Ir al contenido

Ir al índice

ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 23

“Ná nduyi̱i̱ ki̱vi̱ún”

“Ná nduyi̱i̱ ki̱vi̱ún”

“Jehová, ndiʼi tiempo íyo ki̱vi̱ún” (SAL. 135:13).

YAA 10 Ndasakáʼnu Jehová

ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱ *

1, 2. ¿Ndáaña kútóoní miíyó na̱ testigo Jehová natúʼunyó xa̱ʼa̱?

NU̱Ú miíyó, ña̱ ndáyáʼviníka kúú ña̱ ndakuniyó ña̱ iinlá mií Jehová kúú ta̱ xíniñúʼu kaʼndachíñu, ta saátu ña̱ nduyi̱i̱ ki̱vi̱ra. Miíyó na̱ testigo Jehová kútóoníyó natúʼunyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Soo, ¿á xa̱a̱ síín síín íyo ña̱yóʼo? Va̱ása.

2 Ndiʼiyó kúnda̱a̱-iniyó ña̱ xíniñúʼu ndasayi̱i̱yó ki̱vi̱ Jehová, ta na̱ʼa̱yó ña̱ va̱ʼaní íyo ki̱ʼva ña̱ xáʼndachíñura. Ña̱kán, ndáyáʼviní u̱vi̱ saá ña̱yóʼo.

3. ¿Ndáaña káʼa̱n ki̱vi̱ Jehová xa̱ʼa̱?

3 Mií ña̱ nda̱a̱, ki̱vi̱ Jehová káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ʼa ña̱ kéʼéra, tá kúú ki̱ʼva ña̱ xáʼndachíñura. Ña̱kán, tá káʼa̱nyó ña̱ ndáyáʼviní nduyi̱i̱ ki̱vi̱ Jehová, xíniñúʼutu na̱ʼa̱yó ña̱ va̱ʼaní íyo ki̱ʼva ña̱ xáʼndachíñura. Ki̱vi̱ra va̱ʼaní kítáʼanña xíʼin ki̱ʼva ña̱ xáʼndachíñura (koto recuadro ña̱ naní “ Íyo inkaka ña̱ kítáʼan xíʼin ña̱ nduyi̱i̱ ki̱vi̱ Jehová”).

4. a) ¿Ndáaña káʼa̱n Salmo 135:13 xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ Jehová? b) ¿Ndáa pregunta kúú ña̱ ndakuiinyó nu̱ú ña̱ artículo yóʼo?

4 Ki̱vi̱ Jehová ndáyáʼviníña, ta kǒo inkaka ki̱vi̱ ña̱ kítáʼan xíʼinña (kaʼvi Salmo 135:13). * ¿Nda̱chun ndáyáʼviníña? ¿Ndáaña vatá kúú ña̱ nu̱ú ni̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ra? ¿Ndáaña kéʼéra ña̱ va̱ʼa nduyi̱i̱ ki̱vi̱ra? Ta, ¿ndáaña kivi keʼé miíyó ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanyó xíʼinra ña̱ nduyi̱i̱ ki̱vi̱ra? Nu̱ú ña̱ artículo yóʼo kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo.

NDÁYÁʼVINÍ KI̱VI̱RA

5. Tá káʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ña̱ nduyi̱i̱ ki̱vi̱ Ndióxi̱, ¿ndáaña kivi ndakanixi̱ní iinna?

5 Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ iin ña̱ ndáyáʼviní xíniñúʼu ndukúyó tá káʼa̱nyó xíʼin Ndióxi̱, kúú ña̱yóʼo: “Ná nduyi̱i̱ ki̱vi̱ún” (Mat. 6:9). ¿Ndáaña kúni̱ kachi ña̱ tu̱ʼun yóʼo? Ña̱ ndasayi̱i̱yó iin ña̱ʼa kúni̱ kachiña ña̱ xíniñúʼu limpio kooña. Soo iinna sana kivi ndakanixi̱nína ña̱yóʼo: “¿Á su̱ví ña̱ xa̱a̱ yi̱i̱ kúú ki̱vi̱ Jehová ta limpio íyoña? ¿Nda̱chun xíniñúʼu ndasayi̱i̱yóña?”. Ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, xíniñúʼu ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ kítáʼan xíʼin ki̱vi̱ra.

