Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

TSHIENA-BUALU TSHIA KULONGA 21

Utu uleja Nzambi dianyisha bua bintu bidiye mutupeshe anyi?

Utu uleja Nzambi dianyisha bua bintu bidiye mutupeshe anyi?

“Bintu bungibi nunku biudi muenze, Yehowa Nzambi wanyi, midimu yebe ya kukema ne meji audi utuelela!”​—MIS. 40:5.

MUSAMBU 5 Midimu ya Nzambi nya dikema!

KADIOSHA *

1-2. Bilondeshile Misambu 40:5, mbintu kayi bidi Yehowa mutupeshe? Bua tshinyi netubikonkonone?

YEHOWA nNzambi mupeshanganyi wa bintu. Anji elabi meji bua bimue bintu bidiye mutupeshe ebi: buloba budi muaba muimpe wa pa buawu utudi basombele, buongo buetu budi buenza mu mushindu wa dikema, ne Bible Dîyi diende dia mushinga. Ku diambuluisha dia bintu bisatu ebi, Yehowa mmutupeshe muaba wa kusombela, tshipedi tshia kuela meji ne kuakula, ne mmuandamune nkonko minene itudi mua kudiela.​—Bala Misambu 40:5.

2 Mu tshiena-bualu etshi, netukonkonone bintu bisatu ebi mu tshikoso. Tuetu tubielela meji bikole, netubinange bikole ne netuikale ne dijinga dikole dia kusankisha Yehowa Mufuki wetu wa dinanga. (Buak. 4:11) Netuikale kabidi bakumbane bua kuambuluisha bantu badibu bashime ne dilongesha dia ne: bintu mbidienzekele.

BULOBA NDIBULUNGE DIA PA BUADI

3. Bua tshinyi buloba ndibulunge dia pa buadi?

3 Meji a Nzambi adi amuenekela bimpe menemene ku mushindu udiye muenze buloba. (Lomo 1:20; Eb. 3:4) Buloba ki ndibulunge nkayadi didi dinyungulukila ku dîba to, kadi ndibulunge dia pa buadi bualu budi ne bionso bidi bikengedibua bua bantu kuikala ne muoyo.

4. Bua tshinyi tudi tuamba ne: buloba mbushilangane bikole ne mazuwa menza kudi bantu?

4 Mu mushindu kampanda, buloba mbuenze anu bu mazuwa mu mbuu mualabale. Kadi kudi dishilangana dinene pankatshi pa buloba ne mazuwa menza kudi bantu muwule ne bantu. Tshilejilu, bantu badi mu mazuwa bobu badipatuila kabu kapepe kimpe ka oksijene, badienzela biabu biakudia ne abu mâyi, kabayi bimansha butshiafu, badi mua kulala matuku a bungi mu mazuwa au anyi? Bantu badimu abu kabakunenga to, badi bafua. Kadi buloba bobu budi bukumbana kulama bifukibua miliyare ne miliyare ne muoyo. Budi bupatula kapepe kimpe ka oksijene, biakudia, ne mâyi bitudi nabi dijinga bua kuikala ne muoyo kabiyi bijika to. Nansha mudi butshiafu buonso bushala anu pa buloba apa, buloba budi anu buimpe, muaba muimpe wa kusombela. Bidi bienzeka nanku bishi? Yehowa mmubufuke ne bukole bua kukudimuna bintu bia bibi bilua bia bimpe. Tuanji tumonayi mu tshikoso bimue bia ku bintu bia dikema bidi Yehowa muenze ebi, mmumue ne: dishintuluka dia kapepe ne mutu mâyi anyunguluka abanda muulu ne apingana mu misulu.

5. Dishintuluka dia kapepe ka oksijene ditu dienzeka mushindu kayi? Didi dijadika tshinyi?

5 Kapepe kimpe ka oksijene nkapepe kadi kambuluisha bimue bifukibue bua kuikala ne muoyo, nansha tuetu kabidi. Mbatshinke ne: mu tshidimu tshijima, bifukibua bidi ne muoyo bitu bikoka kapepe ka oksijene bungi tshianana. Bifukibue bimue bimue ebi bitu bipatula kapepe ka kabi kadibu babikila ne: gaze karbonike. Nansha nanku, bifukibue ebi kabitu bijikija oksijene onso to, ne tshibuashibuashi katshitu tshipatakana ne kapepe ka kabi anyi gaze karbonike to. Bua tshinyi? Bualu Yehowa mmufuke kabidi mitshi mishilashilangane minene ne mikese idi ikoka kapepe ka kabi aku ne ipatula ka kimpe. Bu mudi dishintuluka dia kapepe edi dipatula kapepe katudi tukoka, didi dijadika tshidi Bienzedi 17:24, 25 wamba etshi: “Nzambi . . . udi upesha bantu bonso muoyo, ne mueyelu.”

