Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Mɛlɛbɛnwoaze​—Kɛzi Ɔboa Yɛ Ɛ?

Mɛlɛbɛnwoaze​—Kɛzi Ɔboa Yɛ Ɛ?

Sara * ka kɛ, “Mese nyiane kpalɛ na menlɛ anwodozo fee. Yemɔti saa mewɔ menli mɔɔ bɛ nye yɛ se na bɛnzulo debie la avinli a, me nye ɛnlie. Noko, saa me nee awie mɔɔ ɔle bɛtɛɛ na ɔbɛlɛ ɔ nwo aze la lua a, me nye die. Mekola mefi me ahonle nu meda me nganeɛdelɛ nee me ngyegyelɛ ali. Kɛ me gɔnwo mɔ de la ɛne.”

Sara edwɛkɛ ne maa yɛnwu ye kɛ mɛlɛbɛnwoaze maa menli bikye yɛ. Eza Gyihova anye die nwo. Ye Edwɛkɛ ne maa yɛ anwosesebɛ kɛ: ‘Bɛwula mɛlɛbɛnwoaze anzɛɛ bɛtɛɛyɛlɛ.’ (Kɔl. 3:12) Duzu a le bɛtɛɛyɛlɛ? Kɛzi Gyisɛse lale bɛtɛɛyɛlɛ ali ɛ? Na kɛzi subane ɛhye maa yɛ nye die ɛ?

DUZU A LE BƐTƐƐYƐLƐ?

Saa awie kulo anzodwolɛ a ɔkile kɛ ɔle bɛtɛɛ. Awie mɔɔ le bɛtɛɛ la nee awie mɔ di wɔ atiakunlukɛnlɛma adenle zo, yɛɛ saa ɔyia tɛnlabelɛ mɔɔ anu yɛ se la a ɔsie ɔ nwo dii na ɔkomo ɔ nwo zo.

Awie le bɛtɛɛ a ɔngile kɛ ɔ nwo ɛnyɛ se. Bɛfa Giliki edwɛkɛkpɔkɛ mɔɔ bɛhile ɔ bo “bɛtɛɛyɛlɛ” la bɛka ɛkpɔnwɔ mɔɔ bɛtete ye bɛmaa ɔ nye ɛha aze la anwo edwɛkɛ. Ɛkpɔnwɔ ne anwosesebɛ ne tɛbɔ ɛkɛ noko ndetelɛ mɔɔ bɛva bɛmaa ye la ɛmmaa ɔnva ye anwosesebɛ ne amuala ɔnyɛ gyima. Zɔhane ala a saa yɛda bɛtɛɛyɛlɛ ali a, ɔmaa yɛkomo yɛ subane ɛtane ne mɔ azo na yɛ nee menli di wɔ anzodwolɛ nu a.

Bie a ɛbaha kɛ, ‘Me ɛdeɛ menle bɛtɛɛ.’ Yɛde ewiade mɔɔ menli ɛnlɛ abotane yɛɛ bɛ nye ɛnga aze la anu, yemɔti ɔyɛ a ɔyɛ se kɛ yɛbala bɛtɛɛyɛlɛ ali. (Wlo. 7:19) Nɔhalɛ nu, ɔhyia mɔdenlebɔlɛ na yɛahola yɛala bɛtɛɛyɛlɛ anzɛɛ mɛlɛbɛnwoaze ali, noko Gyihova sunsum ne baboa yɛ yɛamaa yɛadwu yɛ bodane nwo. (Gal. 5:22, 23) Kɛmɔti a ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbala bɛtɛɛyɛlɛ ali ɛ?

Bɛtɛɛyɛlɛ maa menli bikye yɛ. Kɛ mɔɔ Sara mɔɔ yɛlimoa yɛha ɔ nwo edwɛkɛ hanle la, saa yɛwɔ menli mɔɔ le bɛtɛɛ la avinli a, yɛ nye die. Ɛnee Gyisɛse la awie mɔɔ le bɛtɛɛ kpalɛ na ɔ ti akunlu le kɛnlɛma. (2 Kɔl. 10:1) Ɛnee ngakula mɔɔ ɛnze ye kpalɛ bɔbɔ la kulo kɛ bɛbikye ye.​—Maake 10:13-16.

