Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 20

¿Jachin riʼ ri qʼatal tzij re ri norte kimik?

¿Jachin riʼ ri qʼatal tzij re ri norte kimik?

«Kopan wi na ri qʼijol re ri ukamikal, man kʼo ta kʼu jachin jun ktoʼwik» (DAN. 11:45).

BʼIXONEM 95 Qas qʼalaj chi ri etaʼmanik

RI KQETAʼMAJ NA *

1, 2. ¿Jas kqil na pa wajun kʼutunem riʼ?

KIMIK, qas kqʼalajinik che oj kʼo chi pa ri ukʼisbʼalil re ri kʼisbʼal taq qʼij. Xa jubʼiqʼ chi kraj ri Jehová xuqujeʼ Jesucristo kkisachisaj na kiwach ri e qʼatal taq tzij che itzel kkil ri uQʼatbʼal tzij ri Dios. Are chiʼ majaʼ kkʼulmataj wariʼ, ri qʼatal tzij re ri norte xuqujeʼ re ri sur amaqʼel kkʼojiʼ chʼoj chkixoʼl, xuqujeʼ kkibʼan na kʼax che ri utinamit ri Dios.

2 Pa wajun kʼutunem riʼ, kqanikʼoj na ri profecía che kriqitaj pa Daniel 11:40–12:1. Kqil na jachin riʼ ri qʼatal tzij re ri norte kimik xuqujeʼ che rukʼ kubʼsal kʼuʼx kojkunik kqachʼij ri kʼax che kqariq na.

XEL CHI LO JUN KʼAKʼ QʼATAL TZIJ RE RI NORTE

3, 4. ¿Jachin xux qʼatal tzij re ri norte, xuqujeʼ jasche kqabʼij wariʼ?

3 Chiʼ xsach uwach ri Unión Soviética pa ri junabʼ 1991, ri upatanelabʼ ri Dios che xekʼojiʼ pa wajun nimalaj lugar riʼ xkiriq «jubʼiqʼ tobʼanik», rumal che pa ri tiempo riʼ xbʼan ta kʼax chke (Dan. 11:34). Wariʼ xuya bʼe chke, rech xkitzijoj ri utzij ri Dios, xuqujeʼ pa jubʼiqʼ tiempo xekʼiyar ri publicadores pa ri e tinamit che xekʼojiʼ pa ri ojer bloque comunista. Are kʼu, nojimal chi nojimal, Rusia xuqujeʼ ri e xetobʼan rukʼ xux ri qʼatal tzij re ri norte. Pa ri jun kʼutunem kanoq, xqilo che rech jun qʼatal tzij kux qʼatal tzij re ri norte o re ri sur rajawaxik kkibʼan oxibʼ jastaq: nabʼe, kkibʼan kʼax che ri utinamit ri Dios; ukabʼ, kkikʼut rukʼ ri kkibʼano che kikʼulel ri Jehová xuqujeʼ ri upatanelabʼ, urox, ri e kebʼ qʼatal taq tzij riʼ amaqʼel kechʼojin chbʼil kibʼ.

4 Chqilaʼ ri rumal che kqabʼij che Rusia xuqujeʼ ri ketobʼan rukʼ are ri qʼatal tzij re ri norte kimik. Nabʼe, rumal che tajin kkibʼan kʼax che ri utinamit ri Dios are chiʼ kkiqʼatej uwach ri utzijoxik ri utzij ri Dios xuqujeʼ chiʼ kkiterenej rukʼ itzelal ri e qachalal che e kʼo pa ri e tinamit riʼ. Ukabʼ, rukʼ ri kkibʼano kkikʼutu che itzel kkil ri Jehová xuqujeʼ ri utinamit. Urox, rumal che tajin kechʼojin rukʼ ri qʼatal tzij re ri sur, che are ri potencia mundial Gran Bretaña xuqujeʼ Estados Unidos. Chqilaʼ ri ubʼanom Rusia xuqujeʼ ri ketobʼan rukʼ che ukʼutik che are ri qʼatal tzij re ri norte.

