1. ¿Jas kunaʼ ri Jehová are chiʼ jun upataninel ktzalij lo pa ri utinamit?

JUNAM che xqil kan pa ri kʼutunem 25, Jehová kujunamisaj ribʼ rukʼ jun utzalaj ajyuqʼ che rukʼ loqʼoqʼebʼal keʼuchajij pa kijujunal ri e uchij xuqujeʼ kutzukuj ri sachinaq kanoq. Jumul, xubʼij chke ri israelitas che kiyaʼom kan upatanexik: «¡Chixtzelej wukʼ, xuqujeʼ ri in kintzelej iwukʼ!». Xuqujeʼ kimik jeʼ kuchomaj na, rumal che kubʼij: «Man nukʼexom ta wibʼ» (Mal. 3:6, 7). Xuqujeʼ, Jesús xubʼij che Jehová xuqujeʼ ri ángeles sibʼalaj kekikotik are chiʼ jun pataninel ktzalij lo pa ri utinamit (Luc. 15:10, 32).

2. ¿Jas kqetaʼmaj pa wajun kʼutunem riʼ?

² Pa wajun kʼutunem riʼ, kqil na oxibʼ kʼutbʼal che xuya ri Jesús che kukʼut ri kbʼan che kitoʼik ri kiyaʼom kan ri Jehová. Kqil na jas bʼantajik rajawaxik kqakʼutu rech keqatoʼo rech ketzalij loq xuqujeʼ jasche nim ubʼanik kqakoj qachuqʼabʼ che kitoʼik.

3, 4. ¿Jasche ri ixoq che kyaʼ ubʼixik pa Lucas 15:8-10 xukoj uchuqʼabʼ che utzukuxik ri urajil?

³ Kajwataj chuqʼabʼ rech keqariq ri kkaj ketzalij lo rukʼ ri Jehová. Pa ri Evangelio re Lucas, kʼo jun bʼantajik che kchʼaw chrij jun ixoq che kutzukuj jun jastaq nim ubʼanik: are jun pwaq re dracma. Ri qas kukʼut wajun bʼantajik riʼ are ri chuqʼabʼ kukoj ri ixoq rech kuriq ri xutzaqo (chasikʼij uwach Lucas 15:8-10).

⁴ Pa ri utiempo ri Jesús, e jujun ixoqibʼ judías kkiya 10 pwaq re dracma chke ri e kal are chiʼ kekʼuliʼ. Weneʼ pa ri kʼutbʼal che xuya ri Jesús ri ixoq xutzaq jun chke ri saq pwaq riʼ. Chqachomaj che jeʼ xtzaq cho ri ulew, rumal laʼ kutzij jun ulámpara re aceite tekʼuriʼ kutzukuj pa ronojel lugar, are kʼu kuriq taj. Weneʼ ri chaj qas ta ktununik rumal laʼ kqʼalajin ta ri pwaq. Rumal laʼ rukʼ nojimal kumes ronojel ri upam ri rachoch. Kʼisbʼal re, kril jun alaj jastaq pa ri mes che kchupchitik: ¡are ri urajil! Jesús xuya ubʼixik,  che ri ixoq sibʼalaj kkikotik rumal laʼ keʼusikʼij ri e rachiʼl xuqujeʼ ri e ukʼulja rech kuya ubʼixik chke che xuriq ri urajil.

5. ¿Jasche kajwataj chuqʼabʼ che kitzukuxik ri kiyaʼom kan upatanexik ri Jehová?

⁵ Ri kʼutbʼal xubʼij ri Jesús kukʼut chqawach che rech kqariq jun jastaq che tzaqinaq kanoq kajwataj chuqʼabʼ che utzukuxik. Jeʼ kkʼulmatajik are chiʼ keqatzukuj ri kiyaʼom kan upatanexik ri Jehová. Weneʼ qʼaxinaq chi kʼi junabʼ che kiyaʼom kan ri congregación. Weneʼ kimik e kʼo chi pa jun lugar, che etaʼmatal ta kiwach kumal ri e qachalal. Are kʼu weneʼ e kʼo jujun kkaj ketzalij lo rukʼ ri Jehová. Kkaj kkipatanij chi jumul are kʼu kajwataj ri qatobʼanik chke.

6. ¿Jas kekunik kkibʼan konojel ri e kʼo pa ri congregación che kitzukuxik ri kiyaʼom kan upatanexik ri Jehová?

