Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

Nkhani Yakupfunza 21

Kodi Imwepo Mumbatenda Mphaso Zomwe Yahova Ambatipasa?

Kodi Imwepo Mumbatenda Mphaso Zomwe Yahova Ambatipasa?

‘Imwe Yahova Mulungu wangu, mudakonza bzinthu bzizinji bzakudabwisa, mabasa yanu yabwino yambalatiza kuti mumbatikumbukira.’—PSALYMO 40:5.

NYIMBO 5 Mabasa Yakudabwisa ya Mulungu

BZOMWE TIN’PFUNZA *

1-2. Mwakubverana na Psalymo 40:5, kodi Yahova adatipasa mphaso ziponi, ndipo thangwe ranyi tin’funika kucezerana bza mphasozo?

YAHOVA ni Mulungu omwe ambapasa. Kumbukirani mphaso zabwino zomwe iye adatipasa: Dziko lakudeka lomwe timbakhala, ulupi bwathu bomwe budakonzedwa mwakudabwisa na Bibliya lomwe ni bukhu lakufunika kwene-kwene. Na mphaso zitatuzi, Yahova adatipasa mbuto yakukhala, mphanvu ya kukumbuka, mphanvu ya kulewalewa na mitawiro ya mibvunzo yakufunika kwene-kwene pa moyo wathu.—Werengani Psalymo 40:5. *

2 Mu nkhani ino, tin’cezerana pang’ono bza mphaso zimwezi. Tikambakumbukira mphaso zimwezi, tin’dzakulisa khalidwe lathu lakutenda, ndipo cikhumbo cathu cakufuna kukondwesa Yahova omwe ni Mulengi wathu wa lufoyi, cin’dzakhala camphanvu kwene-kwene. (Cibvumbulutso 4:11) Ndipo tin’dzakhalambo wakukonzeka kuti tithandize omwe ambakhulupira cipfunziso cakunama cakuti bzinthu bzidacita kusandulika.

DZIKO LA PANTSI NDAKUPAMBULIKA KWENE-KWENE

3. Thangwe ranyi dzikoli ndakusiyana na mapulaneta yanango?

3 Tikambanyang’anisa momwe Mulungu adakonzera dzikoli, timbawona kuti iye ngwanzeru kwene-kwene. (Waroma 1:20; Wahebereu 3:4) N’cadidi kuti pana mapulaneta yomwe yambazungulira dzuwa, tsono dziko la pantsi ndakusiyana kwene-kwene, thangwe ni dziko lokhali lomwe lina bzinthu bzomwe bzimbathandiza wanthu kuti akhale na moyo.

4. Thangwe ranyi dziko la pantsi ndabwino kwene-kwene kuposa mwadiya wakukonzedwa na wanthu?

4 Tingandendemezere dzikoli na mwadiya omwe ukufamba pa nyanza ikulu. Mwa ciratizo, tiyezezere kuti wanthu omwe apakira m’mwadiyamo an’funika kukonza okha mphuwe yakupuma, cakudya na madzi, koma akutaya lini lixo yomwe ingagumanike m’mwadiyamo. Kodi ni nthawe zingasi zomwe iwo angakhale na moyo? Kulewa cadidi, wanthuwo angafe. Koma pana kusiyana kwene-kwene pakati pa mwadiya omwe udadzala wanthu, na dziko lathuli. Na tenepo, mwakusiyana na mwadiyayo, dziko la pantsi limbathandiza wanthu pabodzi na bzirombo kukhala na moyo. Dzikoli limbapereka mphuwe, cakudya na madzi yomwe timbafunikira, ndipo bzimwebzi bzimbakwanira wanthu wentse. Napo kuti lixo ikalipo pa dziko la pantsi, koma dzikolo likadapitiriza kukhala lakudeka na lakukhalika. Kodi bzimwebzi bzikukwanisika tani? Yahova adalenga dziko la pantsi na mphanvu yakuti imbacinje lixo kukhala cinthu cabwino comwe cingaphatisidwe pomwe basa. Mbatiwoneni momwe tingadziwire nzeru za Yahova kucokera pa kafambidwe ka mphepo yabwino na madzi.

5. Kodi mphepo yabwino imbaphata tani basa ndipo bzimwebzi bzikubverana na mafala yaponi?

5 Mphepo yabwino (Oxigênio) imbacitisa wanthu na bzirombo kukhala na moyo. Masiyentista yawona kuti pa gole liri-lentse, cirengedwe centse ca moyo cimbapuma mphuwe izinji kwene-kwene. Pambuyo pa cirengedweci kukwewa mphepo, ico cimbacosa mphuwe yakucemeredwa gás carbônico. Napo bziri tenepo, cirengedwe cimbasaya lini mphepo yabwino yakupuma, ndipo m’mlenga-lenga mumbadzala lini na mphuwe. Thangwe ranyi? Thangwe ndakuti Yahova adalenga miti yakusiyana-siyana yomwe imbakwewambo gás carbônico ndipo imbacosa mphepo yabwino. Bzentse bzomwe mphepo yabwino imbacitabzi bzikubverana na mafala ya pa Mabasa 17:24, 25, yomwe yambati: ‘Mulungu ambapasa wanthu wentse moyo na mphepo.’

6. Kodi bzimbacitika tani kuti pa dziko la pantsi pakhale na madzi, ndipo bzikulatiza ciyani? (Onanimbo kwadru yakuti “ Kufamba kwa Madzi ni Mphaso ya Yahova.”)

6 Pa dziko la pantsi pana madzi thangwe rakuti dzuwa liri patali na madziyo. Bzingadakhala kuti dzuwalo liri pafupi na madzi, pa dzikoli pangadakhala palibe madzi ne camoyo ciri-centse. Ndipo bzingadakhala kuti dzikoli liri patali kwene-kwene na dzuwa, madzi yangadaphatana, ndipo lingadakhala cibola cikulu cakuuma (gelo). Tsono pakuti Yahova adaikha dziko la pantsi pa mbuto yakuthemera, madzi yambafamba ndipo yambathandiza camoyo ciri-centse. Kodi bzimbacitika tani? Kutentha kwa dzuwa kumbacitisa madzi ya m’nyanza, m’mikulo na m’mathawale kukwira m’mlenga-lenga yacikakonza mitambo. Masiyentista yambalewa kuti pa gole liri-lentse, madzi yomwe yambakwira m’mlenga-lenga thangwe ra kutentha kwa dzuwa, m’mazinji kwene-kwene kuposa madzi yomwe yambagumanika m’mathawale (lagos) yomwe yali pa dziko la pantsi. Ndipo madzi yomwe yambakwira m’mlenga-lengamo yambakakhala kumweko ntsiku khumi, pambuyo pace yambagwa mwa kucita kubvumba ayai mwakucita pfulere. Madziyo yakagwa yambabwerera pomwe m’nyanza, m’mikulo na m’mathawale ndipo yakamala yambakwira pomwe m’lenga-lenga. Yahova adakhazikisa njira imweyi ya kafambidwe ka madzi kuti dziko la pantsi likhale na madzi nthawe zentse, ndipo bzimwebzi bzikulatiza kuti Yahovayo ngwanzeru na wamphanvu kwene-kwene.—Djobi 36:27, 28; Mpalizi 1:7.

7. Mwakubverana na Psalymo 115:16, kodi tingatende tani Yahova thangwe ra dziko lakudekali?

7 Kodi tingatende tani Yahova thangwe ra dziko lakudekali na bzinthu bzentse bzabwino bzomwe m’dzikoli? (Werengani Psalymo 115:16. *) Njira ibodzi ndiyo kukumbukira bzinthu bzomwe iye adalenga. Tikacita bzimwebzi tin’dzalimbikisidwa kuti timbatende Yahova pa bzinthu bzentse bzomwe iye ambatipasa ntsiku na ntsiku. Timbalatizambo kuti timbatenda dzikoli mwa kucita ciri-centse kuti timbacenese mbuto yomwe timbakhala.

