Thiĩ harĩ ũhoro

Thiĩ harĩ ũhoro ũrĩa wĩ thĩinĩ

GĨCUNJĨ KĨA WĨRUTI KĨA 23

“Rĩĩtwa Rĩaku nĩ Rĩtherio”

“Rĩĩtwa Rĩaku nĩ Rĩtherio”

“Rĩĩtwa rĩaku, wee Jehova, rĩtũũraga tene na tene.”​—THAB. 135:13.

RWĨMBO NA. 10 Goocai Jehova Ngai Witũ!

GĨCUNJĨ-INĨ GĨKĨ *

1-2. Nĩ maũndũ marĩkũ merĩ makoragwo marĩ ma bata harĩ Aira a Jehova?

HARĨ maũndũ merĩ ma bata mũno matũhutagia ũmũthĩ, nĩmo ũnene wa Jehova na gũteterũo kwa rĩĩtwa rĩake. Nĩ tũkenagĩra kwarĩrĩria maũndũ macio merĩ tũrĩ Aira a Jehova. No hihi ũnene wa Ngai na gũtherio kwa rĩĩtwa rĩake nĩ maũndũ merĩ ngũrani? Aca.

2 Ithuothe no twĩtĩkanie atĩ rĩĩtwa rĩa Ngai nĩ rĩrabatara gũtherio. Ningĩ nĩ twĩrutĩte atĩ ũnene wa Jehova, kana njĩra yake ya gwathana nĩyo njega makĩria. Maũndũ macio merĩ nĩ ma bata na nĩ tũrabatara kũmeciria.

3. Rĩĩtwa Jehova rĩhutanĩtie na kĩĩ?

3 Rĩĩtwa Jehova rĩhutĩtie maũndũ mothe megiĩ Ngai witũ, o hamwe na njĩra yake ya gwathana. Kwoguo angĩkorũo gũtherio kwa rĩĩtwa rĩa Jehova nĩguo ũndũ ũrĩa wa bata makĩria, nĩ kuuga atĩ o na njĩra yake ya gwathana nĩyo yagĩrĩirũo kuonwo ĩrĩ yo njega makĩria. Rĩĩtwa rĩa Jehova nĩ rĩhutanĩtie mũno na njĩra yake ya gwathana arĩ we Mwene-Hinya-Wothe na Mũnene wa igũrũ na thĩ.​—Rora gathandũkũ, “ Maũndũ Mahutanĩtie na Gũtherio kwa Rĩĩtwa rĩa Jehova.”

4. Thaburi 135:13 yugĩte atĩa igũrũ rĩgiĩ rĩĩtwa rĩa Ngai? Nĩ ciũria irĩkũ tũkwarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

4 Rĩĩtwa Jehova nĩ rĩa mwanya. (Thoma Thaburi 135:13.) Nĩ kĩĩ gĩtũmaga rĩĩtwa rĩa Ngai rĩkorũo rĩrĩ rĩa bata mũno? Hihi rĩacambirio atĩa riita rĩa mbere? Ngai arĩtheragia na njĩra ĩrĩkũ? Na tũngĩteithĩrĩria atĩa gũtetera rĩĩtwa rĩake? Rekei twarĩrĩrie ciũria icio.

KĨRĨA GĨTŨMAGA RĨĨTWA RĨKORŨO RĨRĨ RĨA BATA

5. Nĩ kĩũria kĩrĩkũ andũ amwe mangĩĩyũria igũrũ rĩgiĩ gũtherio kwa rĩĩtwa rĩa Ngai?

5 “Rĩĩtwa rĩaku nĩ rĩtherio.” (Mat. 6:9) Jesu ooigire atĩ ũndũ ũcio nĩguo wagĩrĩirũo gũkorũo ũrĩ wa bata mũno mahoya-inĩ maitũ. No hihi ciugo icio cia Jesu ciugĩte atĩa? Gũtheria kĩndũ nĩ gũkĩamũra kana gũkĩona kĩrĩ gĩtheru. No andũ amwe no meyũrie, ‘Na githĩ rĩĩtwa rĩa Jehova ti rĩamũre na nĩ itheru?’ Nĩguo tũcokie kĩũria kĩu, nĩ tũrabatara gwĩciria rĩĩtwa rĩhutĩtie maũndũ marĩkũ.