6. Dinyunguluka dia mâyi ditu dienzeka bishi? Didi dijadika tshinyi? (Tangila dibeji didibu bafunde ne: “ Dinyunguluka dia mâyi ndipa dia kudi Yehowa.”)

6 Mâyi adi pa buloba mudiwu amu bualu mbateke buloba ntanta mukumbanangane menemene ne dîba. Bobu busemene pabuipi ne dîba nansha kakese, mâyi onso adipu adi uma, bushala bume bu dibue, kapatshiyi tshintu ne muoyo. Bobu busemene kule ne dîba nansha kakese, mâyi onso adi akuata dibue, bobu buine pabu bukuata dibue. Bu mudi Yehowa muteke buloba anu muaba wabu, dinyunguluka dia mâyi didi ditulama ne muoyo. Dîba didi diosha mâyi adi mu mbuu ne makuabu adi pa buloba, pashishe adi abuka bua kuya kuenza mavuba. Tshidimu tshionso etshi, dîba didi dibuisha litre ya mâyi miliyo ne miliyo. Mâyi aa adi enza matuku matue ku dikumi mu tshibuashibuashi kumpala kua kulokawu bu mvula anyi bu neje. Ndekelu wa bionso, mâyi aa adi apingana mu mbuu ne mu misulu kuvuawu mafume, ne dinyunguluka adi dibangulula. Yehowa mmuenze bua mâyi ikale anyunguluka mushindu eu bua buloba buikale anu ne mâyi. Bualu ebu budi bujadika ne: udi ne meji ne bukole.​—Yobo 36:27, 28; Muam. 1:7.

7. Ngamue malu kayi atudi mua kuenza bua kuleja ne: tudi ne dianyisha bua dipa dia Yehowa didibu baleje mu Misambu 115:16?

7 Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kuleja ne: tudi ne dianyisha dia bungi bua buloba buetu buimpe ebu ne bua bintu bimpe bionso bidipu? (Bala Misambu 115:16.) Tshilejilu, mbimpe tuikale tuelangana meji a bintu bidi Yehowa muenze. Bualu ebu nebutusake bua kusakidila Yehowa dituku dionso bua bintu bimpe bidiye mutupeshe. Tudi tuleja kabidi ne: tudi tusanka ne buloba patudi tulama muaba utudi basombele ne mankenda mudibi bikengela.

BUONGO BUETU MBUENZA MU MUSHINDU WA DIKEMA

8. Bua tshinyi tudi tuamba ne buongo buetu mbuenza mu mushindu wa dikema?

8 Buongo bua muntu mbuenza mu mushindu wa dikema. Pautshivua mu difu dia mamuebe, buongo buebe buvua buenda buenzeka bilondeshile mukavuabu balongolole, ne binunu ne binunu bia selile mipiamipia ya buongo ivua yenda yenzeka ku munite ne ku munite! Bakebuludi ba malu badi batshinka ne: buongo bua muntu mukole budi ne selile ya pa buayi idibu babikila ne: nerone mitue ku miliyare lukama. Tuselile tuonso etu ke tudi tuenza buongo bua muntu budi ne kilo mitue ku umue ne tshitupa. Tuanji tumonayi malu makese patupu a dikema atu buongo buenza.

9. Ntshinyi tshidi tshikujadikila ne: tshipedi tshietu tshia kuakula ndipa dia kudi Nzambi?

9 Kuakula ntshishima. Anji elabi meji kakese bua malu adi enzeka patudi tuakula. Bua muaku wonso uudi upatula, buongo buebe budi bunyungisha miskle mitue ku lukama mu ludimi luebe, mu dibodi, mu mishiku, mu tshibanga, ne mu tshiadi. Miskle yonso eyi idi inyunga anu dîba diudi ujinga bua kupatula muaku ne muaku. Bualu kampanda buvuabu balonge budi butangila diakula miakulu bupatula mu 2019 buvua buleje ne: bana batshidibu balelelaku badi mua kumanya dîyi dia muntu ne muntu. Bualu ebu budi bujadika tshidi bakebuludi ba bungi bamba tshia ne: tudi baledibue ne tshipedi tshia kumanya miakulu ne kuyilonga. Bulelela, tshipedi tshietu tshia kuakula ndipa dia kudi Nzambi.​—Ekes. 4:11.

