Ocuphela mwaha

Ocuphela sampuwa

MWAHA WOOHUSERYA 21

Apwanne Munnathamalela Samahala Muluku Onoovaheiyeeni?

Apwanne Munnathamalela Samahala Muluku Onoovaheiyeeni?

“Apwiya, Muluku aka, sootikiniha sanyu mweenraanyu ti sincipale. Miteko munaneerelaanyu ti mincipale.”—SAL. 40:5.

NCIPO 5 Miteko Sootikhiniha sa Muluku

YEEYO NNAHAALAAHU OHUSERYA *

1-2. Mwawiiwanana ni Salumu 40:5, samahala taani Yehova onivanheiye, nave ntakhara heeni nnahaalaahu othokororya seiho?

YEHOVA ti Muluku oovaha. Muupuwele samahala seiho owo onivanheiye: nipuro nahu navameekhaaya ni nooreera, elapo yavathi; ocoopare yoowo opakiwe mootikhiniha; ni masu awe oochuneyaxa Piipiliya. Moorweela wa samahala seiha raru, Yehova oonivaha nipuro na okhalavo, oonivaha owerya wa wuupuwela ni olocihana, nave oonivaha maakhulo a makoho oochuneyaxa nnapakaahu.—Mwaalakhanye Salumu 40:5.

2 Mmwaha yoola, nnahaala othokororya samahala seiha raru. Vaavaa nnuupuwelelaahu moopwaha samahala seiho, nnahaala waacererya othamalela wahu ni winnuwiha nchuno nahu na omuhakalaliha Mpatuxa ahu oosivela, Yehova. (Wup. 4:11) Nnahaalatho okhala ooreheryeya waakhaviherya yaale aneemererya nihusiheryo natheru na othatuwa.

ELAPO AHU YAVAMEEKHAAYA

3. Ntakhara heeni elapo ti yavameekhaaya?

3 Miruku sa Muluku sinnooneya mookwakwaleya moorweela wa mukhalelo opankeiye Elapo nnakhalaahumo. (Aro. 1:20; Ahe. 3:4) Eparipari wi sookhalavo ipalaneta ikina inarukurerya nsuwa, nyenya elapo ti yavameekhaaya, woona wi yookhalano ichu soothene wi achu etitelele okhala ni ekumi.

4. Ntakhara heeni elapo eryaaya yavameekhaaya ompwaha pophoro yoowo opakiwe ni muchu?

4 Mmikhalelo mukina, elapo eri ntoko pophoro yoowo oneeca mu eniya. Nyenya wookhalavo ohiyana otokotoko variyari va pophoro oweliwe naachu ancipale ni elapo ahu. Ntoko yootakiherya, mwaanyiherye wi achu awenle pophoro ampaka oxigênio aya, yoolya ni maahi, nyenya ehinawerya orihela vaate ikokhola saya. Apwanne yaamulekela eri akumi? Hooye. Moohiyana elapo ennawerya okhapelela soopatuxiwa soohiyanahiyana irino ekumi. Elapo ennawerya ompaka oxigênio, yoolya ni maahi nnachunaahu, seiho inaakhwanela wa oothene. Ikokhola sa veelaponi hinariheliwa osulu. Naamwi hiiha elapo ti yooreera ni ennakhaliwamo. Enaweryeya hai? Yehova opanke elapo ahu wi eweryeke wiirehererya mukhataaya. Nnahaala othokororya mikhalelo miili sa seiho: mukhalelo wa oxigênio ni mukhalelo wa maahi.

5. Oxigênio onalapa hai, nave eyo eniiwanana ni eheeni?

5 Oxigênio echeku yeeyo soopatuxiwa inapharihelaaya wi ititelele okhala ni okumi, ophitaanyerya hiyaano achu. Masiyentista annaalakhanyerya wi, mpuwa mwa eyaakha emoha, soopatuxiwa sinnampharihela oxigênio awaakhwana mapiliyawu a itolelata. Imanle omwaakhela oxigênio, soopatuxiwa iha sinnakumiherya vaate echeku eniichaniwa carbôno. Naamwi hiiha, hanooceela okhalavo oxigênio wa soopatuxiwa, nave tho atmosfera ahu hanasareya ni echeku ya carbôno. Ntakhara heeni? Nthowa nawi Yehova oopatuxa miri soohiyanahiyana mikhaani ni mitokweene seiho inaakhela echeku ya carbôno ni omukumiha oxigênio. Meerelo oothene echeku ela ya oxigênio enapakaaya enniiwanana ni yeeyo enalociwa mu Saweriwa T’arummwa 17:24, 25 yoowo oni: ‘Muluku tonavaha wa oothene okumi, ni m’wiya.’