⁶ ¿E jachin kekunik ketobʼan che kitzukuxik ri kiyaʼom kan upatanexik ri Jehová? Ronojel ri congregación, ri kifamiliares, ri e kʼamal bʼe, ri precursores xuqujeʼ ri publicadores. ¿La kʼo jun qachiʼl o jun qafamiliar che uyaʼom kan upatanexik ri Jehová? Are chiʼ qatzijom ri utzij ri Dios pa ri predicación pública o cho taq ja, ¿la qariqom jun qachalal che uyaʼom kan upatanexik ri Jehová? Chabʼij che ri winaq che katkunik kaya ri unúmero re teléfono o ri udirección chke ri e kʼamal bʼe we areʼ kraj ksolix kumal.

7. ¿Jas kawetaʼmaj chrij ri xubʼij jun qachalal ubʼiʼ Thomas?

⁷ ¿Jas kekunik kkibʼan ri e kʼamal bʼe rech kkiriq ri e qachalal che kkaj ketzalij lo rukʼ ri Jehová? Chqilaʼ ri kubʼij jun kʼamal bʼe re España ubʼiʼ Thomas. * Areʼ e utoʼm más che cuarenta Testigos rech ketzalij lo pa ri congregación. Kubʼij: «Nabʼe, kintaʼ chke jalajoj taq qachalal we ketaʼm jachiʼ e kʼo wi ri e qachalal che kiyaʼom kan upatanexik ri Jehová. O kintaʼ chke ri publicadores we ketaʼm uwach jun qachalal che petinaq ta chi pa ri riqbʼal ibʼ. Kʼi chke utz kkilo ketobʼan che ri tzukunik. Are chiʼ kinsolij jun qachalal che uyaʼom kan upatanexik ri Jehová, kintaʼ che jas kibʼanom ri ufamilia. Jujun chke ri e qachalal riʼ kikʼamom bʼi ri kalkʼwal pa ri e riqbʼal ibʼ, xuqujeʼ weneʼ ri e akʼalabʼ riʼ xeʼux publicadores. E areʼ xuqujeʼ rajawaxik ketoʼik rech ketzalij rukʼ ri Jehová».

8. Junam rukʼ ri kubʼij pa Lucas 15:17-24, ¿jas xubʼan ri tat rukʼ ri ukʼojol che ukʼexom chi ri ukʼaslemal?

⁸ ¿Jas bʼantajik rajawaxik kqakʼutu we kqaj keqatoʼ ri kkaj ketzalij lo rukʼ ri Jehová? Chqilaʼ jas kqetaʼmaj chrij ri kʼutbʼal rech ri ala sachinaq (chasikʼij uwach Lucas 15:17-24). Ri Jesús xubʼij che, ri ala xukʼex ri uchomanik rumal laʼ kraj ktzalij lo cho ri rachoch. Ri utat aninaq xbʼe che ukʼulaxik xuqujeʼ rukʼ loqʼoqʼebʼal xumatzej rech kukʼut chuwach che loqʼ na chuwach. Ri ala sibʼalaj kbʼisonik xuqujeʼ kuchomaj che yaʼtal ta chi che kbʼix kʼojolaxel che. Ri tat kutoqʼobʼisaj uwach ri ukʼojol are chiʼ krilo che ri kubʼij qas kel lo pa ranimaʼ xuqujeʼ che ukʼexom chi ri ukʼaslemal. Rumal laʼ, ri tat xubʼan jun nimaqʼij xuqujeʼ xutaq uyaʼik ratzʼyaq ri ukʼojol che paqal rajil. Rukʼ wariʼ ri tat kukʼutu che chuwach areʼ ri ala are ta jun rajchak xaneʼ are ri loqʼalaj ukʼojol.

9. ¿Jas bʼantajik rajawaxik kqakʼutu rech keqatoʼ ri kiyaʼom kan upatanexik ri Jehová? (Chawilaʼ ri recuadro « ¿Jas kbʼan che kitoʼik ri kkaj ketzalij loq?»).

 ⁹ Jehová kjunamataj rukʼ ri tat re ri kʼutbʼal riʼ. Keʼuloqʼoqʼej ri kiyaʼom kan upatanexik xuqujeʼ kurayij che ketzalij lo rukʼ. We kqesaj uwach, kojkunik keqatoʼ ri e qachalal riʼ rech ketzalij loq. Rajawaxik kqakʼut paciencia chke, kqanaʼ ri kkinaʼ xuqujeʼ keqaloqʼoqʼej. ¿Jasche rajawaxik ri e bʼantajik riʼ xuqujeʼ jas kqabʼan che kikʼutik?

10. ¿Jasche rajawaxik qapaciencia che utoʼik jun qachalal che uyaʼom kan ri Jehová?

