1. Éé ní ea náa vaá Jìhóvà à tú a lóó doolé ló kà ea gé ne má nvín ẽ́?

JÌHÓVÀ beè bĩiná mm̀ deè neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Àìzáíàa kọọ̀: “É kọọ̀ nvín ea di nù má a kà é láá táẹ́ nyíe?” Bàrì beè kọ́ nè pá a gbò kọọ̀: “Kọbè à gá náa à tá vá nyíe, boolo nóo gé tái nyíè nda.” (Àìz. 49:15) Náa kal ló béè kọọ̀ náa ólò bọọ̀gẹ̀ tú a lóó doolé ló kà nvín. A beè naa vó tṍóá. Jìhóvà tú tọa ló e ẹlẹ íe kilma ló pá a gyóòlo doolé ló agẹbá vulè e kà ólò ié kilma ló a nvín, boo béè kọ à gbĩ́ kọ bàá nyimá kọọ̀ à palàge vulèè va. Gã́bug kà é láá lo nágé bel e vígà pábia ea kọlà Jasmin beè kọ̀a, kọọ̀: “Tṍó eo gé ne má nvín, à ólò naa kọ ó ié kà agẹbá gbaa ló ea é di lee kilma ló o nvín.”

2. À ólò tọá ló Jìhóvà naa vàẹ tṍó e ene kà a nvín oòa kẽ aa ló gè fã̀e ẽ́?

² Jìhóvà ólò nyimá tṍó e ene kà a gyóòlo náa kọ́ ná kpẹ̀a àbèè ge si ná nònù. Boo béè vó, nyíée náa ólò ẹẹ tṍó ea mon gã́bug pá a gyóòlo e bà náa tú ná gè kọ́ kpẹ̀a àbèè ge sí nònù kolmá ná nu * buù gbáá.

3. Éé ní e Jìhóvà gbĩ́ ẽ́?

³ Gã́bug pá vígà e lóó va beè ọọí ólò láá kpáá òòà bã mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, vaá è ólò palàge zààvà vá ló! Jìhóvà gbĩ́ kọ bàá òòa kẽ, vaá níà bé e beele gbĩ́ nàgé naa ẽ́. (1 Pít. 2:25) Mósĩ́ deè ní e beele é láá nvèè bá nè va kọ bàá láá òòa kẽ ẽ́? Besĩ́ è kálá aalá nakà gbò bíbvá, àé dú lé gè bugi togó boo nú ea ólò láá naa kọọ̀ sìgà gbò á òòà aa ló gè sí nònù nè ge sí ól tóm kọ̀ kpẹ̀a.

4. Éé ní ea ni nááá ló sìgà gbò boo béè ba pííla ẹ́?

⁴ Sìgà gbò a sọtọ́ deè kọọ̀ ba pííla kpègè á bọọlìè vá ló èlmà ge fã̀ Bàrì. Ene kà vígà págbálà ea kọlà Hung, * ea dú bálá sĩ́ Asia kọ́ọ̀: “Nda beè sọ̀tọ́ deè kọọ̀ nà tóm kpègè á tú dénè nà kói nè tṍó, m beè olòó ié lọ̀ bug kọọ̀ tṍó em íè gã́bug kpègè ní em é gbóó láá palàge fã̀ Jìhóvà ẹ. Vó beè naa kọ ḿ tú gã́bug tṍò siimá tóm. Níí beè naa kọ ḿ kpáá palàge olòó lọẹ gi nònù dọ̀ọ̀mà tṍó e bè ním beè zẹ́ẹ́ si ná nònù. Sétàn dì ea gé tú gbò nú ea di mm̀ bàlà booí kẹ̀ẹ̀mài kọbé è ooà aa ló gè fã̀ Bàrì ńkem kem.”

5. Éé ní e gbò tã̀àgã̀ ea beè naaá ló ene kà vígà pábia beè naa kọ á naa ẽ́?

⁵ Sìgà pá vígà págbálà nè pábia íe gã́bug tã̀àgã̀ ea ọọvẹ́ va ló. Anne ea dú Britain ea íe vòò kà nvín kọ́ọ̀: “Nà lá ea dú nà ńkem̀ nvín págbálà beè ié kà agẹbá bo, tṍó e tṍó téní ba beè kpó ní ea égè taà kà nà nvín pábia lọl mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, vaá nà sã́áná à bọ̀ dáa. Lóóm beè palàge ọọ naa ní e bè ním beè láá si ná ól tóm kọ̀ kpẹ̀a nè nònù.” Dìtõ̀ò Anne nè pá a tọ nè dõòna gbò e bà gé téní bá íb gbò dìtõ̀òí palàge tọáí ló!

