Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

NÍ KASEMI 21

O Hɛ Sa Níhi Nɛ Mawu Pee Kɛ Ha Mo ɔ Lo?

O Hɛ Sa Níhi Nɛ Mawu Pee Kɛ Ha Mo ɔ Lo?

‘Yehowa, ye Mawu! O tsu nyakpɛ ní babauu ha wɔ; o to yi mi kpakpa babauu ngɛ wa he.’​—LA 40:5.

LA 5 Mawu Nyakpɛ Ní Tsumihi

NƆ́ NƐ WA MAA KASE *

1-2. Ngɛ La 40:5 ɔ nya a, mɛni nike níhi nɛ Yehowa kɛ ha wɔ, nɛ mɛni he je wa ma susu a he ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi?

YEHOWA ji Mawu nɛ e haa nɔ nɔ́ faa. Mo susu ní komɛ nɛ e kɛ dloo wɔ ɔ he nɛ o hyɛ: Zugba a nɛ ji adesahi a we nɛ ngɛ fɛu; bɔ nɛ a to wa kalegbɔ ɔ he blɔ nya ngɛ nyakpɛ blɔ nɔ ha; kɛ e Munyu nɛ ji Baiblo ɔ. Nike ní etɛ nɛ ɔmɛ nɛ Yehowa kɛ ha wɔ ɔ ha nɛ wa naa he ko nɛ waa kɛ wa yi fɔɔ, wa nyɛɔ nɛ wa susuɔ níhi a he nɛ waa kɛ ni kpahi sɛɛɔ ní, nɛ wa naa sane bimihi nɛ a he hia wawɛɛ ɔ a heto.​—Kane La 40:5.

2 Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa ma susu nike ní etɛ nɛ ɔmɛ a he. Ke wa pue wa yi mi tɛ ngɛ nike ní nɛ ɔmɛ a he ɔ, wa ma je hɛ sa kpo ngɛ he, nɛ wa ma ha nɛ wa Bɔlɔ nɛ ngɛ suɔmi nɛ ji Yehowa a bua maa jɔ. (Kpoj. 4:11) Jehanɛ hu ɔ, e maa ye bua wɔ nɛ waa kɛ nihi nɛ a heɔ bilemi tsɔɔmi ɔ yeɔ ɔ ma susu níhi a he saminya.

WA ZUGBA A

3. Mɛni he je nɛ zugba a je ekpa ngɛ si bɔlemi dodoe kpahi a he ɔ?

3 Ke wa hyɛ bɔ nɛ Mawu bɔ zugba a ha a, wa naa kaa e ji ní lelɔ. (Rom. 1:20; Heb. 3:4) Ngɛ zugba a se ɔ, si bɔlemi dodoe kpahi ngɛ nɛ bɔleɔ pu ɔ, se zugba a je ekpa, ejakaa lɔ ɔ pɛ nɛ adesa ma nyɛ maa hi nɔ.

4. Mɛni he je nɛ wa be nyɛe maa ngɔ mele kɛ to zugba a he kulaa a?

4 Wa ma nyɛ maa ngɔ zugba a kɛ to mele nɛ ngɛ wo nɔ ɔ he. Se e slo mele nɛ nihi hyi lɛ ngɛ zugba a he kulaa. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke e ba kaa nihi nɛ a ngɛ mele mi ngɛ́ wo nɔ ɔ ma hla mɛ nitsɛmɛ a kɔɔhiɔ nɛ a maa mu, niye ní kɛ nyu, nɛ a be mu nɛ ngɛ mele ɔ mi hu jee kɛ pue he ɔ, jinɛ kɛ a si himi maa pee kɛɛ? Jinɛ a ma gbo mla. Se zugba a lɛɛ e nyɛɔ nɛ e baa adesahi ayɔ akpehi abɔ kɛ lohwehi a yi. E toɔ kɔɔhiɔ nɛ wa muɔ, nyu, kɛ wa niye ní tsuo he blɔ nya, nɛ ní nɛ ɔmɛ tɛ gblee. Zugba a je we mu nɛ ngɛ nɔ ɔ kɛ yɛ he ko, se kɛ̃ ɔ, e yaa nɔ nɛ e hiɔ fɛu nɛ adesahi nyɛɔ nɛ a hiɔ nɔ. Mɛni blɔ nɔ nɛ e guɔ kɛ peeɔ enɛ ɔ? Yehowa bɔ zugba a konɛ e nyɛ nɛ e tsake níhi nɛ a puɛ ngɛ nɔ ɔ kɛ pee ní kpahi nɛ a he maa ba se nami ekohu. Wa ma susu blɔ nɔ nɛ wa guɔ kɛ naa Yehowa nile ɔ ngɛ blɔ nɔ nɛ e gu kɛ to kɔɔhiɔ kɛ wa nyu ɔ he blɔ nya ha a he.