6. ¿Nda̱chun ndáyáʼviní ki̱vi̱ iin na̱ yiví?

6 Ki̱vi̱ iin na̱ yiví su̱ví ña̱ káʼyí kuitína nu̱ú iin tutu kúúña á ña̱ káʼa̱n kuitína kúúña. Ña̱ Biblia káchiña: “Va̱ʼaníka ña̱ ná ka̱ʼa̱n va̱ʼana xa̱ʼa̱yó nu̱úka ña̱ kuumiíyó ña̱ ku̱i̱ká” (Prov. 22:1, nota; Ecl. 7:1). ¿Nda̱chun ndáyáʼviní ki̱vi̱ iin na̱ yiví? Saáchi káʼa̱ntuña xa̱ʼa̱ ña̱ ndákanixi̱ní inkana xa̱ʼa̱ na̱ yiví na̱ kúúmií ki̱vi̱ yóʼo. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, su̱ví ña̱ ndáyáʼvika kúú ki̱ʼva ña̱ káʼyi̱ ki̱vi̱ iin na̱ yiví á ki̱ʼva ña̱ káʼa̱nnaña, chi ña̱ ndáyáʼvika kúú ña̱ ndákanixi̱ní na̱ yiví tá xítona á xíniso̱ʼona ña̱ ki̱vi̱ yóʼo.

7. ¿Ndáa ki̱ʼva káʼa̱n na̱ yiví ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ Ndióxi̱?

7 Tá káʼa̱n iin na̱ yiví ña̱ vatá xa̱ʼa̱ Jehová, kúni̱na ña̱ ná kuyaku̱a̱ ki̱vi̱ra, ta ná ka̱ʼa̱n inkana ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ra. Nu̱ú jardín ña̱ Edén, kúú ña̱ yichi̱ nu̱ú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ Jehová. Ná kotoyó ndáaña kivi sakuaʼayó xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱u yóʼo.

ÑA̱ YICHI̱ NU̱Ú ÑA̱ NI̱KA̱ʼA̱NNA ÑA̱ VA̱ÁSA VA̱ʼA XA̱ʼA̱ KI̱VI̱ JEHOVÁ

8. a) ¿Ndáaña xi̱xini̱ ta̱ Adán xíʼin ñá Eva? b) ¿Ndáa pregunta kúú ña̱ kána?

8 Ta̱ Adán xíʼin ñá Eva xi̱xini̱na ki̱vi̱ Jehová, ta saátu xi̱kunda̱a̱-inina ña̱ ta̱yóʼo kúú ta̱ i̱xava̱ʼa ndiʼi ña̱ʼa, ta̱xira ña̱ tákuna, iin ñuʼú ña̱ liviní nu̱ú kundoona ta va̱ása koo ku̱a̱chi nu̱úna (Gén. 1:26-28; 2:18). Soo, ¿á ndakundeéna ndakanixi̱nína xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ va̱ʼa ña̱ ke̱ʼé Jehová xa̱ʼa̱na? ¿Á ndakundeéna ndasandakúna ña̱ kúʼvi̱-inina xíninara xíʼin ña̱ táxina tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ra? Tá xi̱tondosó ta̱ sáa̱-ini xíni Ndióxi̱ miína, ni̱na̱ʼa̱na ña̱ va̱ása níkeʼéna ña̱yóʼo.

9. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Génesis 2:16, 17 xíʼin 3:1-5, ¿ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼin ta̱ Adán ta saátu xíʼin ñá Eva, ta ndáa ki̱ʼva na̱sama ta̱ Ndi̱va̱ʼa ña̱yóʼo?