ULUPI BWATHU N’BWAKUDABWISA

8. Thangwe ranyi tingalewe kuti ulupi bwathu budakonzedwa mwakudabwisa?

8 Ulupi bwa munthu budakonzedwa mwakudabwisa. Mwa ciratizo, pomwe imwepo mukhali m’mimba mwa mai wanu, ulupi bwanu bukhakula mwakubverana na momwe budakonzedwera, ndipo pa mphindi iri-yentse maselula ya ulupibo yakhakonzedwa. Adziwi wa nkhani ya zaumoyo ambalewa kuti ulupi bwa munthu mkulu buna maselula yakupambulika yakukwana mabidyau 100 yomwe yambacemeredwa neurônios. Yentse pabodzi yambalemera kilu ibodzi na meya. Mbatiwoneni bzinthu bzinango bzakudabwisa bzomwe ulupi bwathu bumbacita.

9. Kodi n’ciyani comwe cimbakutsimikizirani kuti luso lakulewalewa ni mphaso ya Mulungu?

9 Luso lathu lakulewalewa ndakudabwisa kwene-kwene. Kumbukirani pang’ono bzomwe bzimbacitika tikambalewalewa. Pa fala liri-lentse lomwe mumbalewa, ulupi bwanu bumbafunika kubveranisa minonfu 100 ya lirime, ngololo, miromo, bzibwano na nkhombe. Tsono kuti mafala yabveke bwino minonfu yentseneyi in’funika kuphata basa nthawe ibodzi na ibodzi. Ndipo pakulewa bza luso lakulewalewa bzirewedwe, bukhu linango lomwe lidacosedwa mu 2019 idalatiza kuti tcece limbakwanisa kubva tsono limbalewalewa lini. Kafuku-fukuyu akuthandizira bzomwe anyakufufudza azinji ambakhulupira bzakuti wanthufe timbabadwa na luso lakuzindikira na kupfunza bzirewedwe. Kulewa mwakusaya kupenukira, luso lakulewalewa ni mphaso yomwe Mulungu adatipasa.—Kufuluka 4:11.

10. Kodi tingalatize tani kuti timbatenda mphaso ya kulewalewa yomwe Mulungu adatipasa?

10 Pana njira zakusiyana-siyana za momwe tingalatizire kutenda mphaso ya kulewalewa yomwe Mulungu adatipasa. Njira ibodzi ni kufotokozera wale omwe ambakhulupira kuti bzinthu bzidacita kusandulika, mwa kuwauza thangwe race ifepano timbakhulupira kuti Mulungu ndiye omwe adalenga bzinthu bzentse. (Psalymo 9:1; 1 Pedru 3:15) Wale omwe ambalimbikisa kuti bzinthu bzidacita kusandulika, ambafuna kuti ifepano timbakhulupire kuti dziko pabodzi na cinthu ciri-centse ca moyo comwe ciri m’dzikoli, bziribe kucita kulengedwa. Tsono mwakuphatisa basa Bibliya na nfundo zinango zomwe ziri mu nkhani ino, tingakwanise kukhotcerera Baba wathu wakudzulu na kufotokozera wale omwe akufunisisa kutetekera thangwe lomwe limbaticitisa kukhulupira kuti Yahova ni Mulengi wa kudzulu na dziko la pantsi.—Psalymo 102:25; Zaiya 40:25, 26.

11. Fotokozani cinthu cinango cakudabwisa ca ulupi bwathu.

11 Luso lathu lakukumbuka ndakudabwisa kwene-kwene. M’magole ya m’mbuyomu, munembi winango adalewa kuti ulupi bwathu buna mphanvu yakukumbuka bzinthu bzomwe bzingakwane m’mabukhu yakukwana mamidyau 20. Koma ntsiku zino bzikuwoneka kuti ifepano tingakumbukire bzinthu bzizinji kwene-kwene kuposa bzomwe munembiyo adanemba. Tenepo mphanvu yakukumbuka imbacitisa wanthu kukhala na luso lakupambulika. Kodi lusolo ndiponi?