6. Éé ní ea é láá naa kọọ̀ nen á òòà aa ló gè fã̀ Jìhóvà be náa tú nú ea di mm̀ kpá Kọ́lọsì 3:13 siimá tóm ẽ́?

⁶ Bugi Kọ́lọsì 3:13. Láb e neǹ vígà lábví a náa kọọ̀ sìgà gbò gyóòlo Jìhóvà á bã̀ súng. Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè nyimá kọọ̀ sìgà tṍó, pá vígà é láá “ié kpẹa ló ene.” Bàé láá labvíi pọ́lọ́ láb ló. Be née ọ́ẹ̀ dẽe àé láá naa kọ é tú súng gbẹá gbàà. Bììla nyíe é láá naa kọọ̀ nen á òòà aa ló gè fã̀ Jìhóvà. Bugi togó boo nú ea beè naaá ló ene kà vígà págbálà ea kọlà Pablo, ea dú South America. Ba beè kpọ́ẹ kyáá bel ló kọ à sí pọ́lọ́ naa ní e bà tú a dọ̀ tóm mm̀ bõ̀ònatõ̀ò lọ̀líé bá. A beè labví láb naa vàẹ? Pablo kọ́ọ̀: “Súng beè bàm, vaá ńkem kem, ním beè si ná nònù.”

7. Éé ní ea é láá naaá ló nen ea bug kilsĩ́ gè bẽgẽ̀e bel é?

⁷ Àbèè ge kọọ̀ bug ea bẽ́gẽ̀ bel nen é láá kilsĩ́ gè kpọ́ té ló nen ea beè sí pọ́lọ́ tṍó ea kil nvéeá, naa ní ea é ẹb a bá belí kọọ̀ vulè Bàrì náa bọ́ nàèe ló. Kọbèè a beè ọgá ló a pọ́lọ́ vaá a beè dú gè zogèe sàn nyíe, àé láá kpáá bugi togó kọọ̀ náa bọ́ nàè ló gè banàè gbàà gbò níí Bàrì. Níà bé ea beè tõó ló ene kà vígà págbálà ea kọlà Francisco naa ẽ́. A beè kọọ̀: “Tṍó e ba beè nèm kọ̀bèl boo béè kúnà gã̀, túá ból m beè olòó kilsĩ́ gè sí nònù. Tṍó e tṍó téní, nyíém beè palàge tã̀àgã̀ naa ní em beè bugi togó kọọ̀ ním bọ́ọ̀ló gè di na zẹ̀ẹ̀ gbò níí Bàrì. Nà bug beè bẽgèm bel íná kiẽ́e em beè gbóó tuumá kọọ̀ Jìhóvà gáà ia ló nèm. Tṍó e tṍó téní, m beè gbóó òòà aa ló gè sí ól tóm kọ̀ kpẹ̀a nè ge sí nònù.” Pá vígà e bà gé kpee sĩ́ ló íb gbò dìtõ̀ò e géè ãàa ló sọ́l booá ólò tọá ní ló naa vàẹ? É kọọ̀ ba dìtõ̀ò ólò tọá ní ló? Bọọ èlmà tõ̀ò, ba dìtõ̀ò tọ́á ló Jìhóvà naa vàẹ?

8. É kọọ̀ gbò e ba beè olòó fã̀ Jìhóvà ólò táẹ́ nyíe? Baatẽ́.