¹⁰ Rajawaxik paciencia rumal che rajawaxik tiempo rech ri winaq kusukʼumaj ri rachilanik rukʼ ri Jehová. E kʼi chke ri e qachalal che xetzalij lo pa ri congregación kkibʼij che ri e kʼamal bʼe xuqujeʼ e nikʼaj chi qachalal kʼi mul xekisolij rech ketzalij lo rukʼ ri Jehová. Jun qachalal rech ri sureste de Asia, ubʼiʼ Nancy, kubʼij: «Jun utzalaj wachiʼl pa ri congregación sibʼalaj xinutoʼ. Xinraj jetaneʼ in ratz. Xunaʼtasaj chwe ri utzalaj taq jastaq che xqabʼan rukʼ ojer. Are chiʼ xintzijoj che ri kinnaʼo, rukʼ paciencia xinutatabʼej xuqujeʼ xinupixbʼej are chiʼ xajwatajik. Xukʼutu che are jun qastzij wachiʼl xuqujeʼ amaqʼel xinutoʼ».

11. ¿Jasche rajawaxik kqanaʼ ri kkinaʼ ri e nikʼaj chik rech keqatoʼ?

¹¹ Ri unaʼik ri kkinaʼ ri e nikʼaj chik kjunamataj rukʼ jun pomada che kojutoʼ che ukunaxik ri kʼax kʼo pa kanimaʼ. Jujun chke ri qachalal che xkiya kan ri congregación are rumal che utz ta xkita jun jastaq che xbʼix chke, rumal laʼ kʼi taq junabʼ kikʼolom oyowal pa kanimaʼ. Rumal  laʼ kkaj ta chik ketzalij lo rukʼ ri Jehová. Weneʼ e nikʼaj chik kkichomaj che yaʼtal ta ri kʼax xbʼan chke. Weneʼ kajwataj chke che kʼo ketatabʼenik xuqujeʼ kchʼobʼ ri kkinaʼ (Sant. 1:19). Jun qachalal ubʼiʼ María, che xuya kan upatanexik ri Jehová jun tiempo, kubʼij: «Xajwataj jun wachiʼl che qas kinutatabʼej, kinutoʼ xuqujeʼ kuya kinoqʼ chuwach».

12. ¿Jasche kqabʼij che ri uloqʼoqʼenik ri Jehová kjunamataj rukʼ jun kolobʼ?

¹² Ri Biblia kujunamaj ri uloqʼoqʼebʼal ri Jehová chke ri upatanelabʼ rukʼ jun kolobʼ. ¿Jas kraj kubʼij wariʼ? Chqakojoʼ jun kʼutbʼal. Chachomaj che tajin katjiqʼ pa ri mar tekʼuriʼ jun winaq che kʼo pa jun barco kukʼaq bʼi jun salvavidas chawe. Qastzij riʼ che kamaltyoxij, rumal che wariʼ katutoʼ rech katjiqʼ taj. Are kʼu xaq xiw ta rajawaxik ri salvavidas chawe. Rumal che sibʼalaj joron ri mar, rajawaxik kkʼaq bʼi jun kolobʼ chawe rech katkunik katopan pa ri barco. Jehová xubʼij wariʼ chkij ri israelitas che kiyaʼom kan upatanexik: «Kukʼ taq kolobʼ re [...] loqʼoqʼebʼal kʼuxaj, xeʼenjikʼ wukʼ» (Os. 11:4). Are waʼ ri kraj ri Jehová kubʼan kukʼ ri kiyaʼom kan upatanexik che tajin kkiriq nimalaj kʼax junam taneʼ rukʼ che tajin kejiqʼ pa ri mar. Jehová kraj che kketaʼmaj che keloqʼoqʼex rumal xuqujeʼ kraj keʼutoʼ rech ketzalij loq. Areʼ kojukojo rech kukʼut ri loqʼoqʼenik riʼ.

13. ¿Jas kukʼut chqawach ri xukʼulmaj Pablo rumal ri loqʼoqʼebʼal xkʼut che?

¹³ Sibʼalaj rajawaxik che kqakʼut chkiwach ri e qachalal che kiyaʼom kan ri Jehová che keloqʼoqʼex rumal xuqujeʼ qumal  oj. Pablo che xqetaʼmaj chrij pa ri kʼutunem 25, xuya kan ri congregación más che treinta junabʼ. Kubʼij: «Jun aqʼabʼ are chiʼ xinel bʼi cho ja, xinriq jun qachalal ixoq che nim chi ujunabʼ, xinuchʼabʼej xuqujeʼ xtzijon wukʼ rukʼ nim loqʼoqʼebʼal. Sibʼalaj xinoqʼik junam rukʼ jun akʼal. Xinbʼij che, che kinchomaj che are ri Jehová xtaqow loq rech kchʼaw wukʼ. Are waʼ ri xintoʼwik rech xintzalij rukʼ ri Jehová».

