Ir al contenido

Ir al índice

KJOAʼMIYA XI CHOTʼAYA 21

A bʼailee kjoanda Niná tʼatsʼe jmeni xi tsjoáná

A bʼailee kjoanda Niná tʼatsʼe jmeni xi tsjoáná

“Nʼio nkjín koya jmeni xi tinʼiai, ji Jeobá Ninána. Nʼio nkjín mani je xáli kʼoa kao kjoafaʼaitsjen xi tibʼaináijin” (SAL. 40:5).

KJOAJNDA 5 Nʼio naskátjín je xále Niná

XI TÍNCHJA̱NI *

1, 2. 1) Tojo tso Salmo 40:5, jmé kjoatjao xi títsjoáná je Jeobá. 2) Ánni nga kui chótʼayajinsíñá nga jan kjoatjao jebi.

NʼIO nda chjota je Jeobá. Si̱kjaʼaitsjenla kʼaa jmeni xi títsjoáná: je Sonʼnde xi tiyosoán, je xokoajkoaa xi nʼio naskásʼin koannda, kao je Biblia. Nga kui títsjoáná je Jeobá, tíjnaná jngo ʼnde jñani tinijchá yaoná, maná nikjaʼaitsjeen kʼoa maná chobanajmiá, kʼoa majinná jmeni xi nʼio chjonangilee yaoná (tʼexkiai Salmo 40:5). *

2 Kui nga jan koya kjoatjao xi títsjoáná Jeobá chótʼayajiaan i̱ kjoaʼmiya jebi. Kʼianga kui si̱kjaʼaitsjenjiaan, ngisaa chjí jchatokoán kʼoa koa̱nmená nga nda kuiyoaa ngixko̱n Niná xi kisindaná, nga̱ nʼio tsjoakená (Apoc. 4:11). Xi ijngosani, jchañá josʼin kuinyakoaa je chjota xi kʼoasʼin makjainle nga koni jaʼaiñá.

NASKÁSʼIN TJÍNNDA JE SONʼNDE

3. Ánni nga tsín mangósonni je Sonʼnde kao xi ngikʼa planeta.

3 Tsa si̱kjaʼaitsjenjiaan josʼin tsakʼénda Niná je Sonʼnde, jchañá nga nʼio chjine (Rom. 1:20; Heb. 3:4). Ningalani tjíosa xi kjaʼaí planeta xi tjíobʼétjindaile je Tsʼuí, alikui mangóson kao je Sonʼnde, nga̱ toʼi jñani tjín kjoabijnachon.

4. Jngo choa̱ tʼejnai jósʼin bakó je kjoachjine xi tjínle Niná josʼin tsakʼénda je Sonʼnde.

4 Je Sonʼnde yaa mangóson jngo chitso xi kijnakitse chjota. Tonga tjín jmeni xi tsín mangóson jngo chitso kao je Sonʼnde. Tobʼelañá, jókji tse koatiokon je chjota xi jngo chitso tjíoya tsa tojelani kʼoenda je ntjao̱ xi skénjta, tsojmi xi skine kao nandá xi skʼuí, kʼoa tsa tsín jña koa̱n sikʼatsao je tjéle. Likuijin tse koatiokon. Tonga i̱ Sonʼnde jmi millón chjota kao cho̱ tjín. Tiʼi Sonʼnde tjínni je ntjao̱ xi chjenjtá, je tsojmi xi chinee kao nandá, kʼoa alikuikʼia fe. Xi ijngosani, alikui xin ʼnde fi jmeni xi tsín timachjénniná. Kʼoa je Sonʼnde tojo naskásʼin matsen kʼoa tojo tjín kjoabijnachon. Kui kʼoamani nga̱ je Jeobá kʼoasʼin tsakʼénda je Sonʼnde nga tikui tima katamachjénni jmeni xi tjín. Jaola koya kataʼyaa jmeni xi ma: josʼin bʼétji je ntjao̱ xi chjenjtá kao je nandá.

5. 1) Jósʼin bʼétji je ntjao̱ xi chjenjtá. 2) Jmé xi bakó nga kʼoama.

