AKO IRUẸMWI 23
“Gia Ya Eni Ruẹ Khian Nọhuanrẹn”
“Eo Jehova, te eni ruẹ khian gha rrọọ vbe etẹbitẹ.”—PSM 135:13, NW.
IHUAN 10 Rhie Urhomwẹ Ne Jehova Ne Osanobua Mwa!
OLIKA ẸMWẸ ỌGHE AKO IRUẸMWI NA *
1-2. De ẹmwẹ nọ mobọ gbe ima otiti?
ẸMWẸ ne kpataki wa rre otọ nọ dekaẹn ima vbe ẹdẹnẹrẹ—ọni ọre ọdakha ọghe Jehova kevbe na kpe eni ẹnrẹn huan. Ẹghẹ ke ẹghẹ ne ima ne Avbe Osẹe Jehova ya guan kaẹn ọdakha ọghe Jehova kevbe eni ẹnrẹn nọhuanrẹn, ọ keghi gbe ima otiti.
2 Ma rẹnrẹn wẹẹ, ọ khẹke na gele kpe eni Osanobua huan. Ma vbe rẹn wẹẹ, ọ khẹke ne ima rhiẹre ma wẹẹ, ọdakha ọghe Jehova, ra odẹ nọ ya khaevbisẹ ẹre ọ maan sẹ. Rhunmwuda ọni, ẹmwẹ eva na wa kakabọ ru ekpataki. Sokpan, te ọna ghi rhiema wẹẹ, emwi ughughan ẹre a guan kaẹn, vbe a gha ya unu kaẹn ọdakha ọghe Jehova kevbe na kpe eni ẹnrẹn huan ra? Ẹn o.
3. De emwi ne eni e Jehova dekaẹn?
3 Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, eni ọghe Osanobua nọ re Jehova keghi dekaẹn emwi hia fẹẹrẹ vbekpa re, ya sẹ egbe odẹ nọ ya khaevbisẹ. Nọnaghiyerriọ, a gha wẹẹ, na kpe eni ọghe Jehova huan, ra na sinmwi oseghe ye odẹ nọ ya khaevbisẹ, emwi ọkpa ẹre a guan kaẹn. Eni e Jehova keghi dekaẹn odẹ nọ ya khaevbisẹ zẹvbe Osa Ne Udazi.—Ya ghee ẹkpẹti nọ mwẹ uhunmwuta nọ khare wẹẹ, “ Emwi Eso Ni Dekaẹn Ẹmwẹ Nọkhua Nọ Rre Otọ.”
4. De emwi ne ebe Psalm 135:13, NW tae vbekpa eni ọghe Osanobua? De avbe inọta ne ima khian rhie ewanniẹn yi vbe ako iruẹmwi na?
4 Eni e Jehova wa kakabọ ru ekpataki. (Tie Psalm 135:13, NW.) Vbọzẹe nọ na ru ekpataki sẹ vberriọ? De vbene a ka ya sa ọrho yọ hẹ? De vbene Osanobua ya kpe eni ẹnrẹn huan hẹ? De vbene ima khian ya sinmwi oseghe ne eni Osanobua hẹ? Ma gha rhie ewanniẹn ye avbe inọta na vbe ako iruẹmwi na.
EVBỌZẸE NE ENI NA RU EKPATAKI
5. De inọta nọ gha sẹtin la ima ekhọe, vbe a gha kha wẹẹ te ọ khẹke na kpe eni Osanobua huan?
5 “Gia ya eni ruẹ khian nọhuanrẹn.” (Mat 6:9, NW) Ọna ọre ọkpa vbe usun emwi ni ru ekpataki ne Jesu wẹẹ ne ima ka gha ya unu kaẹn vbe erhunmwu ọghe ima. Sokpan de emwi ne Jesu ya ẹmwẹ na kha? A gha wẹẹ na ya emwi khian nọhuanrẹn, ọ rhiema wẹẹ, na kpe emwi nii huan, ra na yae khian nọ hianrẹn. Emwa eso sẹtin gha nọ wẹẹ, ‘Te ọna ghi rhiema wẹẹ, eni Osanobua ma ka huan ra?’ Ne ima ya rhie ewanniẹn ye inọta nii, ma gha ka ziro yan emwi ne eni demu.