14. Junam rukʼ ri kubʼij Lucas 15:4, 5, ¿jas kubʼan jun ajyuqʼ are chiʼ kuriq ri chij che xsach kanoq?

¹⁴ Are chiʼ ketzalij lo ri kiyaʼom kan ri Jehová, rajawaxik che kqaya ta kan kitoʼik xuqujeʼ uyaʼik kichuqʼabʼ. Weneʼ kkinaʼ jun nimalaj kʼax pa kanimaʼ, junam rukʼ ri ala sachinaq che xubʼij ri Jesús. Rumal che xekʼojiʼ chkixoʼl e winaq che kkipatanij ta ri Jehová, qastzij riʼ che kajwataj kichuqʼabʼ pa ri kikojonik. Rumal laʼ, rajawaxik keqatoʼ rech kkʼiy chi jumul ri kikojonik chrij ri Jehová. Pa ri kʼutbʼal chrij ri chij sachinaq kanoq, Jesús xubʼij che ri ajyuqʼ xreqaj loq xuqujeʼ xukʼam lo kukʼ ri e rachiʼl. Ri ajyuqʼ xukoj utiempo xuqujeʼ uchuqʼabʼ che utzukuxik. Are kʼu retaʼm che kajwataj tobʼanik che rech ktzalij loq rumal che utukel kkun taj (chasikʼij uwach Lucas 15:4, 5).

15. ¿Jas kqabʼan che kitoʼik ri e qachalal che kkaj ketzalij lo rukʼ ri Jehová? (Chawilaʼ ri recuadro « Jun chakubʼal sibʼalaj nim ubʼanik»).

¹⁵ Weneʼ kajwataj tiempo xuqujeʼ chuqʼabʼ che kitoʼik ri kiyaʼom kan ri Jehová rech kekʼiy chi jumul pa ri kikojonik (Rom. 15:1). Rumal laʼ kʼo ri ruxlabʼixel ri Jehová, ri uTzij xuqujeʼ ri e wuj che  uyaʼom ri utinamit. ¿Jas kqabʼan che kitoʼik? Jun kʼamal bʼe kubʼij: «Are chiʼ ri e qachalal ketzalij loq, e kʼi rajawaxik kyaʼ chi jumul etaʼmanik chke». * Rumal laʼ we ri e kʼamal bʼe kkibʼij chqe che kqaya etaʼmanik che jun qachalal che uyaʼom kan ri Jehová, rukʼ rutzil qanimaʼ cheqatoʼ. Ri qachalal kʼamal bʼe kubʼij: «Ri kiyaʼom kan upatanexik ri Jehová kajwataj jun qachalal che kux kachiʼl xuqujeʼ che kkubʼsax kʼuxaj chrij».

16. ¿Jasche qetaʼm che ri ángeles kojkitoʼ?

¹⁶ Kʼo kʼi kkʼutuwik che ri ángeles kojkitoʼ che kiriqik ri e qachalal che kkaj ketzalij lo pa ri utinamit ri Jehová (Apoc. 14:6). Jun kʼutbʼal, jun qachalal re Ecuador, ubʼiʼ Silvio xutaʼ tobʼanik che ri Jehová rech ktzalij lo pa ri congregación. Are chiʼ tajin kubʼan uchʼawem che ri Jehová, e kebʼ kʼamal bʼe xechʼaw chuchiʼ ri rachoch, rukʼ wariʼ xkimajij utoʼik ri qachalal.

17. ¿Jas tewchibʼal kqariqo are chiʼ kqaya tobʼanik chke ri kʼo ta kichuqʼabʼ pa ri kikojonik?

¹⁷ Sibʼalaj kuya kikotemal chqe are chiʼ keqatoʼ ri kajwataj tobʼanik chke pa ri kikojonik rech ketzalij lo rukʼ ri Jehová. Chqilaʼ ri kubʼij jun precursor ubʼiʼ Salvador, che kukoj uchuqʼabʼ che kitoʼik ri e qachalal che kiyaʼom kan ri Jehová: «Jujun taq mul rumal ri kikotemal kwaj kinoqʼik. Sibʼalaj kinkikotik che ri Jehová e resam lo jujun upatanelabʼ pa uqʼabʼ ri Satanás xuqujeʼ che uyaʼom chwe che kintobʼan rukʼ» (Hech. 20:35).

18. We at ayaʼom kan upatanexik ri Jehová, ¿jas rajawaxik kachʼobʼo?

¹⁸ We at ayaʼom kan ri utinamit ri Jehová, katkunik kakojo che ri Dios qas katuloqʼoqʼej xuqujeʼ kraj che katzalij rukʼ. Qastzij, rech katkunik kabʼan wariʼ rajawaxik kabʼan jujun jastaq. Are kʼu chnaʼtaj chawe ri tat re ri kʼutbʼal che xubʼij ri Jesús. Jehová tajin katreyeʼj rech katzalij pa ri utinamit, areʼ rukʼ kikotemal katukʼulaj chi jumul.