1-2. Ntshinyi tshituamona mu tshiena-bualu etshi?

BIJADIKI bitudi nabi lelu bia ne: tudi ku ndekelu kua matuku a ku nshikidilu wa ndongoluelu wa malu eu mbia bungi kupita bituvua nabi kumpala. Yehowa ne Yezu Kristo bakadi pa kubutula mbulamatadi yonso idi iluisha Bukalenge bua Nzambi. Kumpala kua bualu ebu kuenzeka, mukalenge wa ku nord ne mukalenge wa ku sud nebatungunuke ne kuluishangana ne kuluisha kabidi bantu ba Nzambi.

² Mu tshiena-bualu etshi, netukonkonone mêyi a buprofete adi mu Danyele 11:40–12:1. Netumanye mukalenge wa ku nord udiku patudi tuambangana apa ne netumvuije bua tshinyi tudi mua kutua ntatu idi mituindile kumpala eku tshiadi ne dishindika dionso.

3-4. Nnganyi udi mulue mukalenge wa ku nord? Umvuija.

³ Union soviétique mumane kukuluka mu 1991, bantu ba Nzambi bavua muntu muonso amu bakapetaku “diambuluisha dikese,” mmumue ne: tshikondo kampanda tshia budikadidi. (Dan. 11:34) Bua bualu abu bakabanga kuyisha badilekelele, ne panyima pa matuku makese, bungi bua bamanyishi ba mu matunga avua enza Union soviétique buakavula, kuluabu binunu ne binunu. Ku kakese ku kakese, ditunga dia Russie ne matunga makuabu avua madisange nende bakalua mukalenge wa ku nord. Anu mutuvua bamone mu tshiena-bualu tshishale, bua ditunga anyi matunga adi madisange kuluawu mukalenge wa ku nord anyi mukalenge wa ku sud, anu owu 1) makokeshe miaba idi bantu ba Nzambi ba bungi anyi mabakengeshe, 2) menze malu adi aleja ne: adi aluisha Yehowa ne bantu bende, ne 3) maluangane ne mukalenge mukuabu au.

 ⁴ Mona bua tshinyi tudi tuamba ne: lelu, ditunga dia Russie ne matunga adi madisange nende ke badi benza mukalenge wa ku nord. 1) Mmakokeshe miaba idi bantu ba Nzambi anyi mmabakengeshe, makandike mudimu wetu wa buambi ne makengeshe bana betu binunu ne binunu badi miaba idiwu akokesha. 2) Malu aa adi aleja ne: mmakine Yehowa ne bantu bende. 3) Mmaditue mu diluishangana ne mukalenge wa ku sud, mmumue ne: Bukokeshi bua bukole bua buloba bujima bua Grande-Bretagne ne États-Unis. Tumonayi mpindieu mudi Russie ne matunga adi madisange nende bangate muaba wa mukalenge wa ku nord.

5. Ntshikondo kayi tshidibu bakuile mu Danyele 11:40-43? Ntshinyi tshidi tshienzeka tshikondo atshi?

⁵ Bala Danyele 11:40-43. Tshitupa tshia mêyi a buprofete aa tshidi tshiakula bua tshikondo tshia matuku a ku nshikidilu. Mvese eyi idi itamba kuakula bua diluishangana dia mukalenge wa ku nord ne mukalenge wa ku sud. Anu mukavua Danyele muambe, mu matuku a ku nshikidilu, mukalenge wa ku sud uvua ne bua ‘kusakilangana’ ne mukalenge wa ku nord anyi ‘kupindakajangana nende nsengu.’​—Dan. 11:40; dim.

