Ndeye fundo didi milonga

Ndeye gu mito ya milonga

LONGO DIA 21

Wana Hana Yehowa Mersi Mukunda nu Ima Gatuhanele Ba?

Wana Hana Yehowa Mersi Mukunda nu Ima Gatuhanele Ba?

Aye watshitshile ndaga jiavula, Oo Yehowa Nzambi wetu, midimo yaye nu matangi aye mukunda nu esue idi ya gushimana.”—NGI. 40:5, NWT.

LUNGIMBO 5 “Tes œuvres sont prodigieuses.”

NDAGA JIDI MU LONGO EDI *

1-2. Ha gutadila Ngimbo 40:5, ima itshi Yehowa gatuhanele, nu mukunda natshi tuza guyizuelela mu longo edi?

YEHOWA wakhala Nzambi wahana. Tangiza gale ima yatuhanele Yehowa: Mavu etu awaha, wongo nu Mbimbi yenji Biblia. Tuana khala nu fundo dia gujinga, tuana guta maga nu athu ako, nu tuana guheta mvutu jia mihu ya ndando ya lujingu mu njila ya ima eyi thathu tuatanga yatuhuile Yehowa.—Tanga Ngimbo 40:5, NWT.

2 Mu longo edi, tuza muzuelela ndaga eji thathu jiatuhuile Yehowa. Gula tudi mutangigiza gu ndaga jiene, mbatuhana mersi nu mbatukudisa nzala ya gusuanguluisa Yehowa mufugi wetu wa guzumba. (Yat. 4:11) Mbatukhala nji hehi ha gukuatesa athu anyi ana gutshigina longo dia mambo dia évolution.

PLANÈTE YETU

3. Mukunda natshi mavu akhala a gudisha nu planète jiko?

3 Ndunge jia Nzambi jiana monega mu luholo luafugile muene mavu. (Lomo 1:20; Heb. 3:4) Mavu etu ana balumuga gu kumbi hamoshi nu planète jiko, uvi akhala a gudisha nu planète jiene handaga ana gutagenesa ndaga jiagasue jia ndando ha gubamba lujingu lua athu.

4. Mukunda natshi tuajiya guzuela egi mavu akhala abonga gubalega masuwa?

4 Tuajiya gufuanesa mavu nu masuwa adi mu muta wakoma. Uvi gudishsa guakoma guakhala guene mukatshi dia masuwa nu mavu. Ha gufezegesa, matangua guvula gutshi athu adi mu masuwa ene ajiya gujinga, gula idi mutoga egi athu ene alonde oxygène wawo, ima yawo ya gudia, meya, nu gula abishidilego mvindu hanze ya masuwa? Athu ene ajiya gufua muphushi. Uvi, mavu akhala nu ba milio a athu nu shitu jiavula. Mavu ana zola oxygène, nu ima ya gudia, nu meya; ima eyi yagasue yakhala yavula mukunda nu athu agasue nu shitu. Ngatshima mvindu jiagasue jiana gubishidiwa ha mavu, uvi ene ana khala fundo diawaha dia gujinga. Mukunda natshi? Yehowa walondele mavu mu luholo lua tagana, ana sombegesa ima yabola, nu ayibuishi ima yabonga yajiya gukalegewa luko. Tuza muzuelela luholo tuajiya gumona ndunge jia Yehowa mu luholo muhehe nu meya ana gusombegesa.

5. Oxygène wana guhua ndo mukunda natshi, nu yana gumonesa itshi?

5 Oxygène udi muhehe wana kuatesa athu nu shitu ha guhuima nu ha gulandula gujinga. Ba recherche adi mumonesa egi athu nu shitu ana huima ba miliare avula a tonne jia oxygène mu givo gimoshi. Tangua ana huima, athu nu shitu ana zola muhehe wabola wana gutamegewa egi dioxyde de carbone. Uvi, oxygène wana guhua ndo ha mavu, nu muhehe wana zala ndo nu dioxyde de carbone. Mukunda natshi? Handaga Yehowa wafugile mitshi yavula yakoma nu yazonda, mitshi yene yana gunana dioxyde de carbone, nu yana gutuhana oxygène. Gudisombegesa gua oxygène nu dioxyde de carbone guana tshiginyisa diago mbimbi jidi mu Makalegelo 17:24, 25: ‘Nzambi . . . wana hana athu agasue monyo nu muhehe.’