5 Tsa tsínlani ntjao̱ xi chjenjtá alikuijin ʼya xi koatiokon. Je chjota xi kui kotʼayason tʼatsʼe jebi kʼoatso nga jngo siento jmi millón tonelada ntjao̱ kjenjtá nga xki̱ nó je chjota kao cho̱. Tonga kʼianga chjenjtá kui chʼasjee je xi dióxido de carbono ʼmi. Ninga kʼoalani, je ntjao̱ xi chjenjtá alikuikʼia fe kʼoa alikuikʼia nga kui tseni Sonʼnde, nga̱ tíbʼétji ʼndeʼndee. Je Jeobá nkjín koya jmeni xi kisinda, jolani je ntsjían saʼnda je yá xi yʼai kjoan, kui kjoé je ntjao̱ xi chʼasjee kʼianga chjenjtá xi dióxido de carbono ʼmi kʼoa je xka̱ kui tsjoáná je ntjao̱ xi chjenjtá. Josʼin bʼétji je ntjao̱ xi chjenjtá, kui bakó nga ñaki kʼoatjín jotso Hechos 17:24, 25: “Je Niná xi kisinda sonʼnde [...]. Jé tsjoáná kjoabijnachonná, kʼoa nga chjenjta, kʼoa kao ngayije tsojmi”.

6. 1) Jósʼin bʼétji je nandá. 2) Jmé xi bakó nga kʼoama (kʼoati chótsenlai recuadro “ Tʼatsʼe Jeobá nroani nga tjín nandá”).

6 Nga ni chrianjinla kʼoa ni kjinjinla tíjnale Tsʼuí je Sonʼnde kui xi basenkao nga tjínni nandá. Nga̱ tsa i̱natjín chrian tíjnasale Sonʼnde je Tsʼuí xíyajin je nandá kʼoa je Sonʼnde ʼndekixíjin koa̱n kʼoa nʼiojin sje koa̱n. Tonga tsa i̱natjín kjin tíjnasale Sonʼnde je Tsʼuí koa̱nnyʼánjin je nandá kʼoa je Sonʼnde ñaki to nyʼánjin xinyá. Nga ñaki ndasʼin kisikʼéjna Jeobá je Sonʼnde, josʼin bʼétji je nandá kui xi basenkao nga tjínni kjoabijnachon. Kʼianga masje ndoá je ndáchikon kao jñasani tjín nandá mingʼa ndʼaile kʼoa kui xi yojbi ma. Nga masje ndoá me 500,000 kilómetro ndʼaile nandá mingʼa nga xki̱ nó. Kʼoa nga jeyojbi ma tela nichxin xinyá ya ngʼá, kʼoa xijema kʼiaa bʼa jtsí kʼoa tsa nyʼán tjonje̱ kʼoa tiyaa bichóxinyá ijngokʼani ya ndáchikon kʼoa jñasani tjín nandá. Kʼoa kʼoakjimaʼndeʼnde je nandá. Nga kʼoasʼin bʼétji je nandá kui bakó nga nʼio chjine je Jeobá kʼoa nga tjínle nganʼio (Job 36:27, 28; Ecl. 1:7).

7. Jósʼin koakoá nga bʼé kjoanda tʼatsʼe je kjoatjao xi bʼaxki̱ ya Salmo 115:16.

7 Kʼianga ngisa chjí jchatokoán je Sonʼnde xi tiyosoán kao ngayeje jmeni xi tjín, machjén nga si̱kjaʼaitsjenjiaan jmeni xi kisinda je Jeobá (tʼexkiai Salmo 115:16). * Kui xosikaoná nga nyaon nyaon kʼoainilee kjoanda je Jeobá tʼatsʼe jmeni xi títsjoáná. Kʼoatisʼin bʼaiñá kjoanda kʼianga tsje nichoaan ya jñani tiyoaa.

JE XOKOAJKOAA NʼIO NASKÁSʼIN KOANNDA

8. Ánni nga tokʼoamaniná josʼin koannda je xokoajkoaa.

