1, 2. ¿Bin ya jnopbeytik skʼoplal ta artikulo ini?

TA ORA INI ay bayalxan pruebaetik te ya yakʼ kiltik te ayotikix ta slajibal te chopol balumilal ini. Ta pajel chaʼbejxanix te Jehová sok te Jesús ya slajinik te ajwaliletik te ya skontrainik te Wentainele. Te kʼalal mato xkʼot ta pasel-ae, te ajwalil ta norte sok te ajwalil ta sur yame skontrainxan sbaik sok ya skontrainik te lum yuʼun te Diose.

² Ta artikulo ini yame kilbeytik skʼoplal te albilkʼop te ay ta Daniel 11:40-12:1. Yame kiltik machʼa-a te ajwalil ta norte ta kʼajkʼal ini sok bin yuʼun ay smukʼul koʼtantik te ya xjuʼ ya jsitintaytik te wokoliletik ya xtal ta jtojoltike.

3, 4. ¿Machʼa-a te ajwalil ta norte ta kʼajkʼal ini sok bin yuʼun te jich ya kaltike?

³ Te kʼalal laj yip te Unión Soviética ta 1991, te j-abatetik yuʼun Dios ta lugaretik-abi la yichʼik «jtebuc coltayel», melel libre la yichʼik ta mukʼ te Diose (Dan. 11:34). Jich yuʼun la scholik te skʼop Diose sok oranax pʼol te publikadoretik ta lugaretik-abi. Pero kʼunkʼun ta patil te Rusia sok yantik nasionetik te jun ay soke, jaʼ kʼotik ta ajwalil ta norte. Jich bitʼil la kiltik ta yan tal artikulo swenta jun gobierno ya sbiilin ajwalil ta norte o ajwalil ta sur ya skʼan te ay bin oxeb ya skʼotes ta pasel. Sbabial, ya skontrain te lum yuʼun te Diose. Schebal, spisil te bin ya spase ya yakʼ ta ilel te ya spʼaj te Jehová sok te j-abatetik yuʼune. Yoxebal, ya spas kʼop sok te yan ajwalil te jaʼ skontrae.

 ⁴ Kiltik bin yuʼun ya xjuʼ ya kaltik te Rusia sok yantik nasionetik te jun ay soke, jaʼ sbiilinej ajwalil ta norte ta kʼajkʼal ini. Sbabial, skontrainejik te lum yuʼun te Dios kʼalal la smakik te scholel skʼop Dios sok te la yutsʼinik bayal ta mil ermanoetik te kuxinemik ta nasionetik te swentainojike. Schebal, te bin ya spasik ya yakʼ ta ilel te ya spʼajik te Jehová sok te lum yuʼune. Yoxebal, ya spasik kʼop sok te ajwalil ta sur te jaʼ te Gran Bretaña sok Estados Unidos te jaʼik te potensia mundial. Kiltik bin-utʼil yakʼoj ta ilel te Rusia sok te sjoʼtak te jaʼik te ajwalil ta norte.

5. ¿Bin-ora ya xkʼot ta pasel te bin ya yal Daniel 11:40-43, sok bin-a te ya xkʼot ta pasele?

⁵ (Kʼopona Daniel 11:40-43). Te bin ya yal te albilkʼop ini jaʼ ya yalbey skʼoplal te bin ya xkʼot ta pasel ta yorail te slajibal kʼajkʼale. Te bersikuloetik ini jaʼ ya yalbey skʼoplal te bitʼil ya skontrain sbaik te ajwalil ta norte sok te ajwalil ta sur. Te Daniel jich la yal te ya xkʼot ta pasele: «Cʼalal ya xcʼoht yorahil te slajibale, te ajwalil ta sur ya me yaʼbe guerra [«ya skontrain», TNM] te ajwalil ta norte» (Dan. 11:40).

6. ¿Bin-utʼil ya jnaʼtik te yakik ta skontrainel sbaik te ajwaliletik ini?