5. Kɛ a to wa kɔɔhiɔ ɔ he blɔ nya ha kɛɛ, nɛ mɛni lɔ ɔ maa nɔ mi?

5 Kɔɔhiɔ nɛ wa muɔ (Oxygen) ɔ ji nɔ́ ko nɛ adesahi kɛ lohwehi tsuo hia konɛ a nyɛ nɛ a hi wami mi. Akɔtaa bumi tsɔɔ kaa adebɔ níhi nɛ wami ngɛ a mi ɔ muɔ kɔɔhiɔ tɔn ayɔ akpe lafa daa jeha. Adebɔ ní nɛ ɔmɛ nɔuu jeɔ kɔɔhiɔ yaya ko nɛ a tsɛɛ ke carbon dioxide ɔ kpo. Se kɛ̃ ɔ, wa nui hyɛ kaa adebɔ ní nɛ ɔmɛ gbla kɔɔhiɔ kpakpa nɛ ji oxygen ɔ tsuo ta je ɔ mi gblee, nɛ wa nui hyɛ hu kaa je ɔ mi hyi tɔ kɛ kɔɔhiɔ “yaya” nɛ ji carbon dioxide ɔ sɔuu. Mɛni he je? Ejakaa tso slɔɔtohi nɛ Yehowa bɔ ɔ gblaa carbon dioxide, nɛ a jeɔ oxygen kpo. Kɔɔhiɔ he blɔ nya tomi nɛ ɔ maa nɔ mi kaa munyu nɛ ngɛ Ní Tsumi 17:24, 25 ɔ ji anɔkuale. Lejɛ ɔ de ke: “Mawu . . . haa nihi tsuo wami kɛ mumi.”

6. Kɛ a to nyu he blɔ nya ha kɛɛ, nɛ mɛni lɔ ɔ tsɔɔ? (Hyɛ daka nɛ ji, “ Nyu He Blɔ Nya Nɛ Yehowa To ɔ Ji Nike Ní” ɔ hulɔ.)

6 Akɛnɛ bɔ nɛ zugba a tsɔ e he kɛ je pu ɔ he ha a sa he je ɔ, e ha we nɛ nyu nɛ ngɛ zugba a nɔ ɔ nɛ pee ice loo e dɔ la tsɔ nɛ e si. Kaa zugba a hɛ kɛ su pu ɔ he tsɔ ɔ, jinɛ nyu nɛ ngɛ nɔ ɔ ko dɔ la wawɛɛ nɛ e ko si. Nɛ ke e ba jã a, adesahi be nyɛe maa hi zugba a nɔ. Nɛ kaa zugba a je pu ɔ he tsɔ ɔ, jinɛ nyu nɛ ngɛ nɔ ɔ tsuo ko pee ice. Se akɛnɛ Yehowa ngɔ zugba a kɛ to he nɛ sa he je ɔ, nyu nɛ ngɛ zugba a nɔ ɔ ma nyɛ maa baa wami yi. Pu ɔ haa nɛ nyu nɛ ngɛ wo ɔ kɛ zugba a he kpahi ɔ dɔɔ la bɔ nɛ sa, nɛ e tsakeɔ kɛ yaa kɔɔhiɔ mi nɛ e ya peeɔ bɔku. Daa jeha a, nyu nɛ jeɔ zugba a nɔ kɛ yaa hiɔwe ɔ hiɛ pe nyu nɛ ngɛ takuhi tsuo nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ a mi. Nyu ɔ hiɔ lejɛ ɔ maa pee ligbi nyɔngma loko e kpale baa zugba a nɔ kaa hiɔmi loo snoo. Nyu nɛ ɔ kpaleɔ kɛ ya sɛɛ wo ɔ loo pahi nɛ ngɛ zugba a nɔ ɔ a mi, nɛ blɔ nya tomi nɛ ɔ tsaa nɔ jã. Yehowa to blɔ nya nɛ ɔ konɛ nyu nɛ e hi zugba a nɔ be fɛɛ be, nɛ enɛ ɔ tsɔɔ kaa e ji ní lelɔ, nɛ e ngɛ he wami hulɔ.​—Hiob 36:27, 28; Fiɛlɔ 1:7.