8 Tokʼoamaná josʼin koannda je xokoajkoaa. Kʼianga sʼa majcháyaa ya tsʼoa̱ na̱ná, je xokoajkoaa sa nkjín sa nkjín célula sʼele nga xki̱ minuto kʼoa tobijbi majngo. Je xi kui kotʼayason kʼoatso nga jngo chjota xi jekiskason nóle me 100,000 millón neurona tjínle. Kʼoa ngayeje célula jebi yaa tjíojin je xokoajkoaa, xi jngo kilo basenla ai. Kataʼyala kʼaa choa̱ josʼin síxá je xokoajkoaa.

9. Ánni nga tsín jao tjínni tokuin nga jngo kjoatjao xi tʼatsʼe Niná nroani nga maná nokjoaa.

9 Tokʼoamaná josʼin tjínnda yaoná nga maná nokjoaa. Si̱kjaʼaitsjenla joma jinyaoná nga nokjoaa. Kʼianga tojngo én nokjoaa, jé xokoajkoaa xosʼín nga jngo sientola naxá xi kjiojin yaoná síkjan, jolani xi kjiojin nijeen, yásiaan, ndsoʼbaa, ngiʼbaa kao ʼme̱ná. Ngayeje jebi ñatjen síkjan ánni nga nda kuitjoni én je ndsoʼbaa. Kʼianga kichotʼayason xi tʼatsʼe jebi nga nó 2019, tsaʼyale nga jenkjín én majinle je ʼndílee xi tosʼa tsin. Jebi mangóson kao jmesani xi tso je chjota xi kui kotʼayason, nga kʼoatso nga to jekʼoasʼin kichʼañá nga tsiaan nga koa̱nná nkjín én kuinókjoaa. Jngoo kjoatjao xi tʼatsʼe Niná nroani nga maná nokjoaa (Éx. 4:11).

10. Jósʼin koakoá nga bʼé kjoanda nga maná nokjoaa.

10 Jngo koya josʼin bakoá nga bʼé kjoanda nga maná nokjoaa kʼiaa nga ʼmiyalee je chjota xi tʼatsʼe evolución makjainle nga kʼoaʼmilee ánni nga makjainniná nga Niná kisinda ngayeje jmeni xi tjín (Sal. 9:1; 1 Ped. 3:15). Je xi kui tsoya tʼatsʼe evolución kui xi mele nga kʼoasʼin katamakjainná nga tsín ʼya xi toxá kisindani je Sonʼnde kʼoa nga tsín ʼya xi kisindaná. Koaan si̱chjén je Biblia kao jmeni xi tso kjoaʼmiya jebi nga kuinókjoantjé je Nʼainá xi tíjna ngʼajmi kʼoa nga kʼuínyalee je xi mele kjuinrʼoéná ánni nga tjínjngoni tokoán nga je Jeobá kisinda je ngʼajmi kao Sonʼnde (Sal. 102:25; Is. 40:25, 26).

11. Jmésani xi tokʼoamaná josʼin tjínnda je xokoajkoaa.

11 Tokʼoamaná josʼin tjínnda yaoná nga maná nikjaʼaitsjeen. Nichxin kjoatse, kʼoakitso jngo chjota científico nga 20 millón libro tjínni jmeni xi síkjaʼaitsjen je xokoajkoaa. Tonga ndʼaibi, tíʼyale nga ngisasa tse jmeni xi koa̱nle sikjaʼaitsjen je xokoajkoaa. Kataʼyala jmesani xi male sʼín.

12. Nga maná nikjaʼaitsjeen, jméni xi koa̱nná sʼiaan.

12 Toñá xi chjotaa xi maná nikjaʼaitsjeen jmeni xi kinʼia ngasʼa. Nga maná nikjaʼaitsjeen basenkaoná nga nindayaa yaoná, nga tsín tikui kʼoanʼiañá kʼoa tsín tikui nikjaʼaitsjenñá jmeni xi tsín kixi tíjna (1 Cor. 6:9-11; Col. 3:9, 10). Koaan nga kʼoasʼin si̱ngalee je kjoafaʼaitsjenná nga jchaa jmeni xi ndatjín kʼoa jmeni xi chʼaotjín (Heb. 5:14). Koaanná koakoá kjoatsjoacha kao kjoamatokon, kʼoa koaanná chjénngilee je Jeobá josʼin bakó kjoatéxomakixi.

