1-2. Kuliya na Visamo 40:5, vuana vuka ua tu hana Yehova, kaha omo lia vika tu hiluilaho mu cilongesa cino?

YEHOVA ua pua Njambi ua hiana ku vuhuanga. Aci singaniekenu ha viuma via ku komouesa via tu hana Yehova, ua tu hana mavu, vuongo kaha na cuma ca seho cikuma Mbimbiliya. Ku hitila mu viuma viose evi vitatu, Yehova ua tu hana cihela ca cili ha ku yoyela, ua tu hana naua vuhasi vua ku singanieka na ku simutuila, kaha ua kumbulula vihula via seho vi tue ku linga.—Tandenu Visamo 40:5.

² Mu cilongesa cino, tu hinda cikuma ha vuana ovu vutatu. Kaha ku hilula ha ku santsela cetu ci ka livuezelela, na ku kaniamesa cizango cetu ca kuya Sakatanga uetu Yehova ku mutima. (Ku-So. 4:11) Kaha naua ci ka tu kaniamesa mu ku kuasa vaze va tsiliela mu vilongesa via makuli via evulusao.

3. Omo li vika mavu apua a ku lifuila?

³ Mu tue ku hilula ha cifua ca tangelelemo Yehova ano mavu, tue ku nongonona ngecize Yehova ua pua mukua mana a ku hiana. (Loma 1:20; VaHe. 3:4) Vutuhu kua kala mavundungulu akuavo (ni nguetu viplaneta vikuavo) via tangele Yehova, vunoni mavu akeo lika a vuahesele mu ku pua limbo lia vantu. Muomu ha kala viose via tondeka ku vantu linga va tualeleleho ku yoya.

4. Omo lia vika tu hasa ku handeka nguetu ano mavu a hiana mbapolo ya ku panga ku vantu?

⁴ Mavu tu hasa ku a setekesa ku mbapolo i li ha kati ka kalunga ndonga ua kama. Vunoni ha kala cimo ku litepa ca kama ha mbapolo ya ku panga ku vantu na ano mavu. Ca ku muenako, aci singaniekenu nga vamo vantu va yoyela mu mbapolo. Kaha vakevo  vavene va litondela mpundzi ya ku huima, via kulia na mema. Cikuavo naua, va niungila vene mu mbapolo nkala mazilo a va linga. Miaka ingahi va hasa ku kalamo? Mua vusunga, ku va simbulamo, va tsa. Vunoni mavu ku a fuile ngoco. Mua kala makulukazi na makulukazi a vantu na tusitu na viuma via muono vieka na vieka. Vunoni mavu eku tuhula mpundzi i tue ku huima, via ku lia, na mema a tua tondeka, evi viaco ka vie ku hua. Mazilo na visuasua viose vie ku soloka ha mavu ka vie ku ya ku cihela ceka, vie ku kala vene ha mavu na ku nongaho, vunoni mavu eku tualelelaho ku pua a cili. Mu njila ika? Yehova ua tangele mavu mu cifua ca ku linga a hasa ku himpula mazilo na ku a puisa viuma vieka via cili. Hano honi tu ka simutuila kavundende ha viuma vivali via seho via tanga Yehova, ngeci mua ku lizenga ca mpundzi na ca mema.

5. Ku lizenga ca mpundzi ca pua vika, kaha vika ce ku puisamo?

⁵ Oxigénio ya pua umo muku ua kala mu mpundzi i ve ku huima vantu na viuma viose vili na muono. Vakua siensia nguavo, viose via kala na muono vie ku huima makulukazi na makulukazi a oxigénio muaka ku muaka. Kaha vie ku tuhula umo muku ukuavo u va luka nguavo dióxido de carbono. Vutuhu ngoco, oxigénio ka ye ku hua, kaha naua dióxido de carbono ka ye ku sula ha mavu, ha linge hose kondakani, vantu nomu mu va huima muahi, houe. Omo lia vika? Muomu Yehova ua tangele naua miti. Eyi miti ya ku liseza-seza, ye ku tsemba dióxido de carbono, na ku tuhula oxigénio. Mua vusunga, ku lizenga ca mpundzi, ce ku puisamo mezi a ku Vilinga 17:24, 25, nguayo: “Njambi . . . ue ku hana kuli vose muono, na muku.”