7. Mɛni blɔhi a nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ je hɛ sa kpo ngɛ nike ní nɛ a tu he munyu ngɛ La 115:16?

7 Mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa je hɛ sa kpo ngɛ wa si bɔlemi dodoe ɔ kɛ ní kpakpahi tsuo nɛ ngɛ nɔ ɔ a he? (Kane La 115:16.) Nɔ́ kake nɛ maa ye bua wɔ ji kaa wa ma pue wa yi mi tɛ ngɛ níhi nɛ Yehowa pee ɔ a he. Jã peemi maa ye bua wɔ nɛ wa maa na Yehowa si daa ligbi ngɛ ní kpakpahi nɛ e kɛ dlooɔ wɔ ɔ he. Jehanɛ hu ɔ, wa ma nyɛ ma je hɛ sa kpo ngɛ zugba a he ke wa ha nɛ he nɛ wa ngɛ ɔ tsɔ.

WA KALEGBƆ Ɔ

8. Mɛni he je wa ma nyɛ ma de ke a to wa kalegbɔ ɔ he blɔ nya ngɛ nyakpɛ blɔ nɔ?

8 A to adesa kalegbɔ ɔ he blɔ nya ngɛ nyakpɛ blɔ nɔ. Benɛ o ngɛ o nyɛ mi mi ɔ, o kalegbɔ ɔ bɔni wami ngɛ bɔ nɛ a to he blɔ nya ha a nɔ, nɛ ngɛ hɛngmɛfia fɛɛ hɛngmɛfia mi ɔ, wami yiblii ehe akpehi abɔ ba piɛɛɔ he! Níhi a mi hlami tsɔɔ kaa wami yiblii maa pee ayɔ akpe lafa lɛ peeɔ nɔkɔtɔma kalegbɔ. A to wami yiblii nɛ ɔmɛ a nya saminya, nɛ a mi jiɔmi maa pee kilogram 1.5. Nyɛ ha nɛ wa susu nyakpɛ níhi nɛ kalegbɔ ɔ nyɛɔ peeɔ ɔ mi bɔɔ komɛ a he nɛ waa hyɛ.