6. Maahi analapa hai, nave eyo enooniherya eheeni? (Moone tho ekaaxa “ Mukhalelo wa Maahi Yamahala ya Yehova.”)

6 Maahi hanuupaana nthowa nawi harakamenle naari hakhuveenle nsuwa. Waakhanle wi Nsuwa nohaacamela vakhaani elapo, maahi yaahaala oweleela. Elapo yamukhala yoovihaxa ni yawuuma nave ekumi hiyaahaala okhala. Mmakupa makina, waakhanle wi Nsuwa noorakamela vakhaani elapo, maahi yaahaala wuupaana. Elapo yaahaala wuupaana nthowa na oriirya. Nthowa na Yehova okuha elapo va nipuro noophwanelela, maahi annalapa mmukhalelo oneeriha wi veelaponi otitelele okhalavo ekumi. Eneereya hai? Oviha wa Nsuwa onnaweleeliha maahi a mu eniya ni a mmuhiceni, epakeyaaka meeku. Masiyentista annaalakhanyerya wi, eyaakha ti eyaakha, Nsuwa ninnaweleeliha maahi mancipale opwaha yaawo anahala veelaponi. Maahi oothene ala anaweleela, pahiru anamaliha mahiku khumi o atmosfera. Nave voocharela, annakookela veelaponi yavathi mmukhalelo wa epula naari nakhutu. Maahi yaawo anamora, annakookela mu eniya naari makupa makina anaphwanyeyamo maahi, nave voocharela annuuluulela wa naawiili. Wuuluulela wuuwu woophwanelela onnooniherya wi Yehova, ohiya pahiru okhala oowerya, owo tho tamiruku.—Yobi 36:27, 28; Ekle. 1:7.

7. Mikhalelo taani nnaphwanelaahu wooniherya othamalela yamahala Yehova onivanheiye enalociwa mu Salumu 115:16?

7 Nni nooniherye hai othamalela ntakhara elapo ahu yooreeraxa ni soothene enanivahaaya? (Mwaalakhanye Salumu 115:16.) Mukhalelo mmoha ori wuupuwelela ichu seiho Yehova opatunxeiye. Eyo enamuniceenyerya omuthamalela Yehova nihiku ti nihiku ntakhara ichu saphaama onanivaheiye. Nave tho nnamooniherya othamalela ntakhara elapo moorweela wa weeliha mpuro yoowo nnakhalaahuvo.

OCOOPARE AHU WOOTIKHINIHA

8. Ntakhara heeni nnalocaahu wi ocoopare ahu opakiwe mmukhalelo wootikhiniha?

8 Ocoopare ahu opakiwe mmukhalelo wavameekhaaya. Mwaaryaanyu mmirimani mwa amama anyu, ocoopare anyu waanunnuwa, mwawiiwanana ni mukhalelo waapakeliwaaya, macikhwi a iseelula saanapakeya mpuwa mwa minutu ti minutu! Alipa ootholathola ahaalakhanyerya wi ocoopare wa muchu mutokweene wookhalano masana a apilyawu a iseelula savameekhaaya iniichaniwa ineuroonio. Soothene ithukumanyiwe mmukhalelo woophwanelela, nave inalimela ekiilu emoha ni emeya. Moone owerya wootikhiniha ocoopare oryaayano.

9. Tiheeni enooniherya wa nyuwaano wi mavyakelo a oloca yoovaha ya Muluku?

9 Mavyakelo ahu a oloca ti wootikhiniha. Nkuupuwelani vakhaani mmukhalelo wa oloca. Masu ti masu munalocaanyu, ocoopare anyu onaphwanela wiiwanana ni otannyeya wa misiphe sa nlumi, mmilo, iyano, malaku ni naakhoope. Ichu soothene iha inaphwanela otannyeya mu elukuluku yoophwanelela wi masu munalocaanyu eweryeke wiiwexexiwa. Vooloca sa oloca ilocelo, mwaha mmoha olaleiwe mu 2019 wohooniherya wi anamwane akhaani annawerya wiiwexexa masu ni weeravo echu. Yaweereya yeela ennacicimiherya yeeyo alipa ootholathola ancipale anneemererya wi nnayariwa ni mavyakelo a osuwela ni ohuserya ilocelo. Moohikhwa minikwa, mavyakelo a oloca yoovaha ya Muluku.—Muk. 4:11.

