabʼeen chi seebʼ.

3, 4. Ani kikanaak joʼ li awabʼej re relebʼl iqʼ, ut kʼaʼut naqaye aweʼ?

³ Saʼ li chihabʼ 1991, naq kijukʼeʼk li xʼawabʼejilal li tenamit Unión Soviética, ebʼ li xmoos li Yos xeʼtenqʼaak bʼayaq. Chanru xeʼtenqʼaak? Xbʼaan naq xeʼruuk xloqʼoninkil ru li Yos saʼ tuqtuukilal (Dan. 11:34). Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, xeʼruuk chi puktesink saʼ tuqtuukilal ut saʼ junpaat xeʼok chi kʼihank ebʼ laj puktesinel saʼ li tenamit aʼin. Abʼan, timil timil li tenamit Rusia ut li nekeʼxkʼam ribʼ saʼ aatin rikʼin xeʼkanaak joʼ li awabʼej re relebʼl iqʼ. Joʼ ak xqil saʼ li tzolom rubʼelaj, re naq junaq tenamit twanq joʼ li awabʼej re relebʼl iqʼ malaj li awabʼej re rokebʼl iqʼ tento tixbʼaanu oxibʼ li naʼlebʼ. Xbʼeen, tixchʼiʼchʼiʼi li xtenamit li Yos. Xkabʼ, rikʼin li xbʼaanuhom tixkʼutbʼesi naq xikʼ naril li Jehobʼa ut ebʼ li xmoos. Ut rox, tpleetiq rikʼin li jun chik awabʼej.

 ⁴ Qilaq kʼaʼut naqaye naq saʼebʼ li qakutan li tenamit Rusia ut li nekeʼxkʼam ribʼ saʼ aatin rikʼin wankebʼ joʼ li awabʼej re relebʼl iqʼ. Xbʼeen, xbʼaan naq nekeʼxchʼiʼchʼiʼi ebʼ li xmoos li Yos naq nekeʼxram li puktesink ut naq nekeʼxrahobʼtesihebʼ. Xkabʼ, rikʼin li xbʼaanuhomebʼ nekeʼxkʼutbʼesi naq xikʼ nekeʼril li Jehobʼa ut ebʼ li xmoos. Ut rox, xbʼaan naq nekeʼpleetik rikʼin li awabʼej re rokebʼl iqʼ, aʼ li nimla awabʼejilal re Gran Bretaña ut Estados Unidos. Qilaq chanru kitzʼaqlok ru li naxye li propesiiy chirix li awabʼej re relebʼl iqʼ rikʼin li tenamit Rusia ut li nekeʼxkʼam ribʼ saʼ aatin rikʼin.

5. Chirix kʼaru li qʼehil naʼaatinak Daniel 11:40-43, ut kʼaru nakʼulmank chiruhebʼ li kutan aʼan?

⁵ (Taayaabʼasi Daniel 11:40-43). Ebʼ li raqal aʼin nekeʼaatinak chirix li nakʼulmank saʼ rosoʼjikebʼ li kutan. Yook chi aatinak chirix li pleetik li nekeʼxbʼaanu chiribʼilebʼ ribʼ li awabʼej re relebʼl iqʼ ut li awabʼej re rokebʼl iqʼ. Laj Daniel kixye: «Saʼ rosoʼjikebʼ li kutan li awabʼej re [rokebʼl iqʼ] taayaloq rikʼin li awabʼej re [relebʼl iqʼ]» (Dan. 11:40).

