LI KʼUSI TA JCHANTIKE *

1, 2. ¿Kʼusi ta jkʼeltik batel li ta xchanobil liʼe?

LI AVIE, mas xa jamal xvinaj ti kuxulutik ta stsutsebal li slajebal kʼakʼale. Li Jeova xchiʼuk Jesuse poʼot xa slajesbeik skʼoplal skotol li ajvaliletik ti tskontrainik li Ajvalilal yuʼun Diose. Pe yoʼ to mu jechuk xkʼot ta pasele, li ajvalil ta norte xchiʼuk ajvalil ta sure jech-o tstsak sbaik ta kʼop xchiʼuk tstsakik ta kʼop li steklumal Diose.

² Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik batel li albil kʼop ta Daniel 11:40 kʼalal ta 12:1. Ta jkʼeltik buchʼu jaʼ li ajvalil ta norte avie xchiʼuk ti kʼu yuʼun xuʼ jpat koʼontontik ti tskoltautik Jeova li ta jelavele.

3, 4. ¿Buchʼu jaʼ li ajvalil ta norte avie, xchiʼuk kʼu yuʼun ti jech chkaltike?

³ Kʼalal laj skʼoplal ta 1991 li Unión Sovieticae, ¿kʼusi kʼot ta stojolal li yajtuneltak Dios ti jaʼ toʼox ventainbilik yuʼune? Laj yichʼik «koltael jutuk», yuʼun kolik lokʼel ta yok skʼob (Dan. 11:34). Vaʼun, jun xa yoʼontonik lik xcholik mantal li ermanoetike xchiʼuk mu ta sjaliluke, lik epajikuk ta smilal noʼox jcholmantaletik li ta lumetik ti te toʼox nitil skʼoplal ta Unión Sovieticae. Pe ta kʼunkʼun pas ta ajvalil ta norte li Rusia xchiʼuk li lumetik ti jmoj sjol xchiʼuke. Li xchanobil echʼe, la jkʼeltik ti oy oxtos kʼusi skʼan spas jun ajvalil yoʼ xkʼot ta ajvalil ta norte o ajvalil ta sure: baʼyel, oy kʼusitik tspasbeik li steklumal Diose; xchibal, chakʼik ta ilel ti tskontrainik Jeova xchiʼuk li yajtuneltake; yoxibal, tstsak sbaik ta kʼop stukik.

⁴ ¿Kʼu yuʼun xuʼ xkaltik ti jaʼ xa ajvalil ta norte li Rusia  xchiʼuk li lumetik ti jmoj sjol xchiʼuke? Baʼyel, yuʼun oy kʼusitik spasojbe li steklumal Diose: mu xa xakʼ ti xichʼ cholel mantale xchiʼuk skontrainoj ta smilal xa noʼox ermanoetik li ta lumetik taje. Xchibal, li kʼusitik spasoje yakʼoj ta ilel ti skontrainoj Jeova xchiʼuk li yajtuneltake. Yoxibal, yuʼun stsakoj ta kʼop li ajvalil ta sure, jaʼ xkaltik, li mukʼta tsatsal lum ti jaʼ li Gran Bretaña xchiʼuk Estados Unidose. Jkʼeltik batel kʼusi spasojik li Rusia xchiʼuk li lumetik ti jmoj sjol xchiʼuk ti jaʼ chakʼ ta ilel ti jaʼ li ajvalil ta nortee.

5. ¿Kʼusitik chakʼ ta ilel li albil kʼop ta Daniel 11:40 kʼalal ta 43?

⁵ (Kʼelo Daniel 11:40-43). Li albil kʼop ta Daniele chakʼ ta ilel li kʼusitik chkʼotanuk ta pasel ta slajebal kʼakʼale. Li tekstoetik liʼe chakʼ ta ilel kʼu yelan tstsak sbaik ta kʼop li ajvalil ta norte xchiʼuk li ajvalil ta sure. Xi laj yal li Daniele: «Li ta slajebal kʼakʼale, li ajvalil ta sure chbat stsak ta kʼop [...] li ajvalil ta nortee» o «tstsak sba xulubik» (Dan. 11:40; tsʼib ta yok vun).

6. ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti yakal-o tstsak sbaik ta kʼop li chaʼvoʼ ajvalile?