⁸ Gbò e ba beè olòó fã̀ Jìhóvà vaá bà òòà ààẹ́ nvée náa tá nyíè Jìhóvà; àbèè ge kọọ̀ tóm e ba beè sí nèe táẹ́ nyíe. (Hìb. 6:10) Neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Àìzáíà beè emí kà lé bel dòòle ló ea zógè bé e Jìhóvà ólò ẹ̀b nú ea kil ló pá a gbò naa. A beè emí kọọ̀: “Dì belí neǹ kùdẽe ló naanà ból, àé ẹb nú ea kil ló pá a naanà ból. Àé tú báẹ́ kolmá  gbò nvín naanà bólá bõonè, vaá àé dalà va sẹ̀ẹ̀a nù báná nyíe.” (Àìz. 40:11) Mósĩ́ deè ní ea ólò tọá ló Jìhóvà ea dú Pọ̀b Neǹ Kùdẽe Ló Naanà Ból, tṍó e ene kà a gyóòlo oòa kẽ aa ló gè fã̀e ẽ́? Jíízọ̀s beè tú bé e nu ólò tọá ló Jìhóvà naa tẹlẹ bàlà kẽ tṍó ea beè bĩ́íná pá a gbò nyòòne nvée kọọ̀: “Éé ní e o bulàì kọ nen e a íe vòò tub kà naanà ból vaá ene kà à pè aa dẽe é náa é? É kọ náa é sọ̀ bá ténì tub nè òb nè sĩ́ìna òb kà naanà bólá gbẹẹ́ boo gù vaá gé gbĩ́ tẽ̀ènè kà ní e a peá? M̀ kọ́ nèi kọ, be à láá mòn, nyíee é palà ge ẹẹ èlmà bé e nyíee ẹ́ẹ́ boo ténì tub nè òb nè sĩ́ìna òb kà ní e bè náa è pèa naa.”—Máát. 18:12, 13.

9. Mm̀ tṍó Kpá Káíá, mósĩ́ deè ní e lé neǹ kùdẽe ló naanà ból ólò fáálá a naanà ból é? (Ẹ̀b fùtó ea di boo kóó kpáí.)

⁹ Éé ní ea náa vaá èé láá tú Jìhóvà doolé ló neǹ kùdẽe ló naanà ból é? Boo béè kọọ̀ mm̀ tṍó Kpá Káíá, lé neǹ kùdẽe naanà ból ólò palàge tú lé bá ẹ̀bmà a naanà ból. Dì belí nu dòòmà bá, Dévìd beè fẹ́ kpẹẹ̀ nè kpẽ́éné boo béè ge kpènà gbò a naanà ból. (1 Sám. 17:34, 35) Lé neǹ kùdẽe ló naanà ból ólò nyimá tṍó e bã̀àna ene kà a naanà ból pe. (Jọ́ọ̀n 10:3, 14) Íb nakà neǹ kùdẽe ló naanà bólá ólò tú dénè na gbò naanà ból ea sígáá nvee gònò àbèè à kọ́ nè dõòna kà gbò kùdẽe ló kọ bàá ẹ̀b, vaá à gbóó àà gé gbĩ́ ní ea peá. Jíízọ̀s beè noòmài kà kà bel ea palàge dì bíi tení dú ló gè logí lóg ea kuu naanà ból ea beè pèa tṍó ea kọ́ọ̀: “Vóá bé e bè náa dú bùlà bọọ Tẹ̀ e a di káála kọ ene ka gbò nvíní á pè naa é.”—Máát. 18:14.

10. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Èzíkiẹ̀l 34:11-16, éé ní e Jìhóvà zigà ge naa nè pá a gbò e bà dágí ààẹ́ nvée ẽ́?

¹⁰ Jìhóvà vulè buù bẹ̀ì, bã̀àna “nen e a bọọ gè kil kẽ” ea dágí ààẹ́ nvée. Tení dú ló neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Èzíkiẹ̀l, Bàrì beè zìgà kọ àé gbĩ́è a naanà ból ea beè pè vaá nveenìè bá nèe va kọ bàá láá kpáá ié kà lé gbaa ló kilmàèé ló. Vaá à kọ́ sìgà gbò láb tọ ea é tú mm̀ ge dùùla va, ea bélí nágé ní e gbò kùdẽe ló naanà ból  pá Ízràẹ̀l beè olòó tù tṍó e ene kà ba naanà ból peá. (Bugi Èzíkiẹ̀l 34:11-16.) Túá kà, neǹ kùdẽe ló naanà ból é gbĩ́ a naanà ból, vaá níí ólò bĩiná gã́bug tṍó nè sìà kpóó ló. Tṍó ea ni mon ní ea beè dagíá, à ólò gbóó faaláẹ kilma be. Vaá beè kom beè bã̀é ló àbèè kọọ̀ tá kói táẹ́ ló, neǹ kùdẽe ló naanà bólá ólò gbóó nvèè bá nè a naanà ból vaá bó kom ea bã́é lóá, vaá dàlàẹ nè ge nèe gyã́á. À dú bíi kọọ̀ gbò kànen, e bà gé búmá “gònò naanà ból Bàrì,” á labví nágé láb mm̀ ge nvèè bá nè gbò e ba ni dágí aa mm̀ bõ̀ònatõ̀ò mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá. (1 Pít. 5:2, 3) Gbò kànení ólò gbĩ́ va, nvèè bá nè va kọ bàá òòà bã mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, vaá zogè va vulè tení dú ló ge nvèè bá nè va kọ bàá láá kpáá dú kóò Jìhóvà. *

11. Éé ní e lé neǹ kùdẽe ló naanà ból ólò dã́ ból ló é?

