1. Yeˬsuˇ mˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ ehˇ˗eu nga?

 Aˇ poeˬ baw˗eu laꞈ sawˬ yawˬ jeˬ na luꞈ mawˇ nya˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Maˇ diˇ naˇ, aˇ poeˬ kʼaˇ baw˗eu laꞈ sawˬ hmˬ naˇ maˬ mawˇ nya˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬsuˇ gawˬ jawˬ kʼoeˇ taˆ dawˬ mehˬ mehˬ ngeh, mˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ heu naˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ naˆ maˬ tseˇ aˇ poeˬ baw meh lehˇ ehˇ˗awˇ, “naw maꞈ neh pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ kʼaˇ poˆ uiˬ taˬ˗euˬ tsahˇ˗ahˇ, naw maꞈ˗euˬ nui ma jaˆ tehꞈ˗a” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 6:19-21) Aˬ dui yawˬ ha mehˬ shi aˇ poeˬ baw˗eu jeˬ˗ahˇ za ni leh jeh˗eu meh. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi tsawˇ myahˇ muiˬ ni leh jeh˗eu heu neh, ‘mˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ’ poˆ uiˬ taˬ nya˗eu meh. Yeˬsuˇ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ teu naˇ maˬ cawˆ˗iˇ nya˗eu uˬ taꞈ, smˇ kʼoeˬ kʼawꞈ maˬ kʼoeˬ laˇ nya˗a lehˇ ehˇ˗eu meh.

2. (a) 2 Gawˇliˬtu 4:17, 18-ahˇ haw ngeh, Pawˇluˆ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ˗ahˇ noeˬ tsoˆ taˬ lehˇ ehˇ˗eu nga? (b) Heu kawˆ˗ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

² Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ aˬ dui˗ahˇ “myaˆ nuiˆ maˬ haw mawˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ noeˬ tsoˆ taˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 4:17, 18-ahˇ gui.) Maˬ mawˇ nya˗eu aˇ poeˬ baw˗eu jeˬ heu naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ miˇ shuiꞈ˗ahˇ aˬ dui za˗eu yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ, nymˬ˗mˇ neh aˬ dui za nya˗eu maˬ mawˇ nya˗eu laꞈ sawˬ 4 jeˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Teu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ, guiˬ lahˬ shaˇ˗eu jeˬ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ caw ba˗eu jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ uˬ taꞈ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ caw ba˗eu jeˬ heu deuˬ pyeuꞈ meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui maˬ mawˇ nya˗eu laꞈ sawˬ teu deuˬ˗ahˇ aˇ poeˬ aˬ joˆ˗ehˇ taˬ baw nya˗eu nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma.

3. Maˬ mawˇ nya˗eu laꞈ sawˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh aˇ poeˬ kʼaˇ baw˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Tsawˇ haˬ zaˬ laꞈ sawˬ heu˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh za nya˗eu nga?

³ Maˬ mawˇ nya˗eu laꞈ sawˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh aˇ poeˬ kʼaˇ baw˗eu jeˬ naˇ,  Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ heu meh. (Ja ceuˬ 25:14) Ehˇ kʼawꞈ muiˬ˗eu shawˇ˗eu Miˬyehˇ maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ leˇ nya nmˇ? Miˬyehˇ aˬ dui nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ nya˗eu heu naˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ “miˇ tsaˬ zaˬ˗euˬ iˬ baˇ˗ahˇ pi dzeh le˗euˬ” miˇ neh meh. (Yoˇhaˬ 1:29) Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, ziˇ jiˇ ngeh keuˆ ni saˇ jaˇ ziꞈ meh lehˇ, Yeˬhawˇbaˬ jeˬ hu neh siˬ nya taˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ maˬ shiˇ le mi naˆ˗ehˇ dehꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ cawˬ cawˬ nya˗euˬ meh.—Loˇmaˆ 3:25.

