1, 2. ¿Imamantam yachasunchik?

TUKUY mana allinkuna astawan yapakusqanraykum yachanchik Diospa piñakuynin punchawqa kayllapiña kasqanmanta. Chay punchawpim Jehova Dioswan Jesusqa contranpi hatariq nacionkunata chinkachinqa. Ichaqa manaraq chaykuna pasakuchkaptinmi bibliapa nisqanman hina sur lawmanta hinaspa norte lawmanta kaq nacionkunaqa hinalla chinkachinakuyta munaspanku tukuyta ruwanakunqaku, Diospa yupaychaqninkunatapas chinkachiyta munawaspanchikmi ñakarichiwasun.

² Chaymi kunan yachasunchik kay tukupay punchawkunapaq Danielpa willakusqanmanta. Chayqa tarikun Daniel 11:40-12:1 nisqanpim. Yachasuntaqmi Danielpa willakusqan norte lawmanta nacion ima nacion kasqanmanta, chaynataq llumpa-llumpay ñakariy punchawkuna chayaramuptin Jehova Diospi hinalla hapipakunapaq imakuna yanapawananchikmanta.

3, 4. ¿Ima naciontaq rikurirurqa Danielpa willakusqan norte lawmanta kaq nacion, hinaspa imanasqataq chayna kasqanta ninchik?

³ Union Sovietica nisqanku nacionqa 1991 watamantam mana atiyniyuqña rikurirurqa. Chaymi iñiqmasinchikkunataqa chay nacionpiqa manaña ñakarichirqakuñachu nitaq Diosmanta willakuyninchiktapas harkakurqakuñachu (Dan. 11:34). Chayraykum chay lawpi yachaq runakuna Diosmanta yachayta qallaykuspanku manapas unaypi achkallay-achka bautizakurqaku. Ichaqa watakuna risqanman hinam Rusia nacionwan yanapaqnin nacionkunaña rikurirurqaku Danielpa willakusqan norte lawmanta nacionqa. Qayna yachamusqanchikman hinam ima nacionpas norte lawmanta hinaspa sur lawmanta nacion  kananpaqqa puntata Jehova Diosta llumpayta chiqninanku, yupaychaqninkunatapas chiqnispankum ñakarichinanku, hinaspapas kikinkupuram pasaypaqta chiqninakuspanku chinkachinakunankupaq tukuyta ruwanakunku.

⁴ Tukuy chaykunatam Rusia nacionwan yanapaqnin nacionkunaqa ruwachkanku. Chay nacionpi llapa autoridadkunam Diosmanta willakunanchikta qalaypaq manaña munankuñachu. Achka iñiqmasinchikkunatapas yanqamanta presochaspankum tukuyta ruwachkanku. Kaywanmi yachanchik Jehova Diosta hinaspa yupaychaqninkunata llumpayta chiqnisqankuta. Chaymantapas Rusia nacionqa sur lawmanta Gran Bretaña hinaspa Estados Unidos nacionwanmi pasaypaqta chiqninakunku. Qatiqninpiyá chaykunamanta astawan yachaykusun.

5. Daniel 11:40-43 nisqanqa, ¿haykapim qawakunan karqa? Chaymantapas, ¿imakunam pasakunan karqa chay watakunapi?

⁵ (Qaway Daniel 11:40-43). Kaypi Danielpa willakusqanqa qawakunan karqa kay tukupay punchawkunapim. Chay willakuypim nin norte lawmanta nacion sur lawmanta kaq nacionwan pasaypaqta chiqninakusqankurayku tukuyta ruwanakusqankumanta. Danielmi nirqa: “Tukupay tiempo chayaramuptinmi, sur lawpi rey guerrawan hapirunqa norte lawpi reyta”, nispa (Dan. 11:40).

6. ¿Imatam ruwarqaku norte hinaspa sur lawmanta nacionkunaqa atiyniyuq kayta munasqankurayku?

