Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 22

Chɔm Balika Melaa le Nyɛm Baa Kalaŋ Naŋ Chi le Woŋ

Chɔm Balika Melaa le Nyɛm Baa Kalaŋ Naŋ Chi le Woŋ

“Nyɛm naa ŋ cho chɔ le woŋ, muŋ naa ŋ cho lehɔl ni. Kani fondole, nyɛm naa ŋ cho muŋ chɔɔ woŋ, . . . le teleŋ biŋgi koni ŋ cho ni. Kɛ, nyɛm naa ŋ cho chɔ le woŋ, . . . le fɛɛŋ a fɛɛŋ ŋ cho ni.”—2 KƆLIŊ. 4:​18.

CHONDII 45 Nyɛ Ya I Keela Kɔllo Choo Wo

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. Yɛɛ Chiisu dimi yɛ a nyɛm baa kalaŋ cho choo choo woŋ okɔɔ?

O CHO nyɛm baa kalaŋ kpou le naŋ cha a lehɔl te. Nduyɛ pɛŋ, nyɛm baa kalaŋ naŋ chi le woŋ cho ŋ sɔvɛ miŋ hiau ŋ naŋ cha woŋ. Mɛɛ Chiisu wa waŋnda pɛɛkoo o pembei choo, mbo dimi maa nyɛm baa kalaŋ cho choo choo woŋ hiou wa ŋ sɔvɛ a muŋ chieeŋ naŋ. Okoŋ, mbo hiau lachi a dimioo aa: “Naa waŋndo kɛsi nyɛm ndɔŋ baa kalaŋ nda, loŋ koni kɔl ndɔɔ wa ni.” (Maa. 6:​19-21) Te o yɔŋ pɛ miŋ luɛi nyɔɔ pum hɔlteŋ, miŋ kindiŋ kpoke le ndu sɔlaa. Ŋ chuuŋgiaa ‘nyɛm baa kalaŋ choo choo’ te ŋ nɔ pɛ chaŋyɛi kɛndɛi a Mɛlɛka. Mi Chiisu dimi maa nyɛm baa kalaŋ waa naa tembu le nduyɛ viinɔ chiimbuu muŋ te.

2. (a) A mɛɛ Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 4:​17, 18 dimi yɛ, yɛɛ Pɔɔl dimullɛ naa le miŋ kɛsi kɔllo choo? (b) Yɛɛ naŋ cho yɛ pɛɛku o buŋgɛi hei niŋ?

2 Mi Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo dɛɛniaa naa maa naŋ kɛsi kɔllo o “nyɛm naa ŋ cho chɔ le woŋ” choo. (Nuawɔ Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 4:​17, 18.) Nyɔɔŋ muŋ ŋpum cho salala naŋ cho tueiyɔɔ yeela o chieeŋ sɛnɛi Mɛlɛkaa niŋndaŋ ni. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho pɛɛku a nyɛm baa kalaŋ naŋ chi le woŋ ŋ hiɔɔlu miŋ che mɛɛ naŋ cho tɔnɔɔ sɔlaa leniŋ suŋ suŋ yɛ. Nyɔɔŋ muŋ cho ni, chaŋyɛi naŋ nɔ a Mɛlɛka ve, di o ke naa le piɛileŋ o ndu lo wo, mala nyina diandaa Mɛlɛkaa cho naa wo a mala naŋ cho sɔlaa Chɛhowa, Chiisu a maalikɛiya o ba le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo wo. Ŋ cho vɛlɛ yaasiaa nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa le chɔmndo maa ŋ nɔ balika melaa le nyɔɔŋ muŋndo.

