1. (1) ?Kɛ be se kɛ be sro Ɲanmiɛn i bo’n yɛle benin? (2) ?Ngue ti yɛ i sɔ’n ti cinnjin man be nga be klo Zoova’n niɔn?

KLISIFUƐ’M be klo Ɲanmiɛn kpɛkun be sro i wie. Like suanlɛ nga nun’n, é wá kán like nga ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e sro Ɲanmiɛn’n i ndɛ. ?Sanngɛ kɛ be se kɛ be sro Ɲanmiɛn’n i bo’n yɛle benin? Be nga be sro Ɲanmiɛn’n be ɲin yi i. Kpɛkun be kunndɛman kɛ bé yó like wie naan ɔ fa be wun ya. Afin be kunndɛman kɛ be afiɛn saci.​—Jue. 111:10; Nya. 8:13.

2. ?Kɛ nga Jue Mun 86:11 fa kan’n sa’n, ndɛ nɲɔn benin yɛ é wá fá e ɲin é síe su-ɔ?

² An kanngan Jue Mun 86:11 nun ndɛ ng’ɔ o ngua lɔ’n nun. * Kɛ e fa e ɲin e sie i ndɛ mma sɔ’n su’n, e kwla se kɛ Famiɛn Davidi wunnin like nga ti yɛ ɔ fata kɛ ɔ sro Ɲanmiɛn’n i wlɛ. Siɛn’n, é wá kán wafa nga e kwla nanti ndɛ nga Davidi kannin’n su’n, i ndɛ. Sanngɛ é dún mmua kán ninnge nga ti yɛ ɔ fata kɛ e sro Ɲanmiɛn i dunman’n, be nun wie’m be ndɛ. I sin’n, é wá kán wafa nga cɛn kwlakwla e kwla kle kɛ e sro Ɲanmiɛn i dunman’n i ndɛ wie.

3. ?Ngue yɛ ɔ ukali Moizi naan w’a sro Ɲanmiɛn i dunman’n niɔn?

³ I nun mɔ Moizi o Orɛbu oka’n su mɔ lɔ’n, Zoova sinnin i ɲrun lɛ. Blɛ sɔ’n nun’n, wafa nga i wun yoli i’n, maan e bu i akunndan kan e nian. Kɛ e fa “abonuan sa nga be nga be trannin nguan nun ka naan Zezi w’a ba asiɛ’n su’n be wunnin i’n, e sunnzun Moizi liɛ ng’ɔ wunnin i’n, e wun kɛ Moizi liɛ’n leman wunsu.” Ndɛ nga Moizi tili i cɛn sɔ’n nun’n, anzi kun yɛ ɔ kannin-ɔn. Ɔ seli kɛ: “N ti Anannganman.  N ti Nyanmiɛn aklunyefuɛ, nin aunnvuɛ sifuɛ, n fa-man ya ndɛndɛ. Min aklunye’n ti dan, yɛ sa nga n kan kɛ ń yó be’n, ń yó be. N yi min aklunye’n i nglo sran’m be lika lele n fa wlu be anunman’m be anunman liɛ’m be nun lele ju be akpasua akpi su. N yaci be sa tɛ mun, nin be nyin kekle, ɔ nin be fɔnlɛ mun n cɛ be.” (Tul. 33:17-23; 34:5-7) E si kɛ blɛ kwlaa nga Moizi bó Zoova i dunman’n, i wla kpɛn sa sɔ’n su. Ɔ maan i sin’n, kɛ ɔ seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ be ‘nyin yi Ɲanmiɛn m’ɔ lɛ nyrun, m’ɔ yo sro’n,’ i sɔ’n boman e nuan.​—Mml. 28:58.

4. ?Ngue yɛ ɔ kwla uka e naan e ɲin w’a yi Zoova kpa w’a tra laa-ɔ?