9. Mɛni lɛ ha nɛ o ná nɔ mi mami kaa nyɛmi nɛ waa kɛ tuɔ munyu ɔ ji nike ní nɛ je Mawu ngɔ?

9 Nyɛmi nɛ waa kɛ tuɔ munyu ɔ ngɛ nyakpɛ. Mo susu níhi nɛ yaa nɔ ke wa ngɛ munyu tue ɔ he nɛ o hyɛ. Loko o ma tsɛ munyungu kake pɛ ɔ, e sa nɛ o kalegbɔ ɔ nɛ kudɔ panihi maa pee 100 ngɛ o lilɛ, o kuɔ si, o nya, o tsitsa kɛ o gugue mi. Loko nihi maa nu nɔ́ nɛ o de ɔ sisi ɔ, e sa nɛ pani nɛ ɔmɛ tsuo nɛ a tsu ní pɛpɛɛpɛ. Ngɛ 2019 ɔ mi ɔ, a pee níhi a mi hlami ko ngɛ nyɛmi nɛ adesahi ngɛ nɛ a kɛ tuɔ gbi slɔɔtohi ɔ he. A tsɔɔ kaa bimwɔwi ma nyɛ maa ngɔ a ní peepee kɛ tsɔɔ kaa a nu munyungu komɛ a sisi. Níhi a mi hlami nɛ ɔ kɛ susumi nɛ níhi a mi hlali fuu hɛɛ kaa a kɛ nyɛmi nɛ wa ngɛ nɛ waa kɛ kaseɔ gbi slɔɔtohi ɔ fɔ wɔ ɔ kɔ. Niinɛ, nyɛmi nɛ waa kɛ tuɔ munyu ɔ ji nike ní nɛ je Mawu ngɔ.​—2 Mose 4:11.

10. Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa hɛ sa Mawu nike ní nɛ ji nyɛmi nɛ waa kɛ tuɔ munyu ɔ?

10 Blɔ kake nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ tsɔɔ kaa wa hɛ sa nike ní nɛ ɔ ji kaa wa maa tsɔɔ nihi nɛ a heɔ bilemi tsɔɔmi ɔ yeɔ ɔ wa hemi kɛ yemi ngɛ Mawu mi ɔ he ní. (La 9:1; 1 Pet. 3:15) Nimli nɛ ɔmɛ heɔ yeɔ kaa zugba a kɛ níhi nɛ ngɛ nɔ ɔ tsuo ba ngɛ a dɛ he. Ke waa kɛ Baiblo ɔ kɛ otihi nɛ wa tu a he munyu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ tsu ní ɔ, wa ma nyɛ ma fã wa hiɔwe Tsɛ ɔ he, nɛ́ waa tsɔɔ nihi nɛ a suɔ nɛ a bu tue ɔ nɔ́ he je nɛ wa he ye kaa Yehowa ji hiɔwe kɛ zugba Bɔlɔ ɔ.​—La 102:25; Yes. 40:25, 26.

11. Mɛni ji nɔ́ kake he je nɛ wa kalegbɔ ɔ ngɛ nyakpɛ?

11 Nyɛmi nɛ waa kɛ kaiɔ níhi ɔ ngɛ nyakpɛ. Be ko nɛ be ɔ, womi ngmalɔ ko tsɔɔ kaa adesa kalegbɔ ɔ ma nyɛ ma kai níhi nɛ ma nyɛ maa ya womi ayɔ 20 a mi. Amlɔ nɛ ɔ, níhi a mi hlami tsɔɔ kaa wa kalegbɔ ɔ ma nyɛ ma kai níhi nɛ a hiɛ pe jã. Mɛni nyɛmi klɛdɛɛ ko nɛ adesahi ngɛ?

12. Mɛni blɔ nɔ nɛ wa je ekpa ngɛ lohwehi a he ngɛ bɔ nɛ e sa nɛ waa ba wa je mi ha a he?

12 Akɛnɛ adesahi pɛ lɛ a ngɛ nyɛmi nɛ a kɛ kaiɔ si fɔfɔɛhi nɛ a kɛ kpe ngɛ a si himi mi be ko nɛ be ɔ he je ɔ, e haa nɛ a kaseɔ ní kɛ jeɔ mi. Enɛ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ maa kase ní kpakpahi ngɛ si himi mi nɛ wa tsake wa susumi kɛ bɔ nɛ wa baa wa je mi ha. (1 Kor. 6:9-11; Kol. 3:9, 10) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa ma nyɛ ma tsɔse wa he nile konɛ e le slɔɔto nɛ ngɛ kpakpa kɛ yayami a kpɛti. (Heb. 5:14) Wa ma nyɛ maa kase bɔ nɛ a jeɔ suɔmi kɛ mɔbɔ nami kpo ha, kɛ bɔ nɛ wa mi mi maa sã wɔ ngɛ nihi a he ha. Nɛ wa ma nyɛ maa kase bɔ nɛ Yehowa yeɔ dami sane ha a hulɔ.