10. Nni nooniherye hai othamalela mavyakelo a oloca, yaawo Muluku onivanheiye?

10 Akhalavo meerelo mancipale a wooniherya othamalela wahu mavyakelo a oloca. Mukhalelo mmoha wa weerano eyo ori waaleela akina soororomela sahu vooloca sa Muluku wa yaale aneemererya othatuwa. (Sal. 9:1; 1 Ped. 3:15) Yaale aneemererya othatuwa anachuna oneeriha weemererya wi elapo ni ikumi soothene irivovo irimuthatuwa. Wakhala wi awo aalakelela oniwiriyana, nnanwerya ompharihela Piipiliya naari makupa makina a yoohuserya ela wi nimwaakihe Tiithahu a wirimu ni oloca ntakhara heeni nryaahu oolekecheya wi owo tori Mpatuxa a erimu ni elapo yavathi.—Sal. 102:25; Isa. 40:25, 26.

11. Mavyakelo taani makina ocoopare ahu oryaayano?

11 Mavyakelo ahu a wuupuwela ti wootikhiniha. Khalai, namarepa mmoha aaloca wi ocoopare wa muchu onanwerya wuupuwela sooleeliherya saahaala ophwanyeya mu aliivuru atokotoko awaakhwana amilyawu 20. Nyenya olelo, achu anneemererya wi muupuwelo ahu onnawerya okhapelela sooleeliherya sawaaca. Muupuwelo onnaweeriha achu okhalano mavyakelo avameekhaaya. Mavyakelo taani?

12. Mmukhalelo taani mavyakelo ahu a ohuserya meecelo ananihiyanihaaya ni axinama?

12 Mwa soopatuxiwa soothene sa veelaponi, pahiru achu tarino mavyakelo a ohuserya makhalelo a meecelo. Hiyaano ninnawerya wuupuwela ichu sa khalai ni othokororya. Othokororya yoola onamuniceenyerya othanla meecelo a ochara ni otoroka mukhalelo ahu wa wuupuwela ni wa okhala. (1 Kor. 6:9-11; Kol. 3:9, 10) Mweeparipari, nnanwerya ovyakiha yawuupuxerya-ya-murima wi nisuwele yeeyo eri yaphaama ni yoonanara. (Ahe. 5:14) Nnanwerya ohuserya wooniherya osivela, niphwanya ni ikharari. Nave nnawerya otakiherya ekhaikhai ya Yehova.

13. Mwawiiwanana ni Salumu 77:11, 12, nnaphwanela opharihela hai muupuwelo ahu?

13 Nnanwerya wooniherya wa Yehova wi ninnathamalela nthowa na onipatuxa ni onivaha yamahala ya wuupuwela. Mukhalelo mmoha ori wuupuwela ikwaha soothene Yehova onikhavihenryeiye ni onihakararya. Voocharela nnamukhalano nroromelo wi onamunikhaviherya muhoolo. (Mwaalakhwanye Salumu 77:11, 12; 78:4, 7) Mukhalelo mukina ori wuupuwela ichu akina ananeerelaaya ni waathamalela yaawo. Alipa ootholathola ohoona wi achu anathamalela toohakalala. Nyenya tho sookhalavo ichu Yehova onalakeleleiye ocuwala naamwi arino muupuwelo woophaameya. Ntoko yootakiherya, vaavaa nnacharuwaahu echu nenraahu, Yehova onnathanla onikhurumuwela ni ocuwala yoohesa nipankaahu. (Sal. 25:7; 130:3, 4) Ti yaphaama ochariha yootakiherya awe. Vaavaa muchu onaniphuceiye nave acharuwa, Yehova onachuna wi ncuwale yeeyo owo oneerenleiye.—Mat. 6:14; Luka. 17:3, 4.