6. Kʼaru nakʼutbʼesink re, naq li wiibʼ chi awabʼej yookebʼ chi pleetik chiribʼilebʼ ribʼ?

⁶ Li awabʼej re relebʼl iqʼ ut li awabʼej re rokebʼl iqʼ inkʼaʼ nekeʼxkanabʼ pleetik chiribʼilebʼ ribʼ xbʼaan naq nekeʼraj taqlank saʼ xbʼeen chixjunil li Ruuchichʼochʼ. Jun eetalil, qakʼoxlaq li kikʼulmank naq ak xraqeʼk li xkabʼ nimla yalok u, naq li tenamit Unión Soviética ut li nekeʼxkʼam ribʼ saʼ aatin rikʼin xeʼok chi taqlank saʼ naabʼal chi tenamit re Europa. Aʼin kixbʼaanu naq li awabʼej re rokebʼl iqʼ tixchʼutubʼ naabʼalebʼ aj puubʼ re jalan jalanq chi tenamit, li chʼuut aʼin nawbʼil ru joʼ OTAN. Li wiibʼ chi awabʼej naabʼal li tumin nekeʼxsach re xyiibʼankil ebʼ li puubʼ. Nekeʼpleetik ajwiʼ chiribʼilebʼ ribʼ naq nekeʼtzʼaqonk saʼ li yalok u li nawank saʼ li tenamit África, Asia ut América Latina. Chiruhebʼ li chihabʼ li tojeʼ xeʼnumeʼk, li tenamit Rusia ut li nekeʼxkʼam ribʼ saʼ aatin rikʼin, xeʼruuk chi taqlank saʼ naabʼal chi tenamit. Ut nekeʼroksi li Internet re pleetik rikʼin li awabʼej re rokebʼl iqʼ. Li junjunq chi awabʼej nekeʼxqʼabʼa ribʼebʼ naq yookebʼ chi roksinkil li Internet re xkʼebʼal saʼ chʼaʼajkilal ebʼ li xbʼihomal ut ebʼ li xʼawabʼejilal. Ut joʼ kixye tzʼaqal laj Daniel, li awabʼej re relebʼl iqʼ yook chi xrahobʼtesinkil li xtenamit li Yos (Dan. 11:41).

7. Kʼaru «li xchaqʼalil ru naʼajej»?

⁷ Saʼ Daniel 11:41 naxye naq li awabʼej re relebʼl iqʼ t-oq saʼ«li xchaqʼalil ru naʼajej». Kʼaru li naʼajej aʼin? Saʼ li qʼe kutan, nayeemank chaq naq li tenamit Israel «qʼaxal [...] chaabʼil chiru chixjunilebʼ li naʼajej saʼ li ruuchichʼochʼ» (Ezeq. 20:6). Li naxbʼaanu naq chʼinaʼusaq chaq rilbʼal li tenamit Israel aʼan naq aran naloqʼoniik ru li Jehobʼa. Abʼan, chalen li Pentecostés re li chihabʼ 33, «li xchaqʼalil ru naʼajej» aʼin maawaʼ jun naʼajej saʼ Ruuchichʼochʼ. Kʼaʼut? Xbʼaan naq ebʼ li xmoos li Yos wankebʼ saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ. Joʼkan naq «li xchaqʼalil ru naʼajej» aʼan reetalil li naxbʼaanu li xtenamit li Yos saʼebʼ li qakutan, joʼ li puktesink ut ebʼ li chʼutam.

8. Chanru naʼok saʼ «li xchaqʼalil ru naʼajej» li awabʼej re relebʼl iqʼ?

⁸ Saʼ rosoʼjikebʼ li kutan, li awabʼej re relebʼl iqʼ kokʼaj xsaʼ naʼok saʼ «li xchaqʼalil ru naʼajej». Jun eetalil, naq li tenamit Alemania wank chaq joʼ li awabʼej re relebʼl iqʼ, xʼok saʼ «li xchaqʼalil ru naʼajej» naq kixrahobʼtesi ut kixkamsi ebʼ li xmoos li Yos, ut aʼin kikʼulmank tzʼaqal saʼ li xkabʼ nimla yalok u. Naq ak xraqeʼk li xkabʼ nimla yalok u, naq li tenamit Unión  Soviética wank chik joʼ li awabʼej re relebʼl iqʼ, kiʼok saʼ li naʼajej aʼin naq kixrahobʼtesi ut kixtaqla ebʼ li xmoos li Yos chi preexil saʼ li naʼajej Siberia.

9. Chiruhebʼ li chihabʼ li tojeʼ xeʼnumeʼk, chanru naq li tenamit Rusia ut li nekeʼxkʼam ribʼ saʼ aatin rikʼin xeʼok saʼ «li xchaqʼalil ru naʼajej»?