13. Tojo tso Salmo 77:11, 12, jósʼin tjínnele si̱chjén je kjoafaʼaitsjenná.

13 Jngo koya josʼin koakoá nga bʼé kjoanda nga maná nikjaʼaitsjeen kʼiaa nga nikjaʼaitsjenjiaan josʼin tíbasenkaoná je Jeobá kʼoa josʼin tísínʼio tokoán. Tsa kʼoasʼiaan, alikui jao sʼe̱ tokoán nga koasenkaoná nichxin xi nroaján (tʼexkiai Salmo 77:11, 12; * 78:4, 7). Ijngo koya josʼin koakoá nga ʼyachjiá nga maná nikjaʼaitsjeen kʼiaa nga nikjaʼaitsjenjiaan josʼin bakóná kjoanda je xíngiaa kʼoa nga kʼoati kʼoailee kjoanda. Je chjota xi kotʼayason kʼoatso nga ngisa tsjoa satío kon je chjota xi tsjoá kjoanda. Kʼoati ndatjín nga chjénngilee josʼín je Jeobá nga síchajin tsa jmeni. Tobʼelañá, síchatʼaná kʼoa síchajin je jéená tsa kʼoakoa̱nniná (Sal. 25:7; 130:3, 4). Kʼoa kui xi mele nga kʼoati si̱chatʼalee tsa ʼyani xi jotsoná kʼoa tsa josíkaoná (Mat. 6:14; Luc. 17:3, 4).

Kʼoasʼin bakoñá nga bʼé kjoanda nga tjín je xokoajkoaa kʼianga je Jeobá chʼasjengʼaa (Chótsenlai párrafo 14) *

14. Jósʼin bakoá nga bʼé kjoanda nga tjín je xokoajkoaa.

14 Kʼoasʼin kʼoee kjoanda nga tjín xokoajkoaa kʼianga je Jeobá chʼa̱sjengʼaa nga̱ jé kitsjoaná. Tjínkʼa je chjota xi tokui fini josʼin síkjaʼaitsjen nga kʼoatso jmeni xi ndatjín kʼoa jmeni xi chʼaotjín. Tonga nga je Jeobá kisindaná, ngisa nda nga kui kjoatéxomale kjuintjenngiaa tikʼoajinni nga toñá kjuinñá yaoná (Rom. 12:1, 2). Nda satío tokoán kʼianga kui kjoatéxomale mangíntjenngiaa (Is. 48:17, 18). Tsa kʼoasʼiaan, jé Jeobá chʼa̱sjengʼaa kʼoa tsjoa sʼe̱ kon (Prov. 27:11).

JE BIBLIA: JNGOO KJOATJAO XI NʼIO CHJÍLE

15. Ánni nga kʼoabixónsíñá nga kʼoasʼin bakóni je Jeobá nga tsjoakená nga kijna je Biblia.

15 Nga kijna je Biblia kʼoasʼin bakóniná nga tsjoakená je Niná. Jé Nʼainá xi tíjna ngʼajmi xi kʼoasʼin koanmele nga chjota kiski je Biblia nga̱ nʼio mandosinle xi tʼatsaan. Kao kui jmeni xi faʼaitʼa Biblia tsoyaniná je Jeobá jmeni xi nʼio tjínle kjoandosin. Tobʼelañá, jñá jaʼaiñá, jmé xá tiyoñá, kʼoa jmé xi koa̱n nichxin xi nroaján. Je Jeobá kui xi mele nga kataʼyaa xi tʼatsʼe jebi, kuinga kjaʼaí kjaʼaí én tífaʼatoyani je Biblia jokji tífaʼato je nó. Nichxin xi tiyoaa ndʼaibi, tsʼato 3,000 én tífaʼatoya je Biblia, tjín én jñani jekinikʼatoya ngakjijngo kʼoa tjín jñani tosʼa choa kinikʼatoya. Kui Biblia xi ngisasa nʼio nkjín én tífaʼatoya kʼoa tíbʼabíson jokji tífaʼato nichxin. Tojñani tjío je chjota kʼoa tojme én xi nchja̱, ngatsʼi nga tiʼndele skoe̱ jme xi tínchja̱ni je Biblia (chótsenlai recuadro “ Tífaʼatoya Biblia je én xi nokjoa ya África”).