9 (Kaʼvi Génesis 2:16, 17; * 3:1-5). * Ta̱ Ndi̱va̱ʼa xi̱niñúʼura iin ko̱o̱ ña̱ va̱ʼa ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra ña̱yóʼo ñá Eva: “¿Á ña̱ nda̱a̱ kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼinndó ña̱ va̱ása kivi kaxíndó ku̱i̱ʼi ña̱ íyo ndaʼa̱ ndiʼi yitu̱n tú íyo nu̱ú jardín yóʼo?”. Ta̱ Ndi̱va̱ʼa na̱samara ña̱ ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra ñá Eva ña̱ ná ndakanixi̱níñá ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Soo ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ kúú ña̱ kiviva kaxína ku̱i̱ʼi ña̱ íyo ndaʼa̱ ndiʼi yitu̱n, ta va̱ása kaxína ña̱ íyo ndaʼa̱ iin kuitínú. Ta ku̱a̱ʼání kúú yitu̱n tú ni̱xi̱yo nu̱ú kivi kiʼin ta̱ Adán xíʼin ñá Eva ku̱i̱ʼi kaxína (Gén. 2:9). Ña̱yóʼo náʼa̱ña ña̱ va̱ʼaníva ni̱xi̱yo ini Jehová xíʼinna. Soo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ va̱ása xíniñúʼu kaxína ku̱i̱ʼi ña̱ íyo ndaʼa̱ iin yitu̱n. Ña̱kán, xíʼin ña̱ ni̱nda̱ka̱tu̱ʼun ta̱ Ndi̱va̱ʼa xi̱kuni̱ kachira ña̱ va̱ása va̱ʼa-ini Ndióxi̱. Sana ñá Eva ni̱nda̱ka̱tu̱ʼun xíʼin miíñá, á íyo iin ña̱ va̱ʼa va̱ása xíín Ndióxi̱ taxira ndaʼa̱ñá.

10. ¿Ndáaña vatá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Ndi̱va̱ʼa xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ Ndióxi̱, ta ndáaña ku̱u xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo?

10 Tá ku̱u ña̱yóʼo, ñá Eva xi̱kunda̱a̱ka-iniñá ña̱ mií Jehová kúú ta̱ xáʼndachíñu nu̱úñá. Chi nda̱kuiinñá yuʼú ta̱ Ndi̱va̱ʼa, ta ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼinra xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼinna va̱ása keʼéna. Ta nda̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼinra ña̱ va̱ása xíniñúʼu tiinna tú yitu̱n kán. Xi̱kunda̱a̱-iniñá ña̱ tá ná ixaso̱ʼona ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼinna, kuvina. Soo ta̱ Ndi̱va̱ʼa ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinñá: “Va̱ása kuvindó” (Gén. 3:2-4). Ña̱ vatá kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ Ndióxi̱, ta xíʼin ña̱yóʼo xi̱kuni̱ kachira ña̱ sa̱ndáʼvi Jehová. Saá ndu̱u ta̱ Ndi̱va̱ʼa iin ta̱ vatá. Ta ku̱chiñura sa̱ndáʼvira ñá Eva ta ñáyóʼo ka̱ndíxañá ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra (1 Tim. 2:14). Ka̱ndíxakañá ta̱yóʼo nu̱úka ña̱ kandíxañá Jehová, ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo va̱ása va̱ʼa ña̱ níndaka̱xinñá keʼéñá, i̱xaso̱ʼoñá ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ ta xa̱xíñá ku̱i̱ʼi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinñá va̱ása kaxíñá, tá ndi̱ʼi ta̱xiñá ku̱i̱ʼi yóʼo ndaʼa̱ ta̱ Adán (Gén. 3:6).

11. ¿Ndáaña xi̱niñúʼu keʼé ta̱ Adán xíʼin ñá Eva?