6. Ku lizenga ca mema ca cika, kaha vusunga vuka ce ku tu hana? (Talenu mu cikasa “ Ku Lizenga ca Mema—Vuana vua tu Hana Yehova.”)

⁶ Mema a kala hano ha mavu ka eku likuata muomu mavu a kala ha ntunda ya cili na litangua. Vunoni nga mavu a suenene cipue kamandende lika ku litangua, mema ose a kalaho nga a seta na ku uma, kaha naua nga ka citava ku yoyelaho. Cikuavo naua, nga mavu a sondolokele kamandende lika ku litangua, nga mema ose a tontola na ku konda. Kaha mavu nga a pua livundungulu lia mema a ku konda. Vunoni mu ku linga Yehova ua haka mavu ha cihela ca ku tantuluka, ha mavu ha kala mema, kaha viuma viose vili na muono via hitukila ha akeo. Vati honi eku linga mema mangana kati ome? Yehova ua tanga ku lizenga ca mema. Mu njila ika? Mutana mu ue ku tuila ha mema a mu kalunga na helu lia mavu, mema aco eku kakumuka, kuya muilu, na ku himpuka maselua. Vakua siensia nguavo, muaka ku muaka ha mavu he ku kakumuka kampe matulu a mema a ku pua 120 milhões. Mema aco, eku likondela mu vukambuila kaha mu nima ya matangua likumi, eku noka mu ku pua niondzi ni mbundu. Kaha eku sikuluka mu vindonga, mu visali na mu kalunga. Mu nima ya viose evi, mema eku suilaho naua ku lizenga, ngoco, ngoco lika. Eci ku lizenga ce ku niunga mema, ca muesa ngecize Yehova ka puile lika mukua mana vunoni ua hiana ngolo.—Yombi 36:27, 28; Ekel. 1:7.

7. Mu vinjila vika tu hasa ku muesa ku santsela ku vuana vu va tumbula ku Visamo 115:16?

⁷ Vati tu hasa ku muesa ku santsela ku vuana vua mavu na viose via kalamo? (Tandenu Visamo 115:16.) Njila imo ya pua mu ku hilula ha viuma via tangele Yehova. Ku lingamo, ci ka tu lingisa ku santsela Yehova ku viuma via cili vie ku tu hana. Kaha naua tu hasa ku muesa ku santsela cetu ku mavu, mu ku lelesa ha cihela ci tua kala.

8. Omo lia vika tu hasa ku handeka nguetu vuongo vuetu va vu tanga mu cifua ca ku komouesa?

⁸ Vuongo vuetu vua pua cuma ca ku komouesa. Ca ku muenako, kakeke mue ku kola muzimo lia naye, vuongo vueni vue ku ku kola ngue vuli na ku kava imo programa i va tumbika laza, kaha mu nkala minutu mu vuongo vueni mue ku sokolokela  viselula vi heta ku makulukazi! Vakua ku tondesesa va uana ngecize, vuongo vua muntu ua ku kola mua kala viselula via ku lifuila vi heta ku 100 bilhões vi va luka nguavo vineurónio. Kaha vutuhu mu vuongo mua kala viselula via ku lana ngeci, vuongo vue ku lema lika kilu imo na mutamba. Tu ci hilulenu imo mizimbu ya ku komouesa ku tuala ha vuongo.

9. Vika vi mi lingisa ku tava nguenu vuhasi vua ku handeka vua pua vuana vua tu hana Njambi?

⁹ Vuhasi vuetu vua ku handeka vua pua cikomoueso. Aci singaniekenu ha vika vie ku soloka mu tue ku handeka. Nkala lizi li tue ku handeka, vuongo vue ku pangesa misuni ya ku pua 100 ya ha ndaka, milivu, milungu, vimbange na mu ntulo. Kaha misuni yaco yose ya pande ku pangela hamo linga lizi li tuhuke vuino. Cikuavo naua, ku tuala ha vuhasi vuetu vua ku handeka malimi, umo muzimbu ua tuhukile mu 2019 ua muesele ngecize, tukeke ve ku hasa ku nongonona amo mezi a tue ku handeka. Ou muzimbu ua vueza ku vize vi va tsiliela vakua ku tondesesa vavengi nguavo, muntu ue ku semuka na vuhasi vua ku nongonona na ku lilongesa malimi. Mua vusunga, vuhasi vu tua kala navuo vua ku lilongesa malimi vua pua vuana vua ku tunda kuli Njambi.—Ezu. 4:11.

