1. ?Ngue ti yɛ Zoova fɛ i wun sunnzun bla ta-ɔ?

ƝANMIƐN nuan ijɔfuɛ Ezai blɛ su’n Zoova usali kɛ: “?Bla ta kun wla fi i wa’n su?” I sin’n ɔ kan guali su kɛ: “Kannzɛ i wla fi i wa’n su bɔbɔ’n, sanngɛ min liɛ’n, min wla su fi-man amun su le.” (Eza. 49:15) Kpɛ sunman’n, Zoova fɛmɛn i wun sunnzunman niɛn mun. Sanngɛ blɛ sɔ nun liɛ’n ɔ yoli sɔ. Zoova fali wafa ng’ɔ klo i sufuɛ mun’n sunnzunnin wafa nga niɛn kun klo i wa’n. Afin ɔ kunndɛ kɛ i sufuɛ’m be kwlaa be si kɛ ɔ klo be kpa. Be flɛ aniaan bla kun kɛ Zasiminin. Ɔ seli kɛ kɛ a wu ba’n, “wafa nga a nin ɔ wa sɔ’n be afiɛn mantan’n, ɔ ti i liɛ ngunmin kun.” Ndɛ kunngba’n yɛ niɛn sunman be kan-ɔn.

2. ?Kɛ aniaan kun yaci aɲia’m be bo kɔlɛ annzɛ jasin fɛ’n i bolɛ’n, wafa sɛ Zoova i wun yo i-ɔ?

² Kɛ aniaan kun yaci aɲia’m be bo kɔlɛ annzɛ jasin fɛ’n i bolɛ’n, Zoova sie i nzɔliɛ. Ɔ maan kɛ ɔ wun kɛ afuɛ kwlaa nun’n i sufuɛ kpanngban be yaci i sulɛ’n, * i sɔ’n yo i ya dan.

3. ?Ngue yɛ Zoova kunndɛ-ɔ?

³ Kɛ aniaan nga be yacili aɲia’m be bo kɔlɛ’n annzɛ jasin fɛ’n bolɛ’n be sa be sin be yo ninnge sɔ mun ekun’n, ɔ yo e fɛ dan. Zoova kunndɛ kɛ be sa be sin. E kusu e kunndɛ kɛ be sa be sin wie. (1 Piɛ. 2:25) ?Wafa sɛ yɛ e kwla uka aniaan sɔ mun naan b’a sa be sin-ɔn? Ka naan y’a tɛ kosan sɔ’n su’n, ɔ ti cinnjin kɛ e wun like nga ti yɛ be yacili aɲia’m be bo kɔlɛ annzɛ jasin fɛ bolɛ’n i wlɛ.

4. ?Aniaan wie’m be junman’n ti’n, ngue sa yɛ ɔ juli be su-ɔ?

⁴ Aniaan wie’m be junman nga be di’n, ɔ yoli be cinnjin trali like kwlaa. I sɔ sa wie juli aniaan bian kun m’ɔ suan Yangu’n * i su. Aniaan bian sɔ’n tran Azi mɛn’n nun. Ɔ seli kɛ: “N fali min wun n wlɛli i min junman’n i dilɛ’n nun dan. N seli min wun kɛ sɛ n ɲan sika kaka’n, ń kwlá sú Zoova kpa. I sɔ’n ti’n, n dili junman n trali dɔ’n su. I lɛ nun’n n lakali min wun. Afin n ma kpɛli aɲia’m be bo kɔlɛ nun cɛn. Blɛblɛblɛ n yacili be bo kɔlɛ mlɔnmlɔn. Satan sin mɛn’n i lika yo maan Zoova i sufuɛ’m be sie be ɲin nɲɔnnɲɔn. Kpɛkun blɛblɛblɛ be yaci i sulɛ mlɔnmlɔn.”

5. ?Kɛ sa’m be tɔli aniaan bla kun su’n ngue yɛ ɔ yoli-ɔ?

⁵ Aniaan wie’m be liɛ’n be su sa’n timan aɔwi. Ɔ maan be sa sin bubu be. Maan e kan aniaan bla kun m’ɔ fin Angle’n i ndɛ. Ɔ suan Anin yɛ ɔ le ba nnun. Ɔ seli kɛ: “Min mma’m be nun kun liɛ’n kɛ ń wú i’n, nn tukpacɛ tɛtɛ wie’m be o i wun. I sin’n, be tuli min wa bla’n i asɔnun’n nun. Asa ekun’n, tukpacɛ kekle kpa kun w’a tɔli min wa yasua kun i su. Ɔ maan ɔ fata kɛ n niɛn i lika dɔ kwlaa su. I kwlaa sɔ’n sanngannin min akunndan dan ti’n, n yacili aɲia’m be bo kɔlɛ nin jasin fɛ bolɛ.” Nanwlɛ, kɛ e bu Anin nin i osufuɛ mun ɔ nin aniaan kwlaa nga sa kɛ ngalɛ sa’n i wunsu o be su wie’n be akunndan’n, be yo e annvɔ.

