1-2. Ovipuka patyi vivali Onombangi mba Siovaa vesuka navio?

KUNA ovipuka vivali viesukisa unene hono: (1) Okuhula koutumini wa Huku; (2) Okuamena enyina lya Huku. Onthue Nombangi mba Siovaa tutyihole tyokupopia ovipuka ovio. Mahi okuti okuhula koutumini wa Huku, tyelikalela nokuamena enyina liae? Au.

² Atuho tutyii okuti enyina lya Huku lina okusukukiswa. Tupu tutyii okuti tyilinge ovanthu tyilinge onoandyu, aveho vena okuimbuka okuti Siovaa Huku omutumini omuwa. Onthue tuesukisa okuhumba, nokusuka novipuka ovio vivali viesukisa unene.

3. Enyina lya Huku liakutikinya-tyi?

³ Enyina lya Huku yetu Siovaa, lielikuata novipuka aviho alinga, okukutikinyamo onkhalelo atumina. Otyo tyilekesa okuti tyina tupopia okuti enyina lya Huku lina okusukukiswa, tupu ngotyo tukahi nokupopia okuti aveho vena okuimbuka okuti Siovaa omutumini ukahi vali nawa ku aveho. Enyina lya Huku liendela kumwe nonkhalelo yae yokutumina. — Tala okakasa kati: “ Oityi Tyakutikinya Mokusukukisa Enyina Lya Huku?”

4. Oñgeni o Salmo 135:13, ipopia enyina lya Huku? Omapulo patyi maakumbululwa monthele ei?

⁴ Enyina lya Huku lielikalela unene. (Tanga Salmo 135:13.) Mahi omokonda yatyi? Onalupi liahimbika okusiliswa? Oityi Huku ehole okulinga opo asukukise enyina liae? Oñgeni no onthue tupondola okumukuatesako okusukukisa enyina liae? Otyo matulilongesa monthele ei.

5. Oityi hamwe tulipula tyina tuiva okuti enyina lya Huku lina okusukukiswa?

⁵ “Enyina liove lisukukiswe.” (Mat. 6:9) Sesusi wapopia okuti otyo o tyimwe povipuka vyo tete tuna okuita melikuambelo. Mahi oityi Sesusi ankho ahanda okupopia nonondaka ombo? Okusukukisa otyipuka, tyihangununa okutyikoha atyiliaima nawa. Hamwe tukahi nokulipula okuti: ‘Enyina lya Huku kaliasukukile-ale?’ Opo tukumbulule epulo olio, tete tuesukisa okunoñgonoka oityi enyina.

6. Omokonda yatyi enyina lietu, otyipuka tuna okutala nawa?

⁶ Enyina, hanoletala vala mbahonyekwa, tupu handaka vala itumbulwa. Ombimbiliya ipopia okuti “hahe okukala nenyina ewa tyipona nomalumono omanyingi.” (Pro. 22:1; Ecl. 7:1) Mahi omokonda yatyi enyina otyipuka tyina okutalwa nawa? Omokonda enyina liomunthu, ovituwa viae netyi vakuavo vasoka tyina vamelitumbula. Ngotyo, onkhalelo enyina litumbulwa, netyi lihonekwa, hayoko yesukisa. Tyesukisa, otyetyi ovanthu vasoka tyina vameivi enyina olio, na tyina vamamono omunthu watyo.

7. Oñgeni ovanthu vehole okusilisa enyina lya Huku?

⁷ Tyina ovanthu valongesa omatutu konthele ya Siovaa, ngotyo vekahi nokunyona ovituwa viae. Tyina vanyona ovituwa viae, ngotyo vekahi nokusilisa enyina liae. Enyina lya Huku liahimbika okupopiwa omapita mo Endene. Otyipuka tyaendele mo Endene, tyitulongesa-tyi?

8. Oityi Andau na Eva ankho vei, iya omapulo patyi tupondola okulipula konthele yavo?

⁸ Andau na Eva ankho vei nawa enyina lya Huku, Siovaa. Ankho vei ovipuka ovinyingi konthele yae. Mongeleka, ankho vetyii okuti oe wevetunga, evepake momphangu ina ongwa, evenepesa. (Gên. 1:26-28; 2:18) Mahi okuti vatuaileko okusoka kovipuka aviho Siovaa eveavela? Okuti vatuaileko okupandula, nokuhumba Siovaa? Ovipuka aviyandyuluka nawa etyi ondyale ya Huku yevehongiliya okulinga onkhali.

9. Ngetyi tyipopia Gênesis 2:16, 17 nokapitulu 3:1-5, oityi Siovaa ailikile ovo Andau na Eva? Oñgeni Satanasi apilulula otyili?

 ⁹ Tanga Gênesis 2:16, 17; 3:1-5. Satanasi wapopila monyoka, apulu Eva okuti: “Otyili Huku wati muhaliei komiti aviho vikahi motyikunino?” Mepulo olio ankho muna omatutu konthele ya Huku. Pahe onkhalelo Eva atala Huku aipiluluka. Muene Huku weveilikile vala omuti wike. Ngwe ankho muna omiti ominyingi. (Gên. 2:9) Tupopia ngotyo mokonda Siovaa una otyali. Epulo Satanasi apula Eva, liapilulula otyili. Ongatyina apopia okuti Huku unumina. Eva tyafuile welipopilile okuti: ‘Huku una etyi ena nokutuholeka otyiwa!’

10. Oñgeni Satanasi atendeleya Huku iya otyo tyaeta-tyi?

¹⁰ Etyi Satanasi emulinga epulo olio, Eva nkhele ankho utavela ku Siovaa. Akumbulula Satanasi nonondaka Huku evepopilile. Atee umwe apopi okuti kavapondola okuyamako. Ankho utyii okuti inkha kavetavela ku Huku mavankhi. Mahi Satanasi emupopila okuti: “Tyotyili kamamunkhi.” (Gên. 3:2-4) Pahe Satanasi ankho kahande vali okupita Eva kohi. Wemupopila umwe tyiheliseta-seta vali okuti Siovaa onkhembi. Okutuka opo, Satanasi akala Eliapu, tyihangununa okuti omutendeleyi. Eva etavela komatutu a Satanasi. (1 Tim. 2:14) Wayumba vali onthumbi mu Satanasi tyipona mu Siovaa. Otyo aholovonena okuanya Siovaa, alingi onkhali. Ali kotyinyango Siovaa eveilika. Konyima avela Andau, nae ali-ko. — Gên. 3:6.

11. Oityi Andau na Eva ñgeno ankho valinga? Omokonda yatyi vehetyilingilile?

¹¹ Nkhele soka ku etyi Eva ankho apondola okukumbulula Satanasi. Ñgeno ankho ukumbulula okuti: “Ame hikwii! Muene ame ndyii nawa Tate yange Siovaa. Ndyimuhole iya ndyimuyumba onthumbi. Ovipuka aviho tuna, oe wetuavela-vyo. Uhapopie ngotyo Tate yange. Enda na kuna!” Onondaka ombo ñgeno mbahambukiswa unene Siovaa. Ñgeno wamona okuti omona wae, Eva, umuhole unene. (Pro. 27:11) Mahi pahe tyalingisisa omokonda Andau na Eva ankho kavehole Tate yavo Siovaa. Otyo, otyo vehetyivilile okuamena enyina liae.

12. Oñgeni Satanasi angwangwanesile Eva? Iya oityi ovo Andau na Eva ñgeno ankho valinga, vahalingile?

¹² Ngetyi tuamona konyima, otyipuka tyo tete Satanasi alinga, okungwangwanesa Eva. Ankho uhanda okupola olusoke oluwa Eva ena konthele ya Siovaa. Pahe Andau na Eva navo avalingi ouhima, avahamena enyina lya Tate yavo. Avetavela etyi Satanasi evehongiliya okutyitukilapo Tate yavo. Na hono Satanasi otyo alinga ngotyo. Utendeleya Siovaa opo asilise enyina liae. Ovanthu vokutavela komatutu a Satanasi, vaanya okutuminwa na Siovaa.

13. Oñgeni omukanda wa Ezequiel 36:23 upopia etyi Ombimbiliya aiho ipopia?

¹³ Okuti Siovaa utavela vala okutendeleyua ahalingi natyike? Au! Ombimbiliya aiho ipopia etyi Siovaa ehole okulinga opo alekese okuti ovipuka Satanasi apopia mo Endene omatutu vala. (Gên. 3:15) Atyiho tyili mo Mbimbiliya, monondaka mbehehi otyetyi: Ouhamba wa Huku, utuminwa Nomona wae, maukasukukisa enyina liae, aukaetela ombembwa ovanthu aveho veli pano pohi. Mo Mbimbiliya muna ovipuka vitukuatesako okunoñgonoka oñgeni Siovaa ekahi nokusukukisa enyina liae. — Tanga Ezequiel 36:23.

14. Oityi Siovaa ehole okulinga tunde apa atyitukiluapo mo Endene?

¹⁴ Satanasi uhole okulinga ovipuka ovinyingi opo atyike Siovaa okufuisapo etyi ahandela ovanthu. Mahi ononkhono-puila vala. Ombimbiliya ipopia ovipuka ovinyingi Siovaa alinga. Ovipuka ovio vilekesa okuti nawike welifwa nae, mokonda o Tate woluembia, nomutumini omuwa. Tutyii okuti Siovaa tyemuihamene unene etyi Satanasi novanthu vae vemutyitukilile-po. (Sal. 78:40) Mahi no ngotyo uhole okutetulula ovitateka ovio nounongo, noumphua-lundo, nouviuki. Walinga ovipuka ovinyingi vilekesa okuti utupu natyike tyimupona. Haunene, ovipuka aviho alinga vilekesa okuti una oluembia novanthu. (1 Suau 4:8) Tunde mo Endene, Siovaa ukahi nokulinga ovipuka ovinyingi opo asukukise enyina liae.

15. Oñgeni Satanasi ehole okusilisa enyina lya Huku hono, iya otyo tyihole okueta-tyi?

¹⁵ Na hono Satanasi utualako okusilisa enyina lya Huku. Kahande ovanthu vetavele okuti Huku utupu etyi tyimupona, omuviuki, omunongo, una oluembia. Mongeleka, ulongesa ovanthu okuti Siovaa haeko Omutungi wovipuka aviho. Tyina ovanthu vetavela okuti kouye kuna Huku, Satanasi upaka momitima viavo okuti Huku omukalavi, iya ovitumino viae vialema. Atee umwe ulongesa okuti Huku uyoka ovanthu mo ifelunu. Otyo tyihindila ovanthu okusoka okuti Huku kesukile-ale navo. Pahe tyina  ovanthu vametavela komatutu oo, tyivepepukila okuanya okutuminwa na Siovaa. Satanasi matualako okutendeleya Siovaa atee onthiki mahanyuako. Tupu matualako okulinga ovipuka ovinyingi opo ekuyapule ku Siovaa. Okuti metyivili?

16. Oityi ove upondola okulinga, Andau na Eva vahalingile?

¹⁶ Siovaa uyeka ovanthu ovakuankhali vemukuateseko okusukukisa enyina liae. Ove upondola okulinga etyi Andau na Eva vahalingile. Namphila tuli mouye mueyula ovanthu vapopia omapita enyina lya Huku, ove upondola okuliamena. Upondola okuvepopila okuti Siovaa omusukuki, kapengesa, ukahi nawa iya una oluembia. (Isa. 29:23) Upondola okulekesa okuti uhanda okutuminwa nae. Kuatesako vakuenyi okunoñgonoka okuti Siovaa oe vala omutumini omuwa, makaavela omuenyo omuwa ovanthu vatyo aveho. — Sal. 37:9, 37; 146:5, 6, 10.