12. Kodi mphanvu yathu yakupfunza bza makhalidwe imbatisiyanisa tani na bzirombo?

12 Pa cirengedwe centse ca pa dziko la pantsi, ni wanthu okha omwe ana mphanvu yakupfunza bza makhalidwe. Ifepano timbacita bzimwebzo mwa kukumbukira bzinthu bzomwe bzidaticitikira pa moyo wathu. Kucita bzimwebzi kumbatithandiza kukhala na makhalidwe yabwino, kucinja makumbukidwe yathu na momwe timbacitira bzinthu pa moyo wathu. (1 Wakolinto 6:9-11; Wakoloso 3:9, 10) Tsono tin’funika kupfunzisa mtima wathu kuti umbakwanise kusiyanisa cabwino na cakuipa. (Wahebereu 5:14) Ndipo tingapfunze momwe tingalatizire lufoyi na ntsisi, na momwe tingatewezerere cirungamo ca Yahova.

13. Mwakubverana na Psalymo 77:11, 12, kodi tingaphatise tani basa mphanvu yathu yakukumbuka?

13 Ifepano tingalatize kuti timbatenda mphaso yakukumbuka yomwe Yahova adatipasa mwa kumbakumbukira nthawe zentse zomwe Yahovayo adatithandiza na kutitsangalaza. Kukumbukira bzimwebzi kun’dzatipasa citsimikizo cakuti kutsogoloku iye an’dzatithandiza pomwe. (Werengani Psalymo 77:11, 12; * 78:4, 7) Tin’funikambo kumbakumbukira bzinthu bzabwino bzomwe winango ambaticitira na kuwatenda. Anyakufufudza azindikira kuti wanthu omwe ambatenda ambakhala wakukondwa kwene-kwene. Tsono pana bzinthu bzinango bzomwe Yahova ambasankhula kuleka kubzikumbukira, napo kuti mphanvu yace yakukumbuka njakulungamiratu. Mwa ciratizo, tikakungula pikado yomwe tidacita, Yahova ambasankhula kutilekerera na kuyebwa pikadoyo. (Psalymo 25:7; 130:3, 4) Ndipo iye akufuna kuti timbacitembo bzibodzi-bodzibzi mwanzathu akatikumbira kuti timulekerere bzomwe watiphonyera.—Mateu 6:14; Luka 17:3, 4.

Tikambaphatisa bwino basa ulupi bwathu kuti tilemekeze Yahova, timbalatiza kuti timbatenda mphaso imweyi (Onani ndime 14) *

14. Kodi tingalatize tani kuti timbatenda mphaso ya ulupi yomwe Yahova adatipasa?

14 Kulewa mwakusaya kupenukira, ulupi ni mphaso yabwino kwene-kwene. Ifepano tingalatize kuti timbatenda mphasoyi mwa kuiphatisa basa kuti tilemekeze ule omwe adatipasa. Winango ambaphatisa basa mphaso imweyi kuti ambabzisankhulire okha bzabwino na bzakuipa. Koma pakuti Yahova ndiye omwe adatilenga, malamulo yace njabwino kwene-kwene kuposa malamulo yomwe tingabzikonzere tekha. (Waroma 12:1, 2) Tikambabvera malamulo yaceyo timbakhala pa mtendere. (Zaiya 48:17, 18) Ndipo tikana moyopa tikambapfunza bzomwe Yahova ambafuna kuti ticite na kumulemekeza ninga Mulengi na Baba wathu, iye ambakomedwa kwene-kwene.—Mimwani 27:11.