6. Nĩ kĩĩ gĩtũmaga rĩĩtwa rĩkorũo rĩrĩ rĩa bata?

6 Rĩĩtwa to kiugo tu kĩngĩandĩkwo handũ kana gĩtamũkwo. Bibilia yugaga ũũ: “Kaba gũthuura rĩĩtwa rĩega handũ ha ũtonga mũnene.” (Thim. 22:1; Koh. 7:1) Nĩ kĩĩ gĩtũmaga rĩĩtwa rĩkorũo rĩrĩ rĩa bata na njĩra ĩyo? Tondũ nĩ rĩhutagia ngumo cia mũndũ, ũguo nĩ kuuga, ũrĩa andũ monaga mũndũ ũrĩa ũretanio na rĩĩtwa rĩu. Kwoguo kĩrĩa kĩa bata ti ũrĩa rĩĩtwa rĩandĩkagwo kana ũrĩa rĩtamũkagwo, no kĩrĩa kĩa bata makĩria nĩ ũndũ ũrĩa ũkaga meciria-inĩ kana ngoro-inĩ cia andũ arĩa marona kana makaigua rĩĩtwa rĩu.

7. Andũ matharĩkagĩra rĩĩtwa rĩa Ngai na njĩra ĩrĩkũ?

7 Rĩrĩa andũ maria maheeni igũrũ rĩgiĩ Jehova makoragwo magĩtharĩkĩra ngumo ciake. Rĩrĩa matharĩkĩra ngumo ciake makoragwo makĩgeria kũmũthũkĩria rĩĩtwa. Tharĩkĩro ya mbere kwerekera rĩĩtwa rĩa Ngai na ngumo ciake yekĩkire mũgũnda-inĩ wa Edeni. Rekei tuone maũndũ marĩa tũngĩĩruta kuumana na tharĩkĩro ĩyo.

ŨRĨA RĨĨTWA RĨA NGAI RĨACAMBIRIO RIITA RĨA MBERE

8. Nĩ maũndũ marĩkũ Adamu na Hawa maamenyaga, na nĩ ciũria irĩkũ ireyumĩria?

8 Adamu na Hawa nĩ maamenyaga rĩĩtwa rĩa Jehova, o hamwe na maũndũ mangĩ ma bata mamwĩgiĩ. Nĩ maamũĩ arĩ we Mũũmbi wao ũrĩa wamaheete muoyo, akamahee mũciĩ mũthaka ũrĩa warĩ Paradiso, na mũndũ mũkinyanĩru wa gũikarania nake. (Kĩam. 1:26-28; 2:18) No hihi nĩ maathiire na mbere kũhũthĩra meciria mao makinyanĩru gwĩcũrania ũhoro wĩgiĩ maũndũ macio mothe Jehova aamekĩire? Hihi nĩ maathiire na mbere kuonania wendo na ngatho harĩ Jehova? Macokio ma ciũria icio nĩ moonekire wega rĩrĩa maageririo nĩ thũ ya Ngai.

9. Kũringana na Kĩambĩrĩria 2:16, 17 na 3:1-5, Jehova eerĩte Adamu na Hawa atĩa? Shaitani aatũmire magĩe na mawoni matagĩrĩire megiĩ Jehova na njĩra ĩrĩkũ?

9 Thoma Kĩambĩrĩria 2:16, 17 na 3:1-5. Shaitani akĩhũthĩra nyoka kwaria, nĩ ooririe Hawa kĩũria gĩkĩ: “Atĩ Ngai ooigire mũtikanarĩe matunda ma mũtĩ o wothe wa mũgũnda ũyũ?” Kĩũria kĩu kĩarĩ na maheeni mehithanĩtie megiĩ Ngai, marĩa maathũkirie meciria ma Hawa. Ũrĩa Ngai ooigĩte nĩ atĩ nĩ mangĩarĩire maciaro ma mĩtĩ yothe ĩrĩa yarĩ kuo, o tiga maciaro ma mũtĩ ũmwe. Adamu na Hawa nĩ mangĩarĩire maciaro ma mĩtĩ ya mĩthemba mĩingĩ. (Kĩam. 2:9) Hatarĩ nganja Jehova nĩ mũtaana. O na kũrĩ ũguo, Ngai nĩ aagirĩtie Adamu na Hawa matikarĩe maciaro ma mũtĩ ũmwe warĩ mũgũnda-inĩ ũcio. Kwoguo kĩũria gĩa Shaitani gĩtiarĩ na ũhoro wa ma. Shaitani eendaga kũmonia atĩ Ngai ti mũtaana. No gũkorũo Hawa eeyũririe ũũ: ‘To gũkorũo nĩ harĩ kĩndũ kĩega Ngai aratũima?’

