Keimon lidoun ariñahani

Keimon lidoun tila

ARÜTÍKULU LÁNINA ATURIAHANI 21

Teinki wamuti san Bungiu luagu sun burí idewesei le líchugubei woun?

Teinki wamuti san Bungiu luagu sun burí idewesei le líchugubei woun?

“Nabureme, Nubungiute, gíbeti burí katei buíduburiti le adüga báalibei luma lubuidun aritaguni le burí bídanbei woun” (SAL. 40:5).

UREMU sjj 5 Buíduburiti katei le ladügübei Bungiu

LE LUNBEI WATURIAHANI *

1, 2. a) Según le lariñagubei Sálumu 40:5, ka burí idewesei ru laalibei Heowá woun? b) Ka uagu wayanuhan lubéi luagu ǘrüwa idewesei le?

ABAN Bungiu gíchigaditi Heowá. Samina wamá luagu burí somu lídangiñe idewesei le líchugubei Bungiu woun: aba lubuidun Ubóu lun wawinwandun, lubuidumeraü lanarime lácharawagun wasesun, tuma Bíbülia to Lererun to wéiribei tebegi woun. Lau burí ǘrüwa idewesei le, rúhali Heowá aban fulasu woun lun wawinwandun, iarani lun wasaminarun luma lun wayanuhan hama amu, ani rúhali óunabagülei lun burí álügüdahani le súdinitimabei lidan wabagari (aliiha huméi Sálumu 40:5).

2 Lidan arütíkulu le, wakutihaba murusunraü luagu ǘrüwa idewesei le lúmagiñeti Heowá. Éibume wasaminarun hulili luagu, gebegitimabei woun ani busentimabadiwa wagundaaragüdüni Bungiu le Adügübaliwa, le unbei weiri lan wínsiñeda (Aruf. 4:11). Lanwoun lira, aransetimabadiwa lun wíderaguniña gürigia ha yédawaañabaña lau arufudahani luagu saliguarügü lan sun katei lúnguarügü.

MÓUBATI UBÓU LE ÍDANBEI WAWINWADA

3. Ka adügübei lun buídutima lan Ubóu le ídanbei wawinwanda?

3 Furanguti larihíniwa lichú lau Heowá lidan ligaburi ladügüni Ubóu le (Rom. 1:20; Ebü. 3:4). Anihein amu burí ubóu le agararahabei lau Weyu, lau sun lira, buídutimati Ubóu le ídanbei wawinwanda, ladüga adüga lumuti Heowá lau sun le mégeiwabei lun ñein lan ibagari.

4. Ka uagu gayara lubéi wariñagun buídutima lan Ubóu le ídanbei wawinwanda tuéi aban waporu?

4 Gayaraati wariñagun ítara liña lan Ubóu le ídanbei wawinwanda kei aban waporu lamidangua barana buin hau aweiyasuhatiña. Gama lumoun anihein burí saragu katei le ídanbei mítaran lan Ubóu le ídanbei wawinwanda tuma aban waporu to ladügüboun wügüri. Kei hénpulu, átiribei hamuga san dan gayara lan hawinwandun aweiyasuhatiña tidan waporu tuguya anhein mosu lubéi hamuga hadügüni garabali le hawaragubei, éigini le héigibei, duna le hátubei ani lun hamuga siñá lan háguruni iwiyei le hámabei? Ma inarüni luagu furesebei lan hamuga hóunwegun? Ánheinti lidan Ubóu le, hawinwanduña saragu milu míñunu gabagaritiña ha awaragutiña. Ru lumuti Ubóu le ñein lubéi wawinwanda sun garabali, éigini luma duna le wemegeirubei. Ani magumuchaditi sun burí katei le wemegeirubei lun wawinwandun. Lanwoun lira, magurúnti iwiyei huáriñugu. Lau sun lira, súnwandan buídumemegili lan Ubóu le ani gayaraagili wawinwandun lidan. Ida liña gayara lan lasuseredun sun katei le? Adüga lumuti Heowá Ubóu le lidan aban igaburi lun gayara lan larumadahaninya katei le lídanbei. Wakutihabei ida luba lan warihini lichú lau Heowá lidan ligaburi ladügüni garabali le wawaragubei luma duna.