⁹ Chiru ebʼ li chihabʼ li tojeʼ xeʼnumeʼk, li tenamit Rusia ut li nekeʼxkʼam ribʼ saʼ aatin rikʼin, xeʼok ajwiʼ saʼ «li xchaqʼalil ru naʼajej». Chanru xeʼxbʼaanu? Saʼ li chihabʼ 2017, li awabʼej re relebʼl iqʼ kixram li xkʼanjelebʼ laj Testiiw re li Jehobʼa ut kixkʼehebʼ saʼ tzʼalam wiibʼ oxibʼ li qechpaabʼanel. Ut inkʼaʼ chik xkanabʼ naq tqoksi ebʼ li qatasal hu, jun rehebʼ aʼan li Traducción del Nuevo Mundo. Joʼkan ajwiʼ, kixmaqʼ li rochochil li qamolam, ebʼ li chʼutlebʼaal kabʼl ut ebʼ li naʼajej bʼarwiʼ nabʼaanumank ebʼ li nimla chʼutam. Joʼkan naq, saʼ li chihabʼ 2018 li moosej tiik xchʼool ut wank xnaʼlebʼ kixnaw naq li tenamit Rusia ut li nekeʼxkʼam ribʼ saʼ aatin rikʼin, aʼanebʼ li awabʼej re relebʼl iqʼ. Abʼanan, joʼ aj kʼanjel chiru li Yos inkʼaʼ nokoopleetik rikʼin junaq li awabʼej chi moko naqayal xjalbʼal usta qʼaxal kaw nokooxrahobʼtesi. Naqayuʼami bʼan li naxye li Santil Hu naq tento tootijoq chirix «chixjunilebʼ li wankebʼ saʼ xwankil» ut qʼaxal chik naqabʼaanu aʼin naq nekeʼraj xrambʼal chiqu xloqʼoninkil ru li Jehobʼa saʼ tuqtuukilal (1 Tim. 2:1, 2).

10. Kʼaru natenqʼank qe chi xnawbʼal ma tsacheʼq ru li awabʼej re rokebʼl iqʼ xbʼaan li awabʼej re relebʼl iqʼ?

¹⁰ Saʼ xkʼabʼaʼ naq li propesiiy li natawmank saʼ Daniel 11:40-45 naʼaatinak chirix li awabʼej re relebʼl iqʼ. Ma naraj xyeebʼal naq tsacheʼq ru li awabʼej re rokebʼl iqʼ xbʼaan li awabʼej re relebʼl iqʼ? Inkʼaʼ. Li awabʼej re rokebʼl iqʼ toj wanq naq li Jehobʼa ut li Jesús teʼxsach ru chixjunil li xʼawabʼejilal li winq saʼ li Armagedón (Apoc. 19:20). Chanru naqanaw aʼin? Qatzʼilaq rix li propesiiy li natawmank saʼ li hu Daniel ut Apocalipsis.

11. Kʼaru naxkʼut li propesiiy li natawmank saʼ Daniel 2:43-45? (Chaawil li jalam u chiru li hu).

¹¹ (Taayaabʼasi Daniel 2:43-45). Laj Daniel kiʼaatinak chirix jun li nimla jalam u li yiibʼanbʼil rikʼin jalan jalanq chi chʼiichʼ. Li junjunq chi xchaʼal li jalam u aʼin, aʼan reetalil jun li awabʼej li kixchʼiʼchʼiʼi li xtenamit li Yos. Li roq yiijach chʼiichʼ ut yiijach sebʼ aʼan reetalil jun aj chik li awabʼej; li nimla awabʼejilal re Gran Bretaña ut Estados Unidos. Li propesiiy naxye naq li awabʼejilal aweʼ toj wanq naq li Yos tixsach ru chixjunil li xʼawabʼejilal li winq.