⁴ Kɛ e bo Zoova i dunman’n, ɔ fata kɛ e bu sran wafa ng’ɔ ti’n, i akunndan. Asa ekun’n, ɔ fata kɛ e bu i tinmin’n, nin i ngwlɛlɛ’n, nin i sa nuan su sɛsɛ yolɛ’n, nin i sran klolɛ’n be su akunndan wie. Sɛ e bu i nzuɛn sɔ mun, ɔ nin uflɛ wie mun ekun be su akunndan kpa’n, e ɲin yí i kpa trá laa’n.​—Jue. 77:12-16.

5-6. (1) ?Ɲanmiɛn i dunman’n i bo’n yɛle benin? (2) ?Kɛ nga Ezipt Lɔ Tulɛ 3:13, 14 nin Ezai 64:7 be fa kan’n sa’n, ngue yɛ Zoova yo naan i klun sa’n w’a kpɛn su-ɔ?

⁵ ?Ɲanmiɛn i dunman’n i bo’n yɛle benin? Fluwa sifuɛ wie’m be seli kɛ kɛ be se kɛ dunman Zoova’n i bo’n yɛle kɛ “Ɔ yo maan ɔ kpɛn su,” i sɔ’n ti su. Ndɛ sɔ’n kle kɛ sɛ Zoova waan ɔ́ yó like kun’n, like fi kwlá tɛnndɛnmɛn i ɲrun. ?Wafa sɛ?

⁶ Zoova bɔbɔ ba’n, ɔ kwla yo naan i klun sa’n w’a kpɛn su. (An kanngan Ezipt Lɔ Tulɛ 3:13, 14 nun ndɛ ng’ɔ o ngua lɔ’n nun.) * Ɔ ju wie’n e fluwa’m be nun’n, be wla e fanngan kɛ e bu wafa nga Zoova bɔbɔ kwla yo naan i klun sa’n w’a kpɛn su’n i su akunndan. Asa ekun’n, Zoova kwla fɛ i sufuɛ mɔ  fɔ o be nun’n yo like kwlaa ng’ɔ klo’n naan i klun sa’n w’a kpɛn su. (An kanngan Ezai 64:7 nun.) Ndɛ sɔ’n kle kɛ sɛ Zoova waan i klun sa’n kpɛn su’n, like fi kwlá tɛnndɛnmɛn i ɲrun.​—Eza. 46:10, 11.

7. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan e ɲin w’a yi e Si Ɲanmiɛn kpa w’a tra laa-ɔ?

⁷ Sɛ e bu ninnge kwlaa nga e Si Ɲanmiɛn yoli’n, ɔ nin ninnge ng’ɔ man e atin kɛ e yo’n be akunndan’n, é sí i ye. I wie yɛle kɛ kɛ e bu ninnge kwlaa ng’ɔ yili be’n be akunndan’n, nanwlɛ e si’a wie se. (Jue. 8:4, 5) Asa ekun’n, kɛ e bu wafa nga Zoova uka e naan y’a kwla yo i klun sa’n i akunndan’n, e ɲin yi i kpa tra laa’n. Nanwlɛ, Zoova i dunman’n ti cinnjin dan. Afin kɛ e ti dunman sɔ’n, e bu sran wafa ng’ɔ ti’n, nin ninnge kwlaa ng’ɔ yoli be’n, ɔ nin ninnge kwlaa ng’ɔ́ wá yó be’n, be akunndan.​—Jue. 89:7, 8.

8. ?Kɛ nga Mmla’n 32:2, 3 fa kan’n sa’n, Zoova kunndɛ kɛ i sufuɛ’m be yo i dunman’n i sɛ?