6. De emwi nọ ya eni ọmwa ru ekpataki?
6 Eni i wa re ẹmwẹ na sẹtin gbẹn ye ebe kẹkan, ra na sẹtin tie ọmwa re kẹkan. Vbe Baibol ghi guan kaẹn eni, ọ na kha wẹẹ: “A gha wẹẹ ne u zẹ ọkpa vbọ, eni esi ra ẹfe, zẹ eni esi.” (Itan 22:1; Asan 7:1) Vbọzẹe ne eni na ru ekpataki sẹ vbenian? Rhunmwuda, eni ọghe ọmwa vbe dekaẹn aro ọmwa ne ọmwa nii khin, ra aro ne emwa ọvbehe ya ghee ọmwa nii. Nọnaghiyerriọ, vbene a ya gbẹn eni ọmwa yotọ, ra vbene a ya tie ẹre, ma wa ru ekpataki vberriọ, emwi nọ ru ekpataki ọre aro ọmwa ne ọmwa nii khin ra emwi nọ la emwa ọvbehe ekhọe vbe a gha họn eni nii.
7. De vbene emwa ya sa ọrho ye eni Osanobua hẹ?
7 Emwa ghaa ta ohoghe vbekpae Jehova, te iran sa ọrho ye eni ẹnrẹn. Te emwa vbenian hoo ne iran mu eni e Jehova rhia. Ẹghẹ okaro na ya sa ọrho ye eni Osanobua ọre vbe ogba ọghe Idẹni. Gia ziro yan emwi ne ima miẹn ruẹ vbe emwi nọ sunu na.
VBENE A YA SA ỌRHO YE ENI OSANOBUA HẸ VBE ẸGHẸ OKARO
8. De emwi eso ne Adam vbe Ivi rẹnrẹn vbekpae Osanobua? De inọta eso nọ ghi de rre?
8 Adam vbe Ivi rẹnrẹn wẹẹ, eni Osanobua ọre Jehova, iran wa vbe rẹn aro ọmwa nọ khin. Iran rẹnrẹn wẹẹ, Osanobua ọre Ayi nọ yi emwi hia, irẹn ẹre ọ rhie arrọọ ne iran, irẹn ẹre ọ viọ iran ye ogba ne mose mose, kevbe wẹẹ, irẹn ẹre ọ yi iran zẹvbe ọdọ vbe amwẹ ni mwẹ egbe kevbe ekhọe nọ gbae. (Gẹn 1:26-28; 2:18) Sokpan, iran gha ye gha loo ekhọe nọ gbae na ya muẹn roro, emwi ughughan ne Jehova he ru ne iran ra? Iran gha rhiẹre ma wẹẹ, iran gbọyẹmwẹ ye emwi ne Osanobua ru ne iran ra? Iran gha vbe gi ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ daa Osanobua wegbe sayọ ra? Ewanniẹn ọghe avbe inọta na keghi dewarorua vbe ẹghẹ ne oghian ọghe Osanobua ya danmwẹ iran ghee.