13. Ngɛ La 77:11, 12 ɔ nya a, kɛ e sa kaa waa kɛ nike ní nɛ ji nyɛmi nɛ wa ngɛ nɛ waa kɛ kaiɔ níhi ɔ nɛ tsu ní ha kɛɛ?

13 Blɔ kake nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ tsɔɔ kaa wa hɛ sa nyɛmi nɛ wa ngɛ nɛ waa kɛ kaiɔ níhi ɔ ji kaa wa maa bɔ mɔde nɛ wa kai behi nɛ Yehowa ye bua wɔ nɛ e wo wa bua a tsuo. Enɛ ɔ ma ha nɛ wa ná nɔ mi mami kaa e maa ye bua wɔ hwɔɔ se hulɔ. (Kane La 77:11, 12; 78:4, 7) Blɔ kpa nɔ nɛ wa ma nyɛ maa gu kɛ je hɛ sa kpo ngɛ nike ní nɛ ɔ he ji kaa wa ma kai ní kpakpahi nɛ nihi pee kɛ ha wɔ ɔ nɛ wa bua nɛ jɔ he. Níhi a mi hlami tsɔɔ kaa ke nɔ ko jeɔ hɛ sa kpo ɔ, e ma nyɛ ma ná bua jɔmi. Yehowa jeɔ blɔ nɛ e jeɔ e juɛmi ngɛ ní komɛ a nɔ, enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa kase lɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Yehowa hɛ ji nɔ́ nɔ, se ke wa pee yayami ko nɛ wa tsake wa tsui ɔ, e nyɛɔ nɛ e kɛ keɔ wɔ nɛ e jeɔ e juɛmi ngɛ nɔ. (La 25:7; 130:3, 4) Ke nɔ ko pee nɔ́ ko nɛ e gba wa nya se e pia e he ɔ, Yehowa suɔ nɛ wɔ hu wa kɛ ke nɔ ɔ nɛ wa je wa juɛmi ngɛ nɔ.​—Mat. 6:14; Luka 17:3, 4.

Waa kɛ wa kalegbɔ ɔ jeɔ Yehowa yi kɛ tsɔɔ kaa wa hɛ sa nike ní nɛ ɔ (Hyɛ kuku 14) *

14. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ je hɛ sa kpo ngɛ nike ní nɛ ji wa kalegbɔ ɔ he?

14 Ke waa kɛ nike ní nɛ ji wa kalegbɔ ɔ tsu ní kɛ wo Nɔ nɛ e kɛ ha wɔ ɔ hɛ mi nyami ɔ, lɔ ɔ hu tsɔɔ kaa wa hɛ sa nike ní nɛ ɔ. Ni komɛ hla kaa a kɛ a kalegbɔ ɔ maa mwɔ yi mi kpɔ ngɛ nɔ́ nɛ da kɛ nɔ́ nɛ dɛ he. Se akɛnɛ Yehowa lɛ bɔ wɔ he je ɔ, wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa e blɔ tsɔɔmihi da pe wa nɔ́ ɔ. (Rom. 12:1, 2) Ke waa kɛ Yehowa blɔ tsɔɔmihi tsu ní ɔ, wa bua jɔɔ ngɛ si himi mi. (Yes. 48:17, 18) Lɔ ɔ hu haa nɛ wa leɔ nɔ́ nɛ wa Bɔlɔ kɛ wa Tsɛ Yehowa suɔ nɛ waa pee ngɛ si himi mi, nɛ wa haa nɛ e bua jɔɔ.​—Abɛ 27:11.

BAIBLO Ɔ JI NIKE NÍ NƐ SE BE

15. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ Baiblo ɔ nɛ Yehowa kɛ ha adesahi ɔ tsɔɔ kaa e suɔ mɛ?

