Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 23

Bʼaʼn tuʼn tok tbʼiya te xjan

Bʼaʼn tuʼn tok tbʼiya te xjan

«Nman, ktel tbʼiya te jumajx» (SAL. 135:13).

BʼITZ 10 ¡Qnimsanktz Jehová aju Qdios!

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

1, 2. ¿Alkye kabʼe xnaqʼtzbʼil qgan tuʼn qyolin kyiʼj?

AJU toklen Jehová tuʼn tkawin ex tuʼn tok tbʼi te xjan, atzun kabʼe tiʼ mas nim toklen toj qwitz. Ex qgan tuʼn qyolin kyiʼj xnaqʼtzbʼil lu. Noqtzun tuʼnj, ¿junxitlpe aju toklen Jehová tuʼn tkawin tukʼilju tuʼn tok tbʼi te xjan? Miʼn.

2 Qkyaqilx o tzʼel qnikʼ tiʼj qa nim toklen tuʼn tok tbʼi Jehová te saq ex tuʼn tel nikʼbʼaj tiʼj qa mas tbʼanel te tkawbʼil twitz alkyexku juntl. Nim kyoklen kabʼe xnaqʼtzbʼil lu toj qwitz ex in nok qqʼoʼn qwiʼ kyiʼj.

3. ¿Tiʼ at toklen tukʼil tbʼi Jehová?

3 Qa ma qo ximen chʼin tiʼj, in yolin tbʼi Jehová tiʼj tkyaqilju at toklen tukʼil, axpe ikx aju toklen tuʼn tkawin. Tuʼntzunju, qa in xi qqʼamaʼn qa nim toklen tuʼn tok tbʼi Dios te saq, ax ikx in xi qqʼamaʼn qa il tiʼj tuʼn tel nikʼbʼaj tiʼj qa a te Jehová mas tbʼanel aj Kawil. At toklen tbʼi tukʼilju alkye tten in kawin tibʼaj tkyaqil twitz Txʼotxʼ. (Qʼonka twitza tiʼj recuadro « Aqeju tiʼchaq at kyoklen tukʼil tbʼi Dios»).

4. a) ¿Tiʼ in tzaj tqʼamaʼn Salmo 135:13 tiʼj tbʼi Dios? b) ¿Alkyeqe xjel kxel qqʼoʼn tzaqʼwebʼil kyiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

4 Tbʼanelxix tbʼi Jehová ex nim toklen (kjawil uʼjit Salmo 135:13). ¿Tiquʼn nim toklen? ¿Alkye tnejel nya ax tok yol tzaj qʼamaʼn tiʼj tbʼi Jehová? ¿Tiʼ in bʼant tuʼn tuʼn tbʼaj xjanset tbʼi? ¿Ex tzeʼn jaku qo kolin tiʼj tbʼi? Kxel qqʼoʼn tzaqʼwebʼil kyiʼj xjel lu toj xnaqʼtzbʼil lu.

AJU TOKLEN TBʼI JEHOVÁ

5. Aj qyolin tiʼjju tuʼn tbʼaj xjanset tbʼi Dios, ¿tiʼ jaku kubʼ kyxjelin junjun?

5 Tqʼama Jesús qa jun kyxol qeju tiʼ nim toklen tuʼn t-xi qqanin toj qnaʼj Dios, atzun jlu: «Noqit tzʼel kynikyʼxjal qa xjanxixjo tbʼiy» (Mat. 6:9, Akʼaj Tuʼjil Tyol qMan). ¿Tiʼ kyxilen qe yol lu? Tuʼn tok jun tiʼ te xjan, a t-xilen tuʼn tel tzʼil tiʼj ex tuʼn tok te saq. Pero atlo junjun jaku kubʼ kyxjelin jlu: «¿Nyapetzun xjan ex saq tbʼi Dios? ¿Tiquʼn il tiʼj tbʼaj xjanset?». Tuʼn kyxi tzaqʼwet xjel lu, nim toklen tuʼn tel qnikʼ tiʼj tkyaqilju at toklen tukʼil jun bʼibʼaj.

6. ¿Tiquʼn nim toklen jun bʼibʼaj?