10. Mmushindu kayi utudi mua kuleja ne: tudi ne dianyisha bua dipa dia muakulu dia kudi Nzambi?

10 Kudi bantu batu badiebeja bua tshinyi tudi tubenga dilongesha dia ne: bintu mbidienzekele. Nunku umue mushindu utudi mua kuleja ne: tudi ne dianyisha bua dipa dia muakulu nkubumvuija bua tshinyi tuetu tudi tuitabuja Nzambi. (Mis. 9:1; 1 Pet. 3:15) Bantu batu bitaba dilongesha adi badi mua kujinga bua tuitabe ne: buloba ne bintu bionso bidi ne muoyo mbilue ku mpukampuka. Bible ne ngenyi idi mu tshiena-bualu etshi bidi mua kutuambuluisha bua kuakuila Tatu wetu wa mu diulu ne kumvuija bantu badi basue kuteleja bua tshinyi tudi batuishibue ne: Yehowa mMufuki wa diulu ne buloba.​—Mis. 102:25; Yesh. 40:25, 26.

11. Mbumue bualu kayi budi buenza bua buongo buetu buikale tshintu tshia dikema?

11 Lubatshi luetu ntshintu tshia dikema. Kale, mufundi kampanda wakatshinka ne: buongo bua muntu budi ne bukole bua kuvuluka malu bungi bumue ne bua adi mu mikanda miliyo 20. Kadi mpindieu bakadi bela meji ne: buongo budi bukumbana kukuata malu a bungi menemene kupita ne pine apu. Bukole buetu ebu mbua wabu mushindu ku tshinyi?

12. Leja mudi dikala dietu bakumbane bua kulonga malu a bikadilu dienza bua tushilangane ne nyama.

12 Mu bifukibue bionso bia pa buloba, anu bantu ke badi bakumbana kulonga malu a bikadilu; badi benza nanku padibu bavuluka malu a kale ne baakonkonona. Ke bualu kayi, tudi mua kupeta bikadilu bimpe ne kushintulula mushindu utudi tuela meji ne tuenza malu. (1 Kol. 6:9-11; Kolos. 3:9, 10) Nansha nanku, mbimpe tulongeshe kondo ketu ka muoyo bua kumanya tshidi tshimpe ne tshidi tshibi. (Eb. 5:14) Tudi mua kulonga mua kunanga bantu, kuditeka pa muaba wabu, ne kubumvuila luse. Tudi kabidi mua kuikala ne buakane bu bua Yehowa.

13. Bilondeshile Misambu 77:11, 12, mmunyi mutudi mua kukuata mudimu ne lubatshi ludibu batupeshe?

13 Umue mushindu utudi tuleja ne: tudi ne dianyisha bua lubatshi ludi Yehowa mutupeshe nkuikala kuvuluka misangu yonso ikadi Yehowa mutuambuluishe ne mutusambe. Bualu ebu nebukoleshe dishindika dietu dia ne: neatuambuluishe matuku kumpala. (Bala Misambu 77:11, 12; 78:4, 7) Mushindu mukuabu nkuvuluka malu mimpe adi bantu bakuabu batuenzela ne kubaleja dianyisha bua bidibu benza. Bakebuludi ba malu mbalue kumanya ne: bitu bipepele bua bantu batu balejangana dianyisha kuikalabu ne disanka. Mbimpe tuetu petu tuikale tuidikija Yehowa bua mutuye wangata dipangadika dia kupua amue malu muoyo. Tshilejilu, Yehowa utu ne lubatshi lua pa luolu, kadi tuetu tunyingalala, udi wangata dipangadika dia kutufuila luse ne kupua bilema bietu muoyo. (Mis. 25:7; 130:3, 4) Mmusue bua tuenzele petu bantu bakuabu nanku padibu batulomba luse bua bilema bidibu batuenzele.​—Mat. 6:14; Luka 17:3, 4.