9. Zẹvbe nọ rre ebe Gẹnẹsis 2:16, 17 kevbe 3:1-5, de emwi ne Jehova tama Adam vbe Ivi? De vbene Setan ya mu iran rẹrẹ?
9 Tie Gẹnẹsis 2:16, 17 kevbe 3:1-5. E Setan keghi loo ẹyẹn ya nọ Ivi wẹẹ: “Te Osanobua gele wẹẹ, ne uwa ghẹ rri ọmọ erhan ni rre uwu ogba na rhọkpa ra?” Te Setan nọ ọta na nọ ya mu Ivi rẹrẹ, nọ mieke na gha ya aro dan ghee Osanobua. Emwi ne Osanobua tama iran ọre wẹẹ, iran gha sẹtin rri ọmọ erhan hia ni rre ogba nii vbọ gberra ọkpa vbọ. Vbene ẹmwata, ẹi re avbiẹ ọmọ erhan ẹre ọ ghaa rre uwu ogba nii ne Adam vbe Ivi gha sẹtin re, nọ rhiema wẹẹ, Osa nọ zẹ emwi obọ ẹre Jehova khin. (Gẹn 2:9) Sokpan, ọkpa kẹkan ẹre Jehova wẹẹ ne iran ghẹ re. Ọta ohoghe ne Setan nọ Ivi re keghi yae gha roro ẹre wẹẹ, ọmwa nẹi zẹ emwi obọ ẹre Osanobua khin. Ọ gha kẹ, te Ivi ghi gha roro ẹre wẹẹ, ‘Ọ yevbe na miẹn wẹẹ, Osanobua i gualọ umamwẹ mwẹ.’
10. De vbene Setan ya sa ọrho ye eni Osanobua hẹ? De emwi nọ ghi kẹrikian?
10 Vbe ẹghẹ ne Setan ya nọ Ivi ọta na, te Ivi wa ye gha họn ẹmwẹ ne Osanobua zẹvbe Ọmwa nọ khaevbisẹ yan rẹn. Ọ keghi tama e Setan iyi ne Osanobua yi nọ dekaẹn ọmọ erhan nii. Ivi na kue vbe rhie tẹ wẹẹ, ọ ma khẹke ne iran ya obọ kaẹn ọmọ erhan nii hiehie. Ivi rẹnrẹn wẹẹ, iran gha rri ọmọ erhan nii, iran gha wu zẹvbe ne Osanobua ka tama iran. Sokpan e Setan keghi tama e Ivi wẹẹ: “Ọni i re ẹmwata; wa i wulo.” (Gẹn 3:2-4) Ẹmwẹ ne Setan tae na rhiema wẹẹ, te ọ wa tie Osanobua ọhọnhoghe vbe odẹ ọghe ọwara. Ọ keghi sa ọrho ye eni Osanobua. Evba nii ẹre Setan na ya egbe ẹre khian esu, ra ọmwa nọ ta ọmwa ọtakhọ. Te Setan wa gele mu Ivi rẹrẹ. (1 Tim 2:14) Ivi keghi mu ẹtin yan e Setan, nọ gha te ya mu ẹtin yan e Jehova. Ọna ẹre ọ ghi ya Ivi zẹ owẹ ihan. Ọ na ghi he ẹmwẹ ye Jehova obọ. Ivi keghi rhie vbe ọmọ erhan ne Jehova wẹẹ ne iran ghẹ re, ọ na rriọe. Vbe iyeke ọni, ọ na rhie ne Adam, ẹre Adam na vbe rriọe.—Gẹn 3:6.
11. De emwi ne Adam vbe Ivi gha te ru, ne iran ma ru?
11 De ẹmwẹ nọ te khẹke ne Ivi zẹ wanniẹn e Setan? Ivi gha te kha wẹẹ: “Kpa hin emwa rre, I ma rẹn ruẹ, sokpan I rẹn e Jehova ne Erha mwẹ, I hoẹmwẹ ọnrẹn, I vbe mu ẹtin yan rẹn. Emwi hia ne imẹ vbe Adam mwẹ, irẹn ẹre ọ viọ re ne ima. Ghẹ zẹdẹ ya unu kpamisikan ku ọre. Ẹgiẹgiẹ, gu mwẹ wa gha bẹghe iyeke ruẹ!” Akpawẹ erriọ Ivi ya zẹ ẹmwẹ wanniẹn Esu, ẹko gha te gha rhiẹnrhiẹn e Jehova! (Itan 27:11) Sokpan Ivi ma ya ekhọe hia hoẹmwẹ e Jehova, erriọ Adam vbe gha ye. Ọna ẹre ọ si ẹre ne iran ma na sẹtin sinmwi oseghe ne eni e Jehova, vbe ẹghẹ ne Setan ya sa ọrho yọ.