CHAŊYƐI NAŊ NƆ A CHƐHOWA VE

3. O nyɛm baa kalaŋ naŋ chi le woŋ tɛɛŋ kpou, o kuɛɛ hiou yɛ wa o sɔvɛ nduyɛ, vɛɛ naŋ looku yɛ ndu sɔla?

3 O nyɛm baa kalaŋ naŋ chi le woŋ tɛɛŋ kpou, chaŋyɛi naŋ nɔ a Chɛhowa Mɛlɛka ve hiou wa i sɔvɛ. (Sam 25:​14) Vɛɛ Mɛlɛka nɔla yɛ mbo bii waŋchieeya lahakiaa ichaŋya, mbo wa wɔ o diandaa walaŋ? O nɔla mbo tosa hei kanifuule, sala baŋaa Chiisu wo “tosa mi chieeŋndo sɔla malɔɔ le yɔŋ wɔɔŋndo.” (Chɔŋ 1:​29) Chɛhowa ndoo sina maa kɛɛsiaa o tosa le waŋchieeya baŋaa wo nɔ le peelɔŋndo. Lelaŋ, wanaa wa bɛɛ achal tuupa mi Chiisu sɔla piɔmndo wa, mi ndoo bii nda ichaŋya.—Luomaŋ. 3:​25.

4. Chɔmndɔ taamaseliiyo a wanaa tuei chaŋyɛi yeela a Mɛlɛka tuupa mi Chiisu sɔla piɔmndo wa apum.

4 Tofawɔ waŋnda apum a ndaa tuei chaŋyɛi yeela a Mɛlɛka tuupa mi Chiisu sɔla piɔmndo wo. Wana ndoo laalaŋ o Mɛlɛka niŋ tau wo Ebilaham wa ni. Mɛɛ wɔsilaŋ la hiou 1,000 a nyɛ lechoo o piɔm ndɔɔ kɔɔli, mi Chɛhowa veelu ndu aa ‘chaaŋ nuu.’ (Aisaya 41:​8) Hei chɔm kpendekele maa piɔmndo nɔla mbo tɛɛmbuu chaŋyɛi cho Chɛhowa tɛɛŋ nda chaaŋaa nduaa ve le. Chɛhowa cho wɔ suŋ suŋ loonɔŋndo a Ebilaham okɔɔ. (Luku 20:​37, 38) Wana cheleŋ tuei vɛlɛ chaŋyɛi yeela a Mɛlɛka wo cho Choobu ni. Mɛɛ maalikɛiya kpou o choo choo niŋ chuuŋgiaŋ naa pilɛ, mi Mɛlɛka suaa a tiindaŋ ndoo nɔ o Choobu niŋndo okɔɔ. Mbo dimi aa, “Choobu cho wana tonya, nduyɛ o cho sakpo ya Mɛlɛka o hɔl. O nɔ bɛɛleŋ le ya tau tau, nduyɛ o tosa yɔŋ wɔɔŋ o yɔŋ wɔɔŋ te.” (Choobu 1:​6-8) Mi Daaniɛɛ bɛɛ piɛi Chɛhowa o laalaŋndo choo le wɔsilaŋ 80 wanaa ndaa piɛi Chɛhowa le wa tɛɛŋ. Yɛɛ Chɛhowa ndoo dimi yɛ a ndu okɔɔ? Mɛɛ Daaniɛɛ yuuwa, bɛmbɔɔ leyaa maalikɛiya dimul ndu ni maa “Mɛlɛka kaala” ndu. (Daan. 9:​23; 10:​11, 19) Ŋ nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa bɛɛ yeema niŋ mbo huŋ miŋgi chaaŋaa nduaa vi wa yoomu.—Choobu 14:​15.

O nɛila kuɛɛ niŋ naŋ chɔm yɛ maa ŋ nɔ balika melaa le nyɛm baa kalaŋ naŋ chi le woŋ? (Tofa pɛl 5) *

5. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le miŋ tuei chaŋyɛi kpɛɛluŋnde yeela a Chɛhowa?