11 Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱niñúʼu ka̱ʼa̱n ñá Eva xíʼin ta̱ Ndi̱va̱ʼa. Ná kachiyó ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nñá ña̱yóʼo xíʼinra: “Va̱ása xíni̱i̱ yóʼó, soo xíni̱vai̱ yivái̱ Jehová. Kúni̱i̱ xínii̱ra ta kándíxai̱ra. Ta̱yóʼo kúú ta̱ ta̱xi ndiʼi ña̱ʼa ña̱ kúúmiíndi̱. ¿Nda̱chun káʼún ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ra? Va̱ása kúni̱kai̱ ka̱ʼún xíʼi̱n”. Tá níka̱ʼa̱nñá ña̱yóʼo, kusi̱íníva-ini Jehová chi na̱ʼa̱ñá ña̱ kúʼvi̱-iniñá xíniñára ta nda̱kú íyo iniñá xíʼinra (Prov. 27:11). Soo ni ñá Eva ta ni ta̱ Adán va̱ása nda̱kú níxi̱yo ña̱ kúʼvi̱-inina xínina Jehová. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, va̱ása níndakiʼinna tu̱ʼun yivána tá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Ndi̱va̱ʼa ña̱ vatá xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ra.

12. ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Ndi̱va̱ʼa ña̱ va̱ʼa ná kaka-ini ñá Eva, ta ndáaña va̱ása níkeʼé ta̱ Adán xíʼin ñá Eva?

12 Nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ ku̱nda̱a̱-iniyó, ta̱ Ndi̱va̱ʼa ki̱xáʼara ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ Jehová, ña̱ va̱ʼa ná kaka-ini ñá Eva ña̱ su̱ví iin yivá ta̱ va̱ʼa kúúra. Tá ndi̱ʼi, ta̱ Adán xíʼin ñá Eva va̱ása níndakiʼinna tu̱ʼun Jehová tá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Ndi̱va̱ʼa ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ra. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ka̱ndíxana ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Ndi̱va̱ʼa ta i̱xaso̱ʼona ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n yivána. Tiempo vitin ta̱ Ndi̱va̱ʼa xíniñúʼura táʼan ña̱yóʼo. Káʼa̱nra ña̱ vatá xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ Jehová, ta na̱ yiví na̱ kándíxa ña̱ vatá yóʼo va̱ása xíínna ña̱ ná kaʼndachíñu Jehová nu̱úna.

JEHOVÁ NDÁSAYI̱I̱RA KI̱VI̱RA

13. ¿Ndáa ki̱ʼva káʼa̱n Ezequiel 36:23 xa̱ʼa̱ ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia?

13 ¿Á ta̱xi Jehová ña̱ ná ka̱ʼa̱nna ña̱ vatá xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ra ta kǒo nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa keʼéra xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo? Va̱ása. Iníísaá ña̱ Biblia káʼa̱nña ndáaña xa̱a̱ kéʼé Jehová ña̱ va̱ʼa na̱ʼa̱ra, ña̱ vatá kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Ndi̱va̱ʼa nu̱ú jardín ña̱ Edén (Gén. 3:15). Ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n Biblia: Jehová xíniñúʼura ña̱ xáʼndachíñu se̱ʼera ña̱ va̱ʼa ndasayi̱i̱ra ki̱vi̱ra, ta taxira ña̱ ndakundoo vií na̱ yiví nu̱ú ñuʼú yóʼo ta nina ña̱ nda̱kú keʼéna. Nu̱ú Biblia va̱xi ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniyó ndáa ki̱ʼva ndásayi̱i̱ Jehová ki̱vi̱ra (kaʼvi Ezequiel 36:23). *

14. ¿Ndáa ki̱ʼva ndásayi̱i̱ Jehová ki̱vi̱ra xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱u nu̱ú jardín ña̱ Edén?