Vaavaa nnapharihelaahu ocoopare ahu wi nimucicimihe Yehova ninnooniherya wi ninnathamalela yamahala yeela (Moone eparakrafo 14) *

14. Nni nooniherye hai othamalela wahu wa yoovaha yootikhiniha ya ocoopare?

14 Moohikhwa minikwa, ocoopare yamahala yasisapo. Nnawerya wooniherya othamalela wahu moorweela wa opharihela wi nimucicimihe Yoowo onivanhe yamahala yeela. Akina annapharihela ocoopare mmukhalelo woonanara elakelelaka mukhataaya yeeyo eri yaphaama naari yoonanara. Nyenya woona wi nipatuxiwe ni Yehova, echu yaphaama yaahaala okhala ochariha malakiheryo awe ohiyana awihu. (Aro. 12:1, 2) Vaavaa nnacharihaahu malakiheryo a Yehova, ninnakhala mmureceleni. (Isa. 48:17, 18) Ninnaphwanya yoolakelela mookumini: omucicimiha Mpatuxa ni Tiithi ahu ni nimweerihaka wiirumiha ntakhara hiyo.—Masi. 27:11.

PIIPILIYA YOOVAHA YOOKHWELEYAXA

15. Ntakhara heeni nnanwerya oloca wi Piipiliya yamahala enooniherya osivela wa Muluku ntakhara achu?

15 Piipiliya yamahala enooniherya osivela Muluku oreiyeno ni hiyaano. Tiithi ahu a wirimu onnaapwacha anamwane awe ari veelaponi yeela ya vathi ophiyerya aapharihela alopwana wi erepe muupuwelo awe. Moorweela wa Piipiliya, Yehova onnaakhula makoho oochuneyaxa yaawo nryaahuno, ntoko: Nrwenle woowi? Tiivi eri yoolakelela ya okumi? Tiheeni enahaala weereya muhoolo? Yehova onachuna wi anamwane awe oothene esuwele maakhulo a makoho yaala. Vano, moovira wa iyaakha sincipale, owo aahaaceenyerya achu omutaphulela Piipiliya mu ilocelo sincipale. Mmahiku ahu, Piipiliya anteero naari mmakupa awe onnaphwanyeya mu ilocelo opwaha macikhwi mararu! Piipiliya liivuru onataphuleliwa ni okaiwa vancipale opwahana ni aliivuru akina. Moohipwacha mpuro naari elocelo achu analocaaya, ancipale a yaawo aakhalano ekari ya ohuserya michaka ya Piipiliya mu elocelo aya.—Moone ekaaxa “ Otaphuleliwa wa Piipiliya mu Ilocelo so Afrika.”

16. Mwawiiwanana ni Mateu 28:19, 20, nni nooniherye hai othamalela wahu ntakhara Piipiliya?

16 Hiyaano nnawerya wooniherya othamalela wahu ntakhara Piipiliya, moorweela wa omwaalakhanya mahiku oothene, wuupuwelela yeeyo onanihusiheiye ni wiilipiserya opharihela yeeyo nihusenryaahu. Opwaha yeeyo, ninnooniherya omuthamalela wahu Muluku moorweela wa opaka owetha wahu wi naaleele achu ancipale michaka sa Piipiliya ophiyerya nnaweryelaahuvo.—Sal. 1:1-3; Mat. 24:14; mwaalakhanye Mateu 28:19, 20.

17. Samahala taani ithokororyiwe mmwaha yoola, nave tiheeni nnahaalaahu othokororya mmwaha onacharela?

17 Ophiyerya vaava, nohoona samahala Yehova onivanheiye ntoko: nipuro nahu nookhalavo, elapo; ocoopare ahu, yoowo ori wootikhiniha; ni masu awe ooveereliwa, Piipiliya. Nyenya sookhalavo samahala ikina sa Yehova soohooneya. Samahala iha soohooneya nnahaala othokororya mmwaha onacharela.

NCIPO 12 Muluku Ahu Mutokweene, Yehova

^ par. 5 Mwaha ola onahaala wunnuwiha omuthamalela wahu Yehova ntakhara samahala raru onanivaheiye. Nave tho onahaala onikhaviherya ovaanela ni achu yaawo ahineemererya wi Muluku okhala.

^ par. 64 ERUKU VA EPAAXINA: Murokora mmoha ahuseryaka elocelo evyaani wi ahusihe Masu a Muluku wa anamarwa.