6. Mmalu kayi adi aleja ne: bakalenge babidi aba badi basakilangana?

⁶ Mukalenge wa ku nord ne mukalenge wa ku sud batshidi baluishangana; yonso wa kudibu mmusue kuikala bukokeshi bua bukole bua buloba bujima. Tshilejilu, tangila tshivua tshienzeke panyima pa Mvita mibidi ya buloba bujima pavua Union soviétique ne matunga avua madisange nende bituadije kukokesha tshitupa tshinene tshia ku Mputu. Malu avua mukalenge wa ku nord eu wenza akasaka mukalenge wa ku sud bua kumvuangana ne matunga makuabu bua kusangisha biluilu biabu bua kuenza nsangilu udibu babikila ne: OTAN. Bakenza nanku bua kuluisha mukalenge wa ku nord. Mukalenge wa ku nord ne mukalenge wa ku sud badi batula kabidi makuta mapite bungi bua kuikala ne bingoma binene bia mbutula bajinga kupitangana. Yonso wa kudibu wakaluisha mukalenge mukuabu mu diambuluisha matunga a mu Afrike, mu Azi, ne mu Amerike Latine avua aluangana ne mukalenge mukuabu au. Bidimu bidi panshi ebi, Russie ne matunga adi madisange nende mbilue ne bukole bua bungi pa buloba bujima. Badi baluangana kabidi ne mukalenge wa ku sud ku diambuluisha dia biamu bia ordinatere. Bakalenge aba mbabandangane bua mudi yonso wa kudibu wenza mudimu ne programe ya ordinatere mibi mitambe bua kunyangakaja mabanji abu ne malu abu a tshididi. Bualu bukuabu, anu mukavua Danyele muambe, mukalenge wa ku nord udi utungunuka ne kuluisha bantu ba Nzambi.​—Dan. 11:41.

7. “Buloba bua Tshilenga” ntshinyi?

⁷ Danyele 11:41 udi wamba ne: mukalenge wa ku nord neabuele mu “buloba bua Tshilenga.” Mbuloba kayi abu? Kale, bavua bangata buloba bua Isalele bu “buloba butambe buimpe bua ku maloba onso.” (Yeh. 20:6) Kadi buloba abu buvua nangananga ne mushinga bualu muomu amu ke muvua bantu batendelela Nzambi mulelela. Katshia ku Pentekoste wa mu 33, “buloba” abu kabutshiena anu buobu abu to, bualu bantu ba Yehowa bakadi pa buloba bujima. Nunku lelu, “buloba bua Tshilenga” ebu budi buleja malu adi bantu ba Nzambi benza mu nsombelu wabu, bu mudi kutendelela Yehowa mu bisangilu ne mu mudimu wa buambi.

8. Mmunyi mudi mukalenge wa ku nord mubuele mu “buloba bua Tshilenga”?

⁸ Mu matuku a ku nshikidilu, mukalenge wa ku nord mmubuele mu “buloba bua Tshilenga”  misangu ne misangu. Tshilejilu, pavua bena Nazi ba mu Allemagne bangate muaba wa mukalenge wa ku nord, nangananga mu mvita mibidi ya buloba bujima, mukalenge au wakabuela mu “buloba bua Tshilenga” pavuaye ukengesha bantu ba Nzambi ne ubashipa. Pavua Union soviétique muangate pende muaba wa mukalenge wa ku nord panyima pa Mvita mibidi ya buloba bujima, mukalenge eu wakabuela mu “buloba bua Tshilenga” pavuaye ukengesha bantu ba Nzambi ne ubipata ubatuma miaba ya kule ne kuabu.

9. Bidimu bidi panshi ebi, mmunyi mudi ditunga dia Russie ne matunga adi madisange nende babuele mu “buloba bua Tshilenga”?

⁹ Bidimu bidi panshi ebi, ditunga dia Russie ne matunga adi madisange nende mbabuele pabu mu “buloba bua Tshilenga.” Mushindu kayi? Mu 2017, mukalenge wa ku nord eu wakakandika midimu ya bantu ba Yehowa, kuelaye kabidi bamue bana betu mu buloko. Wakakandika kabidi mikanda yetu, too ne Nkudimuinu wa bulongolodi bupiabupia. Wakanyenga kabidi Betele wetu wa mu Russie, kabidi ne Nzubu ya Bukalenge ne ya mpuilu. Malu au mamane kuenzeka, mu 2018 Kasumbu kaludiki kakaleja ne: Russie ne matunga adi madisange nende mbilue mukalenge wa ku nord. Kadi nansha padibu bakengesha bantu ba Nzambi bibi menemene, batu babenga bua kubuelakana mu malu adi bantu benza bua kukulula mbulamatadi kampanda anyi kumushintulula. Bobu batu balonda mubelu wa mu Bible wa kusambidila “bonso badi ku mutu,” nangananga padibu bangata mapangadika adi atangila budikadidi bua kutendelela.​—1 Tim. 2:1, 2.