12. De vbene Setan ya mu Ivi rẹrẹ? Vbọ te khẹke ne Adam vbe Ivi ru, ne iran ma ru?
12 Zẹvbe ne ima ruẹ ọre ban, vbe ẹghẹ ne Setan na gha hoo nọ mu eni Osanobua rhia, emwi okaro nọ ru ọre wẹẹ, ọ keghi ya Ivi gha roro ẹre wẹẹ, Erha dan ẹre Jehova khin. Vbe ẹghẹ ne Setan ya ba Osanobua ohoghe, Adam vbe Ivi ma sẹtin sinmwi oseghe ne Osanobua. Rhunmwuda ọni, iran keghi họn ẹmwẹ ne Setan, iran na ghi sọtẹ daa Erha iran. Obẹlẹ na ẹre Setan vbe loo vbe ẹdẹnẹrẹ. Ọ keghi ta ohoghe khian vbekpae Osanobua nọ ya mu eni ẹnrẹn rhia. Emwa gha ya ohoghe vbenian yi, ọ ghi do gha lọghọ ne iran sẹtin họn ẹmwẹ ne Jehova.
E JEHOVA KEGHI KPE ENI ẸNRẸN HUAN
13. De vbene ebe Ẹzikiẹl 36:23 ya ya ima rẹn olika ẹmwẹ ne kpataki nọ rre uwu e Baibol?
13 Ẹghẹ ke ẹghẹ ne Setan ya sa ọrho ye eni e Jehova, e Jehova zẹdẹ sinmwi oseghe ne egbe ẹre ra? Ẹẹn, ọ wa ru vberriọ! Evbagbẹn nọhuanrẹn, ke omuhẹn ya sẹ ufomwẹ ya ima rẹn vbene Jehova ya zẹ emwi ru, nọ ya kpe eni ẹnrẹn huan, rhunmwuda ohoghe ne Setan tae vbekpa re vbe ogba ọghe Idẹni. (Gẹn 3:15) Vbene ẹmwata, ma gha sẹtin kha wẹẹ olika ẹmwẹ ne kpataki nọ rre ebe Gẹnẹsis ya sẹ ebe Arhie Maan ọre: E Jehova gha loo Arriọba ọghẹe ne Ovbi ẹre khian na gha khaevbisẹ ya kpe eni ẹnrẹn huan, ọ ghi ru ẹre ne ọfunmwegbe dọlegbe gha rre uhunmwu otagbọn na. Ẹghẹ nii, emwa hia ghi gha lele uhi ọghẹe nọ gbae. E Baibol vbe ya ima rẹn vbene Jehova khian ya kpe eni ẹnrẹn huan hẹ.—Tie Ẹzikiẹl 36:23.
14. De emwi ne Jehova ru vbe ẹghẹ ne Setan ya sa ọrho ye eni ẹnrẹn vbe ogba ọghe Idẹni?
14 E Setan keghi hia vbe odẹ ke odẹ nọ mu idobo ye emwamwa ọghe Jehova. Sokpan, ẹghẹ ọkpa i rrọọ nọ khian ya gba re nẹẹn. E Baibol tama ima, emwi ughughan ne Jehova he ru nọ so igiẹ yọ wẹẹ, Erha nọ mwẹ ahoẹmwọmwa ẹre Jehova khin kevbe wẹẹ, irẹn ọkpa ẹre ọ khẹke nọ gha khaevbisẹ yan ima. Vbene ẹmwata, ne Setan na sọtẹ dae Jehova kevbe ne emwa nibun na vbe deba re, wa kakabọ da e Jehova. (Psm 78:40) Sokpan, e Jehova keghi loo ẹwaẹn ya zuze ye ẹmwẹ na, ọ na fẹko zin egbe, ọ na vbe rhiẹre ma wẹẹ, Osa nọ bu ohiẹn ata ẹre irẹn khin. Odẹ ughughan ẹre Jehova he ya rhiẹre ma wẹẹ, Osa nọ kakabọ mwẹ ẹtin ẹre irẹn khin. Sẹ ehia, e Jehova keghi rhie ahoẹmwọmwa ma vbe emwi hia nọ ru. (1 Jọn 4:8) Vbene ẹmwata, te Jehova wa ye kpe eni ẹnrẹn huan, ke ẹghẹ gha dee.