5 Vɛɛ kpɛ waŋchieeya lahakiaa cho hau chaŋyɛi kpɛɛluŋnde tueiyɔɔ yeela a Chɛhowa wa cho yɛ bolle pilɛ? O miiliɔŋndaŋ niŋ waŋnda cho hau ni. Chieeŋndo balɔɔ silɔ, wanaa bɔɔbɔɔ cho hau kindiŋndo puaa, waŋlaanduaa a chuaambuaa le yoomu ndaa biyɔɔ o nɛi Mɛlɛkaa choo. Hei chɔm kpendekele maa a yeema ma simnuŋ chaaŋaa Chɛhowaa kanifuule, “wanaa tosa sɔɔŋ kɛndɔŋ . . . nda, kaalaa o kaala nda ni.” (Pulɔ. 3:​32) Tiindaŋ waŋnda haa nɔ o sala baŋaa Chiisu wo niŋndo tosa ni ma nɔ chaŋyɛi a Mɛlɛka. Sala baŋaa hoo tosa ni mi Chɛhowa chɛl naa miŋ yɔŋguŋ o ndu lo nduyɛ miŋ sɔla yiŋɔɔ. Wanaa tosa sɔɔŋ muŋ nda cho hau chaŋyɛi kpɛɛluŋnde tueiyɔɔ yeela a Kpuluŋguma Bɛndoo le chieeŋndo hoo! Te naa bɛɛ tosa keŋ pɛ, ŋ cho chaŋyɛi hei tueiyɔɔ yeela naa ndaa.

6. Vɛɛ naŋ chɔm yɛ balika melaa le chaŋyɛi naŋ nɔ a Mɛlɛka ve?

6 Vɛɛ naŋ chɔm yɛ maa ŋ che chaŋyɛi naŋ nɔ a Mɛlɛka ve nyɛ sɔvɛ? Mi Ebilaham nda Choobu piɛi Mɛlɛka o laalaŋndo choo le suɛi wɔsila kɛmɛ a nyɛ lechoo. Naa bɛɛ nɔ miŋ lo o laalaŋ naa choo maa nda o yɔŋ bɛɛ aa ŋ piɛi niŋ Chɛhowa o chieeŋ dɛnɛ wɔɔŋndo hoo niŋ le wɔsila bɔɔbɔɔ. Nduyɛ maa Daaniɛɛ, ŋ nɔ miŋ chua chaŋyɛi naŋ nɔ a Mɛlɛka ve i sɔvɛ mbo hiou bɛɛ yoomu naa. (Daan. 6:​7, 10, 16, 22) Chɛhowa cho naa mala miŋ biuŋ simulta komal naalaŋ nduyɛ miŋ hiou lachi a chaŋyɛi kpɛɛluŋnde nɔɔ a ndu.—Filipi. 4:​13.

CHƐHOWA KE NAA DIOO LE MIŊ PIƐI O NDU LO

7. (a) A mɛɛ Pulɔwaa 15:​8 dimi yɛ, vɛɛ Chɛhowa yiyaŋ yɛ a piɛile naaleŋ okɔɔ? (b) Vɛɛ Chɛhowa muli yɛ piɛile naaleŋ?

7 Nyɛ baa kala cheleŋ naŋ chi le wo cho vɛlɛ piɛileŋ ni. Mi wanaa cho o chaŋyɛi kpɛɛluŋnde niŋ nda suukaŋ a yiyaŋnda ndalaŋ vɛlɛ a yeemaŋ ndaŋ okɔɔ. Nduyɛ, ma tuei balta waa naa yeela. Baa mi naa bɛɛ tuei pa balta waa lende yeela a chaaŋ naa Chɛhowa? Ei! Mi Chɛhowa soo o naa lo o Baabuiyo niŋ nduyɛ, mbo chɔm naa yiyaŋnda ndɔlaŋ a nyɛ o yeema wo. Naa bɛɛ o piɛileŋ niŋ naŋ suaa o ndu lo ni nduyɛ miŋ dimul ndu yiyaŋnda naalaŋ a nyɛ cho yeemɛi nɛiyo. Mi Chɛhowa yaŋ naa nilaŋ nyɛkɛndɛi te ŋ wa pɛ piɛileŋ o ndu lo. (Nuawɔ Pulɔwaa 15:​8.) Chɛhowa kaala bɔɔ chaaŋaa nduaa. Lelaŋ, o cho ko nilaŋ te o yaŋ o piɛile naaleŋ te kɛ mbo muli leŋ vɛlɛ. Lepum mbo keleŋa piɛile naaleŋ muli kɛ lepum yɛ, mɛɛ miŋ lambaŋ fɛŋ piɛileŋ. Kɛ o wa bɛɛ lende, ŋ nɔ miŋ nɔ tiindaŋndo maa o cho naa mulul a teleŋ bɛnda wo. Ŋ nɔ miŋ kɛsiŋ o kɔl maa o cho mɛɛ naŋ wa kɔllɛ le Mɛlɛka muli piɛile naaleŋ lepum te. Le taamaseliiyo, lepum o feŋa naa tɔɔndaŋndo choo mɛɛ naŋ wa kɔllɛ le. Kɛ mbo ke naa taasioo a kpaayaa le miŋ “sim a dialluŋ kala.”—1 Kɔliŋ. 10:​13.