⁶ Te ajwalil ta norte sok te ajwalil ta sur yakik ta tsaltamba yuʼun ya swentainik te balumilale. Jich bitʼil ta patil yuʼun te Segunda Guerra Mundial, te Unión Soviética sok yantik nasionetik te jun ay sok-ae jajch swentainik bayal lumetik ta Europa. Ta swenta-abi te ajwalil ta sur la sle koltayel ta stojol yantik nasionetik swenta ayxan yip ta yakʼel guerra, te organisasion la spase la sbiilin OTAN. Te ajwalil ta norte sok te ajwalil ta sur yakik ta spasel tulan ta sleelxan yaʼtejibik yuʼun guerra. Jaʼnix jich talel kʼaxel ya skontrain sbaik kʼalal ya skoltayik yanyantik nasionetik te ayik ta guerra ta África, Asia sok América Latina sok ya schʼik sbaik ta kʼop te jajchem tey-a. Mato ayuk tal bayal jaʼbil, te Rusia sok yantik nasionetik te jun ay soke, staojik bayal yipik ta swolol Balumilal. Te ajwalil ta norte sok te ajwalil ta sur jaʼnix jich ya stuuntesik te Internet swenta bayal bin chopol ya spasbey sbaik. Talel kʼaxel ya slebey sba smulik ta stuuntesel programaetik ta Internet swenta ya yutsʼinik o ya sjinik te bintik ay yuʼunik soknix te ya schʼik sbaik ta sgobiernoik. Jich bitʼil la yal te Daniele te ajwalil ta norte yakto ta skontrainel te lum yuʼun te Diose (Dan. 11:41).

7. ¿Bin-a te «qʼuinal te ay yutsilal»?

⁷ Te Daniel 11:41 ya yal te ajwalil ta norte ya skontrain te «qʼuinal te ay yutsilal». ¿Bin-a te kʼinal-abi? Ta namey, te Israel «cʼax hich tʼujbil a te bin utʼil spisil qʼuinaletic» (Ezeq. 20:6). Pero te bin swentail te kʼax tʼujbile, jaʼ te tey ya yichʼ ichʼel ta mukʼ-a te Jehovae. Pero ta patil yuʼun te Pentekostes ta jaʼbil 33 maʼyukix jun lugar ta Balumilal te ya sbiilin «qʼuinal te ay yutsilal», melel te j-abatetik yuʼun Jehová ayik ta swolol Balumilal. Te «qʼuinal te ay yutsilal» ta kʼajkʼal ini ma jaʼuk jun lugar, jaʼ te aʼtel ya spas te lum yuʼun te Jehová, jich bitʼil te ya yichʼ ichʼel ta mukʼ ta swenta te tsoblejetik sok te scholel skʼop Diose.

8. ¿Bin-utʼil yochintayoj te ajwalil ta norte te «qʼuinal te ay yutsilal»?

⁸ Ta slajibal tal kʼajkʼal ini, te ajwalil ta norte bayal buelta yochintayoj te «qʼuinal te ay yutsilal». Jich bitʼil kʼalal te Alemania nazi jaʼ-a te ajwalil ta norte ta yorail te Segunda Guerra Mundial, la yochintay te «qʼuinal te ay  yutsilal» kʼalal la snuts sok la smiltiklan te j-abatetik yuʼun Diose. Ta patil yuʼun te Segunda Guerra Mundial, kʼalal te Unión Soviética la sbiilin ajwalil ta norte la yochintay te kʼinal-abi kʼalal la snutstiklan te machʼatik ya yichʼik ta mukʼ te Jehová sok la stikunlan bael ta Siberia.

9. Ta cheʼoxeb jaʼbil te kʼaxix tale, ¿bin-utʼil yochintayoj Rusia sok te sjoʼtak te «qʼuinal te ay yutsilal»?

⁹ Ta cheʼoxeb jaʼbil te kʼaxix tale, te Rusia sok te sjoʼtak jaʼnix jich yochintayojik te «qʼuinal te ay yutsilal». ¿Bin-utʼil la spas? Ta jaʼbil 2017 te ajwalil ta norte ta kʼajkʼal ini la smakbey yaʼtel te testigoetik yuʼun Jehová sok la yotses ta karsel chaʼoxtul kermanotaktik. Jaʼnix jich ma la yakʼ ta tuuntesel te publikasionetik, jich bitʼil te Traducción del Nuevo Mundo. Jaʼnix jich la spoj te sukursal ta Rusia, te sNail Tsoblejetik sok te sNail mukʼul tsoblejetik. Te kʼalal kʼot ta pasel spisil ini, ta 2018 te Kuerpo Gobernante la sta ta ilel te Rusia sok te sjoʼtak jaʼik te ajwalil ta norte. Te j-abatotik yuʼun Jehová maba ya jkontraintik te gobiernoetik sok maba ya jkʼan ya kotsestik yan ajwalil manchukme bayal ya yutsʼinotik. Jaʼ ya jchʼuuntik te bin ya yal te Biblia te ya jkʼoponbeytik Dios «spisil machʼatic ay yaʼtelic» kʼaxtoxan-a te kʼalal ay bin ya staik ta nopel te ya xjuʼ ya smakotik ta yichʼel ta mukʼ te Jehovae (1 Tim. 2:1, 2).

10. Te ajwalil ta norte, ¿yabal slajin te ajwalil ta sur?

¹⁰ Te albilkʼop ay ta Daniel 11:40-45 jaʼ ya yalbeyxan skʼoplal te ajwalil ta norte. ¿Yuʼunbal ya skʼan ya yal te ya slajin ta jkʼaxel te ajwalil ta sur? Maʼuk. Te ajwalil ta sur kuxulto-a te kʼalal te Jehová sok te Jesús ya xtal slajinik te ajwaliletik ta Armajedon (Apoc. 19:20). ¿Bin-utʼil ya jnaʼtik? Jnopbeytik skʼoplal te albilkʼop ay ta Daniel sok ta Apocalipsis.

11. ¿Bin ya yakʼ ta naʼel te albilkʼop ay ta Daniel 2:43-45? (Ilawil te dibujo ta yelaw te rebista).

¹¹ (Kʼopona Daniel 2:43-45). Te j-alwanej Daniel la yalbey skʼoplal jun mukʼul lokʼomba te pasbil ta bayal ta chajp takʼin. Te jujun parte yuʼun te lokʼombae, jaʼ skʼoplal jun gobierno te ay bin ya spas ta stojol te lum yuʼun te Diose. Te yok te pasbil ta takʼin sok ajchʼal jaʼ te slajibal te gobiernoetik-abi, jaʼ te Gran Bretaña sok Estados Unidos te jun-nax ayike. Te albilkʼop ya yal te kuxulto-a te potensia mundial-abi kʼalal te Wentainel yuʼun Dios ya slajin te ajwaliletik ta Balumilal.

12. ¿Machʼa-a te sjukebal sjol te chambalam te xiweltik sba sok bin yuʼun mukʼ skʼoplal te ya jnaʼtike?

¹² Te jpuk-kʼop Juan jaʼnix jich la yalbey skʼoplal potensiaetik te ay bin ya spasik ta stojol te lum yuʼun Jehová. Te albilkʼop la yale, tey la yalbey skʼoplal jkojt chambalam te xiweltik sba te ay jukeb sjol. Te sjukebal sjol te chambalame, jaʼ te potensia mundial yuʼun Gran Bretaña sok Estados Unidos. Tulan skʼoplal ini, melel maʼyukix yan sjol. Te sjukebal sjol yakto ta wentainwanej-a kʼalal te Cristo sok te soldadoetik yuʼun ta chʼulchan ya xtal slajinik skojtol te chambalame (Apoc. 13:1, 2; 17:13, 14). *

13, 14. ¿Machʼa-a te «Gog ta sqʼuinal Magog» sok binwan ya xtijbot yoʼtan ta skontrainel te lum yuʼun te Diose?

¹³ Jun albilkʼop te ay ta libro yuʼun Ezequiel ya skoltayotik ta snaʼel te binwan ya xkʼot ta pasel te kʼalal nopol ya yichʼix lajinel-a te ajwalil ta norte sok te ajwalil ta sur. Jich yilel te  pajal te bin ya yalbeyik skʼoplal te Ezequiel 38:10-23; Daniel 2:43-45; 11:44-12:1. Teme jiche, ¿bin ya xjuʼ ya jmaliytik te ya xkʼot ta pasele?

¹⁴ Te kʼalal jajchix-a te tulan wokolile, «te ajwaliletic te ayic ta swohlol bahlumilal» jun-nax ya stsob sbaik (Apoc. 16:13, 14; 19:19). Te kʼalal ya stsob sbaik te nasionetike, te Biblia ya yakʼbey sbiilin «Gog ta sqʼuinal Magog» (Ezeq. 38:2). Te jtsob nasionetik-abi ya xbajt skontrainik te lum yuʼun Dios sok ya skʼan ya slajinik ta jkʼaxel. ¿Bin ya xtijbot yoʼtan ta kontrainwanej? Kʼalal te jpuk-kʼop Juan la yalbey skʼoplal te tiempo-abi, la yal te ya xko talel mukʼul batetik ta stojol te skontratak te Diose. Te batetik-abi jaʼniwan skʼoplal te tulan kastigo ya spukbeyik skʼoplal te j-abatetik yuʼun Jehová. Te kastigo ya spukik ta alele, jaʼniwan ya xtijbot yoʼtan te Gog de Magog ta skontrainel te lum yuʼun Dios yuʼun ya skʼan ya slajin ta jkʼaxel (Apoc. 16:21).

15, 16. 1) ¿Bintikwan-a te ya xkʼot ta pasel te ya yalbey skʼoplal Daniel 11:44, 45? 2) ¿Bin ya xkʼot ta pasel ta stojol te ajwalil ta norte sok te Gog de Magog?

