Amuye ku shebo

Amuye pa mitwi iliimo

Kulibombya​—Ino Kuba Bantu Balibombya Kulatucafwa Buyani?

Kulibombya​—Ino Kuba Bantu Balibombya Kulatucafwa Buyani?

Ba Sara bakaamba ayi, * “Ndi muntu ucite nsoni alimwi utalishoomi. Aboobo nshilinyumfwi kwaanguluka kuba abantu bakali alimwi balishoma cakwiindilila. Sombi ndalinyumfwa kwaanguluka kuba amuntu ulibombya alimwi uliceesha. Cilaba cuubu kumulwiita mbontolinyumfwa amapensho ngoncite. Babyaanji mbonsuni abuumbi mbobabete.”

Shakaamba ba Sara shilatondesha ayi kulibombya inga kwapa bamwi kusuna kuba beshicibusa besu. Kwiilikaawo, mubo wakulibombya ulasangalasha Yehova. Maswi akwe alatuyuminisha ayi: “Amulifwalike . . . kulibombya.” (Kolo. 3:12) Ino kulibombya cilaamba nshi? Ino Yesu wakatondesha buyani ayi wakalinga muntu ulibombya? Alimwi ino mubo uyu inga watucafwa buyani kuba alusangalalo?

INO KULIBOMBYA CILAAMBA NSHI?

Kulibombya ngumubo ngotubaawo ceebo cakuba bantu beshiluumuno. Muntu ulibombya alatondesha nkumbu kubamwi alimwi alacikonsha kukalika moyo akulicata na kuli camukalasha.

Bantu bamwi balayeeya ayi bantu balibombya tabaciteewo nkusu, sombi ubo teshi mbocibete. Liswi lyamu ciGiliki lyakasebenseshekwa mu Baibo ayi “kulibombya,” lyakalinga kusebenseshekwa kusansulula liaki lya muluundu ndyebakafuba. Liaki lilatolelela kuba ankusu, sombi lilaishikwa bwakusebensesha kabotu nkusu isho. Aswebo na katulibombya, inga twatolelela kuba muluumuno abamwi akuleya kucita shintu sheenga shabakalasha.

Bamwi inga bayeeya ayi ‘nebo nshiciteewo mubo wakulibombya.’ Bantu baanji mucishi mbakali alimwi tabakaliki myoyo, aboobo inga catuyumina kuba bantu balibombya. (Loma. 7:19) Ncakutatoonsha kwaamba ayi kuba amubo wakulibombya kulayandika kusebensa cankusu, ano ciyuminisha ncakwaamba ayi mushimu usalashi wakwe Yehova, ulaakutucafwa ndyetutokweelesha kuba amubo uyu. (Gala. 5:22, 23) Ino nceebonshi tulyeelete kusebensa cankusu kwaamba ayi tube bantu balibombya?

Kulibombya kulapa bamwi kusuna kuba beshicibusa besu. Bweenka mbuli ba Sara mbotwaambawo kale, soonse tulisuni kuba abantu balibombya. Yesu ncakubonenaako cibotu abuumbi ca muntu wakalinga kulibombya akutondesha nkumbu. (2 Koli. 10:1) Nabi baana baniini batakalinga kumwishi kabotu, bakalinga kusuni kuba pafwiifwi anguwe.​—Maako 10:13-16.

Kulibombya kulatushitilisha akushitilisha bamwi. Kulibombya kulatucafwa kutafwambaana kukalala. (Tus. 16:32) Aboobo tulaleya kulinyumfwa cibiibi uko kusa ceebo cakukalasha bamwi, bunene bunene abo mbotusuni. Alimwi bamwi balaakufubilaamo ceebo cakwaamba ayi teshi tukacite shintu sheenga shabakalasha.

CAKUBONENAAKO CIBOTU ABUUMBI CAKULIBOMBYA

Nabi kwaamba ayi Yesu wakalinga kucite shakucita shiinji, wakalinga muntu ulibombya kubantu boonse. Bantu baanji paciindi cilya bakalinga kupenga alimwi akulemenwa, aboobo bakalinga kuyandika kuyuminishikwa. Balyeelete bakayuminishikwa abuumbi Yesu ndyakabalwiita ayi: “Amwise kulindime, . . . ceebo nebo ndimoote alimwi ndimubombu mumoyo”!​—Mate. 11:28, 29.