Bɛtɛɛyɛlɛ bɔ yɛdayɛ nee menli mɔɔ bikye yɛ la anwo bane. Saa yɛle bɛtɛɛ a, yɛmmaa ninyɛne ɛngyegye yɛ anzɛɛ yɛnva ɛya ndɛndɛ. (Mrɛ. 16:32) Ɛhye ɛmmaa yɛnyɛ debie mɔɔ bagyegye awie mɔ, titili menli mɔɔ yɛkulo bɛ la amaa yɛ adwenle ambua yɛ fɔlɛ. Yɛɛ kɛmɔ bɛtɛɛyɛlɛ maa yɛkomo yɛ nwo zo la ati, ɔbɔ menli mɔɔ bikye yɛ la anwo bane.

BƐTƐƐYƐLƐ NWO NEAZO MƆƆ DI MUNLI

Ɔnva nwo kɛ ɛnee Gyisɛse ɛnlɛ alagye yɛɛ ɛzonlelilɛ dɔɔnwo gua ɔ nwo zo la, ɔlale bɛtɛɛyɛlɛ ali ɔhilele awie biala. Ɛnee ye mekɛ zo amra anu dɔɔnwo nwu amaneɛ yɛɛ bɛzo adesoa ɛnlomboɛ, na ɛnee bɛhyia anwodɔlɛ. Nea kɛzi bɛ nye liele wɔ mekɛ mɔɔ Gyisɛse hanle hilele bɛ kɛ: “Bɛrɛla me nwo ɛke, . . . ɔluakɛ mele bɛtɛɛ yɛɛ mebɛlɛ me nwo aze wɔ ahonle nu” la!​—Mat. 11:28, 29.

Kɛ ɔkɛyɛ na yɛala bɛtɛɛyɛlɛ subane ali kɛ mɔɔ Gyisɛse yɛle la ɛ? Ɔwɔ kɛ yɛsukoa Nyamenle Edwɛkɛ ne na yɛnwu kɛzi Gyisɛse nee menli lile yɛɛ kɛzi ɔlile tɛnlabelɛ mɔɔ anu yɛ se anwo gyima la. Ɛhye bamaa yɛabɔ mɔdenle yɛayɛ yɛ ninyɛne kɛ Gyisɛse la wɔ mekɛ mɔɔ yɛbayia tɛnlabelɛ mɔɔ sɔ yɛ bɛtɛɛyɛlɛ nea la. (1 Pita 2:21) Suzu ninyɛne nsa mɔɔ boale Gyisɛse maanle ɔyɛle bɛtɛɛ la anwo.

Ɛnee Gyisɛse bɛlɛ ɔ nwo aze wɔ ahonle nu. Gyisɛse hanle kɛ, “Mele bɛtɛɛ yɛɛ mebɛlɛ me nwo aze wɔ ahonle nu.” (Mat. 11:29) Baebolo ne ka subane nwiɔ ɛhye anwo edwɛkɛ bɔ nu, ɔluakɛ bɛtɛɛyɛlɛ nee mɛlɛbɛnwoaze bikye bɛ nwo kpalɛ. (Ɛfɛ. 4:1-3) Duzu ati a ɔle zɔ a?

Mɛlɛbɛnwoaze ɛmmaa yɛnde nganeɛ kɛ yɛ nwo hyia anzɛɛ ɔmmaa ninyɛne ɛngyegye yɛ somaa. Mɔɔ menli dendɛle tiale Gyisɛse kɛ ɔle “adidikpoku nee nzanli” la, duzu a ɔyɛle a? Ɔvale ye neazo ɔhilele kɛ bɛle adalɛ na ɔvile mɛlɛbɛnwoaze nu ɔzele bɛ kɛ “nrɛlɛbɛ dua mɔɔ vi ye gyimayɛlɛ nu ba la azo di benle.”​—Mat. 11:19.

Saa awie ka maanle mɔɔ ɛvi nu, kɛzi ɛde anzɛɛ wɔ amaamuo nwo edwɛkɛ ɛtane a, bɔ mɔdenle kɛ ɛbabua ye wɔ bɛtɛɛyɛlɛ adenle zo. Peter, asafo nu kpanyinli bie mɔɔ ɔvi South Africa la ka kɛ: “Saa awie ka edwɛkɛ maa ɔgyegye me a, mebiza me nwo kɛ, ‘Duzu a anrɛɛ Gyisɛse bayɛ a?’” Ɔtoa zo kɛ: “Menwu kɛ ɔnle kɛ mete nganeɛ kɛ me nwo hyia somaa.”