⁶ Norte lawmanta hinaspa sur lawmanta nacionqa tukuytam ruwarqaku astawan atiyniyuq kayta munasqanrayku. Chaymi iskay kaq hatun guerra karusqan qipallata norte lawmanta Union Sovietica nacionqa wakin nacionkunata munaychakuyta qallaykurqa. Chayta yacharuspanmi sur lawmanta nacionpas wakin nacionkunawan hukllawakururqa. Chaytam suticharqaku Organizacion del Tratado del Atlantico Norte (OTAN) nispa. Kunankamapas hinallam kay iskay lawmanta nacionkunaqa achka qullqiwan rantichkanku wañuchinakunankupaq tukuy ima kaqkunata. Huk nacionkunatapas sapakamam yanapachkanku wañuchinankupaq kaqkunata quspanku. Kaykunatamá norte lawmanta Rusia nacionqa ruwachkan, chaymi wakin nacionkunamantapas aswan atiyniyuq rikurirun. Manam chayllachu, sur lawmanta kaq nacionwanpas computadorakunata servichikuspam chaynintakama tukuyta ruwanakunku. Chaymantapas Jehova Diospa yupaychaqninkuna ñakarinankupaqmi tukuyta ruwachkan (Dan. 11:41).

7. ¿Imawantaq tupan Danielpa willakusqan sumaq allpaqa?

⁷ Daniel 11:41 willakun: ‘[Norte lawmanta nacionmi] sumaq allpaman yaykuramuspan achkallay-achka runakunata wañurachinqa’, nispa. Ñawpaq tiempopim Israel llaqta wakin llaqtakunamantapas sumaq llaqta karqa. ¿Imanasqa? Chay llaqtapi yachaqkunalla Jehova Diosta yupaychasqankuraykum (Ezeq. 20:6). Jesuspa wañukusqan qipamanmi ichaqa manaña huk hawaqllapiñachu Jehova Diostaqa yupaychanchik, aswanqa enteron allpa pachapiñam. Chaymi Danielpa willakusqan sumaq allpaqa tupan Jehova Diosta yupaychananchikpaq tukuy ima ruwasqanchikwan. Chaykunamanta wakinmi huñunakuyninchik hinaspa Diosmanta willakuyninchik.

8. ¿Imatam norte lawmanta nacionqa iñiqmasinchikkunata ruwarqaku?

⁸ Norte lawmanta nacionqa 1914 watamanta kunankamam Danielpa willakusqanman  hina ‘sumaq allpaman yaykururqaku’ utaq iñiqmasinchikkunata ñakarichinankupaq tukuyta ruwarqaku. Chaymi enteron allpa pachapi iskay kaq hatun guerra kachkaptin Alemania nacionpi autoridadkuna iñiqmasinchikkunata ñakarichirqaku. Wakintañataqmi sipirurqaku. Chaymanta qipamanmi Union Sovietica nisqanku nacionpi autoridadkunapas iñiqmasinchikkunata karu-karu lawman apaspanku llumpayta llamkachispanku ñakarichirqaku.

9. Rusia nacionwan yanapaqnin nacionkuna, ¿imatam ruwarqaku chaypi yachaq iñiqmasinchikkunata?

⁹ Kunankunapas norte lawmanta Rusia nacionpi autoridadkunaqa iñiqmasinchikkunatam llumpayta ñakarichichkanku. 2017 watapim chay lawpi autoridadkunaqa kamachirqaku qalaypaq manaña Diosmanta willakunanchikpaq, chaymi wakin iñiqmasinchikkunata presocharurqaku. Kamachirqakutaqmi qillqanchikkunata hinaspa bibliatapas manaña pimanpas qunanchikpaq. Hina chay watapitaqmi huñunakunanchik wasikunata hinaspa betel wasitapas hapikuykurqaku. Tukuy chaykunaraykum 2018 watapi Diospa llaqtanpi punta apaqkuna nirqaku Rusia nacion hinaspa yanapaqnin nacionkuna Danielpa willakusqan norte lawmanta kaq nacion kasqanmanta. Chaywanpas ñuqanchikqa manam mayqin autoridadkunapa contranpiqa hatarikunchikchu, aswanqa bibliapa nisqanman hinam autoridadkuna imatapas allinta tantianankupaq paykunapaq Diosta mañakunchik (1 Tim. 2:1, 2).

10. ¿Ima qillqakunataq willawanchik norte lawmanta nacion sur lawmanta kaq nacionta qalaypaq mana chinkachinanmanta?