4. Yeˬsuˇ maˬ dehꞈ le mi naˆ˗ehˇ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗euˬ aˬ suˇ suˇ gʼaˬ nga?

⁴ Yeˬsuˇ maˬ dehꞈ le mi naˆ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗euˬ tiˬ gʼaˬ na˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬbyaˬhaˬ nui jah ziꞈ dui dui˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu meh. Aˬbyaˬhaˬ shiˇ˗euˬ 1,000 kʼoꞈ dzehˬ ni naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ “ngaˬ˗euˬ cawˬ” lehˇ kuˇ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 41:8) Heu gaˇ haw ngeh, shiˇ˗eu jeˬ kʼawꞈ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ laˆ gʼawˬ nya nga lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬbyaˬhaˬ Miˬyehˇ˗euˬ nui noeˬ laꞈ kʼoeˇ dehꞈ luꞈ˗a siˬ. (Luˇkaꞈ 20:37, 38) Miˬyehˇ˗euˬ cawˬ dzaˇ˗i tiˬ gʼaˬ naˇ, Yawˇbaˆ meh. Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ mˬ taˆ˗ahˇ mehˬ bawˬ mˇ laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ ‘aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu muiˬ˗eu jaˬ˗eu tsawˇ haˬ maˬ jawˇ˗a. Aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗awˇ, yaw lehˬ yaw ca jeˬ maˬ ya mˇ ni yahˇ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ dehꞈ luꞈ meh’ lehˇ ngehˬ keuˆ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 1:6-8) Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ tahˬ˗eu miˇ kʼahˬ˗ahˇ 80 kʼoꞈ byah ni jawˇ˗euˬ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga? Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ smˬ poˆ keuˆ ni “Miˬyehˇ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Daˬyeˬlaˇ 9:23; 10:11, 19) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ gaˬ˗eu shiˇ dzeuˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ mawꞈ dui dui meh lehˇ jah ziꞈ nya meh.—Yawˇbaˆ 14:15.

5. Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu cawˬ pyeuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

⁵ Nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu cawˬ pyeuꞈ˗eu maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ aˇ myaˆ ni jawˇ˗eu nga? Yaw myaˬ lam gʼaˬ jawˇ˗eu meh. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ siˬ nya˗eu nga? Teu naˇ, miˇ kʼahˬ doe ni zaˬ maˬ ehˇ, tsawˇ kʼaˆ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ cawˬ pyeuꞈ mawꞈ˗eu lehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ neh mˇ mawˇ˗eu deuˬ gʼawˬ mya ni jawˇ˗eu miˇ neh ma. Yeˬhawˇbaˬ “yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ jah coeˇ[gʼoeˇ, MS]˗eu meh” (Dawˬdaˬ 3:32) Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu cawˬ pyeuꞈ nya˗eu heu naˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ jah˗eu miˇ neh meh. Aˬ dui jiˇ ni Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ baˬ da neh Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ a nehˬ nya˗eu uˬ taꞈ iˇ cuꞈ jiˇ shawˇ nya˗eu meh. Aˬ dui aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ teu deuˬ˗ahˇ jahˇ gʼaˬ ngeh, boeˬ boeˬ luˆ luˆ laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ huiˬ˗eu Gʼaˬ nehˬ˗ehˇ “gʼoeˇ”˗eu cawˬ pyeuꞈ˗eu, a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ Ka li zaˬ aˇ lam aˇ lam gʼaˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ laˇ˗eu meh.

6. Aˬ dui Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ aˬ joˆ˗ehˇ taˬ baw nya˗eu nga?

⁶ Aˬ dui Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ aˬ joˆ˗ehˇ taˬ baw nya˗eu nga? Aˇ yaˇ kʼoꞈ dzehˬ ni Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗euˬ Aˬbyaˬhaˬ hawˇ˗eu Yawˇbaˆ loꞈ˗ehˇ duˇ ni, aˬ dui jiˇ Saˬdaˬ˗euˬ miˇ tsaˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ luꞈ˗eu aˇ naˆ ni myahˇ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ ya ziꞈ daˆ leꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui Daˬyeˬlaˇ loꞈ˗ehˇ yawˬ ha˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ ya taˬ baw˗eu meh. (Daˬyeˬlaˇ 6:7, 10, 16, 22) Yeˬhawˇbaˬ caw ba˗eu miˇ neh aˬ dui shaˬ zahˬ hawˇ˗eu lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ aˬ myah luꞈ cawˬ cawˬ leꞈ nya˗eu meh.—Piˇliˇpiˆ 4:13.