Patudi tukuata mudimu ne buongo buetu bua kutumbisha Yehowa, tudi tuleja mutudi ne dianyisha bua dipa edi (Tangila tshikoso 14) *

14. Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kuleja ne: tudi ne dianyisha bua buongo bua dikema budibu batupeshe?

14 Tudi mua kuleja dianyisha bua buongo bua dikema budibu batupeshe tuetu tuenza nabu mudimu bua kutumbisha udi mutupeshabu. Bantu bakuabu batu benza mudimu ne buongo buabu anu bua kudisankisha, tuambe ne: kudielela yabu mikenji ya tshidi tshimpe ne tshidi tshibi. Bu mudi Yehowa mutufuke, mbimpe tumanye anu ne: mikenji yende mmipite mikenji yonso itudi mua kudielela. (Lomo 12:1, 2) Patudi tutumikila mikenji yende, tudi tupeta ditalala. (Yesh. 48:17, 18) Tudi tumanya kabidi ne: tudi ne muoyo bua kutumbisha Mufuki wetu ne Tatu wetu ne tumusankisha.​—Nsu. 27:11.

BIBLE NTSHINTU TSHIA DIKEMA TSHIDIBU BATUPESHE

15. Padi Yehowa mutupeshe Bible, bua tshinyi bidi bileja ne: mmunange bantu?

15 Bible ndipa dimpe dia kudi Nzambi. Tatu wetu wa mu diulu wakamufundisha kudi bantu ku nyuma wende bualu udi utabalela bana bende ba pa buloba bikole menemene. Mu Bible, Yehowa udi wandamuna nkonko mitambe bunene itudi mua kudiela, bu mudi: Tudi bafume kuepi? Tudi ne muoyo bua tshinyi? Mmalu kayi adi matuindile kumpala eku? Yehowa mmusue bua bana bende bonso bapeta mandamuna a nkonko eyi. Ke bualu kayi mu bidimu nkama ne nkama, mmusake bantu bua kukudimunabu Bible mu miakulu ya bungi. Lelu wa ndaya eu, bakadi bakudimune Bible mujima anyi bamukudimune tshitupa mu miakulu mipite pa 3 000! Bible ke mukanda udibu batambe kukudimuna ne babanye katshia bia mikanda biabanga. Nansha bantu bobu basombele penyi anyi bakula muakulu kayi, ba bungi badi ne mushindu wa kulonga mukenji udi mu Bible mu muakulu wabu wa ku dibela.​—Tangila kazubu ka “ Dienza bua Bible ikale mu miakulu ya mu Afrike.”

16. Bilondeshile Matayi 28:19, 20, mmunyi mutudi mua kuleja ne: tudi ne dianyisha bua Bible?

16 Tudi mua kuleja ne: tudi ne dianyisha bua Bible tuetu tumubala dituku dionso, tuelangana meji a malu adiye ulongesha, ne tuenza muetu muonso bua kutumikila malu au. Tudi mua kuleja kabidi ne: tudi tuleja Nzambi dianyisha tuetu tuenza muetu muonso bua kuambila bantu ba bungi mukenji udi mu Bible.​—Mis. 1:1-3; Mat. 24:14; bala Matayi 28:19, 20.

17. Mbintu kayi bidibu batupeshe bitudi bakuile mu tshiena-bualu etshi? Tshiena-bualu tshialonda netshiakule bua tshinyi?

17 Mu tshiena-etshi, tudi bamone bintu bidi Nzambi mutupeshe, bu mudi buloba butudi basombele ebu, buongo budi buenza mu mushindu wa dikema, ne Bible Dîyi diende didiye mufundishe. Kadi kudi bintu bikuabu bidi Yehowa mutupeshe bitudi katuyi tumona ne etu abidi. Netuakule bua bintu bia mushinga ebi mu tshiena-bualu tshialonda.

MUSAMBU WA 12 Yehowa nNzambi Munene

^ tshik. 5 Tshiena-bualu etshi netshituambuluishe bua kuleja Yehowa dianyisha dia bungi bua bintu bisatu bia ku bidiye mutupeshe. Netshituambuluishe kabidi bua kueleshisha bantu badi babenga dikalaku dia Nzambi meji.

^ tshik. 64 DIUMVUIJA DIA TSHIMFUANYI: Muanetu wa bakaji ulonga muakulu muenyi bua kulongesha benyi bulelela bua mu Dîyi dia Nzambi.