12. Ani reetalil li xwuq xjolom li josqʼ aj xul, ut kʼaʼut naq wank xwankil xnawbʼal aweʼ?

¹² Li apóstol Juan kiʼaatinak ajwiʼ chirix jalan jalanq li xnimal ru awabʼejilal li xeʼxchʼiʼchʼiʼi li xtenamit li Yos. Saʼ li xpropesiiy kiroksi reetalil jun li josqʼ aj xul wuqubʼ xjolom. Li xwuq xjolom aʼan reetalil li nimla awabʼejilal re Gran Bretaña ut Estados Unidos. Wank xwankil xnawbʼal aweʼ, xbʼaan naq maakʼaʼ chik junaq xjolom. Toj yooq ajwiʼ chi awabʼejink li xwuq xjolom li josqʼ aj xul naq li Jesús ut ebʼ li ánjel teʼchalq chi xsachbʼal ru ut chi xsachbʼal chixjunil li xʼawabʼejilal li winq (Apoc. 13:1, 2; 17:13, 14). *

13, 14. Ani laj «Gog» re Magog ut kʼaru tana tbʼaanunq re, naq traj xsachbʼal ruhebʼ li xmoos li Yos?

¹³ Jun rehebʼ li xpropesiiy laj Ezequiel nokooxtenqʼa chi xnawbʼal kʼaru naru nakʼulmank  naq wulak wulak re li rosoʼjik li awabʼej re relebʼl iqʼ ut li awabʼej re rokebʼl iqʼ. Joʼkan bʼiʼ, li propesiiy li natawmank saʼ Ezequiel 38:10-23; Daniel 2:43-45; 11:44-12:1 ut Apocalipsis 16:13-16, 21 chanchan tawiʼ naq yook chi aatinak chirix jun ajwiʼ li qʼehil ut jun ajwiʼ li naʼlebʼ. Wi joʼkan, qilaq kʼaru tana tkʼulmanq.

¹⁴ Naq ak xtiklaak chik li nimla rahilal, ebʼ «li awabʼej re chixjunil li ruuchichʼochʼ» teʼxchʼutubʼ ribʼ (Apoc. 16:13, 14; 19:19). Li chʼuut chi tenamit aʼin li Santil Hu naxkʼabʼaʼi: «Gog» re Magog (Ezeq. 38:2). Laj Gog re Magog tixrahobʼtesi ebʼ li xmoos li Yos ut traj xsachbʼalebʼ ru chi junajwa. Kʼaʼut naq tixrahobʼtesihebʼ? Joʼ kiril li apóstol Juan, chiru li qʼehil aʼan ttʼaneʼq chaq saʼ xbʼeenebʼ li xikʼ nekeʼilok re li Jehobʼa li xninqal ru saqbʼach. Maare ebʼ li xninqal ru saqbʼach aʼin, aʼan reetalil li kawil esil chirix li tojbʼamaak li teʼxpuktesi ebʼ li xmoos li Yos. Maare li esil aweʼ tixbʼaanu naq laj Gog tixrahobʼtesi ut traj xsachbʼal ru chi junajwa ebʼ li xmoos li Yos (Apoc. 16:21).

15, 16. a) Chirix kʼaru tana yook chi aatinak Daniel 11:44, 45? b) Kʼaru tixkʼul li awabʼej re relebʼl iqʼ ut ebʼ li junchʼol chi awabʼej li nekeʼxkʼabʼaʼi Gog re Magog?

¹⁵ Maare li kawil esil ut naq ebʼ li tenamit teʼraj xsachbʼal ru ebʼ li xmoos li Yos aʼan ajwiʼ li natawmank saʼ Daniel 11:44, 45 (taayaabʼasi). Saʼebʼ li raqal aʼin, laj Daniel naxye naq li awabʼej re relebʼl iqʼ t-oq xkʼaʼuxl xbʼaan naq «saʼ xjayal relebʼl iqʼ ut saʼ xjayal relebʼl saqʼe taachaljeʼq jun li esil jwal ra rabʼinkil; joʼkan naq [...] kʼajoʼ naq taachalq xjosqʼil ut taaxik chi xsachbʼal ut xkamsinkil naabʼalebʼ li poyanam». Chanchan tawiʼ naq li «naabʼalebʼ» chi poyanam aʼanebʼ li xmoos li Yos. * Laj Daniel yook tana chi aatinak chirix li hoonal naq ebʼ li tenamit teʼraj xsachbʼal ru li xtenamit li Yos.