MAJAʼ KKʼIS RI CHʼOJ CHKIXOʼL RI QʼATAL TZIJ RE RI NORTE XUQUJEʼ RE RI SUR

5. ¿Jas chrij kchʼaw wi Daniel 11:40-43 xuqujeʼ jas kkʼulmatajik?

5 (Chasikʼij uwach Daniel 11:40-43). Wajun chʼaqap re ri profecía riʼ, kukʼut chqawach ri kkʼulmataj pa ri kʼisbʼal taq qʼij. Ri versículos riʼ kuqʼalajisaj ri chʼoj che kkʼojiʼ chkixoʼl ri qʼatal tzij re ri norte xuqujeʼ re ri sur. Daniel xubʼij kanoq: «Are taq kopan ri joqʼotaj kʼisbʼalil, ri ajawinel ri kʼo pa umox relebʼal qʼij kchʼojin na rukʼ ri ajawinel ri kʼo pa ri rikyaqʼabʼ relebʼal qʼij» (Dan. 11:40).

6. ¿Jasche kqabʼij che ri e kebʼ qʼatal taq tzij riʼ kiyaʼom ta kan ubʼanik chʼoj?

6 Ri qʼatal tzij re ri norte xuqujeʼ re ri sur kiyaʼom ta kan ubʼanik chʼoj rech ketaqan pa uwiʼ ri uwach Ulew. Jun kʼutbʼal, chojchoman chrij ri xkʼulmatajik are chiʼ qʼaxinaq chi ri Segunda Guerra Mundial, are chiʼ ri Unión Soviética xuqujeʼ ri ketobʼan rukʼ xkʼojiʼ kitaqanik pa kiwiʼ jujun tinamit re Europa. Wariʼ xubʼano che ri qʼatal tzij re ri sur xeʼumulij e kʼi ajchʼojabʼ re jalajoj tinamit, kbʼix OTAN che. Ri e qʼatal tzij riʼ tajin kkikoj kichuqʼabʼ chbʼil kibʼ rech kkilo jachin chke kresaj lo armas che kʼo más uchuqʼabʼ. Xuqujeʼ kechʼojinik are chiʼ kekitoʼ jalajoj taq tinamit che kʼo chʼoj chkixoʼl, junam rukʼ África, Asia xuqujeʼ América Latina. Pa ri e junabʼ che kʼateʼ xeʼokʼowik, Rusia xuqujeʼ ri ketobʼan rukʼ tajin kkʼojiʼ más kitaqanik pa uwiʼ ri uwach Ulew. Xuqujeʼ tajin kchʼojin rukʼ ri qʼatal tzij re ri sur pa jun chʼoj cibernética. Ri e kebʼ qʼatal taq tzij riʼ kkikoj programas re computadora rech kechʼojin che ubʼanik kʼax che ri uqʼinomal ri tinamit xuqujeʼ che ri uqʼatbʼal tzij. Junam rukʼ ri xubʼij kan Daniel, ri qʼatal tzij re ri norte uyaʼom ta kan ubʼanik kʼax che ri utinamit ri Dios (Dan. 11:41).

RI QʼATAL TZIJ RE RI NORTE KUBʼAN KʼAX CHE RI «ULEW RE RI JEʼLIKAL»

7. ¿Jas riʼ ri «Ulew re ri Jeʼlikal»?

7 Daniel 11:41 kubʼij che ri qʼatal tzij re ri norte kubʼan kʼax che ri «Ulew re ri Jeʼlikal». ¿Jas riʼ ri ulew riʼ? Ojer kanoq xbʼixik che ri Israel are «ri ulew sibʼalaj jeʼl na chkiwach konojel» (Ezeq. 20:6). Kbʼixik che are jeʼlik rumal che chilaʼ xqʼijilax wi ri Jehová. Xumaj pa ri Pentecostés re ri junabʼ 33, ri «Ulew re ri Jeʼlikal» xaq xiw ta chi jun lugar. Rumal che ri upatanelabʼ ri Jehová e kʼo cho ronojel ri uwach Ulew. Kimik ri «Ulew re ri Jeʼlikal» are ri tajin kubʼan ri utinamit ri Dios, junam rukʼ ri qʼijilanik pa ri e riqbʼal ibʼ xuqujeʼ ri utzijoxik ri utzij ri Dios.