6 Nya oʼkx tuʼn tkubʼ tzʼibʼit jun bʼibʼaj twitz jun uʼj moqa nya oʼkx tuʼn t-xi qʼamet. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «Mas bʼaʼn qa in yolinjtz bʼaʼn tiʼj jun xjal twitzju tuʼn tten tqʼinumabʼl» (Prov. 22:1; Ecl. 7:1). ¿Tiquʼn nim toklen? Tuʼnju ax ikx at toklen aju in tzaj kyqʼamaʼn txqantl tiʼj tbʼi jun xjal tukʼilju in bʼant tuʼn. Tuʼntzunju, mas nim toklen aju in kubʼ kyximen xjal tiʼj jun bʼibʼaj twitzju tzeʼn in xi qʼamet moqa tzeʼn in kubʼ tzʼibʼit.

7. ¿Tzeʼn o tzʼok kybʼinchaʼn xjal nya bʼaʼn tiʼj tbʼi Dios?

7 Aj kyyolin xjal nya bʼaʼn tiʼj Jehová, in bʼaj kytzʼilsaʼn tbʼi. Tzaj qʼamaʼn tnejel nya ax tok yol tiʼj tbʼi Dios toj jardín te Edén. Qo xnaqʼtzan tiʼj tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼjju bʼaj toj ambʼil aju.

AJU TNEJEL NYA AX TOK YOL TIʼJ TBʼI JEHOVÁ

8. a) ¿Tiʼ ojtzqiʼntoq tuʼn Adán ex Eva? b) ¿Alkye junjun xjel jaku kubʼ qximen?

8 Ojtzqiʼntoq tbʼi Jehová tuʼn Adán ex Eva. Ax ikx, ojtzqiʼntoq junjuntl tiʼ nim toklen kyuʼn tiʼj Jehová ik tzeʼn qa a Bʼinchal tkyaqil, qa a xi qʼonte kychwinqlal, qa xi tqʼoʼn jun tbʼanel najbʼil kye ex jun tbʼanel kymejebʼleʼn (Gén. 1:26-28; 2:18). Pero ¿kukxpe e ximen tiʼj tkyaqilju otoq txi tqʼoʼn Jehová kye? ¿Okpe tilil kyuʼn tuʼn tchʼiy kykʼujlabʼil tiʼj ex tuʼn t-xi kyqʼoʼn chjonte te? El nikʼbʼaj tiʼj jlu tej kyok toj malbʼil tuʼn aj qʼoj tiʼj Dios.

9. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Génesis 2:16 ex 17 ex 3:1 a 5, ¿tiʼ xi tqʼamaʼn Jehová te Adán ex Eva ex tzeʼn bʼaj tchʼexpuʼn Satanás jlu?

9 (Kjawil uʼjit Génesis 2:16, 17; 3:1-5). Ajbʼen jun kan tuʼn Satanás tuʼn t-xi tqanin jlu te Eva: «¿Maj o tzaj tmaʼn Dios kyeye tuʼn miʼn t-xi kyloʼne twitz tkyaqil tzeʼ kyxol awal lu?». Ajbʼen xjel lu tuʼn Satanás tuʼn tyolin nya bʼaʼn tiʼj Jehová. Otoq tqʼama Jehová qa jaku txi kyloʼn twitz tkyaqil tzeʼ, oʼkx jun mlaytoq txi kyloʼn. Attoq junxichaq wiq tzeʼ jakutoq jaw tskʼoʼn Adán ex Eva tuʼn t-xi kywaʼn (Gén. 2:9). Tuʼn jlu in nel qnikʼ tiʼj qa xi tqʼoʼn Jehová nim tiʼchaq kye, pero xi tqʼamaʼn kye tuʼn miʼn txi kyloʼn twitz jun tzeʼ. Tuʼntzunju, tej t-xi tqanin Satanás xjel te Eva, bʼaj tchʼexpuʼn axix tok tuʼntzun tkubʼ t-ximen Eva qa mintiʼ otoq ttzaj tqʼoʼn Jehová tkyaqil tbʼanel tiʼchaq te. Bʼalo kubʼ t-ximen Eva qa at jun tiʼ tbʼanel otoq tzʼel tiʼn Dios te.