⁶ Li ajvalil ta norte xchiʼuk ajvalil ta sure yakal-o tstsak sbaik ta kʼop sventa xakʼik ta ilel buchʼu junukal ti mas xuʼ yuʼun ta spʼejel balumile. Kʼalal echʼ xa ox li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, li Unión Soviética xchiʼuk li lumetik ti jmoj sjolike lik sventainik epal lumetik ta Europa. Ta skoj taje, li ajvalil ta sure tsots skʼoplal laj yil ti stsob yajsoltarotak xchiʼuk yantik lume, ti yichʼoj ojtikinel kʼuchaʼal OTAN. Li chib ajvalil taje ep slajesoj stakʼinik sventa xakʼik ta ilel buchʼu mas lek chapal yajsoltaroik xchiʼuk yabtejebik sventa paskʼop. Skoltaojik xtok li buchʼutik tstsak sbaik ta kʼop ta África, Asia xchiʼuk ta América Latina sventa stsal sbaik li chaʼvoʼ ajvalil taje. Achʼtik toe, li Rusia xchiʼuk li lumetik ti jmoj sjolike mas xa stsakoj tal yipik. Jech xtok, stunesojik komputadora sventa stsakik ta kʼop li ajvalil ta sure. Li chib ajvalile stunesojik programaetik ta komputadora sventa sokesbe sba yabtelik yoʼ xchʼay-o stakʼinik xchiʼuk ti sok skʼoplal kʼu yelan ch-ajvalilajike. Li ajvalil ta nortee yakal-o tstsak ta kʼop li steklumal Dios jech kʼuchaʼal laj yal li Daniele (Dan. 11:41).

7. ¿Kʼusi jaʼ li «Kʼupil sba Balumile»?

⁷ Li Daniel 11:41 chal ti ch-och batel «ta Kʼupil sba [Balumil]» li ajvalil ta nortee. ¿Kʼusi skʼoplal taje? Li ta voʼnee, li lum Israele jaʼ toʼox «li mas kʼupil sba xvinaj ta skotol li yan lumetike» (Esek. 20:6). ¿Kʼu yuʼun chichʼ alel ti toj kʼupil sbae? Jaʼ ta skoj ti te toʼox chichʼik ta mukʼ li Jeovae. Pe jel li ta Pentekostes ta sjabilal 33, yuʼun maʼuk xa jun batsʼi lum li «Kʼupil sba Balumile». Sta-o ti jech chkaltike, yuʼun li yajtuneltak Diose pukemik xa ta spʼejel balumil. Jech oxal, li avie jaʼ skʼoplal li kʼusitik tspas li steklumal Diose, jaʼ xkaltik, kʼalal chichʼik ta mukʼ ta tsobajeletik xchiʼuk kʼalal chcholik mantale.

8. ¿Kʼuxi och batel «ta Kʼupil sba [Balumil]» li ajvalil ta nortee?

⁸ Ti kʼu xa sjalil likem talel li slajebal kʼakʼale, li ajvalil ta nortee jujulikel  ch-och batel li «ta Kʼupil sba Balumile». Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal jaʼo yakal li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, li Alemania ti jaʼ toʼox li ajvalil ta nortee och batel li «ta Kʼupil sba Balumile», yuʼun mas to la skontrain li ermanoetike xchiʼuk la smilanan. Kʼalal echʼem xa ox li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, jaʼo pas ta ajvalil ta norte li Unión Sovieticae, vaʼun och batel li «ta Kʼupil sba Balumile», yuʼun la skontrain li ermanoetike xchiʼuk la stikʼanan ta chukel.

9. Li Rusia xchiʼuk li lumetik ti jmoj sjolike, ¿kʼuxi ochemik li «ta Kʼupil sba Balumile»?

⁹ Achʼtik toe, li Rusia xchiʼuk li lumetik ti jmoj sjolike ochemik ek li «ta Kʼupil sba Balumile». Yuʼun li ta 2017, la spajes kabteltik xchiʼuk la stikʼanan ta chukel junantik ermanoetik. Muʼyuk xa laj yakʼ ti xichʼ tunesel li vunetik oy kuʼuntike, jech kʼuchaʼal li Skʼop Dios sventa Achʼ Balumile. Maʼuk noʼox, yuʼun laj yuʼunin li Betel ta Rusiae, li Salonetik sventa Tsobobbaile xchiʼuk li Salonetik sventa Asambleae. Ta skoj taje, li Jtsop Jbeiltasvaneje laj yal ta 2018 ti jaʼ ajvalil ta norte li Rusia xchiʼuk li lumetik ti jmoj sjolike. Pe muʼyuk ta jtsaktik ta kʼop junuk ajvalil mi jaʼuk ta jsabetik xkʼexol akʼo mi tsots tskontrainutik. Li kʼusi noʼoxe, ta jpastik orasion «ta stojolal skotol li buchʼutik tsots yabtelike», mas to kʼalal oy kʼusi chkʼot ta nopel yuʼunik ti xuʼ van mu xa xakʼ-o jpas kabteltike (1 Tim. 2:1, 2).