10. Vati tu hasa ku muesa ku santsela ku vuana vua ku handeka vua tu hana Njambi?

¹⁰ Kua kala vinjila via vingi vi tu hasa ku mueselamo ku santsela cetu ku vuana vua ku handeka vua tu hana Yehova. Imo ya vinjila ya pua ku lombolola kuli vaze va tsiliela mu evulusao, omo lia vika tua tsiliela nguetu Yehova ikeye ua tangele viuma viose. (Visa. 9:1; 1 Pet. 3:15) Vakua ku sambeya eci cilongesa caco ve ku tonda ku lingisa vantu vose va tsiliele ngecize viuma via liizilile vivene. Vunoni nga va muesa cizango ca ku tu halakana, citava tu pangese Mbimbiliya na mizimbu i tua simutuila mu cilongesa cino mu ku hakuila Tatetu ua muilu na ku muesa omo lia vika tua tsiliela ngecize Yehova Njambi ikeye Sakatanga ua melu na mavu.—Visa. 102:25; Isaya 40:25, 26.

11. Mu njila ika ikuavo vuongo vuetu vua pua vua ku komouesa?

¹¹ Vuana vukuavo vua ku komouesa vu tua kala navuo, vua pua vuhasi vua ku vuluka viuma. Umo mukua ku tondesesa ua muesele ngecize mizimbu i vue ku vuluka vuongo vua muntu, nga ku i soneka, i hasa ku sulisa mavulu a kama a ku pua 20 milhões. Vunoni, lelo lino, vakua siensia nguavo cipue aa mavulu nao andende, noho ku vuezelelako. Vunoni kati ovio lika, kua kala mutamba ukuavo ueci cikomoueso, ua tu tepesa ku via ku tanga vikuavo.

12. Vati vuhasi vua ku lilongesa mua ku yoyela vuino vua tu tepesa ku tusitu?

¹² Ha viuma viose via muono via tangele Yehova hano ha mavu, vantu vakevo lika va kala na vuhasi vua ku lilongesa viuma mu ku vuluka na ku hilula ha viuma via va solokelele ku nima. Ngeci mukemuo, tue ku hasa ku lilongesa vifua via cili, kaha na ku alulula cifua ci tue ku muenamo viuma na yoyesi yetu. (1 Kol. 6:9-11; Kolo. 3:9, 10) Mua vusunga, tu hasa ku longesa mutima uetu ku tepesa via cili ku via vipi. (VaHe. 5:14) Kaha tu hasa naua ku lilongesa ku muesa cilemo, cikeketima, na ngozi, kaha ku tambuluisa vuoloke vua Yehova.

13. Kuliya na Visamo 77:11, 12, vati tu hasa ku pangesa vuana vuetu vua ku vuluka viuma?

 ¹³ Imo ya vinjila vi tu hasa ku mueselamo ku santsela ku vuana vua ku vuluka viuma, ya pua mu ku vuluka vintsimbu viose via ku nima via tu kuasele Yehova na ku tu lembezieka. Ku lingamo, ci ka tu kuasa ku kala na vusunga ngecize cipue ku lutue kasi a ka tu kuasa. (Tandenu Visamo 77:11, 12; 78:4, 7) Njila ikuavo ya pua ku vuluka viuma via cili vi ve ku tu lingila vakuetu, na ku muesa ku santsela ku viose vi ve ku tu lingila. Vamo vakua ku tondesesa va uana ngecize, vakua ku santsela ce ku va puila ca casi ku yoya mu ndzolela. Vunoni, ca pua ca cili ku tambuluisa Yehova mu ku hangula ku suva vimo viuma. Ca ku muenako, Yehova ue ku vuluka viuma mu vutantuluke. Vutuhu ngoco nga tua lingi vumo vupi kaha mu nima yaco tu aluluka, Yehova ue ku tu ecela na ku suva vupi vuaco. (Visa. 25:7; 130:3, 4) Ngeci neni ua tonda ngecize tu pue na ku ecela vakuetu na ku suva visevuka viavo.—Mat. 6:14; Luka 17:3, 4.