5. Ida liña lawadigimaridun garabali, ani ka lachoururagüdübei woun?

5 Garabali, ligía aban katei le megei wabéi lun hawinwandun dandu gürigia kei animaalugu. Según lakutihóuniwa, sun ha gabagaribaña ligibuagu ubóu le, sagü irumu awaraguatiwa wisiu garabali harumati. Dan le wawaragun ígiragüdatiwa garabali wíyeti le gíribei dióxido de carbono. Gama lumoun, magumuchunti garabali harumati ubouagugiñe ani idaüdinaü le adouragubei lau múa mabuinchunti giñe lau iwiyei. Ida líñati lasuseredun le? Seremei luagu ladügün Heowá lun gayara lan larumadaguagüdün garabali lungua. Adügaali Heowá ámuñegueinarügü tuwuyeri tídibu wewe to ámuñegueinarügüti tiseisin to árügüdübalin garabali wíyeti le wígiragüdübei ani ábati tigiragüdǘnya garabali harumati woun. Lidan wayanuha luagu ligaburi ladügüni Bungiu garabali le wawaragubei, chóurugüda lumuti woun inarüni lan le lariñagubei Adügaü 17:24, 25: “Ligía Bungiu le [...] íchugubei ibagari luma garabali, luma sun katei woun, sun wagía”.

6. Ida liña lawadigimaridun duna, ani ka larufudubei woun? (Ariha huméi rekuáduru “ Aba idewesei lúmagiñeti Heowá Duna”).

6 Anihein lubéi duna ubouagu ladüga sétiwa lan ubóu le ídanbei wawinwanda lidan aban fulasu keisi lubudubu, le ídehabei lun mamabeidagüdün lani Weyu duna. Lun hamuga yarafaraütima lan Ubóu lun Weyu, lamabeidagüdüñein hamuga Weyu duna, ítara luba hamugati Ubóu kei aban wübü hiyaali ani le süti ani siñabei hamuga lawinwandúniwa lidan. Luéigiñe le aban oubaü, lun hamuga díseraü lan Ubóu luéi weyu lederaguba hamuga sun duna. Ítara luba hamuga Ubóu kei aban óunwenbu bali dereguati. Keiti seti lubalin Heowá Ubóu le keisi lubudubu, adügati le lun ñein lan duna ubouagu súnwandan. Ida liña lasuseredun katei le? Sagü irumu, aba lásüdagüdüni Weyu Ubóu luma duna le baranahabei, saliguagüda lumuti Weyu wisiu duna le gíbetimati sügǘ lau sun lagunu le ubouagubei lun dúerime. Rédeiti dúeri le huáriñurugu diisi weyu, lárigiñe aba láhuyun kei huya o niewe, ani ábaya lagiribudun lárigoun baranahoun luma lidoun burí lagunu. Lárigiñe, ábanya lagumeseruni ligiaméme éibaaguni, ladüga sétiwa lan Ubóu le ídanbei wawinwanda keisi lubudubu, arufudati le weiri lan lichú lau Heowá ani weiri lan lubafu (Hob 36:27, 28; Apur. 1:7).

7. Ida luba warufuduni teinki wamani idewesei le uágubei layanuhóua lidan Sálumu 115:16?

7 Ida luba warufuduni weteingiradi luagu lubuidun Ubóu le ídanbei wawinwanda lau sun katei buiti le lídanbei? (Aliiha huméi Sálumu 115:16). Aban lídangiñe, lau wasaminarun hulili luagu le adüga láalibei Heowá. Ladügüba katei le lun weteingiruni Heowá sagü weyu luagu sun katei buiti le líchugubei woun. Arufuda wamuti giñe weteingiradi lau harumañu lan wakipuruni murusunraü fulasu le ñein lubéi wawinwanda.

LUBUIDUMERAÜ LANARIME LÁCHARAWAGUN WASESUN

8. Ka uagu gayara lubéi wariñagun hanarime lan lubuidun lácharawagun wasesun?

8 Hasesun gürigia, ligía buídutimabei lácharawagun. Dan le turágeirugu wabéi wáguchu aranseragueina liña wasesun lidan aban lubuidun igaburi. Ani sagü minutu lasaliragun saragu milu iseri sélula lidan wasesun. Ariñagatiña ha akutihabaña luagu katei le, anihein lan yarafa lun 100,000 míñunu sélula le unbei laguarúa neurona lidan hasesun gürigia ha wéinamuhaña. Cháwaguañutiña sélula to lidan aban ani ligía wasesunbei, ítara liña lihürü kei 1,5 kilu (3,3 líburu). Ariha wamá fiu lídangiñe katei le liyaraabei wasesun adüga.

