Ir al contenido

Ir al índice

ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 24

“Iin ndasaún níma̱i̱ ña̱ va̱ʼa ná yi̱ʼvíi̱ kunii̱ ki̱vi̱ún”

“Iin ndasaún níma̱i̱ ña̱ va̱ʼa ná yi̱ʼvíi̱ kunii̱ ki̱vi̱ún”

“Iin ndasaún níma̱i̱ ña̱ va̱ʼa ná yi̱ʼvíi̱ kunii̱ ki̱vi̱ún. Ndásakáʼnui̱ yóʼó xíʼin ndiʼi níma̱i̱, Jehová Ndióxi̱ miíi̱” (SAL. 86:11, 12).

YAA 7 Jehová kúú ta̱ táxi ndée ndaʼa̱yó

ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱ *

1. ¿Ndáaña kúú ña̱ yi̱ʼvíyó kuniyó Ndióxi̱, ta nda̱chun ndáyáʼviní na̱ʼa̱ na̱ kúʼvi̱-ini xíni Jehová ña̱yóʼo?

MIÍYÓ kúʼvi̱-iniyó xíniyó Ndióxi̱, ta saátu yíʼviyó xíniyóra. Savana kivi ka̱ʼa̱nna ña̱ va̱ása kítáʼan ña̱yóʼo. Ña̱ yi̱ʼvíyó kuniyó Ndióxi̱ va̱ása kúni̱ kachiña, ña̱ ndeéní yi̱ʼvíyó xa̱ʼa̱ ña̱ kivi keʼéra iin ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinyó. Tá káʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ña̱ yi̱ʼvíyó, kúni̱ kachiyó ña̱ xíniñúʼu ixato̱ʼóyó Ndióxi̱. Na̱ yíʼvi xíni Ndióxi̱ va̱ása kúni̱na keