ARTIKULO DIˈIB YAˈËXPËJKP 25
“Ëjts këˈëm nˈëxtäˈäyaampy ja nborreegëts”
“Ëjts këˈëm nˈëxtäˈäyaampy ja nborreegëts etsëts nguentˈatäˈany” (EZEQ. 34:11).
ËY 105 Dios yëˈë duˈun ja tsojkën
DIˈIB YAJNIMAYTYÄˈÄGÄÄMP *
1. ¿Tiko Jyobaa ojts nyayˈijxkijpxyëty mët tuˈugë uˈunktääk?
JA TIEMPË mä jyukyˈajtyë kugajpxy Isaías, Jyobaa duˈun tˈanmääy ja nyax kyäjpn: “¿Mbäät tuˈugë toxytyëjk tjäˈäytyëgoyë yˈuˈunk diˈib tsiˈtsp? [...] Pënë tyäˈädë toxytyëjkëty jyaˈaytyëgooytyëp; ëjts ninäˈäts mijts ngajäˈäytyëgoyët” (Is. 49:15). Jyobaa kyaj nëgoo nyayˈijxkijpxyëty mët tuˈugë uˈunktääk, per mä taabë tiempë tyuun duˈun. Ko Jyobaa tmaytyaky wiˈix tuˈugë uˈunktääk tjawë ja yˈuˈunk, yëˈë xytyukˈijxëm nuˈunën ttsoky pënaty mëduunëp. Nimaybyë uˈunktääk nanduˈun wyinmaytyë extëm jyënany tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib xyëwˈäjtypy Jasmín: “Ko xyyajtsiˈitsyë mˈuˈunk, mnaywyinpat mnayjyotpatëp mëët, ets duˈun mëët mˈity nuˈun ja mxëëw mjukyˈäjtën”.
2. ¿Wiˈixë Jyobaa nyayjyawëty ko niduˈugë yˈuˈunk myëjagamgeˈegyëty?
2 Jyobaa pyëjkypyë kuentë ko niduˈugë yˈuˈunk kyaj yˈoknëjkxnë reunyonk ets ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë. ¿Nbawinmäˈäyëmë net nuˈunën tjawë ko tˈixy jëmëjt jëmëjt milˈamë yˈuˈunk yˈënäˈk kyaj yˈoktuˈunxënë tyuunk? *
3. ¿Ti tsyojkypyë Jyobaa?
3 Mayë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm jyëmbittë mä Diosë kyäjpn, ets ëtsäjtëm tsuj yajxon nˈagëˈë nˈaxäjëm. Jyobaa tsyojkypy parë jyëmbittët ets ëtsäjtëm nan ntsojkëm (1 Peed. 2:25). ¿Wiˈix mbäät nbudëjkëm? Mä ngaˈˈatsoowëmbijtëm, oy ko nnijäˈäwëm tiko näägë nmëguˈukˈäjtëm kyaj yˈoknëjkxnëdë reunyonk ets ni ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë.
¿TIKO NÄÄGË NMËGUˈUKˈÄJTËM TË TMASTUTNËDË DIOSË TYUUNK?
4. ¿Wiˈix nääk jyattë ko nyaytyukwinˈëënëdë tyuunk?
4 Nääk yëˈë naytyukwinˈëˈënëdëbë tyuunk. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib xyëwˈäjtypy Hung, * diˈib tsënaapy Asia, jyënaˈany: “Yëˈëyëts ojts nmëwiin nmëjotënë ja nduunk nˈayoˈon. Ets nnaywyinˈëˈënëts kots nwinmääy ko mbäädëts mas oy nmëdunyë Jyobaa pën nmëdäjtypyëts mayë meeny sentääbë. Tats ndëjkë tuumbë mas niˈigyë etsëts ndëgoyˈäjnë reunyonk. Ko waanë yˈijty, tats ndimˈyoˈoybyojty. Satanás, yëˈë yajtuumpy tijaty jaˈäjtp yä naxwiiny parë jäˈäy tmastuˈudëdë Dios wanaty wanaty”.
5. ¿Wiˈix jyajty tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tukmujkë amay jotmay?