9. Ka achoururagüdübalin hun aban lan idewesei lúmagiñeti Bungiu gayara lan wayanuhan?

9 Aba milaguru gayara lan wayanuhan. Samina wamá murusunraü luagu sun le asuseredubei lidan wágubu dan le wayanuhan. Lun liridúniwa ábanrügü dimurei, adundeha lumutu lumegegun úgubu le wañeñe, wagülerugu, wayumáaru, wáribugu luma waniguagu. Sun burí lumegegun úgubu le mosu lánhingichun lidan aban igaburi le ídehabei lun gunfurandawa lan le ariñawagúbei. Ánheinti luagu iarani le wawagubei lun wadimurehan amu iñeñein, arufudati aban aturiahani le agumeiraguagüdübei lidan irumu 2019, lúmagiñe lan lagüriahóun aban irahü anihein lan iarani luagu lun lafurendeirun aban iñeñein. Chóuruti aban lan idewesei lúmagiñeti Bungiu gayara lan wayanuhan (Afu. 4:11).

10. Ida luba warufuduni weteingiradi luagu idewesei lun wayanuha?

10 Aba igaburi lun warufuduni teinki wamani idewesei lánina ayanuhani, lau wayusuruni lun wafuranguagüdüni houn gürigia ha saminabaña saliguarügü lan sun katei lúnguarügü ka lan uagu wafiñera Bungiu lan adügübalin sun katei (Sal. 9:1; 1 Fe. 3:15). Gürigia ha arufudahabalin saliguarügü lan sun katei lúnguarügü busentiña hadügün lun wafiñerun saliguarügü lan Ubóu luma ibagari ítaraguarügü. Gayaraati wayusurunu Bíbülia o somu ariñahani lidan arütíkulu le lun wayanuhan luéigiñe lufulesein Wáguchi le siélubei luma lun wafuranguagüdüni houn ha busenbaña haganbun chouru wamani Heowá lan Adügübalin sielu luma Ubóu (Sal. 102:25; Isa. 40:25, 26).

11. Ka amu resun wámabei lun wariñagun weiri lan lubuidun wasesun?

11 Wéiriti lanarime lubuidun iarani le wawagubei lun waritagun katei. Fiu dan guentó, lúmagiñe lariñagun aban sásaamu gayara lan laritaguni wasesun ariñahani le gayaraabei labürüdǘniwa tidan kéiburi 20 míñunu líburu wéinamutu. Gama lumoun, uguñe weyu saminawati gayara lan laritagun wasesun saragu ariñahani lóugiñe lira. Ani seremei katei le anihein aban iarani le espechaliti wawagu. Ariha waméi katei lan.

12. Ida liña amu wamá hawéi animaalugu seremei iarani le wawagubei lun wafurendeirun abagarida lau arumani?

12 Hádangiñe sun gabagaritiña ha ubouagubaña, gürigiarügüñanu lau iarani lun wafurendeirun abagarida lau arumani luma lubuidun igaburi lídangiñe le winwan wamaalibei. Adügati lira, lun wasansiruni ligaburi wasaminan luma wagaburi ani aba labuiduruntima wabagari (1 Ko. 6:9-11; Kol. 3:9, 10). Le linarün katei, gayaraati wadundehani wasaminan lun wasubudiruni furangu le buídubei luma le wuribabei (Ebü. 5:14). Gayaraati wafurendeirun arufuda ínsiñeni, areini luma gudemehabu ani gayaraati giñe wáyeihani liricha Heowá.

13. Según Sálumu 77:11, 12, ida luba wayusuruni iarani le wawagubei lun waritagun katei?

13 Aban katei le gayaraabei wadügüni lun warufuduni weteingiradi luagu iarani le wawagubei lun waritagun katei súnwandan, lau wáfaagun waritaguni sun burí wéiyaasu le ídanbei líderaguawa Heowá ru ligía gurasu woun. Ítara, líderagubadiwa lira lúntima wachoururuni líderagubadiwa lan ámuñegü (aliiha huméi Sálumu 77:11, 12; 78:4, 7). Ábaya katei lun warufuduni weteingiradi luagu idewesei le, lau waritaguni sun buiti le hadügübei amu gürigia wawagu luma lun geteingiradi wamá luagu le hadügübei. Ariha hamaali sásaamu dan le lan geteingiradi hamá gürigia liibe-agei dan gúndaatimatiña. Buídubei giñe lun wáyeihani Heowá lau wanúadirun wabulieidun somu katei. Kei hénpulu, lau sun machara lan lisaminan Heowá, feruduna lumutiwa ani bulíei lumuti charati le adüga wamaalibei dan le wasakürihan (Sal. 25:7; 130:3, 4). Ani busenti lun wadügüni ligiaméme houn ha achararubaña woun amuriaha hagía ferudun wama (Mat. 6:14; Luk. 17:3, 4).