8. ¿Jas kʼax ubʼanom ri qʼatal tzij re ri norte che ri «Ulew re ri Jeʼlikal»?

8 Pa ri kʼisbʼal taq qʼij riʼ, ri qʼatal tzij re ri norte kʼi mul tajin kubʼan kʼax che ri «Ulew re ri Jeʼlikal». Jun kʼutbʼal, are chiʼ ri Alemania nazi che are ri qʼatal tzij re ri norte, xubʼan kʼax che ri «Ulew re ri Jeʼlikal» pa ri Segunda Guerra Mundial, chiʼ xeʼutereneʼj rukʼ itzelal xuqujeʼ xeʼukamisaj ri upatanelabʼ ri Dios. Chiʼ qʼaxinaq chi ri Segunda Guerra Mundial, ri Unión Soviética xux ri qʼatal tzij re ri norte, pa ri tiempo riʼ xubʼan kʼax che ri jeʼlik Ulew are chiʼ xeʼutereneʼj xuqujeʼ xeresaj bʼi pa kachoch ri upatanelabʼ ri Jehová.

9. Pa ri kʼisbʼal taq junabʼ, ¿jas kʼax ubʼanom Rusia xuqujeʼ ri ketobʼan rukʼ che ri «Ulew re ri Jeʼlikal»?

9 Pa ri kʼisbʼal taq junabʼ, Rusia xuqujeʼ ri ketobʼan rukʼ kibʼanom kʼax che ri «Ulew re ri Jeʼlikal». ¿Jas kʼax tajin kubʼano? Pa ri junabʼ 2017, ri qʼatal tzij re ri norte che kʼo kimik xuqʼatej ri kichak ri upatanelabʼ ri Jehová xuqujeʼ xeʼutzʼapij jujun qachalal pa cárcel. Xuqujeʼ kuya ta bʼe che kekoj ri qawuj, jun chke are ri Traducción del Nuevo Mundo. Xuqujeʼ, xutoqij ri sucursal re Rusia, ri e Ja rech Ajawbʼal xuqujeʼ ri ja che kebʼan wi ri Nim Riqbʼal ibʼ. Are chiʼ bʼanom chi wariʼ, pa ri junabʼ 2018 ri Jupuq Ajkʼamal bʼe cho ronojel uwach Ulew xketaʼmaj che Rusia xuqujeʼ ri ketobʼan rukʼ are ri qʼatal tzij re ri norte. Are kʼu, ri oj upatanel ri Jehová kojchʼojin ta rukʼ nijun qʼatal tzij xuqujeʼ kqakoj ta qachuqʼabʼ rech kkʼexik, xuqujeʼ kqabʼan taj are chiʼ kojuterneʼj rukʼ itzelal. Xaneʼ are kqanimaj ri pixabʼ kuya ri Biblia che kqabʼan qachʼawem pa kiwiʼ «konojel ri e qʼatal taq tzij», más na chiʼ kkichaʼ ubʼanik jun jastaq che weneʼ kubʼan kʼax che ri kqabʼan che uqʼijilaxik ri Dios (1 Tim. 2:1, 2).

¿LA KSACHISAX UWACH RI QʼATAL TZIJ RE RI SUR RUMAL RI QʼATAL TZIJ RE RI NORTE?

10. ¿Jas kojutoʼ che retaʼmaxik we ksachisax uwach ri qʼatal tzij re ri sur rumal ri qʼatal tzij re ri norte?