¹⁰ Daniel 11:40-45 niwanchik norte lawmanta nacion sur lawmanta nacionta guerrapi atiparusqanmanta. Ichaqa, ¿qalaypaqchu chinkachinan karqa? Manam. Bibliam niwanchik sur lawmanta nacionqa Diospa piñakuynin punchawkama kananmanta (Apoc. 19:20). Chayna kananmantam willawanchik bibliapi Daniel qillqa hinaspa Apocalipsis qillqa. Qatiqninpiyá astawan yachaykusun.

11. Daniel 2:41-43 nisqanpi, ¿imamantam Daniel willawanchik? (Qaway qaranpi kaq dibujota).

¹¹ (Qaway Daniel 2:41-43). Danielmi willawanchik hatunkaray kancharichkaq runa kaqllamanta. Chay runapa uman, brazonkuna, wiksan, muqunkuna hinaspa chakinkunam tupan Jehova Diospa yupaychaqninkunata chiqniq atiyniyuq nacionkunawan. Chay pichqa nacionkunaqa Danielpa tiemponmantapacham watakuna risqanman hina rikurimurqaku. Kay tiempopim kachkanchik chay hatunkaray runapa chakinwan tupaq atiyniyuq nacionpa tiemponpi. Chay nacionqa Gran Bretañawan Estados Unidos nacionmi. Danielpa willakusqanman hinam kay nacionkunaqa kanqa Jehova Diospa piñakuynin punchawkama.

12. ¿Ima nacionkunawantaq tupan manchakuypaq animalpa qanchis kaq uman? Hinaspa, ¿kay nacionkunamanta huk nacionqa kanqaraqchu?

¹² Apostol Juanpas willawanchikmi Jehova Diosta chiqnikuq atiyniyuq nacionkunamanta. Paymi ichaqa chay nacionkunata tupachirqa qanchis umayuq manchakuypaq animalwan. Kay manchakuypaq animalpa qanchis kaq umanmi tupan Gran Bretaña hinaspa Estados Unidos nacionwan. Kaymanta atiyniyuq huk nacionqa manañam kanqañachu. Chaymi Gran Bretaña hinaspa Estados Unidos nacionqa Diospa piñakuynin punchawpi chinkachisqa kanqa (Apoc. 13:1, 2; 17:13, 14). *

13, 14. ¿Pitaq ‘Magog nacionmanta Gogqa’, hinaspa imanasqataq chinkachiyta munawasun?

¹³ Ezequiel qillqapipas willawanchikmi norte hinaspa sur lawmanta nacionkunata piñakuynin punchawpi Jehova Dios chinkachinanmanta. Kay qillqapa willakusqanqa tupanmi Danielpa hinaspa Apocalipsis qillqapi Juanpa willakusqanwanpas (Ezequiel 38:10-23; Daniel 2:43-45; 11:44–12:1; Apocalipsis 16:13-16, 21). Qatiqninpiyá chaykunamanta astawan yachaykusun.

¹⁴ Llumpa-llumpay ñakariy punchawkuna kachkaptinmi chiqniwaqninchik nacionkuna huk umalla rikuriruspanku chinkachiwananchikpaq tantianqaku (Apoc. 16:13, 14; 19:19). Chay chiqniwaqninchik nacionkunatam bibliapi sutichan “Magog nacionmanta Gog” nispa (Ezeq. 38:2). Kay nacionkunam qalaypaq chinkachiyta munawaspanchik contranchikpi hatarinqaku. Ichaqa, ¿imanasqataq chinkachiyta munawasunchik? Ichapas paykuna chinkachisqa kanankumanta willakusqanchikrayku. Apostol Juanmi chay willakuyninchikta tupachirqa iskay chunka kilo llasaq runtu parawan. Chaynata willakuptinchikqa kay nacionkunaqa mayna-maynatachá piñakunqaku. Chaychá chinkachiytapas munawasunchik (Apoc. 16:21).

15, 16. (1) Daniel 11:44, 45 kaqninpi, ¿imamantam Daniel willawanchik? (2) ¿Imam pasanqa norte lawmanta naciontawan yanapaqnin nacionkunata?