5 Nan ta näägë nmëguˈukˈäjtëm diˈib yaˈëxtëkëwäˈkëdëp ko tyukmukëdë amay jotmay. Min nˈokˈijxëm wiˈix jyajtyë Anne, diˈib tsënaapy Gran Bretaña ets nimëgoxkë yˈuˈunk. Yëˈë jyënaˈany: “Niduˈugëtsë nmäänk kyaj oy mëk myaxuˈunkˈäjty. Ok, tats niduˈugë nnëëx yaˈëxkejxy mä Diosë kyäjpn, ets jatuˈugëtsë nmäänk yajpatë päˈäm kyëbäjkoty. Kom nëgooyëts ojts ngumoˈon ngudëjkënë, tats nyoˈoybyojty reunyonk ets kyajts ojts nekynyijkxy ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë. Ok, tats ojts nmastutnë Diosë tyuunk”.
6. ¿Ti mbäät xyjäjt xykyëbajtëm ko ngapanëjkxëmë käjpxwijën diˈib yajpatp mä Colosenses 3:13?
6 (Käjpxë Colosenses 3:13, TNM). * Ta näägë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të dyajpoktë mët ko jam pën wiˈix të tyunëdë. Apostëlë Pablo yˈëxkäjp ko näˈäty tam tiko ndukjotˈambëjkëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm. Näˈäty, waˈan pën axëëk të xyjantsy tyuˈunëm. Per pën kyaj nnaygyuentˈäjtëm, mbäädë net jeˈeyë nˈajk ndoˈoyënë ets nmëjagamgakëmë Jyobaa kyäjpn. Duˈun jyajtyë Pablo diˈib tsënaapy Sudamérica. Yëˈë yajniwäämbajt ko të nety ti ttuny diˈib kyaj yˈoyëty, ta ojts yajpëjkë ja tuunk diˈibë nety nyikëjxmˈäjtypy. ¿Ti net tyuunë Pablo? Yëˈë jyënaˈany: “Jantsy jotˈambëjkëts ets wanaty wanatyëts nmëjagamgekyë Diosë kyäjpn”.
7. ¿Wiˈix mbäät jyaty tuˈugë jäˈäy ko ti tpokyjyawë?
7 Nan waˈan jyaˈˈattë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të pyokytyundë mëjwiin kajaa ets duˈunyëm axëëk jyantsy nyayjyawëdë ets axtë net wyinmaytyë ko kyaj pyäät nyitëkëdë etsë Dios tsyokëdët. Oy të jyajodëmbittë etsë Dios të jyapokymyaˈkxëdë, duˈunyëm nyayjyawëdë ko kyaj nyitëkëdë yajpäättët mä Diosë kyäjpn. Duˈun nyayjyäˈäwë tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib xyëwˈäjtypy Francisco. Yëˈë jyënaˈany: “Yajjëjpwijtsëmbijtëts kots nbokytyuuny mët tuˈugë jäˈäy. Ak nëjkxëts reunyonk, per xytyujktëjkëtsë mëk moˈon mëk tujkën etsëts nnayjyäˈäwë ko kyajts xypyaaty xynyitëkë nyajpäädët mä Diosë kyäjpn. Duˈunyëmëts nbokyjyäˈäwë titsë nety të nduny ets ijtëts seguurë ko Jyobaa kyajtsë nety të xypyokymyeˈkxy. Ko waanë yˈijty, tats kyaj ojts nˈoknëjkxnë ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë ets reunyonk”. ¿Wiˈix nwinmäˈäyëm mä tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm diˈib yä të yajnimaytyäˈäktë? ¿Njäˈäwëm nanduˈun ti yajkëjx yajnäjxtëp? Ets diˈib mas jëjpˈam, ¿wiˈixë Dios wyinmay?
JYOBAA TSYOJKYPY PËNATY MËDUUNËDËP
Tuˈugë borreegë kuentˈäjtpë naytyukjotmaytyuunëp ijty ko yoˈoytyëgoy ja byorreegë. (Ixë parrafo 8 etsë 9). *
8. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko Jyobaa kyaj tjäˈäytyëgoy pënaty tëëyëp mëduunëdë?