E Setan keghi ta ohoghe ma Ivi vbekpae Jehova. Ke ẹghẹ gha dee, te Esu wa ye mu eni Osanobua rhia (Ghee okhuẹn 9-10, 15) *
15. De vbene Setan ya sa ọrho ye eni Osanobua vbe ẹdẹnẹrẹ? De emwi ne ọna ghi ya emwa ru?
15 Vbe ẹdẹnẹrẹ, e Setan wa ye sa ọrho ye eni Osanobua. Ọ keghi ya emwa roro ẹre wẹẹ, Osa nọ mwẹ ekhọe dan, nẹi mwẹ ẹtin, nẹi mwẹ ahoẹmwọmwa kevbe ẹwaẹn ẹre Jehova khin. Vbe igiemwi, e Setan keghi ya emwa roro ẹre wẹẹ, ẹi re Jehova ẹre ọ yi emwi hia. Ọ gha vbe bẹghe ẹre wẹẹ, emwa yayi wẹẹ Osanobua rrọọ, ọ ghi vbe ya iran gha roro ẹre wẹẹ, iyi ne Osanobua yi lọghọ gbe na lele. Uhiẹn, e Setan keghi ya emwa roro ẹre wẹẹ, e Jehova keghi re Osa nọ mwẹ ekhọe atosi nọ giẹn emwa vbe ẹrinmwi erhẹn. Emwa gha ya ohoghe vbenian yi, ọ ghi do gha lọghọ ne iran sẹtin họn ẹmwẹ ne Jehova. A te miẹn wẹẹ e Setan gbẹro, te ọ khian ye gha sa ọrho ye eni Osanobua, ọ ghi vbe gha hia nọ si ruẹ ba egbe. Uwẹ gha kue ne Setan ra?
VBENE ẸMWẸ NE KPATAKI NỌ RRE OTỌ YA DEKAAN RUẸ HẸ
16. De emwi ne Adam vbe Ivi ma ru, ne uwẹ gha sẹtin ru?
16 E Jehova keghi kie ẹkpotọ ne emwa nagbọn ni ma gba, ne iran deba irẹn kpe eni irẹn huan. Ọna rhiema wẹẹ, ẹkpotọ kie ne ima ya ru emwi ne Adam vbe Ivi ma sẹtin ru. Agharhemiẹn wẹẹ, emwa nibun ni rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ keghi sa ọrho ye eni Osanobua, kevbe wẹẹ, iran rhie ozan gie ẹre, ẹkpotọ kie nuẹn ne u ya sinmwi oseghe ne Jehova. U gha sẹtin gi emwa rẹn wẹẹ, e Jehova keghi re Osa nọhuanrẹn, Osa nọ gbae, nọ mwẹ ekhọe esi kevbe nọ mwẹ ahoẹmwọmwa. (Aiz 29:23) U gha sẹtin rhiẹre ma wẹẹ, e Jehova ẹre u hoo nọ gha khaevbisẹ yan ruẹ. U gha vbe sẹtin ru iyobọ ne emwa ya rẹn wẹẹ, odẹ ne Jehova ya khaevbisẹ ẹre ọ maan sẹ, kevbe wẹẹ, e Jehova ọkpa ẹre ọ khian sẹtin ru ẹre ne ọfunmwegbe kevbe oghọghọ gha rre agbọn na.—Psm 37:9, 37; 146:5, 6, 10.