10 Ri profecía che kʼo pa Daniel 11:40-45 kchʼaw más chrij ri qʼatal tzij re ri norte. ¿La kraj kubʼij che kusach na uwach ri qʼatal tzij re ri sur? No. Ri qʼatal tzij re ri sur kʼa kʼo na are chiʼ Jehová xuqujeʼ Jesús kkisachisaj na kiwach konojel ri qʼatal taq tzij pa Armagedón (Apoc. 19:20). ¿Jasche qetaʼm wariʼ? Chqanikʼoj ri profecías che kʼo pa Daniel xuqujeʼ Apocalipsis. 

Ri uQʼatbʼal tzij ri Dios, kjunamataj rukʼ jun abʼaj, che pa Armagedón kusachisaj kiwach ri qʼatal taq tzij che kejunamax rukʼ jun nimalaj estatua (chawilaʼ ri párrafo 11).

11. ¿Jas chrij xchʼaw wi ri profecía che kʼo pa Daniel 2:43-45? (Chawilaʼ ri wachbʼal re ri uwach ri wuj).

11 (Chasikʼij uwach Daniel 2:43-45). Ri qʼaxal tzij Daniel xchʼaw chrij jun nimalaj estatua che bʼanom che jalajoj taq chʼichʼ. Ri jalajoj taq chʼichʼ che kojom che ri estatua kraj kubʼij ri jalajoj taq qʼatbʼal tzij che xkibʼan kʼax che ri utinamit ri Dios. Ri raqan che bʼanom rukʼ hierro xuqujeʼ xaqʼoʼl kraj kubʼij ri kʼisbʼal qʼatbʼal tzij: che are Gran Bretaña xuqujeʼ Estados Unidos. Wajun profecía riʼ kubʼij che wajun qʼatbʼal tzij riʼ kʼa kʼo na are chiʼ ri uQʼatbʼal tzij ri Dios kusachisaj kiwach konojel ri qʼatal taq tzij re ri uwach Ulew.

12. ¿Jachin ri uwuq jolomaj re ri xibʼibʼalalaj awaj, xuqujeʼ jasche sibʼalaj nim ubʼanik?

12 Ri apóstol Juan xuqujeʼ xchʼaw chrij jun jupuq potencias che xkibʼan kʼax che ri utinamit ri Jehová. Pa ri uprofecía xubʼij che are jun xibʼibʼalalaj awaj che kʼo wuqubʼ ujolom. Ri uwuq ujolom ri awaj riʼ are ri potencia mundial Gran Bretaña xuqujeʼ Estados Unidos. Wariʼ sibʼalaj nim ubʼanik, rumal che kʼo ta chi jun jolomaj. Ri kʼisbʼal jolomaj riʼ kʼa tajin na kuqʼat tzij are chiʼ Cristo xuqujeʼ ri e rachiʼl che e kʼo pa ri kaj kkisachisaj uwach ri jolomaj riʼ xuqujeʼ ri xibʼibʼalalaj awaj (Apoc. 13:1, 2; 17:13, 14). *

¿JAS KUBʼAN NA RI QʼATAL TZIJ RE RI NORTE PA RI PETINAQ?

13, 14. ¿Jachin riʼ ri Gog re ri «ulew Magog», xuqujeʼ jas weneʼ kbʼanowik che kubʼan kʼax che ri utinamit ri Dios?

13 Jun profecía che kʼo pa ri wuj Ezequiel kojutoʼ che uchʼobʼik ri weneʼ kkʼulmataj pa ri ukʼisbʼal taq kiqʼij ri qʼatal tzij re ri norte xuqujeʼ re ri sur. Ri profecías che kʼo pa Ezequiel 38:10-23; Daniel 2:43-45; 11:44–12:1 xuqujeʼ Apocalipsis 16:13-16, 21 kechʼaw chrij jastaq che kejunamatajik: ri tiempo xuqujeʼ ri e jastaq kebʼantaj na. We qastzij wariʼ, are waʼ ri jastaq kekʼulmataj na.