Ino inga twacita buyani kwaamba ayi tube bantu balibombya bweenka mbuli Yesu mbwaakalinga? Inga tweeya Maswi akwe Lesa kwaamba ayi tushibe Yesu mbwaakalinga kucita shintu abamwi, anshakalinga kucita na wacanika mubukaalo buyumu. Lyalo na twacanika mubukaalo buyumu, inga tweelesha kukonkela cakubonenaako cakwe. (1 Pita 2:21) Atubandike shintu shotatwe shakacafwa Yesu kuba muntu ulibombya.

Yesu wakalinga muntu uliceesha. Yesu wakaamba ayi wakalinga ‘moote alimwi uliceesha.’ (Mate. 11:29) Kulibombya akuliceesha shilaambwa pomwi mu Baibo mukwiinga shilikoshenye abuumbi. (Efe. 4:1-3) Ino nceebonshi ncetwaambila boobo?

Kuliceesha kulatucafwa kutafwambaana kukalala. Ino Yesu wakacita buyani bantu ndyebakalinga kumwaamba ayi “ngumulyabi” alimwi ayi “ngucakolwa”? Wakatondesha ayi ishi tashakalinga shancine kwiinda mushintu nshaakalinga kucita. Alimwi mukwiinga wakalinga muntu uliceesha, wakaamba ayi; “busongo bulaboneka ayi buliluleme kwiinda mumilimo ya mbubo.”​—Mate. 11:19.

Na muntu waamba maswi abiibi pamushobo wanu nabi ceebo cakuba musankwa na mwanakashi, sa inga taciboti kutondesha kulibombya akumukumbula munshila ili kabotu? Ba Peter banene mulibungano ku South Africa bakaamba ayi: “Na ndakalashikwa amaswi muntu ngaamba ndaliipusha ayi, ‘Naalinga Yesu, ino naakwinga wacita buyani?’ Bakatolelela akwaamba ayi: “Ndakeeya kutafwaambana kukalala.”

Yesu wakalinga kucishi ayi bantu tabamaninite. Bashikwiiya bakwe Yesu bakalinga kusuni kunoocita shibotu, ano ceebo cakutamaninina, cimwi ciindi bakalinga kwaalilwa kucita boobo. Kucakubonenaako, mashiku Yesu kaatana kucaikwa, Pita, Jemusi a Joni bakaalilwa kumuyuminisha kweelana ambwakabasenga. Yesu wakashiba ayi “moyo walo ulisuni, sombi mubili ngowabula nkusu.” (Mate. 26:40, 41) Mukwiinga Yesu wakalinga kucishi ayi batumwi bakwe tabamaninite, taakalinga kukalala na bacita shintu sheenga shamukalasha.

Nankashi Mandy wakalinga kucanabo shilubo mu bamwi, ano pacecino ciindi aleelesha kukonkela cakubonenaako cakwe Yesu cakulibombya. Wakaamba ayi: “Ndeleesha kunokwiibaluka ayi bantu boonse tabamaninite alimwi ndabikila maano ku mibo yabo ibotu bweenka mbuli Yehova mbwaacita.” Ino cakubonenaako cakwe Yesu cakutabikila maano ku shilubo shabamwi, inga camucafwa buyani kuba muntu ulibombya ku bamwi?

Yesu wakalinga kushoma muli Lesa. Yesu ndyaakalinga pacishi capanshi, wakaliyumya bamwi ndyebakalinga kumucitila shintu shitaluleme. Wakapenshekwa, kuumwa alimwi bamwi tabakalinga kumunyumfwishisha. Nacibi boobo, wakatolelela kuba muntu ulibombya, mukwiinga “wakabika shoonse mumaansaakwe Lesa moomboloshi ululeme.” (1 Pita 2:23) Yesu wakalinga kucishi ayi Baishi balaakumucafwa kuliyumya lyalo paciindi ceelete balaakwaanisha baabo bakalinga kumupensha.

Kukalala cakwiindilila na bamwi batucitila shitaluleme, inga kwapa kwaamba ayi shintu shibicileeko. Nceceeco Malembo ncaatwiibalushila ayi: “Bukali bwa muntu tabukoonshi kuleta shiluleme isho nshaasuni Lesa.” (Jemu. 1:20) Nabi kwaamba ayi ncakwiila shintu shimwi inga shatukalasha, kuba bantu batamaninite, inga kwatulengesha kucita shintu munshila iteelete.

