1-2. I vyani vino tumasambilila umu cipande cii?

NDAKAI kwaya usininkizyo uwingi sana uukalangilila ukuti tukwikala umu manda akusyalikizya ansi ii ipe. Likwene sile Yeova na Yesu Klistu yasya yonone mauteeko ya antunze yonsi aakakanya Uwene Wakwe Leza. Lino ivintu vii vitatala vyacitika, umwene wa ku katutu nu mwene wa ku kaeya yalatwalilila ukulwisyanya nu kulwisya antu yakwe Leza.

² Mu cipande cii, tumalanda pa usesemo uwalembwa pali Danieli 11:40–12:1. Tumasambilila pa mwene wa ku katutu uwayako ndakai nupya tumalanda na pali vino tungateekeziwa nu kutaila ukuti Yeova alatupususya asi mulandu ni vingatucitikila.

3-4. Uzye ndakai umwene wa ku katutu a weni? Londololini

³ Lino uteeko wa Soviet Union watiile ukuteeka umu 1991, antu yakwe Leza izile iyakwata untungwa. Danieli walondolwile untungwa uu ukuti ‘ukwazwiliziwa panono.’ (Dan. 11:34) Fwandi yatandike ukusimikila mu mutende, nupya pa nsita sile inono, impendwa yakwe ya kasimikila yakuzile sana umu mpanga izyateekwanga nu uteeko wa Soviet Union. Lino papisile insita impanga ya Russia ni mpanga zyuze izikatungilila impanga ya Russia izile iyaya umwene wa ku katutu. Wakwe vino twasambilile mu cipande icafumileko, pakuti uteeko utandike ukwamwa ukuti umwene wa ku katutu nanti umwene wa ku kaeya, walinzile ukulacita ivintu vii vitatu, (1) kucuzya antu yakwe Leza, (2) kucita ivintu vya kulanga ukuti alwani yakwe  Yeova na antu yakwe, na (3) kulwisyanya nu mwene alipo pa nsita iyo.

⁴ Lolini imilandu iingalenga tulande ukuti ndakai umwene wa ku katutu i mpanga ya Russia alino na yauze aakatungilila impanga ii. (1) Yazanzile antu yakwe Leza lino yalesizye umulimo wa kusimikila nu kutandika ukucuzya aina na ya nkazi aingi sana aakaikala ku Russia ni ncende zyuze zino uteeko wa Russia ukateeka. (2) Vino yakacita vikalanga ukuti yapata Yeova na antu yakwe. (3) Yatwalilila ukulwisyanya nu mwene wa ku kaeya kuli kuti Uteeko wa Maka Sana Umu Nsi uwa Anglo-America. Lekini tulole vino impanga ya Russia ni mpanga zyuze zyacita na vino vikalangilila ukuti ali mwene wa ku katutu.

5. Uzye ilembelo lyakwe Danieli 11:40-43 likalanda pali vyani?

⁵ Welengini Danieli 11:40-43. Ciputulwa cii ica usesemo cikalanda pa nsita yonsi iya manda ya kusyalikizya. Cikalondolola vino umwene wa ku katutu nu wa ku kaeya yalalwisyanya. Wakwe vivi kwene vino Danieli wasoowile, u mu manda ya kusyalikizya, umwene wa ku kaeya alakatukila umwene wa ku katutu.—Dan. 11:40.