10. Mukalenge wa ku nord neatshimune mukalenge wa ku sud anyi? Bua tshinyi?

¹⁰ Mêyi a buprofete adi mu Danyele 11:40-45 adi atamba kuakula bua malu adi mukalenge wa ku nord wenza. Bidi bileja ne: neatshimune mukalenge wa ku sud anyi? Tòo. Mukalenge wa ku sud neikale utshidi “ne muoyo” pabutula Yehowa ne Yezu makalenge onso a bana ba bantu ku mvita ya Armagedone. (Buak. 19:20) Bua tshinyi tudi batuishibue nanku? Mona tshidi mêyi a buprofete adi mu Danyele ne mu Buakabuluibua aleja.

11. Ntshinyi tshidi Danyele 2:43-45 uleja? (Tangila tshimfuanyi tshia pa tshizubu.)

¹¹ Bala Danyele 2:43-45. Muprofete Danyele udi umvuija dilondangana dia mbulamatadi ya bantu idi ne buenzeji kudi bantu ba Nzambi. Mmileja kudi bitupa bishilashilangane bia lupingu lunene lua tshiamu. Mbulamatadi wa ndekelu mu mbulamatadi ayi ke makasa a lupingu adi menza ne tshiamu tshifiike tshisambakaja ne diima. Makasa au adi aleja Bukokeshi bua bukole bua buloba bujima bua Grande-Bretagne ne États-Unis. Mêyi a buprofete aa adi aleja ne: bukokeshi ebu ke buikala bukokesha pabutula Bukalenge bua Nzambi makalenge onso a bantu.

12. Mutu wa muanda mutekete wa nyama udi uleja tshinyi? Bua tshinyi bualu ebu budi ne mushinga?

¹² Mupostolo Yone mmuvuije pende dilondangana dia makokeshi a bukole a buloba bujima adi makokeshe bantu ba Nzambi. Yone udi ufuanyikija mbulamatadi eyi ne nyama wa luonji wa mitu muanda mutekete. Mutu wa muanda mutekete wa nyama au udi uleja Bukokeshi bua bukole bua buloba bujima bua Grande-Bretagne ne États-Unis. Bualu ebu budi ne mushinga bualu ki mbaleje ne: nyama au udi wenda wasa mitu mikuabu to. Mutu wa muanda mutekete wa nyama au ke wikala ukokesha padi Yezu ulua ne biluilu biende bia mu diulu bua kuwubutula wowu ne bitupa bikuabu bia nyama au. *​—Buak. 13:1, 2; 17:13, 14.

13-14. “Goga wa mu buloba bua Magoga” nganyi? Ntshinyi tshidi mua kumusaka bua kuela bantu ba Nzambi mvita?

¹³ Mêyi a buprofete adibu bambe kudi Yehezekele adi atuleja tshidi mua kuenzeka mu matuku a ndekelu a mukalenge wa ku nord ne mukalenge wa ku sud. Bidi bimueneka ne: mêyi adi mu Yehezekele 38:10-23, mu Danyele 2:43-45 ne 11:44–12:1, ne mu Buakabuluibua 16:13-16, 21 adi akula bua malu a muomumue. Biobi nanku, malu adi alonda aa neenzeke.

¹⁴ Tshikondo kampanda panyima pa dikenga dinene dimane kutuadija, “bakalenge ba pa buloba bujima budi bantu basombele” nebadisange. (Buak. 16:13, 14; 19:19) Didisanga diabu adi ke didi dilua tshidi Bible ubikila ne: “Goga wa mu buloba bua Magoga.” (Yeh. 38:2) Bisamba biadisanga abi nebiele bantu ba Nzambi mvita ya ndekelu ya katshi ku dînu. Ntshinyi tshiabasaka bua kubela mvita? Pavua mupostolo Yone wakula bua tshikondo atshi, wakamona mabue manene a mvula alokela baluishi ba Nzambi. Mabue a mvula a mu tshimfuanyi au adi mua kuikala aleja mukenji wa kuamba kakuyi ditshina muntu wambabu kudi bantu ba Yehowa. Bidi mua kuenzeka bua mukenji eu ujule Goga wa ku Magoga luonji bua kuela bantu ba Nzambi mvita ne tshipatshila tshia kubabutula bonso pa buloba.​—Buak. 16:21.

15-16. a) Danyele 11:44, 45 udi wakula bua bualu kayi? b) Ntshinyi tshienzekela mukalenge wa ku nord ne matunga makuabu onso adi enza pawu Goga wa ku Magoga?