(Tofa pɛl 8) *

8. Vɛɛ naŋ chɔm yɛ maa ŋ nɔ balika melaa le di Mɛlɛka ke naa le piɛileŋ o ndu lo wo?

8 Vɛɛ naŋ chɔm yɛ maa ŋ nɔ balika melaa le di bɛndu Mɛlɛka ke naa hoo le piɛileŋ o ndu lo wo? Nɛiyo opilɛ cho sila Baabuiyo tolɔɔ kɔɔli le “Mɛlɛka piɛiyo teleŋ o teleŋ” ni. (1 Tɛsa. 5:​17) Chɛhowa beŋ naa le miŋ piɛi o ndu lo le kanifuule, o ke naa dioo le miŋ tosa kɛɛsiaalaŋ a ba naa. Kɛ o cho naa dɛɛniaa maa naŋ “hiou lachi a [ndu] piɛiyo le teleŋ o teleŋ.” (Luomaŋ. 12:​12) Lelaŋ, ŋ chɔm maa ŋ naŋ kɔl a di o ke naa le piɛileŋ o ndu lo wo te ŋ piɛi pɛ tau o paaleŋ niŋ. Kɛ te ŋ wa pɛ piɛileŋ, ŋ nɔ miŋ puɛɛnuŋ le ndu balikaa mello a ndu saŋgalaa le.—Sam 145:​2, 3.

9. Yɛɛ puaapilɛnɔ pilɛ dimi yɛ a piɛileŋ okɔɔ nduyɛ, vɛɛ num che yɛ leŋ?

9 Te o yɔŋ pɛ aa ŋ viou niŋ o wali Chɛhowaa niŋ nduyɛ miŋ cha mɛɛ kpɛ o muli niŋ piɛile naaleŋ yɛ, mɛɛ ŋ nɔ miŋ pisul a piɛileŋ te. Tofawɔ taamasi Kilisi, puaapilɛnɔ chii niŋ wɔsilaŋ 47 o wali lɔɔlɔɔ Mɛlɛkaa niŋndo. Mbo dimi aa, “Mi nyɔɔ hɛnaŋ ya tau te I pena pɛ chɔnɔŋ le piɛileŋ o Chɛhowa lo. Mi sinaŋ nyɛkɛndɛi te I wa pɛ piɛileŋ a teleŋ nyɔɔ kandu koŋ tɛŋgaa wo. Le hei, mi mel ndu balikaa le nyɛm kɛndɛŋ o ke ya woŋ a di bɛndu o ke ya le piɛileŋ o ndu lo wo. Nduyɛ te nyumndaŋ ma tol pɛ mi chii piɛi le luaŋ, mi lɔl nyɛkɛndɛi. Kanifuule, kɔl ni iyamaa cho walaŋ.”

MƐLƐKA KE NAA NYINA NDƆ DIANDAA

10. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ che nyina diandaa Mɛlɛkaa nyɛ sɔvɛ?

10 Nyɛ baa kala Mɛlɛka ke naa vɛlɛ wo cho nyina ndɔ diandaa ni. Nduyɛ, ŋ nɔ miŋ che ndu nyɛ sɔvɛ. Chiisu dimi pɛŋ maa naŋ wa piɛileŋ lɔɔlɔɔ le mi Mɛlɛka ke naa nyina ndɔ diandaa. (Luku 11:​9, 13) Nyina diandaa Chɛhowa soliŋ kpeku ni le naa “kpaaya bɛndu” o nɔ wo kioo. (2 Kɔliŋ. 4:​7; Walta. 1:​8) Nyina Mɛlɛkaa nɔla mbo mala naa miŋ biuŋ simulta cho naa choo suŋ suŋ ndaŋ a la kɛ kɛ fee.