17. Oñgeni Sesusi anoñgonokesile enyina lya Tate yae?

¹⁷ Tyina tuamena enyina lya Huku, ngotyo tukahi nokulandula ongeleka ya Sesusi. (Suau 17:26) Sesusi wanoñgonokesile enyina lya Huku. Oñgeni etyilingile? Ankho kelitumbula vala, ankho ulongesa ovanthu oñgeni Siovaa Huku ekahi. Mongeleka, mokonda yovipuka ova Faliseu valinga, ovanthu ankho vasoka okuti Siovaa omukalavi, utupu okankhenda, wiita ovipuka tuhevili okulinga. Mahi Sesusi hatyoko ankho alinga ngotyo. Ankho ukuatesako ovanthu okuimbuka okuti Tate yae kaiti ovipuka vialema, wapua-elundo, una oluembia iya omueveli. Ovanthu ankho vapondola okumona oñgeni Siovaa tyili-tyili ekahi mokonda Sesusi wahetekelele nawa ovituwa viae movipuka aviho alingile. — Suau 14:9.

18. Oñgeni tupondola okukembulula omatutu ovanthu vapopia konthele ya Siovaa?

¹⁸ No onthue tupondola okunoñgonokesa ovanthu oñgeni Siovaa ekahi, ngetyi tyalingile Sesusi. Tupondola okuvelongesa okuti Siovaa o Huku una oluembia. Inkha tulinga ngotyo, matukembulula omatutu asilisa enyina lya Huku yetu. Onthue tusukukisa enyina lya Huku tyina tukuatesako ovanthu okulipola omalusoke apenga vena konthele yae. Tupu tupondola okulinga otyipuka otyikuavo Sesusi  alingile: Okuhetekela ovituwa vya Siovaa. Otyo otyipuka tuvila okulinga namphila tuvakuankhali. (Efe. 5:1, 2) Tyina tulinga ovipuka vilekesa oñgeni Siovaa ekahi, ngotyo tukahi nokukuatesako okusukukisa enyina liae. Onthue tuamena enyina lya Huku tyina tulongesa vakuetu otyili konthele yae. * Tupu ngotyo tulekesa okuti ovanthu ovakuankhali vapondola okufenda Siovaa noukuatyili. — Jó 27:5.

19. Ngetyi tyipopia Isaías 63:7, oityi tuhanda ovanthu vanoñgonoke tyina tuvelongesa?

¹⁹ Pena vali otyipuka otyikuavo tupondola okulinga. Tyina tulongesa ovanthu Ombimbiliya, haunene tutoneka okuti Siovaa oe watamo okutumina ouye auho. Otyo otyili umwe! Otyiwa okulongesa ovalongwa vetu ovitumino vya Huku. Mahi otyipuka tuhanda vali unene, okuvekuatesako okuhumba Tate yetu Siovaa, nokukala ovakuatyili kwe. Opo tutyivile, tuesukisa okuvepopila apeho ovituwa vya Siovaa. Vesukisa okunoñgonoka oñgeni Siovaa tyili-tyili ekahi. (Tanga Isaías 63:7.) Inkha ongotyo tulongesa ovalongwa vetu, matuvekuatesako okuhumba Siovaa, ngwe mavemutavela mokonda mavahande okukala ovakuatyili kwe.

20. Oityi matulilongesa monthele mailandulako?

²⁰ Ovipuka tulinga nonkhalelo tulongesa ipondola okukuatesako vakuetu okusoka kovipuka oviwa tyina vameivi enyina lya Siovaa, nokuhanda okumufenda. Pahe oñgeni tupondola okuimbuka inkha otyo umwe tukahi nokulinga? Otyo matulilongesa monthele mailandulako.