6. ?Sɛ sran kun nantiman ndɛ ng’ɔ o Kolɔsufuɛ Mun 3:13 nun’n su’n, ngue sa yɛ ɔ kwla ju i su-ɔ?

⁶ An kanngan Kolɔsufuɛ Mun 3:13 nun. Aniaan wie’m be liɛ’n, aniaan wie yɛ ɔ loli min ngasi-ɔ. Akoto Pɔlu dili i nanwlɛ kɛ ɔ ju wie’n, e niaan’m be kwla ‘lo e ngasi.’ Kpɛkun sa wie nun’n, be kwla bu e lufle. Blɛ sɔ’n nun’n, sɛ y’a nianman e wun su’n, e kwla fa sa e sie e klun. Kusu sɛ ya o e klun’n, i sɔ’n kwla yo maan e kpɔci Zoova i sufuɛ onga mun. Maan e kan sa kun m’ɔ juli aniaan bian kun m’ɔ suan Pablo’n i su’n i ndɛ. Ɔ tran Amlɛnkɛn’m be mɛn’n i ja ngua lɔ lika’n nun. Sran kun tɔnnin i suɛn kɛ ɔ yoli like tɛ wie. Kusu nn aniaan’n w’a yoman like fi. Sanngɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be fali ndɛ nga be kan kleli be’n su. Ɔ maan be tuli aniaan’n i fɔ. ?Blɛ sɔ nun’n, ngue yɛ ɔ yoli-ɔ? Ɔ seli kɛ: “N fali ya dan. Kpɛkun blɛblɛblɛ n ma yacili aɲia’m be bo kɔlɛ nin jasin fɛ bolɛ.”

7. ?Sɛ sran kun i akunndan’n bu i fɔ’n, ngue sa yɛ ɔ kwla ju i su-ɔ?

⁷ Sɛ sran kun yoli sa tɛ wie laa’n, i akunndan’n kwla bu i fɔ cɛ kpa. Ɔ maan ɔ kwla bu i kɛ Zoova su klomɛn i kɛ laa’n sa kun. Kannzɛ bɔbɔ sa ng’ɔ yoli’n ɔ yoli i nsisɔ’n, sanngɛ ɔ kwla bu i kɛ ɔ nin Ɲanmiɛn sulɛ fataman kun. Akunndan kunngba’n yɛ aniaan bian kun m’ɔ suan Flansisko’n ɔ buli-ɔ. Ɔ seli kɛ: “N tɔli bian nin bla kunndɛlɛ sukusuku’n nun. I sɔ’n ti’n, be tuli min fɔ. I klikli nun’n, n kɔ aɲia’m be bo. Sanngɛ min akunndan’n w’a sanngannin dan kpa. Ɔ maan n seli min wun kɛ e nin Zoova sulɛ fataman kun. Asa ekun’n, min akunndan’n buli min fɔ yɛ n seli min wun kɛ Zoova w’a yaciman min sa tɛ’n w’a cɛman min. Ɔ maan blɛblɛblɛ n ma yacili aɲia’m be bo kɔlɛ nin jasin fɛ bolɛ.” ?Kɛ a bu aniaan nga sa fanunfanun tɔli be su lɛ’n be akunndan’n wafa sɛ yɛ ɔ wun yo wɔ-ɔ? ?Be yoman ɔ annvɔ? Sanngɛ ng’ɔ ti cinnjin kpa’n yɛle wafa nga Zoova bu be’n.

8. ?Zoova i wla fi be nga be suli i laa mɔ b’a yaci i sulɛ’n be su? An yiyi nun.