8 Jyobaa kyaj tjäˈäytyëgoy ja yˈuˈunk yˈënäˈk diˈib të myëjagamgaˈagëdë tuk tiempë, duˈunyëm tjamyetsy tijaty të tyukmëdunëdë (Eb. 6:10). Ja kugajpxy Isaías ojts tpëjtaˈaky tuˈugë ijxpajtën diˈib xytyukˈijxëm wiˈixënë Jyobaa ttsoky ets tˈijxˈity tkuentˈatyë kyäjpn ko tkujäˈäyë: “Kyuentˈataambyë byorreegë extëm tuˈugë borreegë kuentˈäjtpë, mëdë yˈääw kyëˈë dyajtuˈukmukäˈänyë byorreegë, ets tkëxkoˈogäˈäny kyaatsykyëjxy” (Is. 40:11). ¿Wiˈixë Jyobaa nyayjyawëty, ja Mëj Borreegë kuentˈäjtpë, ko niduˈuk ja byorreegë yoˈoytyëgoy? Jesus yajnigëxëˈk wiˈixë Tyeety nyayjyawëty ko dyajtëëy ja yˈëxpëjkpëty: “Nˈokpëjtakëm pën ja pën tmëdaty mëgoˈpxë byorreegë es yˈëxˈyoˈoy tuˈuk, ¿ti kyaj dyajwëˈëmët yëˈë tadë mäjtäˈpx mäjmokx mäjtaxkpë jamyë ujtsoty, es nëjx tˈëxtäˈäy tadë tuˈukpë? Es pën pyatypy, tëyˈäjtënëts nmëdaty ko xondäˈägëp niˈigyë mëdë tadë tuˈukpë këdiinëm mëdë tadë mäjtäˈpx mäjmokx mäjtaxkpë diˈibë kyaj të yˈëxˈyoˈoy” (Mat. 18:12, 13).
9. ¿Ti tyuumpy tuˈugë oybyë borreegë kuentˈäjtpë? (Ixë dibujë diˈib miimp mä rebistë nyiˈak).
9 ¿Tiko Jyobaa yaˈijxkijpxyë mët tuˈugë borreegë kuentˈäjtpë? Jaˈko tuˈugë oybyë borreegë kuentˈäjtpë mëk ttsoky ja byorreegë. Extëm nˈokpëjtakëm, David yaˈoˈk tuˈugë kää ets tuˈugë osë parë tkuwanyë byorreegë (1 Sam. 17:34, 35). Seguurë ko ja oybyë borreegë kuentˈäjtpë, pyejkypyë kuentë ko niduˈuk ja byorreegë yoˈoytyëgoy (Fwank 10:3, 14). Ets parë nëjkx tˈëxtäˈäy, ta dyajwëˈëmy korraloty ja 99 o ttukmëwëˈëmë ja wiinkpë borreegë kuentˈäjtpë. Jesus pyëjtakë tyäˈädë ijxpajtën parë xytyukniˈˈijxëm ti diˈibë Tyeety tsyojkypy ko jyënany: “Yëˈë mDeetyëty diˈibë ijtp tsäjpotm, kyaj ttseky tyëgoyët ni tuˈugë tyäˈädë ënäˈkuˈungëty” (Mat. 18:14).
Tuˈugë borreegë kuentˈäjtpë diˈib Israel, tkuentˈaty ja byorreegë diˈibë nety të yoˈoytyëgoy. (Ixë parrafo 9).
JYOBAA YˈËXTAAPY JA BYORREEGË
10. Extëm jyënaˈanyë Ezequiel 34:11, 12, 16, ¿ti Jyobaa wyandak ttunäˈäny parë mëdë byorreegëty diˈibë nety të yoˈoytyëgoytyë?
10 Jyobaa xytsyojkëm niduˈuk niduˈuk axtë ja diˈib të tmëjagamgeˈegyë myëguˈuktëjk. Mët yëˈëgyëjxm ja kugajpxy Ezequiel, Dios wyandak ko tˈëxtäˈäyaˈany ja byorreegë diˈib të yoˈoytyëgoytyë ets tpudëkëyaˈany parë jatëgok oy mëët yˈitët. Jyobaa nyigäjpx tijaty tyunaampy parë jatëgok dyajjëmbitäˈäny. Ets nanduˈun ttunäˈäny extëm ijty ttuny tuˈugë borreegë kuentˈäjtpë ko tˈëxtäˈäy ja byorreegë diˈib të yoˈoytyëgoy (käjpxë Ezequiel 34:11, 12, 16). * Diˈib tim ogäˈän ijty tyuumpy, yëˈë tnitsoony ja byorreegë, ets mbäädë xyëëw tiempë kajaa dyajtuny ets ja jyot myëjääw. Ko net tpääty, ta dyajjëmbity ets ttukpuwopë ja myëguˈuktëjk, ets pën të tsyayuty ja borreegë, ta tpity tmotsy ets ta ttsaˈantsoony, ets pën yuˈoˈkëp, ta dyajjeˈxy. Pënaty tuundëp mëjjäˈäy, tsojkëp duˈun ttundët ko tpudëkëdët pënaty të tmëjagamgaˈaktë Diosë kyäjpn, pes yëˈë diˈib tuundëp extëm ja borreegë kuentˈäjtp mä Diosë jyaˈayëty (1 Peed. 5:2, 3). Mëjjäˈäytyëjk, yˈëxtääytyëp pënaty të jyagamgaˈaktë, pyudëjkëdëp parë jyëmbittët mä Diosë kyäjpn ets nan tyukˈijxtëp ko tsyojktëp. ¿Wiˈix? Ko tpudëkëdë parë jatëgok nyaymyayëdët mëdë Jyobaa. *
11. ¿Ti ijty nyijäˈäwëp tuˈugë oybyë borreegë kuentˈäjtpë?