⁸ Ka naan Izraɛlifuɛ’m b’a wlu mɛn nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ fá mán be’n i nun’n, Zoova kleli Moizi i jue kun. (Mml. 31:19) Moizi kusu kleli Izraɛlifuɛ mun jue sɔ’n. (An kanngan Mmla’n 32:2, 3 nun.) Kɛ e fa e ɲin e sie i ndɛ mma 2 nin 3 sɔ’m be su’n, e wun i wlɛ kɛ Zoova kunndɛman kɛ i dunman’n ka bui bo annzɛ kɛ m’ɔ ti cinnjin dan’n ti’n ɔ fataman kɛ be bo. Ɔ kunndɛ kɛ klɔ sran mun ɔ nin anzi’m be si i dunman’n. E si kɛ kɛ Moizi kannin Zoova nin i dunman’n be ndɛ kleli Izraɛlifuɛ mun’n, ɔ yoli be fɛ kpa. Like nga Moizi kleli be’n, ɔ wlali be fanngan yɛ ɔ yoli maan be lafili Ɲanmiɛn su kpa. Like klelɛ sɔ’n yoli kɛ nzue m’ɔ gua ijre’m be su’n sa. ?É yó sɛ naan like nga e kle’n w’a yo sɔ wie?

9. ?Wafa sɛ yɛ e kwla uka Zoova naan w’a yo i dunman’n i sanwun-ɔn?

⁹ Kɛ é bó jasin fɛ’n awloawlo’m be nun annzɛ nzra nun’n, maan e fa Ɲanmiɛn i dunman Zoova m’ɔ o Biblu’n nun’n, e kle sran mun. I sɔ yolɛ nun’n, e kwla fa fluwa mun e man be’n, annzɛ e kwla bo e video wie mun nin ninnge wie mɔ be o e ɛntɛnɛti adrɛsi’n su’n e kle be. Afin ninnge sɔ’m be fa e ɲin sie i Zoova i manmanlɛ’n su. Asa ekun’n, junman su lɔ, annzɛ suklu lɔ, annzɛ kɛ é kɔ́ lika’n, maan e mian e ɲin e kan Ɲanmiɛn i sran wafa ng’ɔ ti’n, i ndɛ e kle sran mun. E kwla kan ninnge kpakpa nga Zoova waan ɔ́ yó mán sran mun’n, ɔ nin ninnge nga i waan ɔ́ yó i asiɛ’n su’n, be ndɛ. Sɛ sran’m be ti i sɔ ndɛ’n, be kwla wun i wlɛ kɛ Zoova klo e dan. Kɛ e kan e Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n i ndɛ e kle sran mun’n, e ukɛ i naan w’a yo i dunman’n i sanwun. Afin e uka sran mun naan be wun i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn i su ndɛ nga sran’m be kan’n, nɛ́n i ngba yɛ ɔ ti nanwlɛ-ɔ. Biblu’n nun ndɛ nga e kan kle sran mun’n, ɔ kwla yo maan be wun kpaja be.​—Eza. 65:13, 14.

10. ?Ngue ti yɛ kɛ é klé sran’m be Biblu’n nun like’n, ɔ fataman kɛ e kan Ɲanmiɛn i mmla’m be ndɛ ngunmin e kle be-ɔ?

¹⁰ Kɛ é klé sran’m be like’n, maan e uka be naan be si Ɲanmiɛn i dunman’n naan be fa flɛ i. Asa ekun’n, maan e uka be naan be si Zoova kpa. Sanngɛ sɛ e kan Zoova i mmla’m be ndɛ ngunmin’n e kle be’n, ɔ su ukaman be naan b’a si Zoova. Afin Biblu’n nun like suanfuɛ kun kwla si Ɲanmiɛn i mmla mun, kpɛkun ɔ bu i kɛ be ti kpa. Sanngɛ sɛ ɔ kloman Zoova’n, be su nantilɛ’n yó kekle mɛn i. Maan e wla kpɛn Ɛvu su. Ɛvu si Ɲanmiɛn i mmla’n sɔ, sanngɛ kɛ m’ɔ w’a kloman sran ng’ɔ kpɛli mmla sɔ’n ti’n, w’a nantiman su. Adan kusu yoli like kunngba’n wie. (Bob. 3:1-6) I sɔ’n ti’n, ɔ fataman kɛ e kan Ɲanmiɛn i mmla’m be ndɛ ngunmin e kle sran mun.

11. ?Kɛ é kán Ɲanmiɛn i mmla’m be ndɛ é klé sran mun’n, ngue yɛ e kwla yo naan b’a klo sran ng’ɔ kpɛli mmla sɔ mun-ɔn?

 ¹¹ E si kɛ Zoova i mmla’m be ti kpa lele tratra su. (Jue. 119:97, 111, 112) Sanngɛ atrɛkpa’n, be nga e kle be Biblu’n nun like’n be wunmɛn i wlɛ kɛ Zoova klo e ti yɛ ɔ man e mmla-ɔ. I sɔ’n ti’n, e kwla usa like suanfuɛ kun kɛ: ?Kɛ a niɛn i sa’n, ngue ti yɛ Ɲanmiɛn mɛn i sufuɛ’m be atin kɛ be yo ninnge wie mun kpɛkun ɔ se be kɛ nán be yo wie mun-ɔn? ?Ngue yɛ i sɔ’n kle e Ɲanmiɛn su-ɔ?” Sɛ e uka Biblu’n nun like suanfuɛ mun naan be si Zoova yɛ be klo i tankaan kpa’n, like nga e kle be’n ɔ́ kán be awlɛn’n. Ɔ maan bé kló Ɲanmiɛn i mmla mun kpɛkun bé kló i m’ɔ kpɛli mmla sɔ mun’n wie. (Jue. 119:68) Asa ekun’n, bé láfi Ɲanmiɛn su tankaan kpa kpɛkun i sɔ’n úka be naan b’a kwla jran sa nga bé wá tɔ́ be su’n, be ɲrun kekle.​—1 Kor. 3:12-15.

12. (1) ?Sa benin nun yɛ Davidi i awlɛn’n w’a kwlá tranman like kunngba su-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ i bo guali-ɔ?

¹² Jue mun 86 i mma 11 nun’n Davidi kannin ndɛ cinnjin kpa kun. Ɔ seli kɛ: “Yo maan min awlɛn’n tran like kunngba su.” Davidi bɔbɔ wunnin i wlɛ kɛ sran kun i awlɛn’n kwla tran like nɲɔn su. Cɛn kun m’ɔ o i sua’n i ti su lɔ’n, ɔ wunnin sran kun i yi m’ɔ su wunnzin’n. ?Blɛ sɔ nun’n i awlɛn’n trannin like kunngba su annzɛ i awlɛn’n trannin like nɲɔn su? Davidi si Zoova i mmla ng’ɔ se kɛ: ‘Nán maan ɔ ɲin blo ɔ wiengu i yi su.’ (Tul. 20:17) Sanngɛ w’a yaciman bla’n i nianlɛ. Ɔ maan i awlɛn’n trannin like nɲɔn su. ?Yɛle kɛ ɔ nin Bati-Seba bé lá annzɛ ɔ́ yó like ng’ɔ jɔ Zoova klun’n? Kannzɛ bɔbɔ Davidi klo Zoova yɛ ɔ sro i’n, sanngɛ blɛ sɔ nun’n ɔ buli i bɔbɔ i wun akunndan. Ɔ maan ɔ yoli sa tɛ. Sa tɛ sɔ’n ti’n, ɔ sacili Zoova i dunman. Kɛ ɔ yoli sa tɛ sɔ’n, i bɔbɔ nin i awlofuɛ mun ɔ nin sran uflɛ wie’m be wunnin i su afɛ.​—2 Sam. 11:1-5, 14-17; 12:7-12.

13. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ Davidi i awlɛn’n trannin like kunngba su ekun-ɔn?

¹³ Zoova tuli Davidi i fɔ. Ɔ maan ɔ nin Zoova be afiɛn wa sɛli ekun. (2 Sam. 12:13; Jue. 51:4-6, 19) Kɛ Davidi i awlɛn’n w’a tranman like kunngba su’n, i bo nzuɛn ng’ɔ isali’n, i wla w’a fiman su le. Ɔ maan ɔ srɛli Zoova kɛ ɔ yo maan i awlɛn’n tran like kunngba su. ?Zoova ukali Davidi sakpa? Ɛɛn. Afin i sin’n, Biblu’n kannin Davidi i ndɛ seli kɛ i ‘Zoova klolɛ’n w’a yoman kun nin bue.’​—1 Fam. 11:4; 15:3.

14. (1) ?Kosan benin yɛ e kwla fa usa e wun-ɔn? (2) ?Ngue ti-ɔ?

¹⁴ E kwla fa sa ng’ɔ juli Davidi su’n,  e tu e wun fɔ. Afin e kunndɛman kɛ é yó like kunngba ng’ɔ yoli’n wie. I sɔ’n ti’n, sɛ e su Zoova w’a cɛ-o, annzɛ ɔ nin-a cɛman-o, maan e usa e wun kɛ: ‘?Sɛ Satan kunndɛ kɛ ɔ́ yó naan min awlɛn’n tran like nɲɔn su’n, ń jrán kekle?’

15. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn i srolɛ’n kwla sasa e foto annzɛ desɛn m’ɔ kwla yo naan y’a bu bla annzɛ bian kunndɛlɛ sukusuku’n i akunndan’n be lika-ɔ?

¹⁵ ?Sɛ a wun foto annzɛ desɛn wie televiziɔn nun annzɛ ɛntɛnɛti su m’ɔ kwla yo maan a bu bla annzɛ bian kunndɛlɛ sukusuku’n i akunndan’n, ngue yɛ á yó-ɔ? Atrɛkpa’n, a kwla se ɔ wun kɛ sɛ a nian foto annzɛ desɛn annzɛ flimun sɔ’n, ɔ timan kɛ n su nian bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n sa. Sanngɛ atrɛkpa’n, Satan yɛ ɔ su kunndɛ kɛ ɔ́ yó naan ɔ awlɛn’n tran like nɲɔn su-ɔ. (2 Kor. 2:11) E kwla fa foto annzɛ desɛn sɔ’n, e sunnzun blalɛ nga be fa kpaci waka’n. Uflɛ nun’n, kɛ be fa blalɛ’n be sie i waka’n su mɔ be bobo su’n, i ti pienbie’n wlu waka’n nun kan. Sanngɛ kɛ bé bóbó su bé kɔ́’n, nn ɔ́ wlú waka’n nun kpa, nn waka kusu i nun kpáci. I wafa kunngba’n, kɛ sran kun nian ninnge sɔ mun’n, blɛblɛblɛ be kwla yo maan ɔ fɔn Zoova i mmla mun. I sɔ’n ti’n, nán e yaci like wie fi nun naan ɔ yo maan e awlɛn’n tran like nɲɔn su. Sanngɛ maan e awlɛn’n tran Zoova su trele.

16. ?Kɛ sa tɛ yolɛ akunndan ba e ti nun’n, kosan benin yɛ e kwla fa usa e wun-ɔn?