10. Li ajvalil ta nortee, ¿mi ta van slajesbe skʼoplal li ajvalil ta sure? Albo smelolal.

¹⁰ Li albil kʼop ta Daniel 11:40 kʼalal ta 45 jaʼ mas chalbe skʼoplal li ajvalil ta nortee. ¿Mi jaʼ van skʼan xal ti tslajesbe skʼoplal li ajvalil ta sure? Moʼoj. Yuʼun «kuxul» toʼox kʼalal tslajes skotol ajvaliletik ta Armajedon li Jeova xchiʼuk Jesuse (Apok. 19:20). Jkʼelbetik skʼoplal li albil kʼop ta Daniel xchiʼuk Apokalipsis yoʼ xkaʼibetik smelolale.

11. ¿Kʼusi chalbe skʼoplal li albil kʼop ta Daniel 2:43 kʼalal ta 45? (Kʼelo li lokʼol ta pajina 1).

¹¹ (Kʼelo Daniel 2:43-45). Li j-alkʼop Daniele laj yalbe skʼoplal jun mukʼta lokʼol ti kapvotsʼ kʼusi pasbil-oe. Li jujutuchʼ lokʼole jaʼ skʼoplal jun ajvalil ti oy kʼusitik tspasbe li steklumal Diose. Li sniʼtak yok ti pasbil ta tsatsal takʼin xchiʼuk ta achʼele jaʼ skʼoplal li Gran Bretaña xchiʼuk Estados Unidos ti jaʼ slajeb ajvaliletike. Kʼalal mi tal slajes ajvaliletik li Ajvalilal yuʼun Diose, li Vivliae chal ti xyaket-o tspas mantal li mukʼta tsatsal lum taje.

12. ¿Buchʼu skʼoplal li svukpʼejal sjol jtiʼvanej chonbolome, xchiʼuk kʼusi tsots skʼoplal chakʼ kiltik taje?

¹² Li jtakbol Juan eke laj yalbe skʼoplal mukʼtik tsatsal lumetik ti oy kʼusi spasojbe li steklumal Diose. Li albil kʼope chal ti xkoʼolaj ta jkot jtiʼvanej chonbolom ti vukpʼej sjole. Li ta svukpʼejal sjole jaʼ skʼoplal li mukʼta tsatsal lum Gran Bretaña xchiʼuk Estados Unidose. Oy kʼusi tsots skʼoplal chakʼ kiltik taje, yuʼun muʼyuk xa chlokʼ tal yan sjol li jtiʼvanej chonbolome. Kʼalal mi tal Jesus xchiʼuk yajsoltarotak sventa slajesik li jtiʼvanej chonbolome, yakal toʼox tspas mantal li svukpʼejal sjole, pe te kapal chichʼ lajesel ek (Apok. 13:1, 2; 17:13, 14). *

13, 14. ¿Buchʼu jaʼ «li Gog ta yosilal Magogue», xchiʼuk kʼusi van chkap-o sjol yoʼ stsak ta kʼop li steklumal Diose?

¹³ Oy jun albil kʼop ta Esekiel ti chakʼ kiltik li kʼusi xuʼ van xkʼot ta stojolal li ajvalil ta norte xchiʼuk ajvalil ta sur kʼalal jutuk xa ox skʼan xichʼ lajesele. Yileluk li albil kʼop ta Esekiel 38:10-23; Daniel 2:43-45; 11:44-12:1 xchiʼuk Apokalipsis 16:13-16, 21 koʼol li kʼusi chalbe skʼoplale. Jech oxal, jkʼeltik batel li kʼusitik chkʼotanuk ta pasele.

¹⁴ ¿Kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal oy xa ox kʼuuk sjalil slikel li mukʼta tsatsal vokolile? Tstsob sba skotol li ajvaliletik ta spʼejel balumile (Apok. 16:13, 14; 19:19). Kʼalal jech tstsob sba li ajvaliletike, li Vivliae tsbiiltas kʼuchaʼal «li Gog ta yosilal Magogue» (Esek. 38:2). Vaʼun, tstsakik ta kʼop li steklumal Diose xchiʼuk chakʼik persa xchʼaybel skʼoplal ta j-echʼel. ¿Kʼusi van chkap-o sjolik? Li jtakbol Juane laj yil ti tsots chil svokol li yajkontratak Dios ta skoj ti chyal tal mukʼtik bot ta stojolalike. Li tsatsal vokolil taje jaʼ van skʼoplal li kʼusi jamal chalik batel li yajtuneltak Dios ti chkʼot ta pasele. Li kʼusi chalike jaʼ van chkap-o sjol li Gog ta Magog sventa stsak ta kʼop li steklumal Diose xchiʼuk tskʼan chchʼaybe-o skʼoplal ta j-echʼel (Apok. 16:21).