14. Vati tu hasa ku muesa ku santsela kuli Yehova mu ku tu hana vuongo?

¹⁴ Tu hasa ku muesa ku santsela cetu ku vuongo vua ku komouesa vua tu hana Yehova, mu ku vu pangesa linga tu mu zumbangeya. Vunoni ca luvinda ku handeka ngecize, vamo ve ku pangesa vuongo vuavo mu njila ya ku vihia, mu ku litumbikila masiko ku tuala ha via cili na via vipi. Mu ku linga Yehova ikeye ua tu tangele, mua vusunga, vitume vieni via hiana cikuma nkala vitume vi tu hasa lihakela etu vavene. (Loma 12:1, 2) Kaha mu tue ku hangula ku kava vitume vieni, tue ku yoya mu ciyulo. (Isaya 48:17, 18) Cikuavo naua, tue ku ivuisisa ha toma ngecize, vutumbe vua muono vua pua ku hana vumpahu kuli Sakatanga na Tatetu Yehova na ku mu vuisa ndzolela.—Visi. 27:11.

15. Vati ku tu hana Mbimbiliya ca muesa ngecize Yehova ua tu lema?

¹⁵ Mbimbiliya ya pua vuana vua ku tunda kuli Njambi. Yehova ua tumine vamo vamala ku soneka Mbimbiliya muomu ua tu lema cikuma-kuma. Ku hitila mu Mbimbiliya, Yehova ua kumbulula vihula vietu via seho. Ngeci mua: Kulihi tua tunda? Vutumbe vua muono vuka? Kaha, vika tua lavelela ku lutue? Yehova ua tonda linga  vana veni vose va tantekeye vikumbululo vievi vihula, ngeci mu makulukazi a miaka Yehova ue ku kuasa vamala ku langulula Mbimbiliya mu malimi a engi. Lelo lino, Mbimbiliya ya mutuntu ni mutamba uayo va i langulula mu malimi a tuvakana 3.000! Tunde ku laza ka kuesi livulu li va langulula na ku tepela ku vantu ku hiana Mbimbiliya. Vantu, kuose okuo ku va kala, citava va lilongese Mbimbiliya mu lilimi lia cisemua.—Talenu cikasa “ Ku Tuhula Mbimbiliya mu Malimi a mu Afrika.”

16. Ngue mu ya muesa Mateo 28:19, 20, vati tu hasa ku muesa ngecize tua haka seho ku Mbimbiliya?

¹⁶ Tu hasa ku muesa ngecize tua haka seho ku Mbimbiliya mu ku i tanda tangua na tangua, ku hilula vilongesa viayo, kaha na ku lihakela kapandi ka ku niunga vi tue ku lilongesamo. Ku vueza hali evi, tu hasa naua ku muesa ku santsela cetu kuli Njambi mu ku ambulula mizimbu ya mu Mbimbiliya ku vantu vose va tu uana.—Visa. 1:1-3; Mat. 24:14; tandenu Mateo 28:19, 20.

17. Mavuana aka tua simutuila mu cilongesa cino, kaha vika tu ka simutuila mu cilongesa ci na hatako?

¹⁷ Mu cilongesa cino, tua simutuila ha mavuana a engi a tu hana Njambi. Ua tu hana ano mavu mu ku pua limbo lietu, vuongo vua ku komouesa na lizi lieni Mbimbiliya. Vunoni kua kala naua mavuana akuavo a tu hana Yehova, aze ka tue ku hasa ku mona. Kaha mu cilongesa ci na hatako tu ka simutuila ha mavuana aco.