11 Tuˈugë oybyë borreegë kuentˈäjtpë nyijäˈäwëp ijty ko mbäät ja byorreegë yoˈoytyëgoy. Pääty ko yoˈoytyëgoy, kyaj axëëk ttuny. Min nˈokˈijxëm ti Jyobaa tyuun ko tuk tiempë kyaj myëmëdoowëdë ja yˈuˈunk yˈënäˈk.
12. ¿Wiˈixë Jyobaa tpudëjkë Jonás?
12 Ja kugajpxy Jonás kyugak ja tuunk diˈibë nety të yajtuknipëky. Perë Jyobaa kyaj wyinmääy ko tëdënë Jonás kyanekymyëmëdoyëty. Ets duˈun extëm tuˈugë oybyë borreegë kuentˈäjtpë, pyudëjkë ets myooy ja jot mëjääw parë ttunët ja tuunk diˈib tyuknipëjk (Jon. 2:7; 3:1, 2). Ets parë ttukjaygyujkë Jonás ko yajtsobatypyë naxwinyëdë jäˈäyë jyukyˈäjtën, ta dyaˈäˈtsëˈky tuˈugë xutytsyiˈiw (Jon. 4:10, 11). ¿Ti tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm? Ko mëjjäˈäytyëjk kyaj mbäät netyë wyinmääygyojtë ko tëdën kyajëmbity tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të nyaswäˈägë. Niˈigyën mbäät tjaygyukëdë tidën ko ojts nyaswäˈägë. Ets ko tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm tnijëmbittëdë Jyobaa, yëˈë mëjjäˈäytyëjk, tsojkëp ttukˈixtët ko tsyojktëp ets ko naytyukjotmaytyuunëdëp.
13. ¿Ti tyuunë Jyobaa ko tmëdooy wiˈix nyayajtëëwë ja diˈib jyaayë Salmo 73, ets ti xytyukniˈˈijxëm?
13 Ja diˈib jyaayë Salmo 73, yaˈëxtëkëwäˈkë ko tˈijxy wiˈix ja axëkjäˈäytyëjk mas oy jukyˈattë. Axtë nayajtëëwë pën jantsy yajtukˈoyˈäjtp ko yajmëdunyë Dios (Sal. 73:12, 13, 16). ¿Ti tyuunë Jyobaa? Kyaj tˈanmääy ko ninuˈunë nety kyaˈoyëty extëm wyinmay. Niˈigyë ojts dyajwëˈëmë ja yˈääw yˈayuk mä Biiblyë. Ets ko tiempë nyajxy, ta tyäˈädë salmistë tjaygyujkë ko diˈib mas oy mbäät nduˈunëm mä jukyˈäjtën, yëˈë ko nnaymyaˈayëm mëdë Jyobaa (Sal. 73:23, 24, 26, 28). ¿Ti tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm? Ko mëjjäˈäytyëjk kyaj mbäät tëgatsy wyinmääygyojtë ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm nyayajtëwëdët pën njantsy tyukˈoyˈäjtëm ko nmëduˈunëmë Dios. Tsojkëbën tjaygyukëdët tiko duˈun nyayajtëyëty ja nmëguˈukˈäjtëm o tiko duˈun tijaty ttuny. Ko duˈun ttundët, ta net mbäät tpudëkë mëdë Biiblyë.
14. ¿Tiko netyë Elías dyajtëgoyˈatyë naybyudëkë, ets wiˈixë Jyobaa pyudëjkë?