¹¹ Kà lé neǹ kùdẽe ló naanà ból ólò dã́ ból ló kọọ̀ a naanà ból é láá pè. Vaá be à gá náa vaá ene kà a naanà ból à dagí aa gbàà a gònò naanà ból, náa ólò nèe kpọ̀ té. Bugi togó boo nu dòòmà bá e Jìhóvà beè zogè tṍó ea géè nvèè bá nè pá a gyóòlo e ba beè òòà aa ló gè fã̀é mm̀ sìgà tṍó.

12. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà beè labmá láb kilma ló Jónà ẽ?

¹² Neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Jónà beè teelá aa ló tóm e Jìhóvà beè lẹ̀ẹ̀làẹ. Náa kal ló béè vó, Jìhóvà náa beè gbóó gbẹá boo kìn Jónà. Dì belí lé neǹ kùdẽe ló, Jìhóvà beè dùùlàẹ vaá nvèè bá nèe kọ á láá ié kói ea é síímá a tóm. (Jónà 2:7; 3:1, 2) Tṍó e tṍó téní, Bàrì beè tú ńkọ́b té nvèèmà bá nè Jónà kọ á dã́tẽ́ ló bé ea bọ́ló gè nvèè ka ló dùm buù nen naa. (Jónà 4:10, 11) Éé ní e níí nóòmà beele é? Gbò kànen náa é íè ge vàlẹ̀ bá òòà aa ló gè nvèè bá nè nen e lóóe ọọ. Tãa vó, gbò kànen é piìga boo gè dã́ ból ló nú ea ọọvẹ ló nená. Vaá tṍó e nená ni ooà kẽ bã mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, gbò kànen á kilsĩ́ gè ié vulè kìlmàé ló vaá bùlà nú ea kilíé ló.

13. Éé ní e beele é láá nó lọl ló bé e Jìhóvà beè labví láb naa kilma ló nen ea beè emí kpá Psalm 73 é?

 ¹³ Lóó nen ea beè emí kpá Psalm 73 beè ọọ tṍó ea mon bé e nu gé léé ló gbò pọ́lọ́ naa. A beè ié bàà-bàà bùlà be à gá náa à íe gé bélè ea di ló ge fã̀ Jìhóvà. (Ps. 73:12, 13, 16) Jìhóvà beè labví láb naa vàẹ? Ẹlẹ náa beè kọ́ bel gbálàí. Kàsĩ́, Bàrì beè tú gbò moǹ bel neǹ ọ́lì sọ́lí emí mm̀ Kpá Káí. Tṍó e tṍó téní, neǹ ọ́lì sọ́lí beè gbóó nyimá kọọ̀ ge íe lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà léè èl kọ̀láá kà nu ea di mm̀ dùm. (Ps. 73:23, 24, 26, 28) Éé ní e nóò lọl ló níí ẽ́? Gbò kànen á gá vàlẹ̀ bá beelá bel ló nen ea bĩ́íná bélè e ge fã̀ Jìhóvà dọ. Tãa vó e bà kọ́ va bel, gbò kànen é íè ge piìga boo gè dã́ ból ló nú ea náa vaá bà ló íb gbò belá àbèè ge labví íb gbò lábvá. Áá tṍó e bà náa vó ní ea é láá naa kọ bàá nyimá dọ̀ Kpá Káí gè nvèèmà bá nèe ẽ́.

14. Éé ní ea beè naa kọọ̀ Èláíjà á ié bíi ló nvèè bá ẹ́, vaá mósĩ́ deè ní e Jìhóvà beè nvèèmà bá nèe ẽ́?