¹⁶ Naq li awabʼej re relebʼl iqʼ ut ebʼ li junchʼol chi awabʼej teʼxrahobʼtesi li xtenamit li Yos, aweʼ tixchiqʼ xjosqʼil li Nimajwal Yos ut saʼ xkʼabʼaʼ aʼin ttiklaaq li Armagedón (Apoc. 16:14, 16). Naq tkʼulmanq aweʼ, «taawulaq xhonalil li xkamik» li awabʼej re relebʼl iqʼ ut  «maajun taatenqʼanq re» (Dan. 11:45). Joʼkaʼin ajwiʼ teʼxkʼul li junchʼol chi tenamit li nekeʼxkʼabʼaʼi Gog re Magog.

17. Ani laj Miguel «li xnimal ru ánjel» li naxye Daniel 12:1, ut kʼaru naxbʼaanu?

¹⁷ Saʼ li jun chik raqal li naʼaatinak chirix li propesiiy li natawmank saʼ Daniel naxkʼe xtzʼaqobʼ li naʼlebʼ chirix chanru naq tsachmanq ru li awabʼej re relebʼl iqʼ ut li nekeʼxkʼam ribʼ saʼ aatin rikʼin, ut chanru tookoleʼq (taayaabʼasi Daniel 12:1). Kʼaru naraj xyeebʼal li natawmank saʼ li raqal aʼin? Li Jesukriist li Qaʼawabʼej nakʼabʼaʼiik ajwiʼ Miguel. Aʼan «nakolok re» li xtenamit li Yos chalen li chihabʼ 1914 naq kixaqabʼaak choʼq Awabʼej saʼ choxa. Chi seebʼ, saʼ li Armagedón «taachalq» chi xsachbʼalebʼ ru li xikʼ nekeʼilok re. Li yalok aʼin aʼanaq xraqik li qʼehil li naxye laj Daniel naq «qʼaxal rahaq rilbʼalebʼ» li maajunwa ilbʼil saʼ xbʼeen li Ruuchichʼochʼ. Saʼ li xpropesiiy laj Juan li natawmank saʼ Apocalipsis yook chi aatinak chirix li qʼehil li traqeʼq saʼ li Armagedón li naxkʼabʼaʼi; nimla rahilal (Apoc. 6:2; 7:14).

18. Kʼaʼut naq inkʼaʼ tqaxuwa ru li rahilal li tchalq saʼ qabʼeen chi seebʼ?

¹⁸ Laj Daniel ut laj Juan nekeʼxye naq li nekeʼkʼanjelak chiru li Jehobʼa ut li Jesús teʼkoleʼq chiru li nimla rahilal li maajunwa ilbʼil saʼ xbʼeen li Ruuchichʼochʼ. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, miqaxuwa ru li rahilal li tchalq saʼ qabʼeen chi seebʼ. Laj Daniel naxye naq teʼkoleʼq «li tzʼiibʼanbʼilebʼ xkʼabʼaʼ saʼ li xHuhul li yuʼam» (Dan. 12:1). Kʼaru tento tqabʼaanu re naq tzʼiibʼanbʼilaq li qakʼabʼaʼ saʼ li hu aʼan? Tento tqakʼutbʼesi naq wank qapaabʼal chirix li Jesús, li Xkarneer li Yos (Juan 1:29). Tento tqaqʼaxtesi li qayuʼam chiru li Yos ut tqakubʼsi qahaʼ (1 Ped. 3:21). Joʼkan ajwiʼ, aajel ru naq tooʼokenq chirix li Xʼawabʼejilal li Yos naq tqabʼaanu chixjunil li wank saʼ quqʼ re xtenqʼankil jalanebʼ chik poyanam chi xnawbʼal ru li Jehobʼa.

19. Kʼaru tento tqabʼaanu anaqwan, ut kʼaʼut?

¹⁹ Aʼin tzʼaqal xhoonalil re wank saʼ amiiwil rikʼin li Jehobʼa ut ebʼ li xmoos. Aʼin tzʼaqal xhoonalil re okenk chirix li Xʼawabʼejilal li Yos. Wi joʼkan naqabʼaanu, tookoleʼq naq li Xʼawabʼejilal li Yos tixsach ru chi junajwa li awabʼej re relebʼl iqʼ ut li awabʼej re rokebʼl iqʼ.