¹⁵ Te tulan kastigo ya spukik ta alel te j-abatetik yuʼun Jehová sok te slajibal kontrainel ya yakʼik te skontratak te Diose, jaʼniwan te bin ya yalbey skʼoplal Daniel 11:44, 45 (kʼopona). Te Daniel la yal te ajwalil ta norte «ya xcʼoht cʼop ta stojol te ya xtal ta sloqʼuib cʼahcʼal soc ta norte» te ya xtijbot yoʼtan yuʼun ya «xlocʼ bahel soc bayel ilimba ta sjinel soc ta smilticlanel tsobolic». Te «tsobolic» te xchie, jich yilel te jaʼ skʼoplal te j-abatetik yuʼun Jehová. * Te bin ya yal te Daniel jich yilel te jaʼ ya yalbey skʼoplal te slajibal kontrainel ta stojol te lum yuʼun te Diose.

¹⁶ Te kontrainel yuʼun te ajwalil ta norte sok te yantik ajwaliletik ta balumilal ya sjachbey yilinba te Machʼa spisil ya xjuʼ yuʼun sok tey ya xjajch-a te guerra yuʼun Armajedon (Apoc. 16:14, 16). Ta yorail-abi, te ajwalil ta norte «tey ya xlaj a» sok «mayuc machʼa ya xcoltayot yuʼun» (Dan. 11:45). Jichnix ya xkʼot ta stojol-euk te Gog de Magog te jaʼik te yantik nasionetike.

17. ¿Machʼa-a «te mucʼul príncipal» te Miguel sbiil te ya yalbey skʼoplal Daniel 12:1 sok bin ya spas?

¹⁷ Te yan bersikulo te ay ta Daniel ya  yalbeyxan skʼoplal te bitʼil ya yichʼ lajinel te ajwalil ta norte sok te yantik nasion te jun ay soke, soknix te bitʼil ya kichʼtik koltayele (kʼopona Daniel 12:1). ¿Bin ya skʼan ya yal te bersikulo ini? Te Miguel jaʼ yan biilil te ya yichʼ akʼbeyel te Ajwalil kuʼuntik te Cristo Jesús. Jaʼto tal ta 1914 kʼalal la yichʼ yaʼtel ta Ajwalil ta chʼulchan «ya scanantay» te lum yuʼun te Diose. Ta pajel chaʼbejxanix «ya xhahch te Miguel», jaʼ-abi jaʼ ya skʼan ya yal te ya xtal slajin ta guerra yuʼun Armajedon te skontratake. Te «yorahil bayel wocol» te maʼyuk jich kʼaxem-a te la yalbey skʼoplal te Daniel, yame xlaj skʼoplal ta Armajedon. Te albilkʼop la yal te Juan te ay ta Apocalipsis, te yorail «tulan utsʼinel» o tulan wokolil ya xlaj skʼoplal ta Armajedon (Apoc. 6:2; 7:14).

18. ¿Bin yuʼun ya xjuʼ te lamalnax koʼtantik chikan bin ya xtal ta pajel chaʼbej?

¹⁸ Te Daniel sok te Juan la yalbeyik skʼoplal te machʼatik ayik ta abatinel ta stojol te Jehová sok te Jesús yame xkolik jilel ta yorail tulan wokolil te maʼyuk jich kʼaxem-ae. Ta swenta-abi ya xjuʼ te lamalnax koʼtantik chikan bin ya xtal ta pajel chaʼbej. Te Daniel la yal te ya yichʼ tsʼibayel «sbihilic ta libro» te machʼatik ya xkolike (Dan. 12:1). ¿Bin ya skʼan ya jpastik yuʼun ya yichʼ tsʼibayel jbiiltik ta libro-abi? Ya skʼan ya kakʼtik ta ilel te ay schʼuunel koʼtantik ta stojol te Jesús te jaʼ te Jkolel Tuminchij yuʼun Dios (Juan 1:29). Ya skʼan ya kakʼ jbatik ta stojol Dios sok ya kichʼtik jaʼ (1 Ped. 3:21). Jaʼnix jich ya skʼan ya jkoltaytik te Wentainel yuʼun Dios kʼalal ya jpastik tulan ta spasel spisil te ban kʼalal ya xjuʼ kuʼuntik ta skoltayel te yantik ta snaʼbeyel sba te Jehová.

19. ¿Bin ya skʼan ya jpastik ta ora ini sok bin yuʼun?

¹⁹ Ta ora ini, jaʼ yorail te ya jtulantestikxan te smukʼul koʼtantik ta stojol te Jehová sok ta stojol te organisasion yuʼune. Jaʼnix jich jaʼ yorail te ya jkoltaytik te Wentainel yuʼun te Diose. Teme jich ya jpastike, yame xkolotik kʼalal te Wentainel yuʼun Dios ya slajin te ajwalil ta norte sok te ajwalil ta sur.