10. ¿Alkye nya ax tok yol tqʼama Satanás tiʼj tbʼi Dios ex tiʼ tzaj tuʼn jlu?

10 Toj ambʼil aju, kukx ok tqʼoʼn Eva Jehová te aj Kawil tibʼaj. Ax ikx, xi tqʼamaʼn te Satanás aju otoq tqʼama Jehová kye. Axpe ikx tqʼama qa mlaytoq che ok laqʼeʼ ttxlaj tzeʼ. Bʼiʼntoq tuʼn qa otoq txi tqʼamaʼn Jehová kye qa jakutoq che kyim qa mintiʼ ma che nimen te. Pero sbʼun Satanás tiʼj ex xi tqʼamaʼn jlu te: «Mlay che kyime» (Gén. 3:2-4). Tuʼn jlu yolin Satanás nya bʼaʼn tiʼj tbʼi Dios, tuʼnju tqʼama qa otoq yolin Jehová nya ax tok yol. Iktzun tten ok Satanás te Tajaw il, aju nikʼal yol moqa iqil yol. Kubʼ sbʼuʼn Eva ex xi tnimen aju tqʼama Satanás (1 Tim. 2:14). Mas ok qeʼ tkʼuʼj tiʼj Satanás ex nya tiʼj Jehová, tuʼn jlu jaw tjyoʼn aju mas nya bʼaʼn, mintiʼ nimen te Dios ex xi twaʼn twitz tzeʼ. Yajxitl xi tqʼoʼn te Adán (Gén. 3:6).

11. ¿Tiʼwtlo bʼant tuʼn Adán ex Eva?

11 Qo ximen chʼin tiʼj tiʼ jakutoq txi ttzaqʼweʼn Eva te Satanás. Ximana tiʼj noqwit xi tqʼamaʼn jlu: «Nya ojtzqiʼna wuʼne, atzunte Nmane Jehová, ojtzqiʼn wuʼne. Kʼujlaʼn wuʼne ex qʼuqli nkʼuʼje tiʼj. O tzaj tqʼoʼn tkyaqilju at qeye tukʼil Adán. ¿Tiquʼntzun in yolina nya bʼaʼn tiʼj? Paʼmil tibʼa wiʼje». Kubʼwitlo tnaʼn Jehová nim tzalajbʼil noqwit kubʼ tyekʼin tmyal tkʼujlabʼil tiʼj kyuʼn yol lu ex noqwit kukx ten tzʼaqli twitz (Prov. 27:11). Pero nyatoq kʼujlaʼn Jehová tuʼn Adán ex Eva tuʼn tkyaqil kykʼuʼj. Tuʼntzunju, mintiʼ e kolin tiʼj tbʼi Kytat.

12. ¿Tiʼ bʼant tuʼn Satanás tuʼn miʼn tok qeʼ tkʼuʼj Eva tiʼj Jehová, ex tiʼ mintiʼ bʼant tuʼn Adán ex Eva?

12 Ik tzeʼn ma tzʼel qnikʼ tiʼj, ok ten Satanás yolil nya bʼaʼn tiʼj Jehová tej tok tilil tuʼn tuʼn miʼn tok qeʼ tkʼuʼj Eva tiʼj qa jun tbʼanel Tatbʼaj te Jehová. Mintiʼ e kolin Adán ex Eva tiʼj tbʼi Jehová. Xi kynimen aju xi tqʼamaʼn Satanás kye ex el kypan kyibʼ tiʼj Kytat. Chʼixmi aʼyex sbʼubʼil in che ajbʼen tuʼn Satanás toj ambʼil jaʼlo. In yolin nya bʼaʼn tiʼj tbʼi Dios ex aj tok qeʼ kykʼuʼj xjal tiʼj tyol, in nel kyikʼen toklen Jehová tuʼn tkawin.

IN KOLIN JEHOVÁ TIʼJ TBʼI TUʼN TOK TE XJAN

13. ¿Alkye tten in tzaj tyekʼin Ezequiel 36:23 aju tqanil mas nim toklen tkuʼx toj Xjan Uʼj?