14 Ja kugajpxy Elías kyugak ja reyna Jezabel (1 Rey. 19:1-3). Elías wyinmääy ko të nety yˈoˈktäˈäytyë Jyobaa kyugajpxy ets ko kyaj nyekytsyobääty tijaty tyuumpy. Mëk mon mëk tuk nyayjyäˈäwë axtë jënan ko nik oy tyimˈoogët (1 Rey. 19:4, 10). Jyobaa kyaj ojts tˈoojˈyë Elías. Niˈigyë tˈanmääy ko kyaj nety naytyuˈuk yajpääty, ko mbäät yˈity seguurë ko tyukpudëkëyaambyë myëjääw ets ko kajaaduunk diˈib yˈaktunaampy. Jyobaa tsuj yajxon tmëdoowˈijty ko Elías tyukmëtmaytyakë tijatyë nety jotmaytyuunëp, etsë net ttuknipëjkyë wiinkpë tuunk (1 Rey. 19:11-16, 18). ¿Ti tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm? Ko niˈamukë mbäät nˈoyjyaˈaytyakëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm, per pën mbäät mas niˈigyë duˈun ttundë, yëˈë mëjjäˈäytyëjk. Pën tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të jyagamgeˈeky jotˈambëjkp ets yajpëtsëëmbyë ääw ayuk ko Jyobaa ninäˈä kyapokymyaˈkxäˈänyëty, oy ko ja mëjjäˈäytyëjk tmëdoowˈittët mä duˈun dyaˈˈawäˈätsy ja jyot kyorasoon. Ta net ttukmëtmaytyäˈäktët ko Jyobaa mëk tsyokëdë.
¿WIˈIX MBÄÄT NˈIJXËM PËNATY TË TMËJAGAMGAˈAKTË DIOSË KYÄJPN?
15. Extëm jyënaˈanyë Fwank 6:39, ¿wiˈixë Jesus tˈijxy ja Tyeetyë byorreegë?
15 ¿Wiˈixë Jyobaa ttsoky nˈijxëm pënaty të jyagamgaˈaktë? Oy ko nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën. Yëˈë nyijäˈäwëbë nety ko Jyobaa yajtsobatypy niˈamukë pënaty mëduunëdëp. Pääty ttuunyë mëjääw nuˈun myadaky parë tpudëjkë ja “tëgoybyë borreegëty mä yëˈë naxwinyëdë Israel” (Mat. 15:24; Luk. 19:9, 10). Komë Jesus yëˈë ja mas oybyë borreegë kuentˈäjtpë, pääty ttuunyë mëjääw parë nituˈuk tkayajˈyoˈoytyëgooy ja Tyeetyë byorreegë (käjpxë Fwank 6:39).
16, 17. ¿Wiˈix mbäädë mëjjäˈäytyëjk tˈixtë ja tuunk diˈib nyikëjxmˈäjttëp parë tpudëkëdët pënaty të jyagamgaˈaktë? (Ixë rekuäädrë “ ¿Wiˈix nyayjyawëty ja borreegë diˈib të yoˈoytyëgoy?”).
16 Apostëlë Pablo yˈanmääy ja mëjjäˈäytyëjk diˈib Éfeso ko tsojkëp tpanëjkxtët ja Jesusë yˈijxpajtën. Duˈun tˈanmääytyë: “Xypyudëkëdët diˈibë tëgoyˈäjtxëp, es xyjamyatstët ja Nintsënˈäjtëm Jesusë yˈëxpëjkën ko jyënany: Niˈigyë njotkujkˈäjtëm ko wiink jäˈäy nbudëjkëm es kyaj ko wiink jäˈäy xypyudëjkëm” (Apos. 20:17, 35). Extëm nˈijxëm, mëjjäˈäytyëjk mëjwiin kajaa tnikëjxmˈattë ja tuunk. Salvador, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tuump mëjjäˈäy jap España, duˈun jyënaˈany: “Kots nwinmay nuˈunënë Jyobaa ttsoky ja byorreegë diˈib të yoˈoytyëgoy, yëˈëts diˈib xypyudëjkëp parëts ndunyë mëjääw nuˈunëts nmadaˈaky parëts nbudëkëdë. Ijtpëts seguurë ko Jyobaa tsyojkypy parëts nˈijxˈit nguentˈatët ja byorreegë”.