Arufuda wamuti weteingiradi luagu lubuidun ladügǘn wasesun lau wayusuruni lun wíchugun uéiriguni lun Heowá. (Ariha huméi párafu 14). *

14. Ida luba warufuduni weteingiradi luagu lubuidun ladügǘniwa wasesun?

14 Gayaraati warufuduni weteingiradi luagu lubuidun ladügǘniwa wasesun lau wayusuruni lun wíchugun uéiriguni lun le Íchugubalin woun. Añahein gürigia yusu hamuti hasesun lun hadügüni lérügü habusenrunbei ani hagía guánarügü anúadirubalin ka lan buídubei lumoun le wuribabei. Gama lumoun, kei Heowá lan adügübaliwa, le linarün katei, buítimati lun wafalaruni le lariñagubei woun luagu laruma ibagari sügǘ lau wadügüni le wabusenrubei (Rom. 12:1, 2). Dan le wafalaruni ladundehan, ibihatiwa darangilaü (Isa. 48:17, 18). Ani furangutimati warihini ka lan lisuunibei ibagari: wíchugun uéiriguni luma lun wadügün lun lagundaarun Wáguchi le Adügübaliwa (Ari. 27:11).

BÍBÜLIA, ABAN IDEWESEI TO WÉIRITI TEBEGI

15. Ida liña larihíniwa aban lan idewesei Bíbülia to arufudubalin línsiñehabu Heowá?

15 Bíbülia, aban idewesei to arufudubalin línsiñehabu Bungiu. Lau lídehan Bungiu, Wáguchi le siélubei, habürühóun wügüriña Bíbülia ladüga weiri lan hínsiñe lisaanigu ha ubouagubaña lun. Tidan Lererun, ruti Heowá óunabagülei woun lun burí álügüdahani le súdinitimabei lidan wabagari. Kéiburi: halíagiñe san wayabin?, ka lisuunibei ibagari? luma kaba asusereda ámuñegü? Busenti Heowá lun hasubudiruni sun lisaanigu óunabagülei lun burí álügüdahani le. Lidan burí sígulu le sügühalibei, adügaali Heowá lun tásügüragüdüniwa Bíbülia lidoun saragu iñeñein. Uguñe weyu, anuheinharu Bíbülia dayarügü o lidan fánreinti lidan lóugiñe 3,000 iñeñein. Le linarün katei, tuguyatima líburu to sügügüda wáaruboun afanreinhóua tuguya lidan sun ubóu. Meberesenga halía lan hawinwanda gürigia o ka lan iñeñein hayanuhabei, gachansintiña hiibe-agei gürigia lun hasubudiruni uganu le tídanbei Bíbülia lidan hañeñe (ariha huméi rekuáduru “ Tásügüragüdüniwa Bíbülia lidoun saragu iñeñein le ayanuhóubei Áfürika”).

16. Kei lariñaguni Matéu 28:19, 20, ida luba warufuduni weteingiradi tuagu Bíbülia?

16 Arufuda wamuti weteingiradi tuagu Bíbülia, dan le waliihanu sagü weyu, wasaminarun hulili luagu le tarufudahabei luma lau wáfaagun lun wawinwanduni le wafurendeirubei tidan. Lanwoun lira, arufuda wamuti weteingiradi lun Bungiu tuagu idewesei to lau wadügüni sun wayaraati lun wasubudiragüdüni uganu le tídanbei houn sun gürigia ha wayaraatiña (Sal. 1:1-3; Mat. 24:14; aliiha huméi Matéu 28:19, 20).

17. Ka idewesei uágubei ayanuhaadiwa lan lidan arütíkulu le ani kaba wariha lidan leweñegua arütíkulu?

17 Lidan arütíkulu le, ayanuhaadiwa luagu ǘrüwa idewesei le líchugubei Bungiu woun: aba lubuidun Ubóu lun wawinwandun lidan, lubuidumeraü lanarime lácharawagun wasesun, tuma Bíbülia to Lererun. Gama lumoun, anihein lídangiñe idewesei le líchugubei Heowá woun siñati warihini. Lidan leweñegua arütíkulu wakutihaba luagu idewesei marihúaditi le.

UREMU sjj 12 Heowá Bungiu le Wéirigubei

^ par. 5 Líderagubadiwa arütíkulu le, lun hínsiñetima lan Heowá woun luma lun weiri lan weteingiruni luagu ǘrüwa lídangiñe idewesei le ru laalibei woun. Líchuguba giñe lubuidun ariñahani woun lun wasubudiruni kaba lan uagu wayanuha hama ha machourunbalin anihein lan Bungiu.

^ par. 64 LE ARIÑAWAGÚBEI TUAGU IYAWAÜ: Aban íbiri tafurendeiruña amu iñeñein lun tarufudahani inarüni le tídanbei Lererun Bungiu houn gürigia ha lídangiñetiña amu ageiraü.