Nankashi Cathy waku cishi ca Germany wakalinga kuyeeya ayi, ‘Na kotalifuuni omwiine, taakuwo eshi akakufuneewo.’ Ano ndyakeeya kushoma muli Yehova, wakaalula mbwaakalinga kuyeeya. Wakaamba ayi: “Pacecino ciindi, teshi lyoonse ndyenjeelete kuba ulibambite kulifuna. Ndatondesha mubo wakulibombya mukwiinga ndicishi kwaamba ayi Yehova alaakukushawo shibiibi shoonse pacishi.” Na amwebo mwakacitikilwawo kale shintu shitaluleme, kukonkela cakubonenaako cakwe Yesu cakushoma muli Lesa, kulaakumucafwa kutolelela kuba muntu ulibombya.

‘BALISANGALETE ABO BALIBOMBYA’

Ino kulibombya inga kwatucafwa buyani mubukaalo buyumu?

Yesu wakaamba ayi na tulisuni kuba alusangalalo, tulyeelete kuba bantu balibombya. Wakaamba ayi: ‘Balisangalete abo balibombya.’ (Mate. 5:5) Atubandike kulibombya mbokucafwa mubukaalo butokonkelaawo.

Na bantu bapusana mucikwati, kulibombya kulapa kwaamba ayi shintu shibe kabotu. Mukwesu Robert wakucishi ca Australia wakaamba ayi: “Ndakaambila mukaangu maswi akalasha ceebo cabukali.” Wakeelikaawo akwaamba ayi: “Pesule lyakwaamba shikalasha, inga tocitibo anga taakuwo ncowaamba. Aboobo ndakalinyufwa cibiibi abuumbi ndyendakabona ayi nshendaamba shamukalasha.”

‘Soonsebo tulabisha mankanda aanji’ mushintu nshetwaamba. Alimwi kutasala kabotu maswi akwaamba inga kwapa kwaamba ayi mucikwati mube mapensho. (Jemu. 3:2) Na twacana mapensho mucikwati, kulibombya kulatucafwa kukalika moyo akusala kabotu maswi akwaamba.​—Tus. 17:27.

Ba Robert bakasebensa cankusu kwaamba ayi babe muntu ukalika moyo alimwi ulicata. Ino nshiinshi shakaswaamo? Bakaamba ayi: “Na twapusana abakaangu, ndeelesha kukutika cakubikila maano, kusala kabotu maswi akwaamba alimwi akutafwaambana kukalala.” Bakatolelela akwaamba ayi, “Ici capa kwaamba ayi bushicibusa bwesu buyumineeko.”

Kulibombya kulatucafwa kunoonyumfwana abamwi. Bantu bafwambaana kukalala tabaciteewo beshicibusa baanji. Sombi kulibombya kulatucafwa kutolelela kuba ‘muluumuno . . . ulo lutucatanya pantu pomwi.’ (Efe. 4:2, 3) Ba Cathy mbotwaambawo kale pakutaanguna bakaamba ayi: “Kuba muntu ulibombya kwancafwa kunoonyumfwana abamwi, nabi kwaamba ayi bantu bamwi nciyumu kunyumfwanaabo.”

Kulibombya kulapa lumuuno lwa mumiyeeyo. Baibo ilaamba ayi busongo buswa kwiculu bulalibombya alimwi mbwaluumuno. (Jemu. 3:13, 17) Muntu ulibombya “alakalika moyo.” (Tus. 14:30, NWT) Ba Martin abo bakasebensa cankusu kwaamba ayi babe amubo wakulibombya bakaamba ayi: “Pacecino ciindi nshiyumininibo ayi shintu shicitwe munshila njeenga kaansuni, aboobo ici campa kuba aluumuno lwa mumiyeeyo alimwi alusangalalo.”

Ncakwiila tulyeelete kusebensa cankusu kwaamba ayi tube amubo wakulibombya. Mukwesu umwi wakaamba ayi: “Kwaamba cancine, cimwi ciindi ndakalala abuumbi mumoyo.” Nacibi boobo, Yehova uyo utuyuminisha kuba bantu balibombya, alaakutucafwa kutondesha mubo uyu nabi kwaamba ayi nciyumu kucita boobo. (Isa. 41:10; 1 Timo. 6:11) Alimwi ‘alaakutwiisha akutupa nkusu.’ (1 Pita 5:10) Lyalo bweenka mbuli Paulo, aswebo inga twakonkela cakubonenaako cakwe Yesu ‘cakutondesha kulibombya ankuumbu.’​—2 Koli. 10:1.

^ par. 2 Meena amwi aambwa mumutwi uyu akaalulwa.