7. (a) Dawˬdaˬ 15:8-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga?

⁷ Maˬ mawˇ nya˗eu laꞈ sawˬ dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ, guiˬ lahˬ shaˇ˗eu jeˬ heu meh. Aˬ dui gʼoeˇ˗eu cawˬ˗ahˇ aˬ dui˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ ja nehˬ mawꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jiˇ teu gaˇ duˇ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ? Ngeuˇ meh. Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ neh aˬ dui nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ ehˇ nehˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ dui jiˇ ni guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu neh, aˬ dui˗euˬ nui noeˬ  hawˇ˗eu nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ ja nehˬ˗eu ma. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ mawꞈ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 15:8-ahˇ gui.) Gʼoeˇ˗eu cawˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, dawˬ kʼoꞈ jiˇ biꞈ˗eu meh. Tiˬ poˆ na, aˬ dui dawˬ kʼoꞈ kawˇ ma˗ehˇ za˗awˇ, tiˬ poˆ na naˇ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ guiˬ lahˬ ya shaˇ daˆ leꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui dawˬ kʼoꞈ teu˗ahˇ tsaˬ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ za˗awˇ, kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ˗ehˇ za meh lehˇ jah nya meh. Miˬyehˇ neh biꞈ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ aˬ dui neh noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ duˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ maˬ laˆ byoˆ nehˬ ni, aˬ dui˗ahˇ “kamˬ coeˇ”˗eu gʼaˬ hawˇ˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ biꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh.—1 Gawˇliˬtu 10:13.

8. Aˬ dui laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu guiˬ lahˬ shaˇ˗eu jeˬ˗ahˇ, aˇ poeˬ aˬ joˆ˗ehˇ taˬ baw nya˗eu nga?

⁸ Aˬ dui laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu guiˬ lahˬ shaˇ˗eu jeˬ˗ahˇ, aˇ poeˬ aˬ joˆ˗ehˇ taˬ baw nya˗eu nga? Aˬ dui taˬ baw nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, “maˬ tsehˆ leˇ ni guiˬ lahˬ shaˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu heu meh. (1 Teˇsaˬloˇni 5:17) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ lehˇ maˬ ka tiˇ ni, yawˬ ha naꞈ˗i jaˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ ‘aˬ myah luꞈ guiˬ lahˬ bi shaˇ’ mawꞈ˗eu meh. (Loˇmaˆ 12:12) Aˬ dui tiˬ nah laꞈ kʼoeˇ guiˬ lahˬ gʼawˬ mya poˆ shaˇ˗eu heu neh, laꞈ sawˬ heu˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu ma. Aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu ja ceuˬ˗eu gʼaˇ duˬ maˬ ya ngehˇ˗a.—Ja ceuˬ 145:2, 3.

9. Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga? Nawˇ tawˇ neh aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya?

⁹ Aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu myahˇ laˇ˗awˇ aˬ yawꞈ aˬ dui˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ gaˇ ngehˬ˗ehˇ ya mawˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ, aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dzehˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Miˬyehˇ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni 47 kʼoꞈ mˇ laꞈ˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ ehˇ˗eu “Ngaˇ uˬ shawˬ yaw naꞈ˗ehˇ tuˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ ya shaˇ˗eu laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Uˬ shawˬ paw˗euˬ nahˇ ma ceuˬ kʼoeˇ taˆ yaw shehꞈ bya˗awˇ yawˬ jeˬ na luꞈ haw muiˬ dui dui ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ ya shaˇ˗eu heu naˇ zaw˗ehˇ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ nya. Heu naˇ ngaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ neh biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu guiˬ lahˬ shaˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ huiˬ ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. Mˬ ciꞈ le ngeh ngaˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ siˬ nya˗eu nui ma shawˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ ya yuꞈ˗eu heu naˇ, ngaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a.”

10. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗ahˇ aˇ poeˬ ya taˬ baw˗eu nga?

¹⁰ Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ heu naˇ,  aˬ dui maˬ mawˇ nya˗eu dzaˇ˗i laꞈ sawˬ tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ za˗eu gʼaˇ duˬ, maˬ tsehˆ leˇ ni guiˬ lahˬ shaˇ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 11:9, 13) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ “huiˬ dui dui˗eu baoˬ” biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ zmˬ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 4:7; Gʼaˬkʼehˇ 1:8) Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ caw ba˗eu miˇ neh, aˬ dui shaˬ zahˬ hawˇ˗eu lawˬ haw laˇ˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu meh.

11. Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga?

¹¹ Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ aˬ dui˗ahˇ bym laˇ byehˆ laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗awˇ, aˬ dui neh za taˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ byah nya ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya˗eu heu naˇ, aˬ dui nya˗eu baˬ da neh maˬ ngeuˇ˗a, Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ caw ba˗eu miˇ neh meh lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma.

12. Ja ceuˬ 139:23, 24-ahˇ haw ngeh, aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ shaˇ nya˗eu nga?

¹² Aˬ dui muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ dui˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma laꞈ kʼoeˇ maˬ muiˬ˗eu nui kʼahˇ ahˇ ngaˇ laˬ lehˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu meh. (Ja ceuˬ 139:23, 24-ahˇ gui.) Aˬ dui heu loꞈ˗ehˇ shaˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ zmˬ˗awˇ, aˬ dui˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mawˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ dui maˬ muiˬ˗eu teu deuˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh, teu˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗eu gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ shaˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ maˬ bi biꞈ ni laˆ tsoeˬ˗eu aˬ geu jeˬ˗ahˇ maˬ kaˬ yahˇ mawꞈ ngaˇ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ bi siˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Eˇpeˇsu 4:30.

13. Aˬ dui muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗ahˇ aˇ poeˬ aˬ joˆ˗ehˇ taˬ baw dzehˬ laˇ nya˗eu nga?

¹³ Aˬ dui nymˬ˗mˇ iˬ nah muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ aˬ jeˬ jeˇ mˇ pyeuꞈ˗euˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dzehˬ laˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ mˬ taˆ maˬ gʼoꞈ daˆ leˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ ‘muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ naw maꞈ kʼoeˇ taˆ oe keuˆ ngeh, naw maꞈ baoˬ za˗awˇ, . . . mˬ dzeˇ miˇ dzeˇ keuˆ ni, naw maꞈ ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ saˇ kiˇ kamˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ tehꞈ˗a’ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 1:8) Heu naˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ caw ba˗eu miˇ neh, nymˬ˗mˇ Miˬyehˇ˗ahˇ  uˬ duˬ tahˬ˗eu tsawˇ haˬ 8,500,000 gʼaˬ ehˇ gʼaˬ ni jawˇ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ caw ba˗eu miˇ neh, gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ, nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ, nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu jeˬ, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ, yaw muiˬ jeˬ, jah˗eu jeˬ, nahˬ yu ni gʼeh˗eu jeˬ, yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗eu jeˬ, muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu deuˬ ahˇ˗eu mehˬ bawˬ gm˗eu mehˇ nmˇ laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ ya jawˇ˗eu ma. Seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu deuˬ naˇ, ‘muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ siˬ le˗eu aˇ siˬ deuˬ’ pyeuꞈ meh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:22, 23) Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ heu naˇ, aˇ naˆ ni muiˬ˗eu laꞈ sawˬ pyeuꞈ nga!

14. Aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ mˇ ngeh, maˬ mawˇ nya˗eu aˬ jeˬ caw ba luꞈ˗eu nga?

¹⁴ Aˬ dui maˬ mawˇ nya˗eu laꞈ sawˬ dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ, Yeˬsuˇ, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ heu deuˬ nehˬ˗ehˇ “gaˇ mˇ” cawˬ ya pyeuꞈ˗eu heu meh. (2 Gawˇliˬtu 6:1) Aˬ dui zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ mˇ ngeh, teu loꞈ˗ehˇ mˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Pawˇluˆ yawˬ ha˗ahˇ hawˇ˗eu gaˇ heu˗ahˇ mˇ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ “Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ luꞈ˗eu gaˇ mˇ cawˬ” lehˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. (1 Gawˇliˬtu 3:9) Aˬ dui Ka li zaˬ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh jiˇ Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ mˇ cawˬ pyeuꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu deuˬ˗ahˇ “ngaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗iˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗awˇ, “naw maꞈ nehˬ˗ehˇ aˬ myah luꞈ ngaˇ jawˇ ma” lehˇ ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (Maꞈtehˬ 28:19, 20) Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tawˇ neh, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ mˇ cawˬ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ˗eu nga? Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ sheuˬ gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ ‘tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ’ ya tsaꞈ gaˬ˗eu miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ miˇ˗a.—Pah mehˬ˗eu 14:6.

15. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

¹⁵ Mˬ taˆ paw neh caw ba˗eu jeˬ, aˬ dui˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ byah nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? Aˬ dui Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗euˬ siˬ yoeˬ sehˬ ngeh, siˬ yoeˬ tiˬ nuiˆ na yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ ha geuꞈ˗awˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗eu nui ma˗ahˇ ga iˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Maꞈtehˬ 13:18, 23) Siˬ yoeˬ teu˗ahˇ bi huiˬ laˇ˗awˇ aˇ siˬ bi siˬ le˗eu aˬ suˇ gʼaˬ nga? Yeˬsuˇ “Aˬda neh sheuˬ ha laˇ˗euˬ” maˬ ngeuˇ naˇ, tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ ngaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ maˬ pyeuꞈ laˇ nya˗a lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 6:44) Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ heu˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Pawˇluˆ Piˇliˇpiˆ meuˬ laꞈ nyiˇ paw zaˬ miˬ zaˬ tiˬ deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ ngeh, Lu diˇ lehˇ myahˇ˗euˬ zaˬ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ “Pawˇluˆ dawˬ mehˬ mehˬ gaˇ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ naˇ haˬ ni, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma laˇ gʼoˆ pah nehˬ˗euˬ meh” lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 16:13-15) Lu diˇ˗ahˇ duˇ ni, Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ yaw myaˬ lam gʼaˬ˗ahˇ sheuˬ laꞈ˗euˬ meh.

16. Aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ laꞈ kʼoeˇ mˇ pyeuꞈ ngeh, aˬ suˇ gʼaˬ nga ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ za geuˇ˗eu?

¹⁶ Aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ laꞈ kʼoeˇ gaˇ mˇ˗eu pyeuꞈ leˇ ngeh, aˬ suˇ gʼaˬ nga ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ za geuˇ˗eu? Pawˇluˆ Gawˇliˬtu aˇ muˇ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ gʼeh ngeh, “Ngaˇ˗aˬ, ka˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, Aˬpawˇluˆ˗aˬ, iˇ cuꞈ shehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˇ bawˬ mehˇ laˇ ni jahˇ˗eu gʼaˬ˗aˬ, Miˬyehˇ meh. Ka˗eu gʼaˬ hawˇ˗eu iˇ cuꞈ shehˬ˗eu gʼaˬ˗aˬ, ehˇ nyaꞈ nyeuˆ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, aˇ bawˬ mehˇ laˇ ni jahˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ ja ceuˬ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 3:6, 7) Pawˇluˆ loꞈ˗ehˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ Miˬyehˇ gaˇ laꞈ kʼoeˇ gaˇ mˇ pyeuꞈ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh.

17. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ, Yeˬsuˇ, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ heu deuˬ nehˬ˗ehˇ “gaˇ mˇ” cawˬ ya pyeuꞈ˗eu heu˗ahˇ, aˇ poeˬ aˬ joˆ˗ehˇ taˬ baw nya˗eu nga?