6. Uzye aene yaa yaili yakalwisyanya uli?

⁶ Umwene wa ku katutu nu mwene wa ku kaeya yatwalilila ukulwisyanya pa mulandu wa kuti yonsi yakalondesya ukuya uteeko uwakwatisya amaka pano nsi. Lolini ivyacitike, pa cisila ca Nkondo ya Nsi Yonsi Yakwe Ciili, uteeko wa Soviet Union walondesyanga ukulateeka impanga ikulu iya ku ulaya, fwandi umwene wa ku kaeya wazumilizyanyizye ni mpanga zyuze ukuminkanya asilika nu kupanga kaungwe pakuti yalwisye umwene wa ku katutu. Kaungwe kako yakamanga ukuti NATO. Umwene wa ku katutu nu mwene wa ku kaeya yatwalilila ukulwisyanya nupya yakasumba impiya izingi lino yakusambilizya asilika yao pakuti yaye sana na maka. Nupya yakalwisyanya kupitila mu kutungilila impanga zyuze lino zikulwa naa alwani yao. Mu myaka ya likwene sile, impanga ya Russia ali mpanga iyakwatisya amaka kuluta impanga zyuze umu nsi yonsi. Nupya yakalwisyanya nu mwene wa ku kaeya kuomvya makompyuta. Aene yaa yakapeelana imilandu yakuti yakalenga yaponzya impiya izingi sana nu konona mauteeko ukuomvya mapuloglamu apa kompyuta. Nupya wakwe vino Danieli wasoowile, umwene wa ku katutu watwalilila ukuzanza antu yakwe Leza.—Dan. 11:41.

7. Uzye “mpanga Iyembe” ali cani?

⁷ Pali Danieli 11:41, (NWT) pakalanda ukuti umwene wa ku katutu alingila umu “mpanga Iyembe.” I mpanga ci iyo? Mpiti, impanga ya Izlaeli yali impanga iyembe sana nupya “iyaluta impanga zyuze zyonsi ku usuma.” (Ezek. 20:6) Nomba impanga iya yacindime pa mulandu wakuti amuno antu yapepelanga Yeova. Kufuma pa Pentekositi umu 33 C.E., kutatazile kuye “mpanga Iyembe” pa ncende yonga pano nsi, pano antu yakwe Yeova ndakai yasalanganila umu nsi yonsi. Fwandi “mpanga Iyembe” ndakai ikaimililako milimo ino antu yakwe Yeova yakaomba lino yakupepa Yeova nupya pa milimo iyo paya kulongana nu kusimikila.

8. Uzye umwene wa ku katutu wingila uli umu “mpanga Iyembe”?

⁸ Mu manda yaa akusyalikizya, umwene wa ku katutu watwalilila ukwingila umu “mpanga Iyembe.” Wakwe lino kwali Uteeko wa Nazi ku Germany uwimililangako umwene wa ku  katutu lino kwali nkondo ya nsi yonsi yakwe ciili, umwene wiya wingile umu “mpanga Iyembe” lino watandike kucuzya nu kukoma antu yakwe Yeova. Lino Nkondo ya Nsi Yonsi Yakwe Ciili yasizile alino uteeko wa Soviet Union wizile iuya umwene wa ku katutu, nupya umwene wiya wingile umu “mpanga Iyembe” lino wacuzyanga antu yakwe Leza nu kuyapatikizya ukuya ku mpanga zyuze ukutali nu kumwao.

9. Uzye impanga ya Russia ni mpanga izikaitungilila impanga kwene ii ingila uli umu “mpanga Iyembe” umu myaka ya likwene?

⁹ Mu myaka ya likwene, impanga ya Russia ni mpanga izikatungilila impanga kwene ii ingila umu “mpanga Iyembe.” U mu nzila ci? Umu 2017, umwene wa ku katutu alipo ndakai walesizye umulimo wa antu yakwe Yeova nu kwika aina na ya nkazi umu vifungo. Wainzile ni mpapulo zitu, ukwikako sile na Baibo wa New World Translation. Wapokolwile ni ofesi lya musambo wa mu Russia, Mang’anda ya Wene alino ni Vikuulwa Vya Ukongano. Lino ivintu vii vyonsi vyacitike, umu 2018 Iumba Ilikatungulula lyalanzile ukuti impanga ya Russia ni mpanga izikatungilila impanga kwene ii ali mwene wa ku katutu. Nomba nanti icakuti aomvi yakwe Yeova yakuzunyiwa na mauteeko, yasiezya kukatukila uteeko nanti ukulwisya ukufumyapo uteeko uwo. Lelo yakalondela amasunde aaya muli Baibo aakalanda pa kupepela “yakateeka ni ntunguluzi zyonsi” sana sana lino antu yayo yakupingulapo nga yamaikako insambu zya kutwalilila ukupepa nanti foo.—1 Tim. 2:1, 2

10. Uzye umwene wa ku katutu alonona umwene wa ku kaeya? Londololini.

¹⁰ Ilembelo lyakwe Danieli 11:40-45 likalanda sana mulimo uno umwene wa ku katutu akaomba. Uzye cii cikupiliula ukuti alonona umwene wa ku kaeya? Awe. Lino Yeova na Yesu yalaonona mawene ya antunze pa nkondo ya Alamagedoni, ale umwene wa ku kaeya apano acili. (Umbw. 19:20) Tungasininkizya uli vivyo? Lolini vino mausesemo aaya umwi buku lyakwe Danieli nu mu Umbwilo yakalangilila.