13 ¿Mintiʼpe kolin Jehová tiʼj tbʼi tej ttzaj qʼamaʼn nya ax tok yol tiʼj? Kolin tiʼj tbʼi. In tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj tiʼ o bʼant tuʼn Jehová tuʼntzun tel nikʼbʼaj tiʼj qa nya ax tok aju tqʼama Satanás toj jardín te Edén (Gén. 3:15). Ex aju tqanil mas nim toklen in yolin Xjan Uʼj tiʼj, jaku txi qʼamet toj txol yol lu: kʼokel tqʼoʼn Jehová tbʼi te xjan aj tajbʼen Tkawbʼil tuʼn, aju o txi tqʼoʼn toj tqʼabʼ Tkʼwal ex ktel juntl maj mujbʼabʼil tuʼn tzalu twitz Txʼotxʼ. In nonin Xjan Uʼj qiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼj tiʼ in bʼant tuʼn Jehová tuʼn tok tbʼi te xjan (kjawil uʼjit Ezequiel 36:23).

14. ¿Tiʼ o bʼant tuʼn Jehová tuʼn tok tbʼi te xjan atxix tej ttzaj qʼamaʼn nya ax tok yol tiʼj toj jardín te Edén?

14 O tzʼok tilil tuʼn Satanás toj junxichaq tten tuʼn miʼn tjapun twi t-ximbʼetz Jehová, pero mintiʼ o bʼant tuʼn Satanás. In tzaj tyekʼin Xjan Uʼj tzeʼn in xi tbʼinchaʼn Jehová qe tiʼchaq ex qa mlay pon juntl ik tzeʼn te. Ax tok, o tzaj nim tbʼis Jehová tuʼnju o tqʼama Satanás tiʼj ex kyuʼn qeju o che ok lepeʼ tiʼj (Sal. 78:40). Maske ikju, o ten tpasens Jehová ex tnabʼil tuʼn tkyaj nya bʼaʼn lu toj ttxolil. Ax ikx o kubʼ tyekʼin tipumal toj nimku tten. Ex aju mas nim toklen, qʼanchaʼl tkʼujlabʼil tiʼj tkyaqilju in bʼant tuʼn (1 Juan 4:8). Kukx in naqʼunan Jehová tuʼn tok tbʼi te xjan.

Xi tqʼamaʼn Satanás nya ax tok yol tiʼj Jehová te Eva, ex kukx in bʼant jlu tuʼn. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 9, 10 ex 15). *

15. Toj ambʼil jaʼlo, ¿tiʼ in bʼant tuʼn Satanás tuʼn tyolin nya bʼaʼn tiʼj tbʼi Jehová ex tiʼ in tzaj tuʼn jlu?

15 Toj ambʼil jaʼlo, kukx in nok tilil tuʼn Satanás tuʼn tyolin nya bʼaʼn tiʼj tbʼi Jehová. In nok tilil tuʼn tuʼn miʼn tok qeʼ kykʼuʼj xjal tiʼj tipumal, tiʼj tnabʼil, tiʼj tkʼujlabʼil nix tiʼj alkye tten in xi tbʼinchaʼn kyiʼj tiʼchaq. Jun techel, in xi tjyoʼn tumel tuʼn tkubʼ kyximen xjal qa mintiʼ Jehová at. Qatzun ma tzʼok qeʼ tkʼuʼj jun xjal tiʼj Jehová, in nok tilil tuʼn Satanás tuʼn tkubʼ t-ximen qa nya bʼaʼn qe tkawbʼil ex qa mlay tzalaj tuʼn. Ax ikx in tzaj tqʼamaʼn Satanás qa in che kubʼ tpatin Jehová qe xjal toj qʼaqʼ tuʼntzun tkubʼ kyximen qa nya bʼaʼn tmod. Qa at jun xjal in nok qeʼ tkʼuʼj tiʼj nya ax tok xnaqʼtzbʼil lu, in nel tikʼun toklen Jehová tuʼn tkawin. Tzmaxi kjel tkolin Satanás tuʼn tyolin nya ax tok yol ajxi tkubʼ najset ex kukx kʼokel tilil tuʼn tuʼn tel tpan tibʼa tiʼj Jehová. ¿Kbʼelpe tiʼja tuʼn?

¿TZEʼN JAKU QO ONIN TUʼN TOK TBʼI JEHOVÁ TE XJAN?

16. ¿Tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼntzun miʼn qok ik tzeʼn Adán ex Eva?

16 In tzaj tqʼoʼn Jehová ambʼil kye xjal aj il tuʼn kyonin tiʼj tuʼn tok tbʼi te xjan. Tuʼntzunju, teyele junjun qe jaku bʼant tuʼn aju mintiʼ bʼant tuʼn Adán ex Eva. Maske in qo anqʼin kyxol xjal in che xmayin tiʼj tbʼi Jehová ex in che yolin nya bʼaʼn tiʼj, in tzaj qʼoʼn ambʼil qe tuʼn tkubʼ qyekʼin qa xjan te Jehová, qa tzʼaqli, qa tbʼanel ex qa at tkʼujlabʼil (Is. 29:23). Jaku kubʼ qyekʼin qa qaj tuʼn tok te aj Kawil qibʼaj ex tuʼn t-xi qqʼamaʼn kye xjal qa oʼkx tuʼn Tkawbʼil jaku ten mujbʼabʼil ex tzalajbʼil twitz tkyaqil Txʼotxʼ (Sal. 37:9, 37; 146:5, 6, 10).

17. ¿Tiʼ bʼant tuʼn Jesús tuʼn t-xi tqʼamaʼn tbʼi Ttat?

17 Aj qkolin tiʼj tbʼi Jehová, in nel qkanoʼn tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Jesús (Juan 17:4, 26). Nya oʼkx xi tqʼamaʼn Jesús tbʼi Ttat tej tajbʼen tuʼn, sino ax ikx tej t-xi t-xnaqʼtzaʼn kye tzeʼnxix tmod Jehová. Jun techel, kubʼ kyyekʼin fariseo tuʼn kybʼinchbʼen qa in che ok t-obligarin Dios qe xjal, qa mintiʼ in nel tnikʼ kyiʼj, qa nya bʼaʼn tmod ex qa in che kubʼ tyajin. Atzunte Jesús, onin kyiʼj xjal tuʼn tel kynikʼ tiʼj qa at tpasens Ttat, qa in nel tnikʼ kyiʼj, qa at tkʼujlabʼil ex qa at qʼaqʼbʼil tkʼuʼj. Ax ikx onin kyiʼj tuʼn tok kyojtzqiʼn Jehová tej tok tilil tuʼn tuʼn tel tkanoʼn qe tbʼanel tmod (Juan 14:9).

18. ¿Tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn tkubʼ qyekʼin qa nya ax tok tkyaqilju in tzaj kyqʼamaʼn aj qʼoj tiʼj Jehová?

18 Ik tzeʼn bʼant tuʼn Jesús, ax ikx qe jaku txi qqʼamaʼn kye txqantl aju ojtzqiʼn quʼn tiʼj Jehová ex jaku qo yolin kyiʼj tbʼanel tmod. Iktzun tten jaku kubʼ qyekʼin qa nya ax tok tkyaqilju in tzaj kyqʼamaʼn aj qʼoj tiʼj. In qo onin tuʼn tok tbʼi Jehová te xjan ex in xi qqʼamaʼn jlu kye xjal tuʼntzun tel kynikʼ tiʼj. Maske aj il qoʼ, jaku tzʼel qkanoʼn tiʼj Jehová (Efes. 5:1, 2). Aj tkubʼ qyekʼin tuʼn qyol ex tuʼn qbʼinchbʼen tzeʼn tmod Jehová, in qo onin tuʼn tok tbʼi te xjan. Ax ikx in qo onin tuʼn tok tbʼi Jehová te xjan aj qonin kyiʼj xjal tuʼn kytzaqpaj kyiʼj nya ax tok xnaqʼtzbʼil, * ex aj qten tzʼaqli twitz maske aj il qoʼ (Job 27:5TNM).

Qaj tuʼn qonin kyiʼj xjal in che xnaqʼtzan tiʼj Xjan Uʼj tuʼn tel kynikʼ tiʼj qa tbʼanel te Jehová ex qa at tkʼujlabʼil. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 18 ex 19). *

19. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Isaías 63:7, ¿tiʼ qaj tuʼn tbʼant quʼn aj qqʼon xnaqʼtzbʼil?