15 Baiblo ɔ ji nike ní nɛ je Mawu nɛ ngɛ suɔmi ɔ ngɔ. Wa hiɔwe Tsɛ ɔ kɛ e mumi ɔ ye bua nihi nɛ a ngma Baiblo ɔ, ejakaa e susuɔ nihi nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ a he wawɛɛ. Kɛ gu Baiblo ɔ nɔ ɔ, Yehowa haa wa sane bimihi nɛ a he hia wawɛɛ ɔ a heto. Sane bimi nɛ ɔmɛ ekomɛ ji: Jije wa je? Mɛni yi mi tomi he je nɛ wa ngɛ wami mi? Nɛ mɛni maa ba hwɔɔ se? Yehowa suɔ nɛ e bimɛ tsuo nɛ a ná sane bimi nɛ ɔmɛ a heto, lɔ ɔ he ɔ, e ha nɛ nyumu komɛ tsɔɔ Baiblo ɔ sisi kɛ ya gbi babauu mi jeha lafahi ji nɛ ɔ. Mwɔnɛ ɔ, a tsɔɔ Baiblo mluku ɔ aloo e fã ko sisi kɛ ya gbi 3,000 kɛ se mi! Baiblo ɔ ji womi nɛ a tsɔɔ sisi kɛ ya gbi babauu mi pe womi kpahi tsuo. He fɛɛ he nɛ nihi ngɛ ɔ, a kpɛti nihi fuu náa he blɔ kɛ kaseɔ Baiblo ɔ ngɛ a je gbi mi.​—Hyɛ daka nɛ ji, “ A Pee Baiblo ɔ Ngɛ Afrika Gbi Slɔɔtohi A Mi.”

16. Ngɛ Mateo 28:19, 20 ɔ nya a, mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa bua jɔ Baiblo ɔ he?

16 Ke wa kaneɔ Baiblo ɔ daa ligbi, wa pueɔ wa yi mi tɛ ngɛ níhi nɛ wa kaseɔ ɔ he, nɛ wa bɔɔ mɔde kaa waa kɛ ma tsu ní ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa bua jɔ nike ní nɛ ji Baiblo ɔ he. Jehanɛ hu ɔ, ke wa bɔ mɔde nɛ waa kɛ nihi babauu sɛɛ níhi nɛ wa kase ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ he ní ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa hɛ sa níhi nɛ Mawu pee ha wɔ ɔ.​—La 1:1-3; Mat. 24:14; kane Mateo 28:19, 20.

17. Mɛni nike níhi a he nɛ wa susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi, nɛ mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ nyɛɛ se ɔ mi?

17 Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa susu nike ní komɛ nɛ Mawu kɛ ha wɔ ɔ a he. Ekomɛ ji: wa we nɛ ji zugba a; bɔ nɛ a to wa kalegbɔ ɔ he blɔ nya ngɛ nyakpɛ blɔ nɔ ha; kɛ Baiblo ɔ nɛ ji Mawu Munyu nɛ e ha nɛ a ngma a. Se Yehowa ha wɔ nike ní kpa komɛ nɛ wa nɛ kɛ wa hɛngmɛ. Wa ma susu nike ní nɛ ɔmɛ a he ngɛ ní kasemi nɛ nyɛɛ se ɔ mi.

LA 12 Yehowa Mawu Ope

^ kk. 5 Ní kasemi nɛ ɔ maa ye bua wɔ konɛ wa je hɛ sa kpo kɛ tsɔɔ Yehowa, nɛ wa je hɛ sa kpo ngɛ nike ní etɛ komɛ nɛ e kɛ dloo wɔ ɔ he. Jehanɛ hu ɔ, e maa ye bua wɔ konɛ waa kɛ nihi nɛ a he we yi kaa Mawu ngɛ ɔ nɛ susu níhi a he.

^ kk. 64 FONI Ɔ MI TSƆƆMI: FONI Ɔ MI TSƆƆMI Ba fa 23: Nyɛmiyo ko nɛ e ngɛ gbi kpa kasee konɛ e nyɛ nɛ e tsɔɔ nihi nɛ a je ma se anɔkualehi nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ.