Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 23

“Wɔ Duma Nwo Ɛde”

“Wɔ Duma Nwo Ɛde”

“O Gyihova, wɔ duma ne wɔ ɛkɛ ne dahuu.”​—EDW. 135:13.

EDWƐNE 10 Kanvo Gyihova Yɛ Nyamenle Ne!

MƆƆ YƐBAZUKOA *

1-2. Edwɛkɛ boni mɔ a anwo hyia Gyihova Alasevolɛ a?

YƐ NWO wɔ edwɛkɛ bie mɔɔ anwo hyia kpalɛ la anu​—Nyamenle tumililɛ ne nee ye duma mɔɔ bɛte nwo la. Kɛ Gyihova Alasevolɛ la, yɛ nye die kɛ yɛbazuzu edwɛkɛ zɔhane mɔ mɔɔ anwo hyia la anwo. Noko akee, tɛ mɔɔ yɛkpondɛ yɛahile la a le kɛ Nyamenle tumililɛ ne nee ye duma mɔɔ bɛte nwolɛ la le ninyɛne ngakyile nwiɔ.

2 Yɛ muala yɛnwu ye kɛ ɔwɔ kɛ bɛte Nyamenle duma ne mɔɔ bɛgua nwolɛ evinli la anwo. Eza yɛnwu kɛ ɔwɔ kɛ yɛmaa bɛnwu kɛ adenle mɔɔ Gyihova dua zo di tumi la fɛta. Ɔwɔ kɛ edwɛkɛ nwiɔ zɔhane anwo kyia yɛ kpalɛ.

3. Duzu a boka duma Gyihova ne anwo a?

3 Nɔhalɛ nu, duma Gyihova ne maa yɛnwu yɛ Nyamenle ne anwo debie biala mɔɔ adenle mɔɔ ɔdua zo ɔdi tumi boka nwo la. Yemɔti saa yɛka kɛ Nyamenle duma ne mɔɔ bɛgua nwolɛ evinli mɔɔ bɛte nwo la le debie mɔɔ anwo hyia a, ɛnee eza yɛlɛkile kɛ ɔwɔ kɛ bɛnwu kɛ adenle mɔɔ ɔdua zo ɔdi tumi la le kpalɛ tɛla biala. Gyihova duma ne nee adenle mɔɔ ɔdua zo ɔdi tumi kɛ Tumivolɛ bedevinli la le ko.​—Nea ɛlɛka “ Edwɛkɛ Kpole Ne Anwo Ninyɛne Bie Mɔ.”

4. Duzu a Edwɛne 135:13 ka fale Nyamenle duma ne anwo a, na kpuya boni mɔ a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

4 Duma Gyihova ne le titili. (Kenga Edwɛne 135:13.) Duzu a maa Nyamenle duma yɛ titili a? Kɛzi bɛguale nwolɛ evinli ɛ? Kɛzi Nyamenle te ye duma ne anwo ɛ? Kɛ ɔkɛyɛ na yɛaboa yɛamaa bɛade ye duma ne anwo ɛ? Bɛmaa yɛzuzu kpuya zɔhane mɔ anwo.

KƐZI DUMA NWO HYIA LA

5. Saa yɛlɛsuzu Nyamenle duma ne mɔɔ bɛte nwolɛ la anwo a, kpuya boni a yɛbahola yɛabiza a?

5 “Wɔ duma nwo ɛde.” (Mat. 6:9) Yemɔ a Gyisɛse limoale hanle nwolɛ edwɛkɛ wɔ ye asɔneyɛlɛ nu a. Noko duzu a ɛnee ɔlɛkile a? Ɛte debie nwo kile kɛ, ɛmaa yeayɛ nwuanzanwuanza mɔɔ evinli biala ɛnle nwo a. Bie a, awie babiza kɛ, ‘Se Gyihova duma ne le nwuanzanwuanza yɛɛ nwolɛ te dɛba, ɔti duzu ati a ɔwɔ kɛ bɛte nwolɛ a?’ Amaa yɛahola yɛabua la, ɔwɔ kɛ yɛnwu mɔɔ duma kile la.

6. Duzu a maa duma sonle bolɛ a?

6 Duma kile dɔɔnwo tɛla edwɛkɛ agbɔkɛ mɔɔ bɛkɛlɛ anzɛɛ bɛbɔ la. Yɛ mɔɔ Baebolo ne ka la nzonlɛ: “Ɔwɔ kɛ ɛkpa duma kpalɛ na tɛ anwonyia kpole.” (Mrɛ. 22:1; Nol. 7:1) Duzu ati a duma sonle bolɛ zɔhane a? Ɔluakɛ saa bɛbɔ duma ne a mɔɔ ba awie adwenle nu la a hyia a. Yemɔti tɛ kɛzi bɛkɛlɛ duma anzɛɛ bɛbɔ ye la a hyia kpalɛ a; mɔɔ hyia kpalɛ la a le kɛzi menli nwu ahenle mɔɔ lɛ duma ne la.

7. Kɛzi menli ɛzɛkye Nyamenle duma ɛ?

7 Saa menli ka Gyihova anwo adalɛ edwɛkɛ a, ɛnee bɛlɛgua ye duma ne anwo evinli anzɛɛ wɔ adenle fofolɛ zo bɛlɛsɛkye ye duma. Alesama mɔlebɛbo ala yɛɛ bɛzɛkyele Nyamenle duma wɔ mekɛ mɔɔ limoa la a. Nea mɔɔ yɛbahola yɛazukoa yɛavi ɛhye anu la.

KƐZI BƐZƐKYELE NYAMENLE DUMA WƆ MEKƐ MƆƆ LIMOA LA

8. Duzu a ɛnee Adam nee Yive ze a, na kpuya boni mɔ a yɛbahola yɛabiza a?

8 Ɛnee Adam nee Yive ze Gyihova duma, yɛɛ Ahenle mɔɔ lɛ duma zɔhane la anwo nɔhalɛ edwɛkɛ bie mɔ mɔɔ anwo hyia la. Ɛnee bɛze ye kɛ ɔle bɛ Bɔvolɛ, Ahenle mɔɔ maanle bɛ ngoane, bɛ Paladaese awuke ne nee bokavolɛ mɔɔ di munli la. (Gyn. 1:26-28; 2:18) Noko, asoo bɛhɔle zo bɛvale bɛ adwenle ne mɔɔ di munli la bɛdwenlenle ninyɛne mɔɔ Gyihova ɛyɛ ɛmaa bɛ la anwo? Bɛhɔle zo bɛmaanle ɛlɔlɛ nee anyezɔlɛ mɔɔ bɛlɛ bɛmaa Ahenle mɔɔ lɛ duma zɔhane la yɛle kpole ɔ? Mualɛ ne lale ali wɔ mekɛ mɔɔ Nyamenle kpɔvolɛ ne zɔle bɛ nleanle la.

9. Kɛ mɔɔ Gyɛnɛsese 2:16, 17 nee 3:1-5 kile la, duzu a Gyihova hanle hilele agyalɛma mɔɔ limoa la a, na kɛzi Seetan hakyile nɔhalɛ ne anye ɛ?

9 Kenga Gyɛnɛsese 2:16, 17 nee 3:1-5. Seetan luale ɛwɔlɛ nwo zo bizale Yive kɛ: “Asoo amgba Nyamenle se bɛmmadi baka biala mɔɔ wɔ tola ye anu la ma ne bie ɔ?” Ɛnee adalɛ ekyii bie mɔɔ le kɛ pɔezen la wɔ kpuya zɔhane anu. Mɔɔ Nyamenle hanle la a le kɛ bɛkola bɛdi mbakama biala mɔɔ wɔ ɛkɛ ne la bie kyesɛ ko ala. Ɛnee mbakama dɔɔnwo wɔ ɛkɛ ne mɔɔ Adam nee Yive bahola ali bie a. (Gyn. 2:9) Ɛhɛe, Gyihova le atiakunlukɛnlɛma. Noko, Ɔzele bɛ kɛ bɛmmadi baka titili bie mɔɔ Ɔhilele bɛ la ma ne bie. Yemɔti Seetan bizale kpuya zɔhane vale hakyile nɔhalɛ ne anye. Seetan maanle ɔyɛle kɛ asɛɛ Nyamenle ati yɛ se. Bie a Yive nyianle adwenle kɛ, ‘Ɔzɔho kɛ Nyamenle ɛlɛfa debie kpalɛ bie avea yɛ.’

10. Kɛzi Seetan sokpale Nyamenle duma ne ɛ, na duzu a vile nu rale a?

10 Wɔ tɛnlabelɛ zɔhane anu, Yive nwunle Gyihova kɛ ɔtɛde ye Belemgbunli. Ɔdinle adehilelɛ mɔɔ anu la ɛkɛ mɔɔ Nyamenle vale maanle bɛ la anu pɛpɛɛpɛ ɔhilele Seetan. Ɔvale ɔbokale nwolɛ kɛ, ɔnle kɛ bɛfa bɛ sa bɔbɔ bɛka baka ne. Ɛnee ɔze kɛ Nyamenle se bɛyɛ anzosesebɛ a bɛbawu. Noko Seetan buale kɛ: “Tɛ ewule a bɛbawu a.” (Gyn. 3:2-4) Mekɛ ɛhye, Seetan anva edwɛkɛ ne anluolua ɛleka bie. Ɔyele ɔ nyunlu wienyi ɔguale Nyamenle duma ne anwo evinli, ɔzele Yive kɛ Gyihova le adalɛ. Ɛhye maanle Seetan rayɛle abɔnsam anzɛɛ sokpavolɛ. Bɛbɛlɛbɛlale Yive bɔkɔɔ; ɔliele Seetan ɔlile. (1 Tim. 2:14) Ɔliele ye ɔlile ɔdɛlale Gyihova. Ɛhye maanle Yive zile kpɔkɛ mɔɔ ɛnle kpalɛ fee la. Ɔzile kpɔkɛ kɛ ɔyɛ Gyihova anwo anzosesebɛ. Akee ɔdele bakama ne mɔɔ Gyihova se bɛmmadi la bie ɔlile. Nzinlii, ɔvale bie ɔmaanle Adam.​—Gyn. 3:6.

11. Duzu a anrɛɛ ɔwɔ kɛ yɛ awovolɛ mɔɔ bɛlimoa la yɛ a, noko duzu a bɛanyɛ a?

11 Dwenle mɔɔ anrɛɛ ɔwɔ kɛ Yive ka kile Seetan la anwo ekyi. Fa ye kɛ ɔhanle edwɛkɛ le kɛ ɛhye. “Menze wɔ, noko meze me Ze Gyihova na mekulo ye yɛɛ medie ye medi. Ɔdaye a yeva debie biala mɔɔ me nee Adam lɛ la yemaa yɛ a. Ɛdawɔ a le nwane mɔɔ ɛka edwɛkɛ ɛtane ɛhye wɔavale ɔ nwo a? Fi ɛke kɔ!” Nea kɛzi anrɛɛ Gyihova anye balie kɛ ɔ ra raalɛ mɔɔ di nɔhalɛ ɛlɛka edwɛkɛ zɛhae avale ɔ nwo a! (Mrɛ. 27:11) Noko Yive annyia nɔhalɛ ɛlɔlɛ ammaa Gyihova; yɛɛ Adam noko annyia zɔhane ɛlɔlɛ ne bie. Ɔluakɛ Adam nee Yive annyia ɛlɔlɛ zɛhae ammaa bɛ Ze ne la ati, bɛangola bɛangyinla ɔ nzi wɔ mekɛ mɔɔ bɛsokpa ye duma ne la.

12. Kɛzi Seetan maanle Yive adwenle nu yɛle ye kesee ɛ, na duzu a Adam nee Yive angola anyɛ a?

12 Kɛ mɔɔ yɛnwu ye la, Seetan bɔle mɔdenle kɛ ɔmaa Yive adwenle nu ayɛ ye kesee, kɛ saa Gyihova le Selɛ kpalɛ a. Noko Adam nee Yive angola anli Gyihova anwo daselɛ wɔ mekɛ mɔɔ Seetan gua ye duma ne anwo evinli la. Bɛmaanle Seetan bɛlɛbɛlale bɛ na bɛdele atua bɛtiale bɛ Ze ne. Zɔhane ala a Seetan yɛ ye ɛnɛ a. Ɔbɔ mɔdenle kɛ ɔsokpa Gyihova duma ne na yeagua nwolɛ evinli. Menli mɔɔ die Seetan adalɛ ne di la ɛnlie Gyihova tumililɛ ne mɔɔ tenrɛ la ɛndo nu.

GYIHOVA TE YE DUMA NE ANWO

13. Kɛzi Yizikeɛle 36:23 maa yɛnwu edwɛkɛ titili mɔɔ wɔ Baebolo ne anu la ɛ?

13 Asoo Gyihova maa adenle maa bɛsokpa ye mɔɔ ɔnyɛ nwolɛ ɛhwee ɔ? Kyɛkyɛ! Edwɛkɛ mɔɔ wɔ Baebolo ne anu la maa yɛnwu kɛzi Gyihova ɛlɛte ye duma ne mɔɔ bɛguale nwolɛ evinli wɔ Yidɛn anwo la. (Gyn. 3:15) Nɔhalɛ nu, yɛkola yɛbɔ edwɛkɛ titili mɔɔ wɔ Baebolo ne anu la mumua kɛ: Gyihova balua Belemgbunlililɛ ne mɔɔ wɔ ɔ Ra ne asa nu la azo yeade ye duma nwo na yeamaa anzodwolɛ nee tenleneyɛlɛ ara azɛlɛ ye azo. Baebolo ne anu edwɛkɛ ne maa yɛnwu adenle mɔɔ Gyihova ɛlɛdua zo ade ye duma ne anwo la.​—Kenga Yizikeɛle 36:23.

14. Adenle boni azo a mɔɔ Gyihova yɛle ye wɔ Yidɛn atuadelɛ ne anwo la ɛlɛte ye duma nwo ɛ?

14 Seetan ɛbɔ mɔdenle biala kɛ ɔnrɛmaa Gyihova bodane ɛnrɛra nu. Noko Seetan yɛ biala a, ɔngola. Baebolo kɛlɛtokɛ maa yɛnwu kɛzi Gyihova yɛ ninyɛne la, na ɔda ali kɛ, awie biala ɛnle kɛ Gyihova Nyamenle. Nɔhalɛ nu, Seetan mɔɔ ɛde atua yɛɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛhɔ ye afoa la maa Gyihova di nyane kpalɛ. (Edw. 78:40) Noko yeva nrɛlɛbɛ, abotane nee pɛlepɛlelilɛ yeli tɛnlabelɛ ne anwo gyima. Eza yela ye tumi bedevinli ne ali wɔ ndenle ngakyile zo. Mɔɔ tɛla biala la, ye ɛlɔlɛ ne da ali wɔ debie biala mɔɔ ɔyɛ la anu. (1 Dwɔn 4:8) Gyihova ɛlɛyɛ gyima dahuu yeava yeade ye duma ne anwo.

Seetan hanle Gyihova anwo adalɛ edwɛkɛ hilele Yive, na ɔlɛkɔ zo yeazɛkye Nyamenle duma ɛnɛ (Nea ɛdendɛkpunli 9-10, 15) *

15. Kɛzi Seetan ɛlɛgua Nyamenle duma ne anwo evinli ɛnɛ ɛ, na duzu a ɛvi nu ɛra a?

15 Ɛnɛ noko Seetan ɛlɛgua Nyamenle duma ne anwo evinli. Ɔmmaa menli ɛnlie ɛnli kɛ Nyamenle lɛ tumi, ɔdi pɛlepɛle, ɔze nrɛlɛbɛ yɛɛ ɔlɛ ɛlɔlɛ. Kɛ neazo la, Seetan ɛlɛbɔ mɔdenle amaa menli alie ali kɛ tɛ Gyihova a le Bɔvolɛ ne a. Yɛɛ saa menli die di kɛ Nyamenle wɔ ɛkɛ a, Seetan bɔ mɔdenle kɛ ɔmaa bɛanyia adwenle kɛ Nyamenle ngyinlazo ne mɔ le kyengye yɛɛ bɛmaa yɛ nwo kyele yɛ. Ɔkilehile menli bɔbɔ kɛ Gyihova le Nyamenle mɔɔ ɔ ti yɛ se na ɔyela menli wɔ abɔnsam senle nu. Saa bɛdie adalɛ edwɛkɛ ɛhye mɔ bɛdi a, ɔmaa bɛkpo Gyihova tumililɛ ne mɔɔ tenrɛ la. Kɔkpula kɛ bɛbazɛkye Seetan bɔkɔɔ la, ɔbahɔ zo yeagua Nyamenle duma ne anwo evinli na yeabɔ mɔdenle kɛ ɔbɛlɛbɛla wɔ. Noko asoo ɔbali konim?

KƐZI Ɛ NWO WƆ EDWƐKƐ KPOLE NE ANU LA

16. Duzu a Adam nee Yive angola anyɛ mɔɔ ɛbahola wɔayɛ a?

16 Gyihova ɛmaa alesama mɔɔ ɛnli munli la nwolɛ adenle kɛ bɛboa bɛmaa bɛde ye duma ne anwo. Yemɔti, ɛbahola wɔayɛ mɔɔ Adam nee Yive angola anyɛ la. Ɔnva nwo kɛ yɛde ewiade mɔɔ nuhua menli dɔɔnwo gua Nyamenle duma ne anwo evinli na bɛtendɛ bɛtia ye anu la, wɔnyia adenle kɛ ɛbagyinla Gyihova anzi na wɔaha ɔ nwo nɔhalɛ ne kɛ ɔle nwuanzanwuanza, ɔdi pɛlepɛle, ɔle kpalɛ yɛɛ ɔlɛ ɛlɔlɛ. (Aye. 29:23) Ɛbahola wɔagyinla ye tumililɛ ne anzi. Ɛbahola wɔahile kɛ ye tumililɛ ne ala a tenrɛ mɔɔ bamaa abɔdeɛ biala anyia anzodwolɛ nee anyelielɛ a.​—Edw. 37:9, 37; 146:5, 6, 10.

17. Kɛzi Gyisɛse maanle bɛnwunle ɔ Ze duma ne ɛ?

17 Saa yɛte Gyihova duma ne anwo a, ɛnee yɛlɛsukoa Gyisɛse Kelaese neazo ne. (Dwɔn 17:26) Gyisɛse maanle menli nwunle ɔ Ze duma ne ɔlua duma ne mɔɔ ɔvale ɔlile gyima na ɔdele nwolɛ la azo. Kɛ neazo la, ɔdendɛle ɔtiale Falasiima ne mɔɔ maanle menli nyianle adwenle kɛ Gyihova ati yɛ se, ɔle kyengye, ɔmbikye yɛ yɛɛ ɔnze anwunvɔne la. Gyisɛse boale awie mɔ ɔmaanle bɛnwunle kɛ ɔ Ze lɛ ndelebɛbo, ɔlɛ abotane, ɔlɛ ɛlɔlɛ yɛɛ ɔfa ɛtane ɔkyɛ. Eza ɔboale awie mɔ ɔmaanle bɛnwunle Gyihova ɔlua kɛzi ɔzukoale ɔ Ze subane ne mɔ kpalɛ la azo.​—Dwɔn 14:9.

18. Kɛzi yɛbamaa menli anwu Gyihova anwo nɔhalɛ ne na yɛade ye duma ne anwo ɛ?

18 Kɛ mɔɔ Gyisɛse yɛle la, yɛbahola yɛamaa menli anwu kɛ Gyihova le ɛlɔlɛ nee atiakunlukɛnlɛma Nyamenle. Saa yɛyɛ zɔ a, yɛbamaa menli anwu Gyihova anwo nɔhalɛ ne na yɛade ye duma nwo. Saa yɛboa menli yɛmaa bɛbu Gyihova duma ne kɛ nwolɛ te yɛɛ ɔle nwuanzanwuanza a, ɛnee yɛlɛte duma ne anwo. Yɛdayɛ noko yɛbahola yɛazukoa Gyihova. Yɛbahola yɛayɛ ɛhye ɔnva nwo kɛ yɛnli munli la. (Ɛfɛ. 5:1, 2) Saa yɛfa yɛ edwɛkɛ nee yɛ nyɛleɛ yɛmaa menli nwu kɛzi Gyihova de amgba la a, ɛnee yɛlɛboa yɛamaa bɛade ye duma ne anwo. Saa yɛboa awie mɔ yɛmaa bɛye Gyihova anwo adwenle ɛtane mɔɔ bɛlɛ la bɛfi bɛ ti anu a, ɛnee yɛlɛyɛ duma ne nwuanzanwuanza. * Eza yɛmaa ɔda ali kɛ alesama mɔɔ ɛnli munli la bahola agyinla bɛ munlililɛ nu.​—Dwobu 27:5, ɔbdw.

Yɛkulo kɛ yɛboa yɛ Baebolo sukoavoma yɛmaa bɛnwu kɛ Gyihova le atiakunlukɛnlɛma nee ɛlɔlɛ Nyamenle (Nea ɛdendɛkpunli 18-19) *

19. Kɛzi Ayezaya 63:7 boa yɛ maa yɛnwu bodane titili mɔɔ ɔti yɛkilehile la ɛ?

19 Suzu ɛzukoalɛdeɛ bieko mɔɔ wɔ nu la anwo. Saa yɛlɛkilehile awie mɔ Baebolo nu nɔhalɛ ne a, yɛta yɛsi zo kɛ Gyihova a lɛ adenle di tumi wɔ anwuma nee aze a, na ɛhye le nɔhalɛ bɔkɔɔ. Ɔhyia kɛ yɛtwe adwenle yɛkɔ Nyamenle mɛla ne mɔ azo, noko yɛ bodane titili a le kɛ yɛboa awie mɔ yɛamaa bɛahulo yɛ ɛlɔlɛ Selɛ ne, na bɛali nɔhalɛ bɛamaa ye. Yemɔti ɔwɔ kɛ yɛsi Gyihova subane ngɛnlɛma ne mɔ azo, na yɛmaa bɛnwu Ahenle mɔɔ bɛfɛlɛ ye Gyihova la. (Kenga Ayezaya 63:7.) Saa yɛkilehile wɔ adenle ɛhye azo a, yɛbaboa awie mɔ yɛamaa bɛahulo Gyihova na bɛadie ye ɔluakɛ bɛkulo kɛ bɛdi nɔhalɛ bɛmaa ye la ati.

20. Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ mɔɔ doa zo la anu a?

20 Yemɔti, kɛ ɔkɛyɛ na yɛamaa yɛ nyɛleɛ nee yɛ ngilehilelɛ amaa awie mɔ anyia Gyihova anwo adwenle kpalɛ na bɛabikye ye ɛ? Edwɛkɛ mɔɔ doa zo la babua kpuya zɔhane.

EDWƐNE 2 Wɔ Duma A Le Gyihova

^ ɛden. 5 Edwɛkɛ mɔɔ anwo hyia la boni a alesama nee anwumabɔvolɛma anwo wɔ nu a? Duzu ati a edwɛkɛ zɔhane anwo hyia kpalɛ a, na kɛzi yɛbahola yɛaboa yɛamaa bɛaziezie ɛ? Saa yɛte kpuya ɛhye mɔ nee gyɛne anwo mualɛ ne abo a, ɔbamaa agɔnwolɛvalɛ mɔɔ yɛ nee Gyihova lɛ la anu amia.

^ ɛden. 18 Mekɛ bie yɛ mbuluku ne mɔ hanle kɛ ɔngyia kɛ bɛyɛ Gyihova duma ne nwuanzanwuanza ɔluakɛ awie biala ɛtɛkanle kɛ duma ne ɛnfɛta ye. Noko wɔ 2017 ɛvolɛ ɛvolɛ ayia ne abo, bɛhakyile ndelebɛbo mɔɔ yɛlɛ la. Ebianutɛnlavolɛ ne hanle kɛ: “Ye sikalɛ nu, ɔnle ɛtane kɛ yɛbayɛ asɔne kɛ bɛyɛ Gyihova duma ne nwuanzanwuanza ɔluakɛ ɔwɔ kɛ bɛte ye duma ne anwo saanwu.”​—Nea January 2018 gyimalilɛ ne mɔɔ wɔ jw.org® azo la. Nea LIBRARY > JW BROADCASTING® abo.

^ ɛden. 62 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Abɔnsam zɛkyele Nyamenle duma, ɔhanle ɔhilele Yive kɛ Nyamenle le adalɛ. Wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anu, Seetan ɛmaa adalɛ ngilehilelɛ ɛdɛlɛ, kɛ neazo la, bɛkilehile kɛ Nyamenle ati yɛ se na yeambɔ alesama.

^ ɛden. 64 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Adiema nrenyia bie ɛlɛsi Nyamenle subane ne mɔ azo, wɔ mekɛ mɔɔ ɔlɛyɛ Baebolo ɛzukoalɛ la.