10. Shaitani aacambirie rĩĩtwa rĩa Ngai ĩmwe kwa ĩmwe na njĩra ĩrĩkũ, na ũndũ ũcio warĩ na moimĩrĩro marĩkũ?

10 Gũkinyĩria hĩndĩ ĩyo, Hawa no oonaga Jehova arĩ we Mwathi wake. Aacokirie kĩũria gĩa Shaitani na njĩra ya gũcokera ciugo iria Jehova aamerĩte. Ningĩ nĩ oongereire atĩ o na matiabatiĩ kũhutia mũtĩ ũcio. Nĩ aamenyaga ũhoro wĩgiĩ mũkaana ũrĩa Ngai amaheete, atĩ kwaga gwathĩka nĩ kũngĩatũmire makue. No Shaitani akĩmwĩra ũũ: “Aca mũtingĩkua.” (Kĩam. 3:2-4) Shaitani to kuogomia oogomagia ũhoro rĩngĩ, rĩu nĩ gũcambia aacambagia rĩĩtwa rĩa Ngai na njĩra ya ĩmwe kwa ĩmwe, eeraga Hawa atĩ Jehova nĩ mũheenania. Na njĩra ĩyo Shaitani agĩtuĩka mũcukani kana mũcambania. Hawa aahenirio biũ na agĩtĩkia Shaitani. (1 Tim. 2:14) Eetĩkirie Shaitani gũkĩra ũrĩa eetĩkĩtie Jehova. Ũndũ ũcio nĩguo watũmire Hawa atue itua rĩrĩa rĩũru mũno. Aatuire itua rĩa kwaga gwathĩkĩra Jehova, na akĩrĩa maciaro ma mũtĩ ũrĩa aagirĩtio nĩ Jehova. Thutha-inĩ, akĩhe Adamu o nake akĩrĩa.​—Kĩam. 3:6.

11. Nĩ ũndũ ũrĩkũ aciari aitũ a mbere maagĩrĩirũo gwĩka, no meekire atĩa?

11 Ta wĩcirie o hanini ũrĩa Hawa aagĩrĩirũo kwĩra Shaitani. Ta wĩcirie korũo ooigire ũũ: “Niĩ ndikũĩ, no nĩ njũĩ Ithe witũ Jehova na nĩ ndĩmwendete na ngamwĩhoka. Twĩ na Adamu, nĩwe ũtũheete kĩrĩa gĩothe tũrĩ nakĩo. Nĩ weka ũũru mũno kwaria maũndũ ta macio moru mamwĩgiĩ. Njeherera!” Na githĩ to mũhaka akorũo Jehova nĩ angĩakenire mũno kũigua ciugo ta icio cia wĩhokeku kuuma kũrĩ mwarĩ wake endete! (Thim. 27:11) No Adamu na Hawa matiarĩ na wendo mwĩhokeku harĩ Jehova. Gũkorũo matarĩ na wendo ta ũcio harĩ Ithe wao Jehova, nĩ gwatũmire Adamu na Hawa maage gũtetera rĩĩtwa rĩake harĩ ũrĩa wamũcambagia.

12. Shaitani aatũmire Hawa akorũo na nganja na njĩra ĩrĩkũ? Nĩ ũndũ ũrĩkũ Adamu na Hawa maagire gwĩka?

12 O ta ũrĩa tuona, Shaitani aambĩrĩirie na gũtũma Hawa akorũo na nganja. Eendaga Hawa eekĩrĩre nganja ũhoro wĩgiĩ Jehova gũkorũo arĩ Ithe ũrĩ wendo. Adamu na Hawa nĩ maagire gũtetera rĩĩtwa rĩa Jehova na ngumo ciake. Ũndũ ũcio nĩ watũmire ũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ o gũthikĩrĩria Shaitani akĩmeera maremere Ithe wao. Shaitani ahũthagĩra njĩra o ta icio ũmũthĩ. Atharĩkagĩra rĩĩtwa rĩa Jehova na njĩra ya kũrĩcambia. Andũ arĩa metĩkagia maheeni ma Shaitani, nĩ maheenagio o na ihenya kũregana na wathani wa Jehova wa ũthingu.