(Tofa pɛl 11) *

11. Vɛɛ nyina diandaa Mɛlɛkaa mala yɛ naa?

11 Nyina diandaa nɔla mbo mala naa miŋ tosa walta Mɛlɛka ke naa o kɔɔna ndɔɔ niŋ ndaŋ. O nɔla pɛŋ mbo mala naa miŋ chaa waltaŋ lapum tosaa ɔɔ miŋ chɔɔlu kɔl kaloo sɔla. Lelaŋ, te ŋ sɔla pɛ batiuwaa o wali Mɛlɛkaa niŋ, ŋ nɔ miŋ lisaŋ te. Kɛ ŋ nɔ miŋ chɔm balika melaa le nyina diandaa Mɛlɛkaa kanifuule, ndu mala naa ni miŋ sɔla batiuwaa koŋ.

12. A mɛɛ Sam 139:​23, 24 dimi yɛ, le yɛɛ naŋ nyuna yɛ Mɛlɛka mbo mala naa a nyina ndɔ diandaa o piɛileŋ niŋ?

12 Ŋ nɔ miŋ piɛi o Chɛhowa lo le mi nyina ndɔ diandaa mala naa miŋ sina siɔwuŋ naŋ a yeemaŋ wɔɔŋ cho naa o lakɔl loŋ. O nɛiyo hoo choo naŋ chɔm vɛlɛ ni maa nyina diandaa Mɛlɛkaa cho nyɛ sɔvɛ. (Nuawɔ Sam 139:​23, 24.) Mi Chɛhowa muli piɛile waa naa nduyɛ, mbo ke naa nyina ndɔ diandaa le mbo mala naa miŋ sina yiyaŋnda wɔɔŋnda cho naa o lakɔl taŋ. Te ŋ sina pɛ yiyaŋndaŋ ɔɔ yeemaŋ wɔɔŋ cho naa o lakɔl loŋ, ŋ nɔ miŋ piɛi le mi nyina Mɛlɛkaa mala naa miŋ soliŋ muŋ o kɔl. Te ŋ tosa hei pɛ, Chɛhowa cho chɔ kɛsɛ maa ŋ yeema miŋ tosa nyɛ kuuna ndu le naa nyina ndɔ diandaa kioo wo le.—Ɛfi. 4:​30.

13. Yɛɛ mala yɛ naa miŋ chɔɔlu balika melaa nɔ le nyina diandaa Mɛlɛkaa?

13 Ŋ nɔla miŋ chɔɔlu balika melaa nɔ le nyina diandaa Mɛlɛkaa te ŋ yiyaŋ pɛ a batiuwaa o cho kɔɔna Chɛhowaa malaa le sɔlaa wo. Tuupa mi Chiisu miiŋgu choo choo, mbo dimul buɛiyaa nduaa aa: “Te Nyina Mɛlɛkaa tol nya kɔɔli pɛ, la cho kpaayaa sɔla le seileŋ tɛndaa. La dimul niŋ waŋnda nyɛ nya sina a ya okɔɔ wo . . . ba o ba fee o chieeŋndo choo.” (Walta. 1:​8) Nyɛ Chiisu dimi hoo wo cho hau kɔlaŋ a peelɔŋndo suŋ suŋ. Nyina Mɛlɛkaa mala niŋ hau mi waŋnda miiliɔŋndaŋ la ŋɔmaa a nyɛ lechoo chieeŋndo balɔɔ silɔ wa Chɛhowa piɛiyo. Ŋ dimi vɛlɛ pɛŋ maa ŋ cho o kpele hɛnɛkɛ Mɛlɛkaa niŋ kanifuule, nyina diandaa mala naa miŋ sɔla suliŋnda tosa miŋ wa o diompilɔɔ niŋ a puaapiliaa naa laŋ. Laŋ la cho ni, kaalaa, kɔl kɛndɔɔ, kɔl nyuloo, biuwɔŋndo, kɛndɛi, maaliaŋndo, tiindaŋndo, tusiŋndo, a kɔl numndo baatiuwo. Suliŋndaŋ ndaŋ la cho nyɛm ‘nyina Mɛlɛkaa tosa mi waŋnda a tosa woŋ ni.’ (Kalee. 5:​22, 23) A tonya, nyina diandaa Mɛlɛkaa cho bɔɔ nyɛ sɔvɛ!

MI CHƐHOWA, CHIISU A MAALIKƐIYA MALA NAA O YOOŊGU KƐNDƆƆ DIMIOO NIŊ

14. Te ŋ wa pɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo, nɛɛ yaa mala yɛ naa?

14 Nyɛ baa kala cheleŋ naŋ nɔ kɛ ŋ chi le wo cho bɛɛle naŋ nɔ le “wallo latulu” a Chɛhowa vɛlɛ a kumbuii kɔɔna ndɔ cho o choo choo niŋndo ni. (2 Kɔliŋ. 6:​1) Ŋ nɔla miŋ tosa wallo a Chɛhowa, Chiisu a maalikɛiya teleŋ o teleŋ naŋ kuɛ pɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. Mi Pɔɔl dimul chaaŋaa nduaa ndaa dimi yooŋgu kɛndɔɔ latulu wa aa: “Wanaa walla naa ŋ cho latulu [a] Mɛlɛka ni.” (1 Kɔliŋ. 3:​9) Te ŋ yɔŋguŋ pɛ o wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ niŋ, mɛɛ ŋ dimi maa ŋ cho vɛlɛ wallo latulu a Chiisu. Le yɛɛ? Kanifuule, mɛɛ o dimul buɛiyaa nduaa maa a ‘kɔ o ŋwaŋnda chiee lo ba o ba fee ma siiŋguu nda buɛiyaa ndɔ,’ mbo dimi aa: “I cho wa latulu a nya.” (Maa. 28:​19, 20) Kɛ vɛɛ naŋ cho yɛ wallo a maalikɛiya latulu? Mi nda bɛɛ manda naa te ŋ wa pɛ waŋnda yooŋgu kɛndɛ cho le fɛɛŋ a fɛɛŋ ndo dimullo!—Sɔɔŋ. 14:​6.

15. Chɔmndɔ taamaseliiyo o Baabuiyo niŋ le sinaa nyɛ sɔvɛ Chɛhowa tosa o wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ niŋndo.

15 Vɛɛ toolu naŋ cho hoo sɔlaa wo cho yɛ naa hau malaa le batiuwaa sɔlaa o wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ niŋ? Te ŋ kuɛ pɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo miŋ saŋ yɛyii tonyaa. Mi ipum del o kɔlta kɛndɛlaŋ choo nduyɛ mii vil. (Maa. 13:​18, 23) Kɛ nɛɛ tosa yɛ mi yɛiye hei hindu haaa mii yɔŋgu kɔmndeŋ? Mi Chiisu dimi maa “mɛɛ mi Mɛlɛka Finyaa tosa a sabu” malaŋ waŋnda tual ndu kɔɔli. (Chɔŋ 6:​44) Taamaseliiyo cho o Baabuiyo niŋ a hei okɔɔ. Yiyaŋndɔ a nyɛ ndoo yɔŋnuŋ teleŋ Pɔɔl dimul waŋlaanduaa apum yooŋgu kɛndɔɔ Filipai ikɛiyo. Mi Baabuiyo dimi a chua pilɛ nda tɛɛŋ diolaŋ aa Lidiaa aa: “Mi Masanɔɔ Mɛlɛka kumbi ndu kɔllo le mbo laalaŋ a nyɛ Pɔɔl wa dimioo wo.” (Walta. 16:​13-15) Maa Lidiaa, Chɛhowa hiŋ niŋ hau a waŋnda o miiliɔŋndaŋ niŋ o kɔɔna ndɔɔ niŋ.

16. Te ŋ sɔla pɛ batiuwaa o yooŋgu kɛndɔɔ dimioo niŋ, nɛɛ nɔ yɛ mbo sɔla saŋgalaa?

16 Nɛɛ nɔ yɛ mbo sɔla saŋgalaa le batiuwaa naŋ sɔla o wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ niŋndo? Mi Pɔɔl muli nyunaa hoo mɛɛ o poonyial kundaa Kɔliŋ aa: “Ya I tɔl mi [Apɔlɔɔ] duau mɛŋndaŋ o tɔlɔɔ kalaa. Kɛ, wana tosa mi tɔlɔɔ o hindu wo ndu cho Mɛlɛka ni. Wana tɔl lo nda wana dɔu mɛŋndaŋ ndo, nda nda cho nyɛ o nyɛ le, mɛɛ Mɛlɛka. Kani fondole, ndu pilɛ kpe tosa ni mi tɔlɔɔ o hindu.” (1 Kɔliŋ. 3:​6, 7) Maa Pɔɔl, ŋ nɔ miŋ saŋgala Chɛhowa te ŋ sɔla pɛ batiuwaa o wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ niŋ.

17. Vɛɛ naŋ chɔm yɛ maa ŋ naŋ kɔl le “wallo latulu” a Mɛlɛka, Chiisu, a maalikɛiya?

17 Vɛɛ naŋ chɔm yɛ maa ŋ naŋ kɔl le bɛɛle naŋ sɔla le “wallo latulu” a Mɛlɛka, Chiisu, a maalikɛiya wo? Ŋ tosa hei te ŋ kindiŋ pɛ kpoke le waŋnda yooŋgu kɛndɔɔ dimullo. Nɛilaŋ la cho tau le hei tosaa. Nɛiyo opilɛ cho “waŋnda tɛɛŋ” ɔɔ o luŋ kpendekele ni. Nɛi cheleŋ cho vɛlɛ kɔlaŋ o “chiɛila” waŋnda ni. (Walta. 20:​20) Mi wanaa bɔɔbɔɔ tuei vɛlɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo yeela o baltaŋ niŋ. Te a komal pɛ wana nda sina le wo, ma yil ndu a lebɛɛ nduyɛ ma chiŋa ndu balta ichaŋya laŋ. Te wana koŋ mulul nda pɛ nyɛkɛndɛi, a dimul ndu yooŋgu kɛndɛ leMasaa o nɛi chaa niŋ.

(Tofa pɛl 18) *

18-19. (a) Vɛɛ naŋ pɔɔla yɛ kulii tonyaa? (b) Chɔmndɔ taamaseliiyo a mɛɛ Chɛhowa mala wana pɛɛkaa Baabui pilɛ yɛ okɔɔ.

18 “Wanaa walla naa ŋ cho latulu [a] Mɛlɛka ni.” Lelaŋ, o cho ko tɔlɔɔ le naŋ nɔ miŋ tɔl kulii tonyaa le, kɛ ŋ nɔ miŋ pɔɔla ndi. Te waŋndo chɔm pɛ yeemɛi, ŋ nɔ miŋ kindiŋ kpoke le miiŋgoo o ndu lo ɔɔ miŋ tosa kɛɛsiaa le mi wana cheleŋ miiŋgu loŋ le mbo keleŋa ndu Baabuiyo pɛɛku. Miŋ naŋ kɔl tau te ŋ che pɛ mi Chɛhowa wa wana koŋ malaa le siŋgaŋndaŋ tosaa o yoomu ndɔɔ niŋ.