⁸ Zoova i wla fiman be nga be yaci i sulɛ blɛ wie nun’n, be su. Kpɛkun i wla fiman junman nga be di mɛnnin i’n su wie. (Ebr. 6:10)  Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Izai fali sunnzun ase kun yiyili wafa nga Zoova niɛn i sufuɛ’m be lika’n i nun. Ɔ seli kɛ: “Sran’m be ti kɛ i bua sa, ɔ́ tá be kɛ bua tafuɛ kpa’n ɔ fa ta i bua mun’n sa. Ɔ́ fɛ́ i sa’n flɛ i bua ba mun yɛ ɔ́ tían be nuan, ɔ́ fá be síe i wue’n nun.” (Eza. 40:11) ?Kɛ Zoova m’ɔ ti Bua Tafuɛ Dan’n, i sufuɛ kun yaci i sulɛ’n wafa sɛ yɛ i wun yo i-ɔ? Wafa nga i wun yo i’n Zezi kɛnnin i ndɛ. Cɛn kun’n, ɔ usɛli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ: “?Amun bu ndɛ nga sɛ? ?Sɛ sran kun le bua ya (100), naan be nun kun mlin’n, ɔ su yaciman ablangwlan-nin-ngwlan (99) onga mun oka’m be su lɛ ko kunndɛman kun ng’ɔ mlinnin’n? Yɛ sɛ ɔ wun bua sɔ’n, nanwlɛ ń kán klé amun kpa kɛ bua sɔ’n ti’n i klun jɔ́ trá ablangwlan-nin-ngwlan (99) nga b’a mlinman’n.”—Mat. 18:12, 13.

9. ?Wafa sɛ yɛ bua tafuɛ kpa kun niɛn i bua’m be lika-ɔ? (An nian foto ng’ɔ o fluwa’n i bui’n su’n.)

⁹ ?Ngue ti yɛ sɛ e fa Zoova e sunnzun bua tafuɛ kun’n, i sɔ’n ti su-ɔ? Afin be nga be ta bua laa mɔ Biblu’n kan be ndɛ’n, be nian be nnɛn’m be lika kpa. I wie yɛle Davidi liɛ’n. Cɛn kun’n, i nnɛn’m be sasalɛ ti’n ɔ kunnin asɔmɔli kun nin nnɛn ngble mɔ be flɛ i kɛ ursu’n. (1 Sam. 17:34, 35) Sran ng’ɔ ti bua tafuɛ kpa’n, sɛ i bua’m be nun kun nunman lɛ’n ɔ si sɔ. (Zan 10:3, 14) Sɛ bua tafuɛ sɔ’n le bua 100 naan be nun kun mlin’n, ɔ kwla se i wiengu bua tafuɛ kun kɛ ɔ niɛn i nnɛn 99 nga be ka lɛ’n be su annzɛ ɔ kwla fa be sie i kuku kun nun kpɛkun ɔ kɔ kun ng’ɔ mlinnin’n i kunndɛlɛ. Zezi fali bua ng’ɔ mlinnin’n i su sunnzun ase fa kannin ndɛ cinnjin kpa kun. Ɔ seli kɛ: “Min Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n, ɔ kloman kɛ ba kanngan nga’m be nun kun sa bɔbɔ mlin.”—Mat. 18:14.

10. ?Kɛ nga Ezekiɛl 34:11-16 fa kan’n sa’n, ngue yɛ Zoova seli kɛ ɔ́ yó i bua nga be mlinnin’n be lika-ɔ?

¹⁰ Zoova klo e kwlakwla. I li i sufuɛ ng’ɔ fa be sunnzun “ba kanngan” mɔ sɛ é kwlá sé’n be nunmɛn i bua fa’n nun kun’n yɛ ɔ klo be kpa’n niɔn. Zoova sinnin i nuan ijɔfuɛ Ezekiɛli lika tali nda kɛ ɔ́ kɔ́ i bua kwlaa nga be mlinnin’n be kunndɛlɛ. Kpɛkun  ɔ́ yó naan be nin i be afiɛn mantan kpa ekun. Asa ekun’n, ɔ kannin ninnge ng’ɔ́ wá yó fá úka be’n, be ndɛ. Ninnge sɔ mun yɛ laa Izraɛli lɔ’n sɛ bua tafuɛ kun i bua kun mlin’n, ɔ yo be-ɔ. (An kanngan Ezekiɛl 34:11-16 nun.) I klikli’n yɛle kɛ ɔ kɔ bua’n i kunndɛlɛ. I sɔ’n yolɛ’n fa blɛ yɛ ɔ fata kɛ ɔ miɛn i ɲin kpa. Kɛ ɔ ko wun bua ng’ɔ mlinnin’n, ɔ fɛ i sɛ i sin bua fa’n nun ekun kpɛkun ɔ niɛn i lika. I wie yɛle kɛ sɛ kannin wie o bua’n i wun’n ɔ cici su, yɛ ɔ mɛn i aliɛ. I sɔ yɛ ɔ fata kɛ asɔnun kpɛnngbɛn mɔ be ti ‘Ɲanmiɛn i bua fa’n’ i su nianfuɛ’n be yo naan b’a uka be nga be yacili Zoova sulɛ’n niɔn. (1 Piɛ. 5:2, 3) Ɔ fata kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be wɔ be kunndɛlɛ. Kɛ be ko wun be’n, maan be uka be naan be sa be sin asɔnun’n nun ekun. Kpɛkun be yi i nglo kɛ be klo be. Yɛle kɛ be uka be naan be kaci Zoova i janvuɛ ekun. *

11. ?Ngue yɛ bua tafuɛ kpa kun wun i wlɛ-ɔ?