¹⁶ Satan fa ninnge uflɛ wie mun ekun sie e ɲrun naan e tɔ sa tɛ nun. ?Sɛ ɔ fa ninnge sɔ mun sie e ɲrun’n, ngue yɛ é yó-ɔ? Ɔ ju wie’n, e kwla bu i kɛ ninnge sɔ’m be timan tɛ sɔ liɛ. Afin e se e wun kɛ: ‘Sɛ n yo i sɔ like’n, be su tuman min asɔnun’n nun.’ Akunndan bulɛ wafa kɛ ngalɛ sa’n, ɔ timan kpa mlɔnmlɔn. Sanngɛ maan e usa e wun kɛ: ‘?Atrɛkpa’n, nán Satan yɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ yó naan min awlɛn’n tran like nɲɔn su-ɔ? ?Sɛ n yo like sɔ’n, n su saciman Zoova i dunman?  ?Annzɛ sɛ n yo like sɔ’n e nin Ɲanmiɛn e afiɛn mántan annzɛ ɔ́ sáci? Maan e bu kosan sɔ’m be su akunndan kpa. Yɛ e srɛ Zoova naan ɔ man e ngwlɛlɛ naan kɛ é tɛ́ kosan sɔ’m be su’n, e di e wun nanwlɛ. (Zak. 1:5) I sɔ yolɛ’n kwla sasa e kpa. Asa ekun’n, ɔ kwla yo maan e kpalo sa tɛ’n, yɛ e kan ndɛ kunngba nga Zezi kannin’n wie. Ɔ seli kɛ: “Satan, jaso lɛ!”​—Mat. 4:10.

17. ?Ngue ti yɛ sɛ e awlɛn’n tran like nɲɔn su’n, ɔ su yoman kpa manman e-ɔ? An fa sa kun yiyi nun.

¹⁷ Sɛ e awlɛn’n tran like nɲɔn su’n, ɔ su yoman kpa manman e kaan sa. Maan e fa sa kun e yiyi nun. Wienun-ɔn, balɔn tofuɛ wie’m be nuan sɛman be wun. Be nun wie’m be kunndɛ kɛ be ngunmin yɛ be yi be ayɛ-ɔ. Wie’m be liɛ’n, be diman balɔn tolɛ nun mmla’m be su. Yɛ wie mun ekun be liɛ’n, be ɲin yiman be antrɛnɛli’n. Sɛ balɔn tofuɛ sɔ’m be kɔ balɔn tolɛ’n, ɔ cɛman naan b’a wla be. Sanngɛ sɛ be bo ti kun’n, be kwla wla. I wafa kunngba’n, sɛ e awlɛn’n tran Zoova i klun sa yolɛ’n su’n, é yó kɛ balɔn tofuɛ nga be bo ti kun’n be sa. Nán e wla fi su kɛ Satan kunndɛ kɛ ɔ́ yó naan e awlɛn’n tran like nɲɔn su. Sɛ é kwlá sé’n, Satan kunndɛ kɛ Zoova i klun sa yolɛ’n nin e bɔbɔ e klun sa yolɛ liɛ’n, be kun alɛ e klun lɔ. Ɔ maan sɛ e kunndɛ kɛ é sú Zoova titi’n, ɔ fata kɛ e fa e awlɛn’n kwlaa e klo i. (Mat. 22:36-38) Nán e yaci Satan nun naan ɔ yo maan e awlɛn’n tran like nɲɔn su.

18. ?Kɛ nga Mise 4:5 fa kan’n sa’n, ngue yɛ w’a fua kpa kɛ á yó-ɔ?

¹⁸ Kɛ é srɛ́ Zoova’n, e kwla kan ndɛ kunngba nga Davidi kannin’n wie. Ɔ seli kɛ: “Yo maan min awlɛn’n tran like kunngba su.” Maan e yo like kwlaa nga e kwla e kwla yo naan y’a nanti ndɛ sɔ’n su’n. Asa ekun’n, maan ajalɛ kwlaa nga e fa be cɛn kwlakwla’n, i kaan-o, i dan-o, be kle kɛ Zoova i dunman’n ti e cinnjin. Sɛ e yo sɔ’n, é klé kɛ e ti Zoova i Lalofuɛ sakpa. (Nya. 27:11) Ɔ maan kɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Mise sa’n, é kwlá sé kɛ: “E liɛ nga e ko yo naan ɔ ko jɔ Anannganman e Nyanmiɛn’n i klun titi’n yɛ e yo-ɔ.”​—Mis. 4:5.