6. Mukunda natshi meya anago guvua ha mavu, nu yana gumonesa itshi? (Tala galuanda “ Meya adi Kado Gatuhanele Yehowa.”)

6 Meya akhala ha mavu handaga mavu akhala ha fundo diawaha; akhalago gualeha nu kumbi, nu akhalago hehi nu kumbi. Gula nga mavu akhala hehi nu kumbi, nga meya agasue amiginyile gale, ngenyi tuajiyilego gujinga ha mavu. Gula nga mavu akhala gualeha nu kumbi, nga meya agasue abuile gale gifua seso diakoma dia mayi’a nzanza. Meya anago guhua ha mavu, handaga Yehowa wahagele mavu ha fundo diatagana. Tangua muanya wa kumbi wana kuata ba océan nu mita yagasue ya ha mavu, meya a mita yene ana kanduga gosa mu matuta. Mu givo gimoshi, muanya wa kumbi wana kanduisa ba milio nu ba milio a ba litre a meya gosa mu matuta. Meya ene ana sala gosa mu muhehe (atmosphère) masugu kumi gutuama egi anoge gifua mvula. Meya ene ana vutuga luko mu ba océan nu mu mita iko, gutuama egi akanduge luko gosa mu matuta. Yehowa walondele ndaga luholo elu hagula meya amiginago ha mavu, ndaga eyi yana monesa gutema nu ngolo jienji.—Yobo 36:27, 28; Mulo. 1:7.

7. Mu maluholo atshi tuajiya gumonesa egi tuana suanguluga nu kado gadi muzuelewa mu Ngimbo 115:16?

7 Luholo lutshi tuajiya gukudisa khadilo dietu dia guhana mersi mukunda nu planète yetu nu ima iko yana khala hene? (Tanga Ngimbo 115:16.) Tudi naye gutangigiza gu ima yafugile Yehowa. Gutshita ngenyi mbagututuma ha guhana Yehowa mersi masugu agasue mukunda nu ima yabonga yatuhanele muene. Tudi naye nji gumonesa egi tuana gusuanguluga nu mavu tangua tudi mumba wetua, nga gukatula mvindu ha fundo tudi mujinga.

WONGO WETU

8. Mukunda natshi tuajiya guzuela egi wongo wetu wakalegewe mu luholo lua gushimana?

8 Wongo wa muthu wakalegewe diago mu luholo lua gushimana. Tangua tuana khala mu vumo, wongo wetu wana kula mage-mage, ba cellule a wongo avula ahe-ahe ana gudilonda munuta wagasue! Enya ndunge ana tangiza egi, wongo wa mambuta wakhala nu ba cellule 100 miliare ana tamegewa egi neurone. Ba cellule ene agasue, ana gutamegewa egi wongo, nu ana khala nu ginemo gia 1,5 kg. Tutadile gale ndaga jiazonda jia gushimana jia wongo wetu.

9. Itshi idi gugutshiginyisa egi guzuela guakhala kado gatuhanele Nzambi?

9 Guzuela guakhala ndaga ya gushimana. Tangiza ndaga yana gukalegewa tangua tuana guzuela. Ha guzuela mbimbi phamba imoshi, wongo waye wana gutuameza misunyi 100 ya ludimi, ya muminyo, ya ivungu, ya mbanga nu ya githulo-thulo. Misunyi yene yagasue idi naye gukalagala hamoshi hagula athu akotelese mbimbi jiaye. Gu ndaga yatadila guzuela, ba recherche akalegewe mu 2019 amonesele egi ana a gitebe ajiya gutomba nu guwunguluga mbimbi adi mulonguga. Ndaga eyi idi mutshiginyisa ndaga enya ndunge ako ana zuela egi, tuana vualewa nu ngolo jia gujiya nu gulonguga mazuelelo. Yadiago, guzuela guakhala kado gatuhanele Yehowa.—Guz. 4:11.