11. Uzye ilembelo lyakwe Danieli 2:43-45 likapiliula cani? (Lolini icikope icili pa nkupo.)

¹¹ Welengini Danieli 2:43-45. Kasesema Danieli walondolola ivilacitikila mauteeko ya antunze aakacuzya antu yakwe Leza. Yalondololwa ukuomvya ivilundwa vya cinkolanya ca cela. Uteeko wa antunze uwakusyalikizya pa cinkolanya cii, walangililwa ni ngazo zya cela zino yasankanya ni ivu. Ingazo zii zikaimililako Uteeko wa Maka Sana Umu Nsi Uwa Anglo-America. Usesemo uu ukalangilila ukuti Uteeko wa Maka Sana Umu Nsi Uwa Anglo-America ulatwalilila ukuyako kufikila lino Uwene Wakwe Leza ulonona mauteeko ya antunze yonsi.

12. Uzye umutwe uwalenga cinimbali uwa cilyanyi ukaimililako cani, nupya u mulandu ci uno cacindamila kumanya vivyo?

¹² Mutumwa Yoane nawe walondolwile pa vilacitikila mauteeko ya maka sana aakacuzya antu yakwe Yeova. Umu usesemo wakwe Yoane, mauteeko yaa yakaimililako icilyanyi cakwata imitwe cinimbali. Umutwe uwalenga cinimbali ukaimililako Uteeko wa Maka Sana Umu Nsi Uwa Anglo-America. Cii icicindama pano ali mutwe wa kusyalikizyako ukumela kusi imitwe na yuze ikumela. Umutwe uwalenga cinimbali uwa cilyani cii ulatwalilila ukuteeka kufikila lino Klistu na angeli yakwe yaliza ku konona cilyanyi consi. *—Umbw. 13:1, 2; 17:13, 14.

13-14. Uzye “Gogi, waku mpanga ya Magogi” a weni, nupya i cani cilalenga azanze antu yakwe Leza?

¹³ Usesemo uno Ezekelo walemvile ukatunena ivilacitika lino umwene wa ku katutu nu mwene wa ku kaeya yatatala yononwa. Cikaloleka kwati usesemo uwaya pali Ezekelo 38:10-23; Danieli 2:43-45; 11:44–12:1; na pa Umbwilo 16:13-16, 21 ukalanda sile pa cintu conga, ndi cakuti i vya cumi tukwenekela vii ukucitika.

¹⁴ Lino palapita sile insita inono kufuma pano ucuzi ukulu cuze ulatandikila, “ya kateeka yonsi umu nsi” yalalemenkana pamwi nu kupanga iumba lya nko. (Umbw. 16:13, 14; 19:19) Kulemenkana kuu akuno Malembelo yakaama ukuti “Gogi, waku mpanga ya Magogi.” (Ezek. 38:2) Iumba lii ilya nko lilazanza antu yakwe Leza yonsi nu kwezya ukuyalovya. I cani icilalenga yacite vivyo? Pa kulanda pa usesemo uu, mutumwa Yoane walanzile ukuti kulaya imvula ya citalawe iya mawe iilaponela alwani yakwe Leza. Imvula ii iya citalawe ingimililako ilandwe lya upinguzi lino antu yakwe Yeova yalasimikila. Limwi ilandwe kwene lii ililalenga Gogi, wa ku Magogi kuzanza antu yakwe Leza pakuti ayalovye yonsi.—Umbw. 16:21.