14 Ta̱ Ndi̱va̱ʼa xíniñúʼura nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa ña̱ va̱ʼa ná va̱ása saxínu Jehová ña̱ kúni̱ra, soo va̱ása kúchiñura. Ña̱ Biblia náʼa̱ña ndáa ki̱ʼva íyo ña̱ kéʼé Jehová, ta saátu náʼa̱ña ña̱ kǒo nda̱a̱ ni iin na̱ íyo táki̱ʼva íyora. Ña̱ nda̱a̱ kúúña, xa̱ʼa̱ ña̱ i̱xaso̱ʼo ta̱ Ndi̱va̱ʼa ta saátu ndiʼi na̱ kítáʼan xíʼinra sa̱xóʼvi̱nína-ini Jehová (Sal. 78:40). Soo xíʼin ña̱ ndíchi tíin Jehová ku̱a̱chi yóʼo, kúee íyo inira ta nda̱kú kéʼéraña. Ta saátu ku̱a̱ʼání ki̱ʼva náʼa̱ra ndiʼi ndee̱ ña̱ kúúmiíra. Saátu náʼa̱ra ña̱ kúʼvi̱ní-inira xínira miíyó xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ kéʼéra (1 Juan 4:8). Jehová ndákundeéra ndásayi̱i̱ra ki̱vi̱ra.

Ta̱ Ndi̱va̱ʼa ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ vatá xa̱ʼa̱ Jehová xíʼin ñá Eva, ta ndákundeéra káʼa̱nra ña̱ vatá xa̱ʼa̱ra. (Koto párrafo 9, 10 xíʼin 15). *

15. ¿Ndáa ki̱ʼva ndákundeéka ta̱ Ndi̱va̱ʼa káʼa̱nra ña̱ vatá xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ Ndióxi̱ tiempo vitin, ta ndáaña kúu xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo?

15 Tiempo vitin ta̱ Ndi̱va̱ʼa ndákundeéra káʼa̱nra ña̱ vatá xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ Jehová. Kúni̱ra ña̱ ná kaka-ini na̱ yiví xa̱ʼa̱ ndee̱ ña̱ kúúmií Jehová, ña̱ nda̱kú íyo ña̱ kéʼéra, ña̱ ndíchi ña̱ kúúmiíra xíʼin ña̱ kúʼvi̱-inira xínira miíyó. Tá kúú chíka̱a̱ra-ini na̱ yiví ña̱ ná kandíxana ña̱ kǒo Jehová íyo. Tá iin na̱ yiví kándíxana ña̱ íyo Ndióxi̱, ta̱ Ndi̱va̱ʼa kúni̱ra ña̱ ná ndakanixi̱nína ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ káʼa̱nra ta ña̱yóʼo sásiña nu̱úna. Ta saátu kúni̱ra ña̱ ná ndakanixi̱nína ña̱ ndi̱va̱ʼaní-ini Jehová ta xáʼmira na̱ yiví ti̱xin infierno á xi̱tu̱n. Ta na̱ kándíxa ña̱ vatá yóʼo íyo inkaka ña̱ kéʼéna, va̱ása táxina ña̱ ná kaʼndachíñu Jehová nu̱úna. Nani íyoka ta̱ Ndi̱va̱ʼa, kuni̱ra sakúxíkara miíyó nu̱ú Jehová. ¿Á kuchiñura keʼéra ña̱yóʼo?

¿NDÁAÑA KIVI KEʼÉYÓ ÑA̱ VA̱ʼA NDUVIÍ KU̱A̱CHI YÓʼO?

16. ¿Ndáaña va̱ása níkeʼé ta̱ Adán xíʼin ñá Eva kivi keʼé miíyó?

16 Jehová táxira ña̱ ná chindeétáʼanyó xíʼinra ña̱ va̱ʼa nduyi̱i̱ ki̱vi̱ra. Ña̱kán, iin tá iin miíyó kivi keʼéyó ña̱ va̱ása níkeʼé ta̱ Adán xíʼin ñá Eva. Ni ndóoyó iin ñuyǐví nu̱ú íyo na̱ yiví na̱ káʼa̱n ña̱ vatá xa̱ʼa̱ Jehová kiviva ka̱ʼa̱nyó ña̱ nda̱a̱ xa̱ʼa̱ra, ña̱ kúúra iin Ndióxi̱ ta̱ yi̱i̱, nda̱kú íyo ña̱ kéʼéra, va̱ʼa-inira ta kúʼvi̱-inira xínira miíyó (Is. 29:23). Kivi na̱ʼa̱yó ña̱ kúni̱yó ná kaʼndachíñu Jehová nu̱úyó, ta ka̱ʼa̱nyó xíʼin na̱ yiví ña̱ nda̱kúní íyo ña̱ xáʼndachíñura, ta taxira ña̱ táxi̱n kundoo na̱ yiví ta si̱í kundoona (Sal. 37:9, 37; 146:5, 6, 10).

17. ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Jesús ña̱ va̱ʼa sa̱náʼa̱ra na̱ yiví xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ yivára?

17 Tá káʼa̱nyó ña̱ nda̱a̱ xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ Jehová, ndíku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesucristo (Juan 17:26). Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ yivára, soo va̱ása níxiniñúʼu kuitíraña, chi saátu sa̱náʼa̱rana ndáa ki̱ʼva íyo Jehová. Tá kúú, na̱ fariseo ni̱na̱ʼa̱na ña̱ íxandúxa Jehová xíʼin na̱ yiví ña̱ keʼéna ña̱ kúni̱ra ta ndi̱va̱ʼaní-inira, soo ta̱ Jesús chi̱ndeétáʼanra xíʼin na̱ yiví ña̱ ná kunda̱a̱-inina ña̱ kúee íyo ini Jehová, kúʼvi̱-inira xínirana, kúndáʼvi-inira xínirana ta kúnda̱a̱-inira xíʼin ña̱ ndóʼona. Saátu chi̱ndeétáʼan ta̱ Jesús xíʼin na̱ yiví ña̱ kuxini̱na Jehová, tá ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmií yivára ki̱vi̱ tá ki̱vi̱ (Juan 14:9).

18. ¿Ndáa ki̱ʼva kivi na̱ʼa̱yó ña̱ vatá kúú ña̱ káʼa̱n na̱ sáa̱-ini xíni Jehová?

18 Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Jesús, kivi natúʼunyó xíʼin inka na̱ yiví xa̱ʼa̱ ña̱ xíni̱yó xa̱ʼa̱ Jehová, ta ka̱ʼa̱nyó xíʼinna ña̱ kúʼvi̱ní-inira xínira miíyó ta va̱ʼaní-inira. Tá kéʼéyó ña̱yóʼo, saá kúú ña̱ náʼa̱yó ña̱ vatá kúú ña̱ káʼa̱n na̱ sáa̱-ini xíniñaʼá. Ndásayi̱i̱yó ki̱vi̱ Jehová tá chíndeétáʼanyó xíʼin na̱ yiví ña̱ kotona ña̱ kúúra iin Ndióxi̱ ta̱ yi̱i̱. Ta ni kúúyó na̱ yiví ku̱a̱chi kiviva kundiku̱nyó yichi̱ Jehová (Efes. 5:1, 2). Tá ña̱ káʼa̱nyó á kéʼéyó náʼa̱ña nu̱ú na̱ yiví ndáa ki̱ʼva íyo Jehová, chíndeétáʼanyó xíʼinra ña̱ nduyi̱i̱ ki̱vi̱ra. Ta saátu ndásayi̱i̱yó ki̱vi̱ra tá chíndeétáʼanyó xíʼin na̱ yiví ña̱ nasamana ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ ndákanixi̱nína xa̱ʼa̱ra. * Saátu ndásayi̱i̱yó ki̱vi̱ Jehová tá chíka̱a̱yó ndee̱ ña̱ nda̱kú koo iniyó, ni kúúyó na̱ yiví ku̱a̱chi (Job 27:5).

Kúni̱yó chindeétáʼanyó xíʼin na̱ káʼviyó Biblia xíʼin, ña̱ kunda̱a̱-inina ña̱ va̱ʼaní-ini Jehová ta kúʼvi̱ní-inira xínira miíyó. (Koto párrafo 18 xíʼin 19). *

19. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Isaías 63:7, ¿ndáaña kúú ña̱ kúni̱kayó tá káʼviyó Biblia xíʼin na̱ yiví?