10. Luholo lutshi tuajiya gumonesa egi tuana gusuanguluga nu kado ga guzuela gatuhuile Nzambi?

10 Ha gumonesa egi tuana gusuanguluga nu kado ga guzuela gatuhuile Nzambi, tudi naye gulongesa athu anyi ana guzuela egi Nzambi gakhalago guene, hagula ajiye egi Nzambi muene wafugile ima yagasue. (Ngi. 9:1; 1 Phet. 3:15) Athu anyi ana gutshigina longo dia évolution ana gutangiza egi mavu nu ima yagasue idi hene yadizogelele. Gukalegela Biblia nu ndaga jiko tuazuelela mu longo edi, guajiya gutukuatesa ha gulongesa ndaga jiatadila Tata wetu wa mu dilu, nu gulongesa athu anyi adi mutshigina gujiya mukunda natshi tuana tshigina egi, Yehowa muene wafugile dilu nu mavu.—Ngi. 102:25; Yesh. 40:25, 26.

11. Itshi iko idi mumonesa egi wongo wetu wakalegewe mu luholo lua gushimana?

11 Luholo luetu lua guwunguluga luakhala ndaga ya gushimana. Mu tangua dikulu, muenya ndunge mumoshi wazuelele egi, wongo wa muthu wajiya guwunguluga ndaga jidi jia gufunda mu mikanda 20 milio. Uvi mangino, enya ndunge ana zuela egi, wongo wajiya guwunguluga ndaga jiavula gubalega mikanda 20 milio. Ndaga itshi iko ya ndando Yehowa gahanele athu?

12. Luholo lutshi tuakhala ya gudisha nu shitu mu ndaga yatadila gukhala nu ndunge jia gutangiza nu guzula malongo?

12 Mukatshi dia ima yagasue yafugiwe ha mavu, phamba athu ana gukhala nu ndunge jia gutangiza nu guzula malongo a ndaga jiabalegele gale. Ngenyi, tuana landula mikhuala yatagana, nu tuana sombegesa luholo luetu lua gutangigiza nu lua gujinga. (1 Kol. 6:9-11; Kol. 3:9, 10) Hene, tuajiya gulongesa mutshima wetu (consciece) ha gujiya gudisha gudi mukatshi dia ndaga jiabonga nu jiabola. (Heb. 5:14) Tuajiya gujiya luholo lua gumonesa guzumba, gudihaga ha fundo dia athu ako, nu gumonesa khenda. Tuajiya nji gumonesa khadilo dia nduedi gifua Yehowa.

13. Ha gutadila Ngimbo 77:11, 12, luholo lutshi tuajiya gukalegela kado getu gaguwunguluga?

13 Ha gumonesa egi tuana suanguluga nu kado ga guwunguluga, tudi naye guwunguluga matangua agasue atukuatesele Yehowa nu luholo gatuhanele ngolo mu masugu abalega. Gutshita ngenyi, mbagutukuatesa ha guhaga mutshima egi Yehowa mbawutukuatesa nji mu masugu adi muza. (Tanga Ngimbo 77:11, 12; 78:4, 7) Luholo luko ludi, guwunguluga ndaga jiabonga jinyi athu ako atukalegele nu guahana mersi. Enya ndunge ana zuela egi athu anyi ana hana mersi ana khala nu gusuanguluga guavula. Tuajiya gulandula Yehowa mu ndaga ya tadila gubuita mutshima gu ndaga jiko. Yehowa gajiyilego gubuita mutshima nga wa gima gimoshi, uvi gula muthu wa tshita gubola nu wabalumuna mutshima, muene wana gumutotesela nu wana buita mutshima gu gubola guene. (Ngi. 25:7; 130:3, 4) Muene wana tshigina egi esue nji tukalegele athu ako ndaga ngenyi gula atukalegela gubola nu atoga egi tuatotesele.—Mat. 6:14; Luka 17:3, 4.