16. Tojo tso Mateo 28:19, 20 kao jmeni xi tso párrafo, jósʼin koakoá nga bʼé kjoanda nga kijnaná je Biblia.

16 Kʼoasʼin koakoñá nga bʼé kjoanda nga kijnaná je Biblia kʼianga nyaon nyaon kʼoéxkiaa kʼoa si̱kjaʼaitsjenjiaan jmeni xi tsoya kʼoa nga kʼoasʼiaan jmeni xi chotʼayá. Xi ijngosani, kʼoasʼin bʼainilee kjoanda je Niná kʼianga ʼmiyasoán jmeni xi tínchja̱ni je Biblia jokji tjen kʼoamaná (Sal. 1:1-3; Mat. 24:14; tʼexkiai Mateo 28:19, 20 *).

17. Jmé tʼatsʼe xi kachotʼayajiaan i̱ kjoaʼmiya jebi, kʼoa jmé xi jchaa ya kjoaʼmiya xi ijngo.

17 I̱ kjoaʼmiya jebi, jan koya tjínni je kjoatjao xi tʼatsʼe Niná tínroani kaʼyaa: je Sonʼnde xi tiyosoán, je xokoajkoaa, kao je Biblia. Tonga tjínkʼa je kjoatjao xi títsjoáná je Jeobá xi tsín ñaki matsen. Yaa kjoaʼmiya xi ijngo chótʼayajin kʼaa xi tʼatsʼe jebi.

KJOAJNDA 12 Nʼio ngʼa tíjna Jeobá, Nináná

^ párr. 5 Je kjoaʼmiya jebi koasenkaoná nga ngisa tsjoacha koaan je Jeobá kʼoa nga kʼoailee kjoanda tʼatsʼe jmeni xi tsjoáná. Kʼoa kʼoati tsjoáná kjoafaʼaitsjen josʼin chja̱kaonajmiá je chjota xi kʼoatso nga tsín Niná.

^ párr. 1 Salmo 40:5: “Nʼio nkjín koya jmeni xi tinʼiai, ji Jeobá Ninána. Nʼio nkjín mani je xáli kʼoa kao kjoafaʼaitsjen xi tibʼaináijin, aliʼya xi mangósuin. Kʼiatsa an xi kʼoeyanajmía kʼoa kuinchjaña xi tʼatsʼe, nʼio toxkia nkjín mani, alikui an kʼoakoa̱nna”.

^ párr. 7 Salmo 115:16: “Je ngʼajmi tsʼení je Jeobá, tonga je sonʼnde jé chjotasonʼnde kitsjoale”.

^ párr. 13 Salmo 77:11, 12: “Sikjaʼaitsjenña je xále Jah; sikjaʼaitsjenña je xá xi naskánatjín kinʼiai nichxin kjoatse. 12 Sikjaʼaitsjenjinña ngayeje xáli, kʼoa sikjaʼaitsjenjinña jonʼiai”.

^ párr. 16 Mateo 28:19, 20, TNM: “Kuinga tangínsíño, kʼoa chjotana tikao je chjota xi tjín ngakjijnda naxinandá. Cha̱nisʼenngindáo kao jaʼaínle Nʼai kʼoa kao tsʼe ʼNdí kʼoa kao tsʼe nganʼiotsje. 20 Takoyalao nga katasítjoson ngayeje jme xi tsakʼeneno. Kʼoa tikjaʼaitsjaon, i tijnakaono ngantsjai nichxin saʼnda nga kuichokjetʼa xi chon sonʼnde”.

^ párr. 68 XI TÍNCHJA̱NI SÉN XI FAʼAITʼA: Kjaʼaí én tíkotʼaya jngo tichjaa ánni nga koa̱n kuitsoyasínile Énle Niná je chjota xi xin naxinandá faʼaini.