¹⁴ Neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Èláíjà beè teelá aa bá Vaà Méné ea kọlà Jézibẹ̀l. (1 Kíǹg 19:1-3) A beè ié bùlà kọọ̀ tọ́ọ̀ kà neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì á gé ná, vaá dénè a tóm dúè zọ̀là pọ́ì. Nyíè Èláíjà beè tã̀àgã̀ iná kiẽ́e ea beè gbĩ́ gè ù. (1 Kíǹg 19:4, 10) Tãa vó e Jìhóvà kọ́ bel Èláíjà, a beè náa kọ á àgala boo kọọ̀ níì áá ẹ̀ẹ̀ nì, vaá á dẹlẹ nyíé boo kpóó ea aalìè bá ẹlẹ, boo béè kọọ̀ à íe gã́bug tóm ea é si sí. Jìhóvà beè palàge pãane tṍ ló bé e nu tọ́á ló Èláíjà naa vaá gbóó nèe ãa tóm. (1 Kíǹg 19:11-16, 18) Éé ní e níí nóòmài ẽ́? Dénè bẹ̀ì, èlmà tõ̀ò gbò kànen, é íè ge tú lé bá faamá gbò gyóòlo  Jìhóvà. Kọbèè nen kọ́ọ̀ nyíée biilàẹ̀ àbèè kọọ̀ à tõonìèé ló belí kọọ̀ Jìhóvà náa é iàẹ̀ ló a pọ́lọ́ neèe, gbò kànen é pãanée tṍ ló tṍó ea gé kọ́ bé e nu tọ́aẹ́ ló naa. Tṍóá, bàé gbóó pììga boo gè nvèè bá nèe kọ á nyimá kọọ̀ Jìhóvà vulèe.

15. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Jọ́ọ̀n 6:39, Jíízọ̀s beè ẹ̀b naanà ból a Tẹ̀ naa vàẹ?

¹⁵ Jìhóvà gbĩ́ kọ é ẹ̀b pá a gyóòlo e bà dágí ààẹ́ nvée naa vàẹ? Èé láá nó nu lọl ló lé nu dòòmà bá Jíízọ̀s. A beè nyimá kọọ̀ Jìhóvà palàge nvèè ka ló buù kà a naanà ból, vaá vó beè naa kọọ̀ Jíízọ̀s á naa nú ea é nveè bá nè “pá Ízràẹ̀l e bà belí naanà ból e a pe” kọbé bà oòa kẽ nyoone Jìhóvà. (Máát. 15:24; Lúùk 19:9, 10) Dì belí lé neǹ kùdẽe ló, Jíízọ̀s beè palàge pììgà ge moǹ kọọ̀ tọ́ọ̀ kà naanà ból Jìhóvà náa pe.—Bugi Jọ́ọ̀n 6:39.

16-17. Mósĩ́ dee ní ea bọ́ló kọọ̀ gbò kànen á nvèèmà bá nè gbò e ba beè dagí aa mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ẽ? (Ẹ̀b ńkpó ea kọ́ọ̀: “ Bé E Nu É Láá Tọá Ló Naanà Ból Ea Pe Naa.”)

¹⁶ Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè siè kpóó ló gbò kànen e ba beè di bõ̀ònatõ̀ò ea di Ẹ́fẹsọ̀s kọ bàá nó nu dòòmà bá Jíízọ̀s. Òó íè gé nvèè “bá nè gbò tãa, vaá olòó kẽ̀èà boo bel e Dõò Jíìzọ̀s beè kọ́á kọ: ʽTã́áná dee bá di ló nen e a nè èlmà nen e a tú.’ ” (Tóm 20:17, 35) Kpá Káí tẹ́lẹ bàlà kẽ kọọ̀, níí dú tóm ea dì nè gbò kànen deè nieí ge sì. Salvado ea dú dó Spain vaá duná gé neǹ kànen kọ́ọ̀: “Tṍó e nda bugì togó boo bé e Jìhóvà gé ẹb nú ea kil ló gbò a naanà ból naa, síèm kpóó ló kọ ḿ pììgà bé e nà kpóó sim tùlà naa ge nvèè bá nè va. Dì belí nen ea gé kudẽe ló naanà ból Bàrì, nda palàge ge àgaIa boo kọọ̀ Jìhóvà gbĩ́ kọọ̀ ḿ nvèè bá nè va.”

¹⁷ Ba beè nvèè bá nè dénè gbò e kólì bée mm̀ nakà togó bel ge nòí kọ bàá òòa kẽ kpáá gé fã̀ Jìhóvà. Lèlà kátogóí, gã́bug gbò e ba beè dagí aa nvéè Jìhóvà gbĩ́ gè òòa kẽ dúé ló. Togó bél ge nò ea bẽene níí é baatẽ́ nú e beele é láá naa mm̀ ge nvèè bá nè va kọ bàá òòa kẽ dú ló Jìhóvà.