Tuana guhana mersi mukunda nu wongo watuhuile Yehowa tangua tuana guwukalegela ha gumutumbuisa (Tala paragrafe 14) *

14. Luholo lutshi tuajiya gumonesa egi tuana hana mersi mukunda nu wongo watuhanele Nzambi?

14 Tuajiya guhana mersi mukunda nu wongo tangua tudi guwukalegela ha gutumbuisa Yehowa handaga muene watuhanele nawo. Athu ako ana kalegela wongo wawo ha gutagenesa nzala jiawo, nu gudihagela ene hakhawo mikhuala yatadila ndaga jiabonga nu jiabola. Uvi, idi diago yatagana ha guzula mikhuala ya Yehowa nu ndando gubalega mikhuala tuajiya gudihagela, handaga muene watufugile. (Lomo 12:1, 2) Gula tualandula mikhuala ya Yehowa, lujingu luetu mbalukhala mu guhuima. (Yesh. 48:17, 18) Tuana longuga ndaga jiana tshigina Yehowa egi tukalagale tangua tudi nu monyo, ha gumutumbuisa nu gumusuanguluisa.—Ish. 27:11.

BIBLIA IDI KADO GABALEGA NDANDO

15. Luholo lutshi Biblia yakhala kado gana gumonesa egi Nzambi wana guzumba athu?

15 Biblia idi kado ga guzumba gatuhanele Nzambi. Sh’etu wa mu dilu watumile athu mu njila ya nyuma yenji ha gusonega Biblia handaga wana gutuzumba muavula. Yehowa wana hana mvutu gu mihu ya ndando tuajiya gudihula mu lujingu mu njila ya Biblia gifua: Tuajile gui? Mukunda natshi tuana gujinga? Ndaga jitshi tudi munengena mu masugu adi muza? Yehowa wana tshigina egi an’enji agasue ahete mvutu jia muhu eyi, hene gatumine athu ha gubalumuna Biblia mu mazuelelo avula. Mangino Biblia ya balumuiwa gale ya mudidi nga gitshinyi mu mazuelelo gubalega 3 000. Biblia idi mukanda umoshi wabalumuiwe gale mu mazuelelo avula nu wakhaphewe gale gubalega mikanda yagasue. Fundo diagasue athu ana gujinga, nu mbimbi yagasue ana guzuela, adi nu luendu lua gutanga Biblia mu mbimbi yawo.—Tala galuanda “ Gubalumuna Biblia mu Mazuelelo a mu Afrique.”

16. Ha gutadila Matayo 28:19, 20, luholo lutshi tuajiya gumonesa egi tuana suanguluga nu Biblia?

16 Ha gumonesa egi tuana suanguluga nu Biblia, tudi naye guyitanga lusugu nu lusugu, nu gutangigiza gu ndaga yana gutulongesa, nu gutshita ngolo ha gukalegela ndaga idi gutulongesa. Luko, tuana monesa egi tuana guhana Yehowa mersi, tangua tuana tshita ngolo ha gulongesa lukuma luabonga gudi athu avula.—Ngi. 1:1-3; Mat. 24:14; tanga Matayo 28:19, 20.

17. Ima itshi yatuhuile Nzambi yinyi tuamonyi mu longo edi? Itshi mbatuzuelela mu longo dialandula?

17 Mu longo edi, tuamonyi ima yavula yatuhuile Nzambi gifua: Mavu, wongo nu Biblia. Uvi gudi nu ima iko ya ndando yatuhuile Yehowa inyi tuanago gumona. Mbatuzuelela ima yene mu longo dialandula.

LUNGIMBO 12 Jéhovah, Dieu magnifique

^ par. 5 Longo edi diza mukolesa khadilo dietu dia guhana Yehowa mersi mukunda nu ima ya ndando thathu yatuhuile muene. Diza luko gutukuatesa ha guta maga nu athu anyi ana guzuela egi Nzambi gakhalago guene.

^ par. 64 UKOTELESHI WA GIFUANESA: Phangi mumoshi wa mukhetu udi mulonguga mbimbi ihe-ihe ha gulongesa athu ako giamatshidia gidi mu Mbimbi ya Nzambi.