BIBLIYA NI MPHASO YAKUFUNIKA KWENE-KWENE

 15. Thangwe ranyi tingalewe kuti Bibliya ni mphaso yomwe imbalatiza lufoyi lomwe Mulungu analo kuna ifepano?

15 Bibliya ni mphaso yomwe imbalatiza lufoyi lomwe Mulungu analo kuna ifepano. Baba wathu wakudzulu ambatifuna kwene-kwene ndipopa adafulizira wanthu kuti anembe Bibliya. Mwakuphatisa basa Bibliya, Yahova ambatawira mibvunzo yakufunika kwene-kwene yomwe timbakhala nayo, ninga yakuti: Kodi wanthufe tidacokera kuponi? Thangwe ranyi tina moyo? Kodi n’ciyani cin’dzacitika kutsogoloku? Yahova akufuna kuti wana wace wentse adziwe mitawiro ya mibvunzoyi. Tenepo, kuyambira kale-kale iye akulimbikisa wanthu kuti asandulizire Bibliya m’bzirewedwe bzakusiyana-siyana. Ntsiku zino, Bibliya lentse ayai bzipande bzace bzikugumanika m’bzirewedwe bzakupitirira 3.000. Ndipo Bibliyalo ni bukhu lomwe likusanduliziridwa na kugawiridwa kwene-kwene pa dziko lentse la pantsi. Bziribe basa kuti wanthuwo ambakhala kuponi ndipo ambalewalewa cirewedwe ciponi, azinji wa iwo angapfunze mafala ya m’Bibliya na cirewedwe cawo.—Onani kwadru yakuti: “ Kusandulizira Bibliya m’Bzirewedwe bza ku África.”

16. Mwakubverana na Mateu 28:19, 20, kodi tingalatize kuti timbatenda Bibliya?

16 Ifepano tingalatize kuti timbatenda Bibliya mwa kumbaliwerenga ntsiku zentse, kukumbukira bzomwe limbapfunzisa na kubziphatisa basa. Kuthimizira bzimwebzi, tingalatizembo kuti timbatenda Mulungu mwa kucita ciri-centse comwe tingakwanise kuti tiuze wanthu azinji mafala ya Mulungu.—Psalymo 1:1-3; Mateu 24:14; werengani Mateu 28:19, 20. *

17. Kodi mu nkhani ino tapfunza mphaso ziponi, ndipo mu nkhani yakutewera tin’dzapfunza ziponi?

17 Mu nkhani ino, tapfunza bza mphaso zomwe Mulungu adatipasa, zomwe ni: Dziko lomwe timbakhala, ulupi bomwe budakonzedwa mwakudabwisa, Fala lace, Bibliya. Tsono pana mphaso zinango zomwe Yahova ambatipasa zomwe tingaziwone lini na maso. Mphaso zimwezo tin’dzazipfunza mu nkhani yakutewera.

NYIMBO 12 Yahova, Mulungu Mkulu

^ ndi. 5 Nkhani ino in’tilimbikisa kuti timbatende kwene-kwene Yahova thangwe ra mphaso zitatu zomwe iye ambatipasa. Ndipo in’tithandizambo kuwona momwe tingathandizire wale omwe ambapenukira kuti Mulungu alipo.

^ ndi. 1 Psalymo 40:5 Imwe Yahova Mulungu wangu, mudakonza bzinthu bzizinji bzakudabwisa, mabasa yanu yabwino yambalatiza kuti mumbatikumbukira. Palibe omwe angandendemere namwe. Ningadafuna kubzifotokoza, Ningadakwanisa lini!

^ ndi. 7 Psalymo 115:16 Kulewa bza kudzulu, kudzulu n’kwa Yahova, Tsono dziko la pantsi iye adalipereka kwa wana wa wanthu.

^ ndi. 13 Psalymo 77:11 Inepano nin’dzakumbukira mabasa ya Yahova; inepano nin’dzakumbukira mabasa yanu yabwino yomwe mudacita kale-kale. 12 Nin’dzakumbukira pa mabasa yanu yentse ndipo nin’dzakumbukirambo bzicito bzanu.

^ ndi. 16 Mateu 28:19 “Tenepo, ndokoni mukapfunzise wanthu wa mitundu yentse, muciwabatiza m’dzina la Baba, la Mwana, na la mzimu wakucena, 20 na kuwapfunzisa kusunga bzinthu bzentse bzomwe ndidakuuzani. Ndipo dziwani kuti ine ndiri pabodzi na imwe ntsiku zentse mpaka ku phampha kwa dzikoli.”

^ ndi. 68 BZOMWE BZIKUCITIKA PA CITHUNZI-THUNZI: Mpfumakazi ikupfunza cirewedwe cipsa kuti ikwanise kupfunzisa mafala ya Mulungu wanthu omwe abwera m’dziko lace.