15, 16. 1) ¿Kʼusi van skʼoplal li kʼusi chal Daniel 11:44 xchiʼuk 45? 2) ¿Kʼusi chkʼot ta stojolal li ajvalil ta norte xchiʼuk li buchʼutik te skʼoplalik li ta Gog ta yosilal Magogue?

¹⁵ Li tsatsal mantal chkaltike xchiʼuk li slajeb velta chkichʼtik tsakel ta kʼope xuʼ van koʼol skʼoplal li kʼusi chal Daniel 11:44 xchiʼuk 45 (kʼelo). Li Daniele xi laj yalbe skʼoplal li ajvalil ta norte ti kʼu yelan chaʼi sbae: «Chlik xiʼuk kʼalal chaʼi li aʼyej chlik talel ta slokʼeb kʼakʼal xchiʼuk ta nortee, ta skapemal xa sjol chlokʼ talel sventa ep buchʼutik [...] chchʼaybe-o stsʼunbal». Kʼalal «ep buchʼutik» xie, yileluke jaʼ skʼoplal li yajtuneltak Diose. Li Daniele jaʼ van chalbe  skʼoplal kʼalal chkichʼtik kontrainel ta slajeb veltae. *

¹⁶ Kʼalal tstsakvan ta kʼop li ajvalil ta norte xchiʼuk li ajvaliletik ta spʼejel balumile, tstsan-o skʼakʼal yoʼonton li Buchʼu skotol xuʼ yuʼune xchiʼuk jaʼ te tslikes li paskʼop ta Armajedone (Apok. 16:14, 16). Vaʼun, «chkʼot slajeb xchiʼuk muʼyuk buchʼu chkoltaat» yuʼun li ajvalil ta norte xchiʼuk li yantik ajvaliletik ti te skʼoplalik li ta Gog ta yosilal Magogue (Dan. 11:45).

17. ¿Buchʼu jaʼ li bankilal Miguel chal ta Daniel 12:1, xchiʼuk kʼusi tspas?

¹⁷ Oy yan versikulo ta Daniel ti chakʼ kiltik kʼuxi chkichʼtik pojel xchiʼuk kʼuxi chichʼ lajesel li ajvalil ta norte xchiʼuk li lumetik ti jmoj sjolike (kʼelo Daniel 12:1). ¿Kʼusi skʼan xal li versikulo taje? Li Ajvalil kuʼuntik ti jaʼ li Jesuse, Miguel chichʼ albel sbi xtok. Kʼalal och ta Ajvalil ta vinajel ta 1914, jaʼo te lik skolta tal li steklumal Diose. Poʼot xa tajek «chtots tal» li Miguele, jaʼ xkaltik, chtal slajes yajkontratak li ta paskʼop ta Armajedone. Li paskʼop taje jaʼ chakʼbe slajeb li «yorail vokolil ti muʼyuk bu jech kʼotem ta pasel» laj yalbe skʼoplal Daniele. Li «yorail vokolil» taje jaʼ skʼoplal li «mukʼta tsatsal [vokolil]» chal ta Apokalipsise (Apok. 6:2; 7:14).

18. ¿Kʼu yuʼun skʼan mu xijxiʼ ta skoj li kʼusitik chkʼot ta pasel ta jelavele?

¹⁸ Jamal chal Daniel xchiʼuk Juan ti kuxul chkomik ta mukʼta tsatsal vokolil li buchʼutik chtunik ta stojolal Jeova xchiʼuk Jesuse. Jaʼ yuʼun, mu me xijxiʼ akʼo mi oy kʼusitik chkʼot ta pasel li ta jelavele. Li Daniele chal ti chichʼ tsʼibabel sbiik ta livro li buchʼutik kuxul chkomike (Dan. 12:1). ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa te xkichʼtik tsʼibabel li jbitike? Skʼan xkakʼ xchʼunel koʼontontik ta stojolal Jesus ti jaʼ li Xchʼiom Chij Diose (Juan 1:29). Skʼan xkakʼ jbatik ta stojolal Dios xchiʼuk xkichʼtik voʼ (1 Ped. 3:21). Skʼan jkoltatik xtok li Ajvalilal yuʼun Diose: kakʼtik persa skoltael yantik sventa xojtikinik li Jeovae.