¹⁵ Mukenji wamba bantu ba Nzambi kabayi batshina muntu eu ne mvita ya ndekelu yabelabu kudi baluishi ba Nzambi bidi bua kuikala malu a muomumue ne adibu bambe mu Danyele 11:44, 45. (Bala.) Danyele udi wambamu ne: “ngumu idi ifumina ku est ne idi ifumina ku nord” idi ipampakaja mukalenge wa ku nord, ne yeye udi upatuka ne “luonji lukole.” Mukalenge wa ku nord udi ne meji a “kubutula bantu ba bungi.” Bidi bimueneka ne: “bantu ba bungi” aba mbantu ba Yehowa. * Muaba eu Danyele udi mua kuikala wakula bua mvita ya ndekelu ya katshi ku dînu yelabu bantu ba Nzambi.

¹⁶ Mvita yelabu kudi mukalenge wa ku nord  pamue ne mbulamatadi mikuabu yonso ya pa buloba bujima eyi neyijule Wa Bukole Buonso tshiji ne neyikebeshe mvita ya Armagedone. (Buak. 16:14, 16) Dîba adi, mukalenge wa ku nord pamue ne matunga makuabu onso adi enza pawu Goga wa ku Magoga nebibutudibue; katuakuakula kabidi bualu buende to, bualu “kakuakuikala muntu wa kumuambuluisha to.”​—Dan. 11:45.

17. Mikaele “mukokeshi munene” udibu batele mu Danyele 12:1 nganyi? Ntshinyi tshidiye wenza mpindieu? Ntshinyi tshienzaye kumpala eku?

¹⁷ Mvese wa kumpala wa Danyele nshapita wa 12 udi uleja malu makuabu a muikala mukalenge wa ku nord ne matunga adi madisange nende mua kufika ku nshikidilu wabu ne mutuasungidibua tuetu. (Bala Danyele 12:1.) Mvese eu udi umvuija tshinyi? Mikaele ndîna dikuabu dia Kristo Yezu, Mukalenge wetu udi ukokesha. ‘Mmuimanyine’ bantu ba Nzambi katshia ku 1914 pavuabu bajadike Bukalenge buende mu diulu. Matuku makese kumpala eku, “neimane” anyi neenze tshia musangu umue mu mvita ya Armagedone. Mvita ayi neyikale bualu bua ndekelu buenzeka mu tshidi Danyele ubikila ne: “tshikondo tshia dikenga.” Dikenga adi nedikale dibi ditambe bualu kaditu dianji kukuata bantu to. Mêyi a buprofete a Yone adi mu Buakabuluibua adi abikila tshikondo tshiafikisha ku mvita eyi ne: “dikenga dinene.”​—Buak. 6:2; 7:14.

18. Bua tshinyi mbimpe tuikale ne dishindika dia ne: netutue matuku atshilualua tshiadi?

¹⁸ Tudi mua kuikala ne dishindika dia ne: netutue matuku atshilualua tshiadi bualu Danyele ne Yone mbatujadikile ne: bantu badi benzela Yehowa ne Yezu mudimu nebapanduke ku tshikondo tshia dikenga ditu kadiyi dianji kukuata bantu edi. Danyele udi wamba ne: bantu badi bapanduka mbena mêna adibu “bafunde mu mukanda.” (Dan. 12:1) Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua mêna etu ikale mu mukanda au? Tudi ne bua kuleja patoke ne: tudi bitabuje Yezu, Muana wa mukoko wa Nzambi. (Yone 1:29) Bidi bikengela tubatijibue bua kuleja ne: tudi badilambule kudi Nzambi. (1 Pet. 3:21) Tudi kabidi ne bua kuenza muetu muonso bua kuambuluisha bakuabu bua bamanye Yehowa bua tuleje ne: tudi tutua Bukalenge bua Nzambi mpanda.

19. Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza mpindieu? Bua tshinyi?

¹⁹ Tshikondo tshitudi etshi ke tshikondo tshia tuetu kueyemena Yehowa ne bulongolodi buende budi buenza ne batendeledi ba lulamatu. Etshi ke tshikondo tshia kutua Bukalenge bua Nzambi mpanda. Tuetu benze nanku, netusungidibue pabutulabu mukalenge wa ku nord ne mukalenge wa ku sud kudi Bukalenge bua Nzambi.