14 Pa jun tiempo are chiʼ umajim chi ri nimalaj kʼaxkʼolil, «ri ajawinelabʼ re ronojel ri uwach Ulew» kkimulij na kibʼ (Apoc. 16:13, 14; 19:19). Ri Biblia kubʼij Gog re ri «ulew Magog» che wajun jupuq qʼatal taq tzij riʼ (Ezeq. 38:2). Ri jupuq qʼatal taq tzij riʼ kkaj kkibʼan kʼax che ri utinamit ri Dios xuqujeʼ kkisachisaj uwach. ¿Jasche kkibʼan na kʼax? Ri kkʼulmataj pa wajun tiempo riʼ, ri apóstol Juan xrilo che ktzaq lo nimaʼq taq saqbʼach pa kiwiʼ ri ukʼulel ri Dios. Ri e saqbʼach riʼ weneʼ kchʼaw chrij ri tzij re qʼatoj tzij che kkitzijoj na ri upatanelabʼ ri Jehová. Weneʼ ri e tzij riʼ kubʼano che Gog re Magog kubʼan na kʼax che ri utinamit ri Dios rech kusachisaj uwach (Apoc. 16:21, Ri Tyoxalaj Wuj).

15, 16. a) ¿Jas weneʼ chrij kchʼaw wi Daniel 11:44, 45? b) ¿Jas kkʼulmataj na rukʼ ri qʼatal tzij re ri norte xuqujeʼ ri Gog re Magog?

15 Weneʼ ri e tzij riʼ re qʼatoj tzij xuqujeʼ ri kʼisbʼal kʼax che kbʼan che ri utinamit ri Dios xaq junam rukʼ ri kyaʼ ubʼixik pa Daniel 11:44, 45 (chasikʼij uwach). Pa ri textos riʼ, Daniel xubʼij che ri qʼatal tzij re ri norte kuxibʼij na ribʼ che ri «tzijol ri e petinaq pa elebʼal qʼij xuqujeʼ uwikyaqʼabʼ elebʼal qʼij, [...] rukʼ kʼu nimalaj oyowal kel na bʼik, rukʼ ri chomanik chi kubʼanaʼ na jun nimalaj kamisanik». Ri «nimalaj kamisanik» che kubʼano, are kchʼaw chkij ri upatanelabʼ ri Jehová. * Weneʼ Daniel tajin kchʼaw chrij ri kʼisbʼal kʼax che kbʼan che ri utinamit ri Dios.

16 Are chiʼ ri qʼatal tzij re ri norte xuqujeʼ ri nikʼaj chik qʼatal taq tzij kkibʼan kʼax che ri utinamit ri Dios kubʼano che kpe royowal ri Dios ri kʼo ronojel ukunem xuqujeʼ kumajij ri chʼoj ubʼiʼ Armagedón (Apoc. 16:14, 16). Are chiʼ kkʼulmataj wariʼ, kopan riʼ ri qʼij che ri qʼatal tzij re ri norte ksachisax uwach, «man kʼo ta kʼu jachin jun katoʼwik» (Dan. 11:45). Xuqujeʼ jeʼ kkʼulmataj na rukʼ ri Gog re Magog ri jupuq taq tinamit che kimulim kibʼ.

Pa ri chʼoj re Armagedón, Jesucristo xuqujeʼ ri e rachiʼl che e kʼo pa ri kaj kkitoʼ ri utinamit ri Dios xuqujeʼ kkisachisaj na uwach ri uqʼatbʼal tzij ri Satanás. (Chawilaʼ ri párrafo 17).

17. ¿Jachin riʼ ri Miguel, «ri taqoʼn aj kaj toʼbʼanel», che kubʼij Daniel 12:1, xuqujeʼ jas kubʼano?