19 Tofawɔ taamasi Luafalalani cho Saut Afilika wo. Mandenɔɔ finyaa hoo wa ni. Mɛɛ o pɛɛku Baabuiyo, mbo hɛnaŋ a nyɛ o pɛɛku wo tau. Kɛ nyɛ wa simul ndɔɔ wo cho nyɛ Baabuiyo pɛɛku a waŋvilɛiya okɔɔ wo ni. Mbo sina maa Mɛlɛka yeema mi wana soo o waŋvilɛiya lo le. (Ditɔnɔ. 18:​10-12) Mbo chɛl le mi Mɛlɛka siŋga yiyaŋ ndɔɔ o pɔmpɔmbɔ. Nduyɛ mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mbo soli balaŋ o mandeleŋ niŋ mi che bɛɛ leniŋ ndoo sɔla o diaa ni. Luafalalani cho niŋ hau wɔsilaŋ 60. Mbo dimi aa: “I mel bɔɔ Seiyaa Chɛhowaa balika le mɛɛ nda cho ya malaa o nɛila bɔɔbɔɔ niŋ yɛ. A mala ya niŋ mi sɔla wallo. Kɛ i hiou kpou ve, I mel Chɛhowa balikaa le mɛɛ o mala ya mi tosa siŋgaŋndaŋ o yoomu nuu niŋ yɛ. Hei mala ya mi sɔla yiŋɔɔ mi simnuŋ Sei Chɛhowaa. Nduyɛ, I nɔla niŋ hau mi dimi yooŋgu kɛndɔɔ.”

20. Yɛɛ nɔ yɛ mbo wa num o kɔl lɔɔlɔɔ?

20 O buŋgɛi hei niŋ, miŋ pɛɛku a nyɛm baa kalaŋ naŋ chi le woŋ ŋ hiɔɔlu. O nyɔɔŋ muŋ tɛɛŋ, chaŋyɛi kpɛɛluŋ naŋ nɔ a Chɛhowa ve hiou wa i sɔvɛ. Chaŋyɛi keŋ mala naa ni miŋ sɔla tɔnɔɔ o nyɛm baa kalaŋ naŋ chi le woŋ ŋ pilɔŋ niŋ. Muŋ cho ni, di bɛndu Chɛhowa ke naa le piɛileŋ o ndu lo wo, mala nyina ndɔ diandaa mala naa wo, a mala naŋ sɔla Chɛhowa, Chiisu a maalikɛiya o ba o yooŋgu kɛndɔɔ dimioo niŋndo. Maa i wa naa o kɔl le hiouwɔɔ lachi a balika melaa nɔɔ le nyɛm baa kalaŋ naŋ chi muŋ te woŋ. Maa i wa naa vɛlɛ o kɔl le chaaŋ naa kɛndɔɔ Chɛhowa balikaa mello lepaa o lepaa.

CHONDII 145 Mɛlɛka Chua Buŋgɛi le Kpele Hɛnɛkiɔɔ

^ pɛl. 5 O buŋgɛi naŋ hiou ve niŋ, miŋ yaasiaa a nyɛm baa kalaŋ Mɛlɛka ke naa miŋ wa muŋ chɔɔ woŋ okɔɔ. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho isɔɔ a nyɛm baa kalaŋ naŋ chi le woŋ okɔɔ. Ŋ cho sina nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa le balika melaa chɔmndo le nyɔɔŋ muŋndo. I cho naa vɛlɛ mala miŋ chɔɔlu balika melaa nɔ le Chɛhowa Mɛlɛka, wana ke naa nyɛm baa kalaŋ muŋndo.

^ pɛl. 58 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: (1) Ndepilɛnɔɔ cho nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ tofaa mbo wa yiyaŋndo a chaŋyɛi o nɔ a ndu ve.

^ pɛl. 60 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: (2) Ndepilɛnɔɔ hoo cho piɛileŋ o Chɛhowa lo le mbo mala ndu mbo dimi yooŋgu kɛndɔɔ.

^ pɛl. 62 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: (3) Nyina diandaa Mɛlɛkaa mala ndu mbo sɔla kɔl simulaa le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o baltaŋ niŋ.

^ pɛl. 64 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: (4) Ndepilɛnɔ pilɔɔ hoo cho wana o dimul yooŋgu kɛndɔɔ o baltaŋ niŋndo Baabuiyo pɛɛkoo. Maalikɛiya cho ndepilɛnɔɔ hoo malaa ni le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a waŋnda siiŋgoo buɛiyaa Chiisuaa.