19 Jaku bʼant juntl tiʼ quʼn tuʼntzun qonin tuʼn tok tbʼi Jehová te xjan. Aj t-xi qqʼoʼn xnaqʼtzbʼil tiʼj Xjan Uʼj, nim maj in qo yolin tiʼj toklen Jehová tuʼn tkawin. Ex at toklen Jehová tuʼn tkawin tibʼaj tkyaqil. Ax tok, nim toklen tuʼn t-xi qyekʼin qe tley Jehová kye xjal, pero mas nim toklen tuʼn qonin kyiʼj tuʼn tok kykʼujlaʼn ex tuʼn kukx kyten tzʼaqli twitz. Tuʼntzunju, il tiʼj tuʼn qyolin kyiʼj tbʼanel tmod Jehová, tuʼnju at kyoklen tukʼil tbʼi (kjawil uʼjit Isaías 63:7). Qa ma bʼant jlu quʼn, kʼokel kykʼujlaʼn xjal Jehová ex che nimel te tuʼnju kyaj tuʼn kyajbʼen te.

20. ¿Alkye xjel kxel qqʼoʼn tzaqʼwebʼil tiʼj toj juntl xnaqʼtzbʼil?

20 Tuʼnju ma tzʼel qnikʼ tiʼj tkyaqilju at toklen tuʼn tok tbʼi Jehová te xjan, ¿tzeʼn jaku tzʼel qnikʼ tiʼj qa in nonin qbʼinchbʼen ex aju alkye tten in xi qqʼoʼn xnaqʼtzbʼil tuʼn tjaw nimset tbʼi, ex qa in nonin kyiʼj xjal tuʼn kyok laqʼeʼ ttxlaj? Ktzaqʼwetil xjel lu quʼn toj juntl xnaqʼtzbʼil.

BʼITZ 2 A teya tbʼi Jehová

^ taqik' 5 ¿Tiʼ mas nim toklen toj kywitz tmajen Jehová ex qe anjel? ¿Tiquʼn nim toklen ex tzeʼn jaku qo onin tuʼn tkyaj toj ttxolil? Aqeju tzaqʼwebʼil kyiʼj xjel lu ex kyiʼj junjuntl, che onil qiʼj tuʼn tchʼiy qamiwbʼil tukʼil Jehová.

^ taqik' 18 At maj, etz qʼamaʼn kyoj quʼj qa nya il tiʼj tuʼn t-xi qqanin toj qnaʼj Dios tuʼn tok tbʼi Jehová te xjan. ¿Tiquʼn? Tuʼnju mintiʼ jun o tzaj qʼamante qa mintiʼ toklen Jehová tuʼn tok bʼibʼaj jlu tiʼj. Noqtzun tuʼnj, toj chmabʼil in nok jun maj toj abʼqʼi te 2017, tzaj qʼamaʼn jun akʼaj xnaqʼtzbʼil tiʼj jlu. Tqʼama erman xi tzyunte chmabʼil jlu: «Toj tumel aj t-xi qqanin toj qnaʼj Dios tuʼn tok tbʼi Jehová te xjan, tuʼnju il tiʼj tuʼn tbʼaj saqset tbʼi tiʼj tkyaqil nya bʼaʼn o tzaj qʼamaʼn tiʼj». (Qʼonka twitza tiʼj programa te enero te 2018 toj jw.org®, jatumel in tzaj tqʼamaʼn BIBLIOTECA > JW BROADCASTING®).

^ taqik' 62 TQANIL TIʼJ TILBʼILAL: Yolin Satanás nya bʼaʼn tiʼj Jehová tej t-xi tqʼamaʼn te Eva qa otoq txi tqʼamaʼn nya ax tok yol kye. Atxix ojtxe, o tqʼama Satanás nya ax tok xnaqʼtzbʼil tiʼj Jehová ik tzeʼn qa nya bʼaʼn tmod ex qa nya a kubʼ bʼinchante qe xjal.

^ taqik' 64 TQANIL TIʼJ TILBʼILAL: In yolin jun erman kyiʼj tbʼanel tmod Jehová akux in qʼon xnaqʼtzbʼil tiʼj Xjan Uʼj.