15-16. (a) Uzye ilembelo lyakwe Danieli 11:44, 45 lifwile likalozya uku vintu ci? (b) I vyani vilacitikila umwene wa ku katutu na ene yauze aapanga iumba lyakwe Gogi wa ku Magogi?

¹⁵ Ilandwe lii alino nu kuzanza kwa kusyalikizya ukwa alwani yakwe Leza vingaya ali vintu vino ilembelo lyakwe Danieli 11:44, 45 likalandapo. (Welengini.) Api lembelo lii Danieli walanda ukuti: “Amazwi yaluvwika ukufuma ku ufumondaka nu ku katutu” yalasosya umwene wa ku katutu nupya “alakatuka umu cipyu.” Umwene wa ku katutu alalonda “ukulovya antu avule.” Cikaloleka kwati amazwi yakuti “antu avule” yakalozya uku antu yakwe Yeova. * Limwi paa Danieli akalondolola pa kuzanza kwa kusyalikizyako pa antu yakwe Leza.

¹⁶ Lino umwene wa ku katutu na mauteeko yauze yalazanza antu yakwe Leza, cilalenga  uwa Maka Yonsi ukusoka nu kuleta inkondo ya Alamagedoni. (Umbw. 16:14, 16) Pa nsita iya, umwene wa ku katutu na ene yauze alapanga iumba lyakwe Gogi wa ku Magogi yalononwa nupya “kutalaya umwi kuku uwakumwazwilizya”.—Dan. 11:45.

17. Uzye Mikaeli “mungeli mukulu” uwalandwa apilembelo lyakwe Danieli 12:1 a weni nupya u mulimo ci uno wakwata?

¹⁷ Icikomo icalondelelapo umwi lyasi lii lyalembwa muli Danieli cikatulondolwela vino umwene wa ku katutu na mauteeko yauze yalononwa na vino tulapusuka. (Welengini Danieli 12:1.) Uzye icikomo cii cikapiliula cani? Mikaeli i zina lyuze ilya mwene witu aakuteeka, Klistu Yesu. Kufuma umu 1914 lino watandike ukuteeka mu wene wakwe Leza ukwi yulu, Yesu “akacingilila antu” yakwe Leza. Likwene sile, “alaloleka” nanti ukonona alwani yakwe pa nkondo ya Alamagedoni. Inkondo iyo ilaya ali cintu cipisye icakusyalikizyako ukucitika cino Danieli akaama ukuti “insita ya macuzi, iipisye wakwe cimwi” icitatala cacitikapo. Usesemo wakwe Yoane uwalembwa umwi buku lya Umbwilo ukaama insita ii lino Alamagedoni itatala yatandika ukuti ucuzi ukulu cuze.—Umbw. 6:2; 7:14.

18. U mulandu ci uno tungatwalilila ukuya asipe asi mulandu ni vilacitika uku nkoleelo?

¹⁸ Danieli na Yoane yalanda ukuti Yeova na Yesu yalapususya antu yao pa ucuzi ukulu cuze, fwandi tungasininkizya ukuti tulacingililwa asi mulandu ni vilacitika. Danieli walanda ukuti yayo alapusuka ayayo “yonsi yano amazina yao yalembwa mu lupapulo lwakwe Leza.” (Dan. 12:1) I vyani vino tungacita pakuti tukalembwe mu lupapulo luu? Tulinzile ukulanga ukuti twakwata utailo muli Yesu Umwana wa Mfwele Wakwe Leza. (Yoa. 1:29) Tulinzile kuipeela kuli Yeova nu kuwatiziwa. (1 Pet. 3:21) Nupya tulinzile ukutungilila Uwene Wakwe Leza lino tukwezya na maka ukwazwa yauze ukusambilila pali Yeova.

19. I vvyani vino tulinzile ukucita ndakai, nupya u mulandu ci?

¹⁹ Ikwene ali nsita ya kutaila sana Yeova ni iuvi lyakwe umwaya aomvi yakwe acisinka. Nupya ikwene ali nsita ya kutungilila Uwene Wakwe Leza. Nga twacita vivyo, tulapusuka lino Uwene Wakwe Leza ulonona umwene wa ku katutu nu mwene wa ku kaeya.