JEHOVA GŨTHERIA RĨĨTWA RĨAKE

13. Ezekieli 36:23 yonanagia atĩa ndũmĩrĩri nene ĩrĩa ĩrĩ thĩinĩ wa Bibilia?

13 Hihi Jehova acambagio na njĩra ĩyo ategwĩtetera? Aca! Ũhoro wothe ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Bibilia nĩ wonanagia ũrĩa Jehova ekĩte nĩguo atherie rĩĩtwa rĩake kuumana na maheeni marĩa maaririo mũgũnda-inĩ wa Edeni. (Kĩam. 3:15) No tũhũthĩre ciugo ici nguhĩ gũtaarĩria ndũmĩrĩri ĩrĩa ĩrĩ thĩinĩ wa Bibilia: Jehova gũtheria rĩĩtwa rĩake kũgerera Ũthamaki ũrĩa ũtongoragio nĩ Mũrũwe na gũcokia ũthingu na thayũ thĩinĩ wa thĩ. Bibilia ĩrĩ na ũhoro ũtũteithagia gũtaũkĩrũo ũrĩa Jehova areka nĩguo atherie rĩĩtwa rĩake.​—Thoma Ezekieli 36:23.

14. Ũrĩa Jehova ekĩte nĩ ũndũ wa ũremi wa Edeni gũtheretie rĩĩtwa rĩake na njĩra ĩrĩkũ?

14 Shaitani akoretwo agĩka ũrĩa wothe angĩhota kũgiria Jehova ahingie muoroto wake. No Shaitani ndarĩ ahota gwĩka ũguo. Bibilia nĩ yonanagia ũrĩa Jehova ekĩte, na nĩ ĩtuonagia wega atĩ Jehova nĩ Ithe witũ ũrĩ wendo na Mwathani ũrĩa mwega biũ. Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, ũremi wa Shaitani na andũ arĩa othe mamũnyitaga mbaru nĩ ũtũmaga Jehova aigue ũũru mũno. (Thab. 78:40) O na kũrĩ ũguo, Jehova ahiũranagia na ũndũ ũcio na njĩra ya ũũgĩ, wetereri, na kĩhooto. Ningĩ anonania hinya wake mũingĩ na njĩra nyingĩ itiganĩte. Na ũndũ wa bata nĩ atĩ wendo wake nĩ wonekaga wega maũndũ-inĩ mothe marĩa ekaga. (1 Joh. 4:8) Jehova akoretwo akĩruta wĩra na kĩyo gũtheria rĩĩtwa rĩake.

Shaitani nĩ aaheenirie Hawa igũrũ rĩgiĩ Jehova, na kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ Mũcukani akoretwo agĩcambia Ngai (Rora kĩbungo gĩa 9-10, 15) *

15. Shaitani akoretwo agĩcambia rĩĩtwa rĩa Ngai atĩa ũmũthĩ, na ũndũ ũcio ũkoretwo na moimĩrĩro marĩkũ?

15 Shaitani no acambagia rĩĩtwa rĩa Ngai o na ũmũthĩ. Ageragia gũtũma andũ metĩkie atĩ Ngai ndarĩ hinya, kĩhooto, ũũgĩ, na wendo. Kwa ngerekano, Shaitani ageragia gũtũma andũ metĩkie atĩ Jehova tiwe Mũũmbi. Na rĩrĩa andũ metĩkia atĩ Ngai arĩ kuo, Shaitani endaga metĩkie atĩ Ngai nĩ mũhinyanĩrĩria na ti wa kĩhooto, o hamwe na ithimi ciake. Ningĩ arutaga andũ atĩ Jehova nĩ Ngai ũtarĩ tha na nĩ acinaga andũ mwaki-inĩ wa tene na tene. Rĩrĩa andũ metĩkia maheeni ta macio, nĩ ũkoragwo ũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ o kũregana na wathani wa Jehova wa ũthingu. Nginya rĩrĩa Shaitani akaaniinwo, no egũthiĩ na mbere gũcambia Jehova, na no arĩgeragia o nawe ũregane na Jehova. Hihi nĩ ũgwĩtĩkania nake?

ITEMI RĨAKU HARĨ THITANGO YA SHAITANI

16. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩka Adamu na Hawa maaremirũo nĩ gwĩka?

16 Jehova nĩ etĩkĩrĩte andũ matarĩ akinyanĩru makorũo na itemi harĩ gũtheria rĩĩtwa rĩake. Ũguo nĩ kuuga, no ũhote gwĩka ũrĩa Adamu na Hawa maaremirũo nĩ gwĩka. O na gũtuĩka ũratũũra thĩinĩ wa thĩ ĩiyũire andũ macambagia na makahaka gĩko rĩĩtwa rĩa Jehova, no ũhote gũtetera rĩĩtwa rĩa Jehova na kwĩra andũ ũhoro wa ma atĩ Jehova nĩ mũtheru, nĩ mũthingu, nĩ mwega, na nĩ arĩ wendo. (Isa. 29:23) No ũnyite mbaru wathani wake. No ũteithie andũ kũmenya atĩ wathani wa Jehova noguo wathani wa ũthingu, na noguo ũngĩhota kũrehera ciũmbe ciothe thayũ na gĩkeno.​—Thab. 37:9, 37; 146:5, 6, 10.

17. Jesu aamenyithanirie rĩĩtwa rĩa Ithe na njĩra ĩrĩkũ?

17 Rĩrĩa twatetera rĩĩtwa rĩa Jehova, tũkoragwo tũkĩĩgerekania na kĩonereria kĩa Jesu Kristo. (Joh. 17:26) Jesu aamenyithanirie rĩĩtwa rĩa Ithe na njĩra ya kũrĩhũthĩra o na ningĩ gũtetera ngumo cia Jehova. Aaragia na njĩra ngũrani na Afarisai arĩa makĩhũthĩra njĩra itiganĩte maatũmaga Jehova oneke arĩ mũũru, mũhinyanĩrĩria, arĩ kũraihu na andũ, na ũtarĩ tha. Jesu nĩ aateithirie andũ kuona Jehova arĩ Ithe witũ ũtwĩciragia, ũrĩ wetereri, wendo, na muohanĩri. Ningĩ nĩ aateithirie andũ kũmenya Jehova kũgerera ũrĩa eegerekanirie biũ na ngumo cia Ithe ũtũũro-inĩ wake wa o mũthenya.​—Joh. 14:9.

18. Tũngĩguũria atĩa maheeni marĩa maragio kwerekera Jehova?

18 O ta Jesu, no twĩre andũ arĩa angĩ maũndũ marĩa tũĩ megiĩ Jehova tũmateithie kũmenya atĩ Jehova nĩ Ngai ũrĩ ũtugi na wendo. Rĩrĩa tũreka ũguo, nĩ tũguũragia maheeni marĩa marĩtio kwerekera Jehova. Nĩ twamũraga rĩĩtwa rĩa Jehova tũgatũma andũ marĩone rĩrĩ itheru ngoro-inĩ na meciria-inĩ mao. O na ithuĩ no tũhote kwĩgerekania na Jehova. Ũndũ ũcio no ũhoteke o na gũtuĩka tũtirĩ akinyanĩru. (Ef. 5:1, 2) Rĩrĩa twareka andũ mone ũrĩa Jehova atariĩ kũna kũgerera ciugo na ciĩko citũ, nĩ tũteithagia gũtheria rĩĩtwa rĩake. Nĩ tũtetagĩra rĩĩtwa rĩu, na njĩra ya gũteithia andũ kũmenya ũhoro wa ma wĩgiĩ Ngai. * Ningĩ nĩ tuonanagia atĩ andũ matarĩ akinyanĩru no mahote gũtũũria wĩkindĩru wao.​—Ayub. 27:5.