17 Niˈamukë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të yajmaytyäˈäktë mä tyäˈädë artikulo, ojts yajpudëkëdë ets nyijëmbijttë jatëgokë Jyobaa. Ets tyam, ta nimay diˈib nanduˈun jëmbitandëp. ¿Wiˈix mbäät nbudëjkëm? Mä jatuˈukpë artikulo nnijawëyäˈänëm mas niˈigyë.
ËY 139 ¿Mnayˈijxëp mä ja tsujpë lugäär?
^ parr. 5 ¿Tiko näägë jäˈäy të tmëjagamgaˈaktë Diosë kyäjpn diˈibë nety jantsy jeky të tmëduunëdë Jyobaa? ¿Wiˈixë Jyobaa yˈixëdë? Mä tyäˈädë artikulo yaˈˈatsoowëmbitäˈäny. Nan nˈixäˈänëm wiˈixë Jyobaa tpudëjkë niduˈuk nimajtskë jäˈäy diˈib mëduunëdë, oy tuk tiempë myëjagamgakëdë, ets ti mbäät xytyukniˈˈijxëm.
^ parr. 2 ¿TI YˈANDIJPY? Tuˈugë publikadoor diˈib kyaj tˈoktuunënë Diosë tyuunk, yëˈë diˈib kyaj tnekyyakyë yˈinformë tëdujk poˈo o mas niˈigyë mä të yˈëwaˈkxy kyäjpxwaˈkxy ets mä jäˈäy dyaˈëxpëky. Per duˈunyëm nmëguˈukˈäjtëm ets ntsojkëm.
^ parr. 4 Mä tyäˈädë artikulo të näägë xyëëw tyëgatstë.
^ parr. 6 Colosenses 3:13, TNM: “Duˈunyëm mnaymyëmaˈkxtukëdët nixim niyam ets mnaybyokymyaˈkxëdët amumduˈukjot nixim niyam, pën jam pën të tmëdëgoyë myëguˈuk. Duˈun extëmë Jyobaa ojts mbokymyaˈkxëdë amumduˈukjot, nanduˈun miitsëty xytyundët”.
^ parr. 10 Ezequiel 34:11, 12, 16: “Yëˈko duˈun të jyënaˈanyë Jyobaa ja Wintsën diˈib Yajkutujkp: Tyäjëts ëjts, ets ëjtsëts këˈëm nˈëxtäˈäyaampy ja nborreegëts etsëts nguentˈatäˈany. 12 Nguentˈataambyëts ja nborreegëts extëm tuˈugë borreegë kuentˈäjtpë diˈib të tpääty ja byorreegë ets dyajjëˈx dyajpëktë. Ets mä të jyëmbity ja it lugäär kootspuknë mët ja yoots nëmäˈä, nyaˈˈawäˈätspëtsëmandëbëts jap. 16 Ja diˈib të yoˈoytyëgoytyë, nˈëxtäˈäyaambyëts, ja diˈib të yoˈoygyaˈaktë nyajjëmbitaambyëts, ja diˈib të tsyayuttë nbitaampy nmotsaambyëts ets ja diˈib yajpattëp amääy amutsk njotmëkmoˈoyaambyëts: per ja niˈkxatypyë ets ja mëkatypyë nyaˈoogaambyëts. Nbayoˈoyaambyëts ets ndukumëdowäˈänyëts extëm pyaatyëty”.
^ parr. 10 Mä jatuˈukpë artikulo nˈixäˈänëm wiˈixën mbäädë mëjjäˈäytyëjk duˈun ttundë.
^ parr. 62 YAJNIMAYTYAˈAGYË DIBUJË: Tuˈugë israelitë diˈibë ijty borreegë kuentˈäjtpë tmëmay tmëdäjy wiˈix nëjkx tˈokˈëxtäˈäy ja byorreegë diˈib të yoˈoytyëgoy ets dyajjëmbity mä ja myëguˈuktëjk. Tyam, nanduˈun ttundë mëjjäˈäytyëjk diˈib kyuentˈäjttëbë Diosë kyäjpn.
^ parr. 66 YAJNIMAYTYAˈAGYË DIBUJË: Tuˈugë toxytyëjk diˈib të tmëjagamgaknë Diosë kyäjpn, tˈixy mientrës yˈuˈunyë autobusoty wiˈix nimajtskë nmëguˈukˈäjtëm agujk jotkujk yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtë mä karruˈunk tnadanëdë.