¹⁵ Apostol Juanmi nirqa Diospa piñakuynin punchaw manaraq chayamuchkaptin nacionkuna chinkachisqa kananmanta willakunanchikpaq. Ezequielñataqmi nirqa chaynata willakuptinchik chay nacionkuna chinkachiwananchikpaq hatarinankumanta. Yaqa chaynallatam Danielpas willakurqa. Paymi nirqa norte lawmanta kaq nacionqa tukuy lawmanta ‘mancharikuypaq noticiakunata uyariruspan’ pasaypaq ‘piñasqallaña achka runakunata wañuchinanpaq lluqsiramusqanmanta’ (qaway Daniel 11:44, 45). Kaypiqa yaqachusmi rimachkan nacionkuna chinkachiyta munawaspanchik hatarikamunankumanta. *

¹⁶ Norte lawmanta nacionwan yanapaqnin nacionkuna wañuchiwananchikpaq kachkaptinkum taytanchik Jehova Diosqa tukuyta  ruwanqa waqaychaykuwananchikpaq. Chay punchawtam biblia sutichan Diospa piñakuynin punchaw utaq Armagedon nispa (Apoc. 16:14, 16). Chay punchawpiqa norte lawmanta naciontaqa manam pipas yanapanqachu, chaymi qalaypaq chinkachisqa kanqa (Dan. 11:45). Arí, yanapaqnin nacionkunapas qalaypaqtaqmi chinkachisqa kanqaku.

17. ¿Pitaq Miguelqa, hinaspa imatam ruwanqa?

¹⁷ Danielqa willawanchiktaqmi norte lawmanta nacionta hinaspa yanapaqnin nacionkunata pi chinkachinanmanta. Willawanchiktaqmi imayna waqaychasqa kananchikmantapas (qaway Daniel 12:1). Danielmi willawanchik Miguel sutiyuq angelmanta. Payqa Jesucristom. Paytam taytanchik Jehova Dios 1914 watapi kamachiwaqninchik kananpaq akllarurqa. Chayraykum manapas unaymanta wañuchiyta munawaqninchik nacionkunapa contranpi hatarikunqa, hinaspam qalaypaq chinkachinqa. Danielpa willakusqanman hinam chay punchawqa hatun ñakariy punchaw kanqa. Chaynaqa manam haykapipas rikukurqachu. Chaytam apostol Juanpas sutichan llumpa-llumpay ñakariy punchaw nispa (Apoc. 6:2; 7:14).

18. ¿Imanasqataq mana manchakunanchikchu llumpa-llumpay ñakariy punchawtaqa?

¹⁸ Chay llumpa-llumpay ñakariy punchawtaqa amayá manchakusunchu. ¿Imanasqa? Danielpa chaynataq Juanpa nisqanman hinam chay punchawpiqa taytanchik Jehova Dios pakaykuwasunchik. Chaymantaqa amayá iskayrayasunchu. Ichaqa pakaykusqa kanapaqqa Diospa libronpim sutinchik qillqasqa kanan utaq Diospa kuyasqan runa kanapaqmi kallpanchakunanchik (Dan. 12:1). Chaynaqa, ¿imatam ruwananchik Diospa kuyasqan runa kananchikpaqqa? Ñuqanchikrayku Jesuspa tukuy ima ruwasqanmantam mana iskayrayananchikchu (Juan 1:29). Manaraq bautizakuqkunapas kallpanchakunankum bautizakunankupaq (1 Ped. 3:21). Chaymantapas kallpanchakunanchikmi runamasinchikkunaman Diosmanta willakunanchikpaq hinaspa Jesuspa qatiqninña kanankupaq yachachinanchikpaq.

19. ¿Imatam kunanmantapacha ruwananchik, hinaspa imanasqa?

¹⁹ Chaynaqa, kunanmantapachayá tukuy sunqunchikwan taytanchik Jehova Diosllapi hapipakusunchik, hinaspapas yanapawananchikpaq akllasqan iñiqmasinchikkunapa niwasqanchiktapas kasukusunchikyá. Hinaspaqa manam chinkachisqachu kasunchik norte lawmanta hinaspa sur lawmanta nacionkunata piñakuynin punchawpi Diosninchik chinkachiptinqa.