No twende gũteithia arutwo aitũ a Bibilia mamenye atĩ Jehova nĩ Ngai ũrĩ ũtugi na wendo (Rora kĩbungo gĩa 18-19) *

19. Rĩandĩko rĩa Isaia 63:7 rĩratũteithia atĩa kuona muoroto mũnene ũrĩa twagĩrĩirũo gũkorũo naguo tũkĩrutana?

19 Harĩ ũndũ ũngĩ tũngĩka gũtheria rĩĩtwa rĩa Jehova. Rĩrĩa tũraruta andũ arĩa angĩ ma cia Bibilia, kaingĩ nĩ tũtĩtĩrithagia ũhoro wĩgiĩ ũnene wa Ngai, atĩ Jehova nĩwe wagĩrĩirũo gũkorũo arĩ Mwathani wa igũrũ na thĩ na ũndũ ũcio nĩ wa ma biũ. O na gũtuĩka nĩ harĩ bata kũruta andũ ũhoro wĩgiĩ mawatho ma Ngai, muoroto witũ mũnene wagĩrĩirũo gũkorũo ũrĩ gũteithia andũ kwenda Jehova Ithe witũ, na gũkorũo marĩ ehokeku harĩ we. Kwoguo nĩ tũrabatara gũteithia andũ mamenye wega ngumo cia Jehova cia magegania, tũgĩtĩtĩrithagia Jehova nĩ Ngai wa mũthemba ũrĩkũ. (Thoma Isaia 63:7.) Twarutana na njĩra ĩyo, nĩ tũrĩteithagia andũ kwenda na gwathĩkĩra Jehova na meke ũguo tondũ nĩ marenda gũkorũo marĩ ehokeku harĩ we.

20. Tũkaarĩrĩria ũndũ ũrĩkũ gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?

20 No rĩrĩ, tũngĩtigĩrĩra atĩa atĩ ũrutani witũ na mĩthiĩre itũ nĩ iragucĩrĩria andũ harĩ Jehova na igatũma mende rĩĩtwa rĩake? Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire nĩ gĩkaarĩrĩria kĩũria kĩu.

RWĨMBO NA. 2 Wĩtagwo Jehova

^ kĩb. 5 Nĩ ũndũ ũrĩkũ wa bata ũhutagia andũ o hamwe na araika? Nĩ kĩĩ gĩtũmaga ũndũ ũcio ũkorũo ũrĩ wa bata mũno, na ithuĩ tũkoragwo na itemi rĩrĩkũ harĩ ũndũ ũcio? Gũtaũkĩrũo nĩ macokio megiĩ ciũria icio na iria ingĩ ihutanĩtie na ũndũ ũcio nĩ gũgũtũteithia gwĩkĩra hinya ũrata witũ na Jehova.

^ kĩb. 18 Kũrĩ hĩndĩ mabuku maitũ manarutana atĩ rĩĩtwa rĩa Jehova rĩtirabatara gũteterũo, tondũ gũtirĩ mũndũ wanoiga atĩ Jehova ndabatiĩ gwĩtwo rĩĩtwa rĩu. O na kũrĩ ũguo, hĩndĩ ya mũcemanio wa o mwaka wa Aira a Jehova wa 2017 nĩ kwagĩire na ũtaũku mwerũ wĩgiĩ ũndũ ũcio. Mũikarĩri gĩtĩ ooigire ũũ: “Na njĩra nguhĩ, ti ũũru kũhoya igũrũ rĩgiĩ gũteterũo kwa rĩĩtwa rĩa Jehova, tondũ nĩ ma nĩ arabatara kũmenyeka na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire.”​—Wĩrorere programu ya Janũarĩ 2018 thĩinĩ wa jw.org/ki. Rora rungu rwa LIBRARY > JW BROADCASTING.

^ kĩb. 62 GŨTAARĨRIA MBICA: Mũcukani nĩ aacambirie Ngai, akĩra Hawa atĩ Ngai nĩ mũheenania. Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ, Shaitani akoretwo akĩrutana maũndũ ma maheeni, ta ũrutani wa atĩ Ngai ndarĩ tha na tiwe wombire andũ.

^ kĩb. 64 GŨTAARĨRIA MBICA: Mũrũ wa Ithe witũ ũratĩtĩrithia ngumo cia Ngai akĩruta mũndũ ũngĩ Bibilia.