17 Ri jun chi versículo re ri profecía re Daniel kuqʼalajisaj más chrij ri kbʼan che usachisaxik uwach ri qʼatal tzij re ri norte xuqujeʼ ri ketobʼan rukʼ, xuqujeʼ kuya ubʼixik ri kubʼan che qakolik (chasikʼij uwach Daniel 12:1). ¿Jas kraj kubʼij ri tzij kʼo pa ri versículo riʼ? Miguel are ri jun chi ubʼiʼ ri Qʼatal tzij, Cristo Jesús. Ri areʼ xumaj uyaʼik tobʼanik che ri utinamit ri Dios pa ri junabʼ 1914 are chiʼ xumajij ri uQʼatik tzij pa ri kaj. Pa kebʼ oxibʼ qʼij, «katakʼatobʼ na», kraj kubʼij, kusachisaj na kiwach ri ukʼulel pa ri chʼoj re Armagedón. Wariʼ are ri kʼisbʼal chʼoj, Daniel xubʼij «jun joqʼotaj re kʼaxkʼol» che, che kʼo ta jumul kʼulmatajinaq. Pa ri profecía re Juan che kʼo pa Apocalipsis, kubʼij che ri tiempo che kkʼis pa Armagedón kbʼix «ri nimalaj kʼaxkʼolil» che (Apoc. 6:2; 7:14).

¿LA TZʼIBʼATAL RI QABʼIʼ «CHUPAM RI WUJ»?

18. ¿Jasche kojkunik kqil ri petinaq rukʼ kubʼsal kʼuʼx?

18 Ri Daniel xuqujeʼ Juan kkiqʼalajisaj che ri kepatanin che ri Jehová xuqujeʼ che ri Jesús kekolotaj kan pa ri tiempo re kʼaxkʼolil. Rumal waʼ, kojkunik kqil ri petinaq rukʼ kubʼsal kʼuʼx. Daniel xubʼij che ri kekolotaj kanoq «tzʼibʼatal ri kibʼiʼ chupam ri wuj» (Dan. 12:1). ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech ri qabʼiʼ kʼo chupam ri wuj? Rajawaxik kqakʼutu che kʼo qakojonik chrij ri Jesús, ri alaj uChij ri Dios (Juan 1:29). Rajawaxik kqajach ri qakʼaslemal che ri Dios xuqujeʼ kqabʼan qaqasanjaʼ (1 Ped. 3:21). Xuqujeʼ, rajawaxik che kqatoʼ ri uQʼatbʼal tzij ri Dios, kqakoj qachuqʼabʼ che kitoʼik nikʼaj chik rech kketaʼmaj uwach ri Jehová.

19. ¿Jas rajawaxik kqabʼan kimik, xuqujeʼ jasche?

19 Kimik are tiempo che kqakubʼsaj más qakʼuʼx chrij ri Jehová xuqujeʼ chrij ri utinamit. Kimik are tiempo che kqatoʼ ri uQʼatbʼal tzij ri Dios. We kqabʼano, kojkolotaj kan riʼ are chiʼ ri uQʼatbʼal tzij ri Dios kusachisaj uwach ri qʼatal tzij re ri norte xuqujeʼ re ri sur.

BʼIXONEM 149 Ri bʼixonem re chʼakanik

^ párr. 5 ¿Jachin riʼ ri qʼatal tzij re ri norte che kʼo kimik? Xuqujeʼ ¿jas kbʼan che usachisaxik uwach? Retaʼmaxik wariʼ kojutoʼ pa ri qakojonik xuqujeʼ kojutoʼ rech kqachʼij ri kʼax che kqariq na.

^ párr. 12 Katkunik kawetaʼmaj más chrij Daniel 2:36-45 xuqujeʼ Apocalipsis 13:1, 2 pa ri wuj La Atalaya 15 re junio 2012, uxaq 7 kopan 11, 12 xuqujeʼ 13, 14 kopan 18 xuqujeʼ 19.

^ párr. 15 Katkunik kawetaʼmaj más pa ri wuj La Atalaya 15 re mayo 2015, uxaq 29 xuqujeʼ 30.