19 Íyo inka ña̱ kivi keʼéyó ña̱ va̱ʼa ndasayi̱i̱yó ki̱vi̱ Jehová. Tá káʼviyó Biblia xíʼin na̱ yiví, káʼa̱nyó xíʼinna ña̱ iinlá miíra kúú ta̱ kúúmií yichi̱ ña̱ kaʼndachíñura, ta ña̱ nda̱a̱ kúúva ña̱yóʼo. Ni ndáyáʼviníva ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ley Ndióxi̱ xíʼin na̱ yiví, soo ña̱ kúni̱kayó kúú ña̱ chindeétáʼanyó xíʼinna ña̱ kuʼvi̱-inina kuninara ta nda̱kú koo inina xíʼinra. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, xíniñúʼu ka̱ʼa̱nyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmií Jehová ta saátu xa̱ʼa̱ ki̱ʼva ña̱ íyora (kaʼvi Isaías 63:7). * Tá ná keʼéyó ña̱yóʼo, na̱ yiví kuʼvi̱-inina kunina Jehová ta kandíxanara chi kuni̱na nda̱kú koo inina xíʼinra.

20. ¿Ndáa pregunta kúú ña̱ ndakuiinyó nu̱ú inka artículo?

20 Xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱a̱ ku̱nda̱a̱-iniyó ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ndasayi̱i̱yó ki̱vi̱ Jehová, ¿ndáa ki̱ʼva kivi kunda̱a̱-iniyó á ndásakáʼnu ña̱ kéʼéyó á ña̱ sánáʼa̱yó ki̱vi̱ Jehová, ta saátu á chíndeétáʼanña xíʼin na̱ yiví ña̱ kuyatinna nu̱úra? Nu̱ú ña̱ inka artículo kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo.

YAA 2 Ki̱vi̱ún kúú Jehová

^ párr. 5 ¿Ndáaña ndáyáʼviní nu̱ú miíyó ta saátu nu̱ú na̱ ángel? ¿Nda̱chun ndáyáʼviníña, ta ndáaña kivi keʼéyó ña̱ va̱ʼa nduvií ña̱yóʼo? Ña̱ kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ pregunta yóʼo chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ ndundakúka ña̱ kítáʼanyó xíʼin Jehová.

^ párr. 4 Salmo 135:13: “Jehová, ndiʼi tiempo íyo ki̱vi̱ún. Jehová, ndiʼina kúnda̱a̱-ini xa̱ʼún”.

^ párr. 9 Génesis 2:16, 17: “Ta saátu, Jehová Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼin ta̱ ta̱a: ‘Kivi kaxíún ña̱ íyo ndaʼa̱ ndiʼi yitu̱n tú íyo jardín yóʼo nda̱a̱ ná kutú ti̱xiún. 17 Soo va̱ása xíniñúʼu kaxíún ña̱ íyo ndaʼa̱ yitu̱n tú kúúmií ña̱ kunda̱a̱-iniún xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa xíʼin xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa, saáchi ki̱vi̱ ña̱ ná kaxíún ña̱ íyo ndaʼa̱ túyóʼo kuvivaúnʼ”.