¹⁷ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ, Yeˬsuˇ, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ heu deuˬ nehˬ˗ehˇ “gaˇ mˇ” cawˬ ya pyeuꞈ˗eu heu˗ahˇ aˇ poeˬ aˬ joˆ˗ehˇ taˬ baw nya˗eu nga? Aˬ dui kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ tsaꞈ gaˬ˗eu heu neh taˬ baw nya˗eu meh. Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ gʼawˬ mya jeˬ lehˇ jahˇ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, “tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗euˬ mehˬ shi maˬ ehˇ, tiˬ nymˇ saˇ˗i tiˬ nymˇ laꞈ kʼoeˇ maˬ ehˇ” tsaꞈ gaˬ˗eu heu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 20:20, YS97) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, gʼawˬ mya gʼaˬ kʼaˇ yehꞈ laˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha maˬ siˬ nya˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ mawˇ ngeh, cawˬ loꞈ˗ehˇ dawˬ cawˬ puˬ˗awˇ ngehˬ cawˬ˗eu leh jeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ nui ma ahˇ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ mawˇ naˇ,  Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗euˬ gaˇ kawˆ teu gʼaˬ˗ahˇ nui ma ahˇ leˇ paˬ˗ehˇ ja nehˬ˗eu meh.

18-19. (a) Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ˗euˬ siˬ yoeˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ aˬ joˆ˗ehˇ sehˬ nya˗eu nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗euˬ nga lehˇ yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

¹⁸ Aˬ dui ‘Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ cawˬ’ pyeuꞈ naˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ˗euˬ siˬ yoeˬ sehˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ leh jeh ni, iˇ cuꞈ jiˇ ya sehˬ˗eu meh. Aˬ dui nui ma ahˇ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ mawˇ naˇ, Jaˇliꞈ dzaw dahˬ beh˗eu gʼaˇ duˬ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ gʼa kʼoꞈ˗iˇ˗eu ma. Aˬ dui maˬ iˇ nya naˇ jiˇ aˬ cawˬ neh bi caw ba˗eu ma. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ deuˬ˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma˗ahˇ laˆ paˇ nya ni caw ba nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ huiˬ laˇ mahˇ laˇ gaˇ ya mawˇ ngeh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.

¹⁹ Ehˇpa˗li kaˆ Laꞈ oˆ paw˗ahˇ nyiˇ paˬ shaˆ ma pyeuꞈ haw˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya leˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ shiˇ˗euˬ tsawˇ haˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ nga lehˇ ya siˬ ngeh, shaˬ dui dui˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 18:10-12) Ehˇ kʼawꞈ, aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ Miˬyehˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ bi laˆ paˇ˗euˬ miˇ neh, nyiˇ paˬ shaˆ ma maˬ paˇ geuꞈ ni naˬ˗euˬ meh. Teu naˇ yawˬ ha˗ahˇ mˇ cu˗eu gaˇ maˬ paˇ mˇ ni ya naˬ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ mehˇ nmˇ heu gʼaˬ 60 kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗awˇ ehˇ˗eu, “Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ ngaˬ˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ lehˇ caw ba nehˬ laꞈ˗awˇ, gaˇ yaw shuiꞈ jiˇ poˆ caw nehˬ laꞈ˗eu miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ miˇ˗a. Aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ ngaˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ nya. Nymˬ˗mˇ naˇ ngaˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, iˇ kahˇ maˬ doe maˬ doe˗ehˇ tsaꞈ gaˬ nya laˇ˗euˬ ma.”

20. Nawˇ aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ leˬ?

²⁰ Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui maˬ mawˇ nya˗eu laꞈ sawˬ 4 jeˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Teu laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ muiˬ˗eu hmˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼoeˇ˗eu cawˬ ya pyeuꞈ˗euˬ heu meh. Laꞈ sawˬ heu hmˬ naˇ, aˬ dui maˬ mawˇ nya˗eu laꞈ sawˬ yawˬ hmˬ yawˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za ni caw ba nehˬ˗eu meh. Teu naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu jeˬ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ caw ba˗eu jeˬ, Miˬyehˇ gaˇ mˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ, Yeˬsuˇ, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ heu deuˬ caw ba˗eu jeˬ heu deuˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui laꞈ sawˬ heu deuˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ, aˬ dui˗euˬ muiˬ dui dui˗eu cawˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ luꞈ˗uˇ.