Ɛnee Gyisɛse te sonla sinlidɔlɛ bo. Ɛnee Gyisɛse ɛdoavolɛ ne mɔ lɛ adwenle kpalɛ, noko ɔyɛ a sonla sinlidɔlɛ ɛmmaa bɛngola bɛnyɛ mɔɔ bɛkpondɛ la. Kɛ neazo la, wɔ nɔe ne mɔɔ aleɛ kye a Gyisɛse bawu la, Pita, Gyemise yɛɛ Dwɔn angola anva moalɛ mɔɔ ɔhyia la ammaa ye kɛ mɔɔ ɔzele bɛ la. Gyisɛse nwunle kɛ, “sunsum ne kulo, noko nwonane ne le bɛtɛɛ.” (Mat. 26:40, 41) Ɔlua nwunu ɛhye mɔɔ Gyisɛse nyianle ye la ati, yeanva ye ɛzoanvolɛ ne mɔ anwo ɛya.

Ɛnee adiema raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Mandy la le awie mɔɔ debie biala ɛnzɔ ɔ nye, noko kɛkala ɔlɛbɔ mɔdenle yeazukoa Gyisɛse bɛtɛɛyɛlɛ nwo neazo ne. Ɔka kɛ, “Mebɔ mɔdenle kɛ mebade awie biala sinlidɔlɛ bo na meanwu debie kpalɛ wɔ ɔ nwo kɛ mɔɔ Gyihova yɛ ye la.” Asoo kɛzi Gyisɛse bule sonla sinlidɔlɛ la bahola aboa wɔ amaa wɔala bɛtɛɛyɛlɛ ali wɔahile awie mɔ ɔ?

Gyisɛse gyakyile debie biala maanle Nyamenle. Mɔɔ Gyisɛse wɔ azɛlɛ ye azo la, ɔgyinlanle nzisi nloa. Bɛande ye edwɛkɛ bo, bɛambu ye yɛɛ bɛhilele ye nyane. Noko, ɔlale bɛtɛɛyɛlɛ ali ɔluakɛ “ɔvale ɔ nwo ɔdole Ahenle mɔɔ bua ndɛne pɛlepɛle la anwo zo.” (1 Pita 2:23) Ɛnee Gyisɛse ze kɛ ye anwuma Selɛ ne banlea ye na yeali nzisi nwo gyima wɔ ye mekɛ kpalɛ nu.

Saa yɛfa ɛya na yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛmaa pɛlepɛlelilɛ ayɛ gyima a, yɛbahola yɛayɛ ninyɛne yeamaa yeabo zo na yɛazɛkye edwɛkɛ ne bɔkɔɔ. Ɛhye ati, Ngɛlɛlera ne kakye yɛ kɛ: “Sonla ɛyavalɛ ɛmmaa Nyamenle tenleneyɛlɛ ɛnla ali.” (Gye. 1:20) Saa yɛ ɛyavalɛ ne le ye adenle zo bɔbɔ a, yɛ sinlidɔlɛ bahola amaa yɛayɛ mɔɔ ɛmfɛta.

Ɛnee adiema raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Cathy mɔɔ wɔ Germany la ta ka kɛ, ‘Saa wɔammaa ɛ nye anyɛ se a, bɛbava wɔ tofodi.’ Noko mɔɔ ɔzukoale kɛ ɔbava ɔ nwo yeado Gyihova anwo zo la, ye subane hakyile. Ɔka kɛ, “Kɛkala, menyɛ kyengye wɔ ninyɛne nwo. Mebɔ mɔdenle kɛ mebayɛ bɛtɛɛ, ɔluakɛ meze kɛ Gyihova bali ninyɛne nwo gyima wɔ ye mekɛ kpalɛ nu.” Saa bɛsisi wɔ a, sukoa Gyisɛse neazo ne na fa ɛ nwo to Nyamenle anwo zo, ɛhye baboa wɔ yeamaa wɔala bɛtɛɛyɛlɛ subane ali.

“ANYELIELƐ A LE BƐDABƐ MƆƆ BƐLE BƐLƐVO LA”

Kɛzi bɛtɛɛyɛlɛ kola boa yɛ wɔ tɛnlabelɛ mɔɔ anu yɛ se la anu ɛ?

Gyisɛse maanle ɔlale ali kɛ, saa yɛkulo kɛ yɛ nye die a, ɔwɔ kɛ yɛyɛ bɛlɛvo. Ɔhanle kɛ: “Anyelielɛ a le bɛdabɛ mɔɔ bɛle bɛlɛvo la.” (Mat. 5:5) Nea kɛzi bɛtɛɛyɛlɛ boa wɔ tɛnlabelɛ ɛhye mɔ anu la.