¹¹ Bua tafuɛ kpa kun wun i wlɛ kɛ ɔ ju wie’n, i bua’m be nun kun kwla mlin. Ɔ maan sɛ bua kun mlin naan ɔ wun i’n, ɔ yomɛn i kpokokpoko. Blɛ wie nun’n, kɛ Zoova i sufuɛ wie’m b’a yoman like ng’ɔ seli be kɛ be yo’n, wafa ng’ɔ nin be nantili’n maan e fa e ɲin e sie su.

12. ?Wafa sɛ yɛ Zoova nin Zonasi be nantili-ɔ?

¹² Cɛn kun’n, Zoova seli Zonasi kɛ ɔ yo like kun. Kɛ mɔ i yolɛ yomɛn i fɛ’n ti’n, ɔ wanndi ɔli lika uflɛ. Sanngɛ Zoova w’a yiman Zonasi i ase. Kɛ bua tafuɛ kpa kun sa’n, Zoova deli Zonasi yɛ ɔ ukɛli i naan w’a ɲan wunmiɛn w’a di junman ng’ɔ fa mɛnnin i’n. (Zon. 2:7; 3:1, 2) I sin’n, Zoova sinnin waka wie i lika yoli maan Zonasi wunnin i wlɛ kɛ klɔ sran’m be ti i cinnjin. (Zon. 4:10, 11) ?Ngue yɛ ndɛ sɔ’n kle e-ɔ? Be nga b’a yaci aɲia’m be bo kɔlɛ annzɛ jasin fɛ bolɛ’n be ukalɛ nun’n, ɔ fataman kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be sa sin bubu be ndɛndɛ. Ɔ fata kɛ be mian be ɲin naan be wun like nga ti yɛ Zoova i bua sɔ’m be jasoli i bua fa’n nun’n i wlɛ. Kpɛkun sɛ be nun kun sɛ i sin Zoova wun’n, ɔ fata kɛ be yi i nglo kɛ be klo i naan i ndɛ lo be.

13. (1) ?Kɛ sran ng’ɔ klɛli Jue Mun 73 kannin ndɛ wie mɔ be timan su’n ngue yɛ Zoova yoli-ɔ? (2) ?Ngue yɛ i sɔ’n kle e-ɔ?

 ¹³ Blɛ wie nun’n, ɔ yoli sran ng’ɔ klɛli ndɛ ng’ɔ o Jue Mun 73 nun’n i kɛ ninnge kwlaa nga klunwifuɛ’m be yo’n, ɔ yo ye be sa nun. Ɔ maan i sa sin bubuli i. I kpa bɔbɔ’n, ɔ usɛli i wun sɛ be ɲan Zoova i klun sa yolɛ’n i su ye sakpa-o. (Jue. 73:12, 13, 16) ?Blɛ sɔ’n nun’n, ngue yɛ Zoova yoli-ɔ? W’a buman sran sɔ’n i fɔ. Ɔ yoli maan be klɛli jue tofuɛ sɔ’n i su ndɛ Biblu’n nun. I sin’n, jue tofuɛ wa wunnin i wlɛ kɛ sɛ sran kun nin Zoova be afiɛn mantan kpa’n, i sɔ’n ti kpa tra like kwlaa. (Jue. 73:23, 24, 26, 28) ?Ngue yɛ ndɛ sɔ’n kle e-ɔ? Sɛ aniaan kun usɛ i wun sɛ be ɲan Ɲanmiɛn sulɛ’n i su ye sakpa’n, ɔ fataman kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be bu sran sɔ’n i fɔ ndɛndɛ. Sanngɛ maan be mian be ɲin naan be wun like nga ti yɛ aniaan sɔ’n kɛn i sɔ ndɛ’n annzɛ ɔ yo ninnge wie mun’n i wlɛ. I liɛ’n, be kwla fa Biblu’n be wlɛ i fanngan.

14. (1) ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ be uka Eli-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ Zoova ukɛli i-ɔ?

¹⁴ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Eli wanndili famiɛn bla Zezabɛli i ɲrun. (1 Fam. 19:1-3) Ɔ buli i kɛ i kunngba yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ m’ɔ w’a ka-ɔ. Ɔ maan ɔ seli i wun kɛ junman ng’ɔ di’n ti ngbɛn. I akunndan’n sanngannin dan ti’n, ɔ su flɛli wie’n. (1 Fam. 19:4, 10) Zoova w’a buman Eli i fɔ. Ɔ seli i kɛ nɛ́n i kunngba yɛ w’a ka naan ɔ kwla lafi Ɲanmiɛn i tinmin’n su. Ɔ kan guali su kɛ junman ng’ɔ fata kɛ ɔ di’n te sɔn. Kɛ Eli kɛ́n i su sa’m be ndɛ’n, Zoova sieli i su. Kpɛkun ɔ mɛnnin i junman uflɛ wie mun. (1 Fam. 19:11-16, 18) ?Ngue yɛ ndɛ  sɔ kle e-ɔ? Ɔ fata kɛ e kwlakwla e nin Zoova i sufuɛ mun e nanti klanman. I li asɔnun kpɛnngbɛn mun yɛ ɔ fata kɛ be yo i sɔ kpa’n niɔn. Sɛ ya o aniaan wie klun annzɛ ɔ bu i kɛ Zoova su yaciman sa ng’ɔ yoli’n cɛmɛn i naan ɔ su kan wafa nga i wun yo i’n i ndɛ’n, ɔ fata kɛ be sie be su i nuan bo. I sin’n maan be ukɛ i naan ɔ wun i wlɛ kɛ Zoova te klo i.

15. ?Kɛ nga Zan 6:39 fa kan’n sa’n, wafa sɛ yɛ Zezi bu i Si i bua mun-ɔn?

¹⁵ ?Kɛ Zoova i bua ba kun mlin’n, wafa sɛ yɛ ɔ kunndɛ kɛ e wun yo e-ɔ? I lɛ nun’n Zezi kle e ajalɛ kpa. Ɔ si kɛ Zoova i bua’m be ti i cinnjin kpa. Ɔ maan Zezi yoli like kwlaa ng’ɔ kwla yo naan “Izraɛli osu’n nun bua mɔ b’a mlin’n” b’a kwla sa be sin Zoova wun. (Mat. 15:24; Lik. 19:9, 10) Asa ekun’n, Zezi ti bua tafuɛ kpa. Ɔ maan ɔ yoli like kwlaa ng’ɔ kwla yo naan Zoova i bua m’ɔ fa be mɛnnin i’n, be nun kun sa w’a mlinman.—An kanngan Zan 6:39 nun.

16-17. ?Kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be uka be nga be yacili Zoova sulɛ’n, wafa sɛ yɛ be wun yo be-ɔ? (An nian kuku nga be flɛ i kɛ “ ?Wafa sɛ yɛ aniaan nga be yacili Zoova sulɛ’n be wun kwla yo be-ɔ?” nun.)

¹⁶ Akoto Pɔlu wlali asɔnun kpɛnngbɛn nga be o Efɛzi lɔ’n be fanngan kɛ be nian Zezi i ajalɛ’n su. Ɔ seli kɛ: “Amun uka be nga be leman wunmiɛn’n. Kpɛkun nán amun wla fi e Min Zezi i ndɛ’n su. I bɔbɔ seli kɛ: ‘Sɛ a cɛ sran like’n, ɔ klun jɔ kpa tra kɛ be cɛ wɔ like’n.’” (Yol. 20:17, 35) Ndɛ mma sɔ’n kle kɛ ɔ fata kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be nian Zoova i sufuɛ’m be lika kpa. Asɔnun kpɛnngbɛn kun suan Salivadɔɔ. Ɔ tran Ɛspaɲin. I waan: “Kɛ n bu wafa nga Zoova niɛn i bua nga be mlinnin’n be lika’n i akunndan’n, i sɔ’n wla min fanngan kɛ n yo like kwlaa nga n kwla yo naan m’an uka be wie’n. N si kpa kɛ Zoova kunndɛ kɛ n nian be lika.”

¹⁷ Aniaan kwlaa nga e kannin be ndɛ like suanlɛ nga nun’n, be ukali be naan b’a kwla sa be sin Zoova wun ekun. Dɔ nga su bɔbɔ’n, aniaan nga be yacili Zoova sulɛ’n, be nun kpanngban kpa be kunndɛ kɛ bé sá be sin Zoova wun wie. Like suanlɛ nga i sin liɛ’n nun’n, é wá kán like nga e kwla yo fa uka be’n i ndɛ.