17. De vbene Jesu ya gi emwa rẹn eni Erhae hẹ?
17 Ma ghaa sinmwi oseghe ne eni e Jehova, te ima ya egbe tae Jesu Kristi. (Jọn 17:26, NW) Vbe ẹghẹ ne Jesu na gha rre agbọn na, ọ keghi gi emwa rẹn eni ọghe Erhae. Odẹ nọ ya ru ọna ọre nọ na gha tama emwa vbekpa re kevbe nọ na gha sinmwi oseghe nẹẹn. Vbe igiemwi, emwi ughughan ne avbe Farisi ghaa ru kegha ya emwa roro ẹre wẹẹ, Osa nọ mwẹ ekhọe atosi, Osa nọ gualọ emwi nọ bun gbe vbe obọ emwa nagbọn kevbe Osa nẹi gia sikẹ ẹre Jehova khin. Sokpan Jesu ma gha ye vberriọ. Nọghayayerriọ, irẹn keghi ru iyobọ ne emwa ya bẹghe ẹre wẹẹ, Osa nọ mwẹ amuroro, nọ mwẹ izinegbe, nọ mwẹ ahoẹmwọmwa kevbe nọ mwẹ ekhọe ayabọ ẹre Jehova khin. Jesu vbe ru iyobọ ne emwa ya rẹn aro ọmwa ne Jehova khin lekpae uyinmwẹ ọghe irẹn, rhunmwuda te irẹn wa gha ya egbe tae Jehova, vbe emwi hia nọ ghaa ru.—Jọn 14:9.
18. De odẹ eso ne ima khian ya sẹtin kpe eni e Jehova huan?
18 Ma ghaa tama emwa vbekpae Jehova, ma na vbe gha ru iyobọ ne iran ya rẹn wẹẹ, Osa nọ mwẹ ahoẹmwọmwa kevbe ekhọe itohan ẹre Jehova khin, te ima ya egbe tae Jesu. Ma ghaa ru vberriọ, te ima sinmwi oseghe ne eni e Jehova. Te ima vbe kpe eni ẹnrẹn huan, rhunmwuda, te ima ru iyobọ ne emwa ya rẹn aro ọmwa nọ gele khin. Ma gha vbe sẹtin ya egbe tae Jehova, agharhemiẹn wẹẹ, emwa ni ma gba ẹre ima khin. (Ẹfis 5:1, 2) Ẹmwẹ ne ima ta kevbe uyinmwẹ esi ọghe ima sẹtin ya emwa rẹn aro ọmwa ne Jehova gele khin, odẹ vberriọ, te ima kpe eni e Jehova huan. Ẹghẹ ke ẹghẹ ne ima ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe ya rẹn ẹmwata vbekpae Jehova, te ima sinmwi oseghe nẹẹn. * Te ima vbe rhiẹre ma wẹẹ, ma ne emwa nagbọn gha sẹtin da imudiase ọghe ima yi, agharhemiẹn wẹẹ, emwa ni ma gba ẹre ima khin.—Job 27:5.
Ọ khẹke ne ima ru iyobọ ne emwa ne ima gu ruẹ e Baibol, ne iran ya rẹn wẹẹ Osa nọ mwẹ ekhọe esi kevbe ahoẹmwọmwa ẹre Jehova khin (Ghee okhuẹn 18-19) *