Bɛtɛɛyɛlɛ te agyalɛ nu ngyegyelɛ zo. Adiema nrenyia bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Robert mɔɔ ɔvi Australia la hanle kɛ, “Meha edwɛkɛ dɔɔnwo mɔɔ yɛ nyane la mehile me ye mɔɔ tɛ me nye fuu ɔ. Noko saa ɛfa ɛya ɛka edwɛkɛ mɔɔ yɛ nyane la a, ɛnrɛhola ɛnrɛyɛ ɛ nwo kɛ tɛ ɛdawɔ a ɛhanle a. Saa menwu kɛzi edwɛkɛ ne ɛyɛ me ye nyane la a, ɔmaa medi nyane.”

“Yɛ muala yɛfo fane dɔɔnwo” wɔ yɛ edwɛkɛhanlɛ nu na edwɛkɛ mɔɔ wowɔ la kola sɛkye anzodwolɛ mɔɔ wɔ agyalɛ nu la. (Gye. 3:2) Noko wɔ mekɛ ɛhye mɔ anu, bɛtɛɛyɛlɛ maa yɛsie yɛ nwo dii na yɛnea yɛ ɛdendɛlɛ boɛ.—Mrɛ. 17:27.

Robert bɔle mɔdenle kɛ ɔbazie ɔ nwo dii na yeahomo ɔ nwo zo. Duzu a ɛvi nu ɛra a? Ɔka kɛ, “Kenlensa ye, saa akɛsakɛsa ba me nee me ye avinli a, mebɔ mɔdenle metie ye kpalɛ, metendɛ bɛtɛɛ yɛɛ menva ɛya ndɛndɛ. Kɛkala, me nee me ye avinli ɛyɛ kɛnlɛma kpalɛ.”

Bɛtɛɛyɛlɛ maa yɛ nee menli avinli yɛ kɛnlɛma. Bɛdabɛ mɔɔ bɛfa ɛya ndɛndɛ la, ɛnlɛ agɔnwolɛma dɔɔnwo. Noko, bɛtɛɛyɛlɛ boa maa ‘yɛtɛnla koyɛlɛ nu wɔ anzodwolɛ nu.’ (Ɛfɛ. 4:2, 3) Cathy mɔɔ yɛlimoa yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la ka kɛ, “Bɛtɛɛyɛlɛ boa me maa me nee awie biala di wɔ adenle kɛnlɛma zo, ɔnva nwo kɛ menli bie mɔ ɛdɛnlanlɛ yɛ se la.”

Bɛtɛɛyɛlɛ maa yɛnyia anzodwolɛ. Baebolo ne ka “nrɛlɛbɛ ne mɔɔ vi anwuma” la anwo edwɛkɛ kɛ ɔle bɛtɛɛ yɛɛ ɔle anzodwolɛ. (Gye. 3:13, 17) Sonla mɔɔ le bɛtɛɛ la lɛ “ahonle mɔɔ le bɛlɛvo.” (Mrɛ. 14:30) Martin mɔɔ ɛbɔ mɔdenle kɛ ɔbayɛ bɛlɛvo la ka kɛ, “Kɛkala menle kyengye yɛɛ menva ɛya mgbane mgbane, na yemaa menyia anyelielɛ nee anzodwolɛ.”

Nɔhalɛ nu, bie a ɔbayɛ se kɛ yɛbayɛ bɛtɛɛ. Adiema nrenyia ko ka kɛ, “Ɛnɛ bɔbɔ, ɔyɛ a mefa ɛya kpalɛ.” Noko Gyihova mɔɔ maa yɛ anwosesebɛ kɛ yɛla bɛtɛɛyɛlɛ ali la baboa yɛ yeamaa yɛali ngyegyelɛ ɛhye azo. (Aye. 41:10; 1 Tim. 6:11) ‘Ɔbawie yɛ ndetelɛ ne; ɔbamaa yɛayɛ se.’ (1 Pita 5:10) Ɛhye bamaa yɛala “Kelaese bɛtɛɛyɛlɛ nee atiakunlukɛnlɛma” ne ali kɛ mɔɔ ɛzoanvolɛ Pɔɔlo yɛle la.​—2 Kɔl. 10:1.

^ ɛden. 2 Bɛhakyi aluma bie mɔ.