^ párr. 9 Génesis 3:1-5: “Ta vitin, tí ko̱o̱ kúú tí ndíchi va̱ʼaka nu̱ú ndiʼi tí kití yukú tí i̱xava̱ʼa Jehová Ndióxi̱. Ta tíyóʼo ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrí ñá ñaʼá: ‘¿Á ña̱ nda̱a̱ kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼinndó ña̱ va̱ása kivi kaxíndó ku̱i̱ʼi ña̱ íyo ndaʼa̱ ndiʼi yitu̱n tú íyo nu̱ú jardín yóʼo?ʼ. Ta ñá ñaʼá nda̱kuiinñá: “Kiviva kaxíndi̱ ku̱i̱ʼi ña̱ íyo ndaʼa̱ yitu̱n tú íyo nu̱ú jardín yóʼo. Soo, ku̱i̱ʼi ña̱ íyo ndaʼa̱ yitu̱n tú níndichi ma̱ʼñú jardín, Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinndi̱: ‘Va̱ása xíniñúʼu kaxíndó ku̱i̱ʼi ña̱ íyo ndaʼa̱ túyóʼo; ta ni va̱ása xíniñúʼu tiinndónú. Chi tá ná keʼéndó ña̱yóʼo, kuvindóʼ”. Tasaá, ni̱ka̱ʼa̱n tí ko̱o̱ xíʼin ñá ñaʼá: ‘Va̱ása kuvindó. Saáchi, Ndióxi̱ xíni̱ra ña̱ mií ki̱vi̱ ña̱ ná kaxíndó ku̱i̱ʼi ña̱ íyo ndaʼa̱nú ndakuna̱ nu̱úndó ta xa̱a̱ndó koondó nda̱a̱ táki̱ʼva íyo mií Ndióxi̱: kunda̱a̱-inindó xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa xíʼin xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼaʼ”.

^ párr. 13 Ezequiel 36:23: “Mií ña̱ nda̱a̱ ndasayi̱i̱ miíi̱ ki̱víi̱, ña̱ i̱xayaku̱a̱na nu̱ú ndiʼi na̱ inka ñuu, ña̱ i̱xayaku̱a̱ndó nu̱ú ndiʼi na̱ inka ñuu; ta ndiʼi na̱ inka ñuu xíniñúʼu kunda̱a̱-inina ña̱ yi̱ʼi̱ kúú Jehová, tá ná ndasayi̱i̱ndó yi̱ʼi̱ nu̱ú ndiʼi na̱kán, káchi táta káʼnu Jehová”.

^ párr. 18 Sava yichi̱, tutu ña̱ kúúmiíyó káʼa̱nña ña̱ va̱ása xíniñúʼuví ndasayi̱i̱yó ki̱vi̱ Jehová, saáchi nda̱a̱ ni iinna ta̱ʼán ka̱ʼa̱nna ña̱ va̱ása xíniñúʼu kuumiíra ña̱ ki̱vi̱ yóʼo. Soo tá ni̱xi̱yo ña̱ reunión anual ña̱ ku̱i̱ya̱ 2017 ni̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Iin ta̱ ta̱xi discurso ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ña̱ va̱ʼava kúú ña̱ ka̱ʼa̱nyó xíʼin Ndióxi̱ ña̱ ná ndasayi̱i̱ra ki̱vi̱ra, chi xíniñúʼu vií koo ña̱ ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ra” (koto programa ña̱ enero ña̱ ku̱i̱ya̱ 2018 nu̱ú jw.org®, ti̱xin sección BIBLIOTECA > JW BROADCASTING®).

^ párr. 19 Isaías 63:7: “Ka̱ʼi̱n xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ va̱ʼa ña̱ táxi Jehová ndaʼíi̱, katai̱ nu̱ú Jehová xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ke̱ʼéra xa̱ʼa̱yó, saátu xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ va̱ʼa ña̱ ke̱ʼéra xa̱ʼa̱ na̱ ñuu Israel chi kúndáʼvi-inira xínira miíyó ta kúʼvi̱-inira xínira miíyó”.

^ párr. 67 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Ta̱ Ndi̱va̱ʼa ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ Jehová tá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ñá Eva ña̱ kúúra iin ta̱ vatá. Xa̱a̱ ku̱a̱ʼání tiempo, ta̱ Ndi̱va̱ʼa káʼa̱nra ña̱ vatá chi kúni̱ra ña̱ ná ndakanixi̱ní na̱ yiví ña̱ ndi̱va̱ʼaní-ini Ndióxi̱, ta va̱ása ní ixava̱ʼara na̱ yiví.

^ párr. 69 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Iin ta̱ hermano káʼa̱nra xa̱ʼa̱ ki̱ʼva ña̱ íyo Jehová tá káʼvira Biblia xíʼin iin ta̱ ta̱a.