19. Zẹvbe nọ rre ebe Aizaia 63:7, de emwi kpataki nọ khẹke ne ima gha ru vbe ima ghaa maa emwa emwi?
19 Gia ziro yan emwi ọvbehe ne ima gha sẹtin ru, ne ima ya kpe eni e Jehova huan. Vbe ima ghaa gu emwa ruẹ e Baibol, ma mobọ tama iran wẹẹ, e Jehova ọkpa ẹre ọ mwẹ asẹ na ya kha yan agbọn kevbe ẹrinmwi. Ẹmwata ne uhunmwu ẹmwẹ ẹre ọna gele khin. Ẹmwata nọ wẹẹ, ọ khẹke ne ima gha tama emwa vbekpa avbe uhi ọghe Osanobua, sokpan emwi nọ ru ekpataki sẹ, ọre ne ima gha ru iyobọ ne iran, ne iran do hoẹmwẹ Erha ima ighẹ e Jehova kevbe ne iran vbe gha ya ẹkoata gae. Nọnaghiyerriọ, ma ghaa gu emwa ruẹ e Baibol, ọ khẹke ne ima gha nianian avbe akpa ni maan ne Jehova mwẹ, ne iran mieke na rẹn aro ọmwa ne Jehova khin. (Tie Aizaia 63:7.) Ma ghaa ru vberriọ, te ima ru iyobọ ne emwa, ne iran do hoẹmwẹ e Jehova kevbe ne iran gha họn ẹmwẹ nẹẹn rhunmwuda, iran hoo ne iran ya ekhọe hia gae.
20. De emwi ne ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna?
20 De emwi ne ima khian ru, ne uyinmwẹ ọghe ima kevbe odẹ ne ima ya maa emwa emwi gha rhiẹre ma wẹẹ, ma kpe eni e Jehova huan, ne emwa mieke na gha hoo ne iran do gae? Ma gha rhie ewanniẹn ye inọta na, vbe ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna.
IHUAN 2 E Jehova Ọre Eni Ruẹ
^ okhuẹn 5 De ẹmwẹ ne kpataki nọ rre otọ nọ dekaẹn emwa nagbọn kevbe avbe odibosa? Vbọzẹe ne ẹmwẹ na, na ru ekpataki? De vbene ọ vbe ya dekaẹn ima hẹ? Ewanniẹn ọghe avbe inọta na kevbe ọghe avbe inọta ọvbehe ni dekaẹn ẹmwẹ na, gha ya asikẹgbe ne ima gu e Jehova mwẹ wegbe sayọ.
^ okhuẹn 18 Vbe ebe ọghe ima eso ne ima gbẹnnẹ ladian, vbe ẹghẹ nọ gberra, ma te ka gha kha wẹẹ, esa i rrọọ na gha ya sinmwi oseghe (vindicate) ne eni ọghe Jehova, rhunmwuda, ọmwa rhọkpa i rrọọ nọ gu ẹre sinmwi eni nii. Sokpan, vbe iko ne ima do vbe ukpo ukpo ọghe 2017, a keghi dọlegbe rhan otọ ẹmwẹ na. Ọtẹn nọ ghaa re olaga ọghe iko nii keghi kha wẹẹ: “Uhunmwu ẹmwẹ nọ rrọọ ọre wẹẹ, ọ ma de emwi nọ rhia deghẹ ọmwa na na erhunmwu wẹẹ, na sinmwi oseghe ne eni ọghe Jehova, rhunmwuda a sa ọrho ye eni nii nẹ, rhunmwuda ọni, te ọ khẹke na sinmwi oseghe nẹẹn.”—Ya ghee Jw Broadcasting ọghe January 2018 vbe jw.org®. Gha rrie LIBRARY > JW BROADCASTING®.
^ okhuẹn 62 EMWI NE AVBE EFOTO NA DEMU: Esu keghi mu eni Osanobua rhia vbe ẹghẹ nọ ya tama Ivi wẹẹ, ọhọnhoghe ẹre Osanobua khin. Ke ukpo nibun gha dee, te Setan wa ye ta ohoghe ughughan vbekpae Osanobua. Usun ohoghe nọ ta ọre wẹẹ, Osa nọ mwẹ ekhọe atosi ẹre Jehova khin kevbe wẹẹ, ẹi re irẹn ẹre ọ yi emwa nagbọn.
^ okhuẹn 64 EMWI NE AVBE EFOTO NA DEMU: Ọtẹn na, nọ gu ọmwa ruẹ e Baibol, gha nianian avbe akpa ọghe Osanobua ma ọmwa nọ maa re emwi.
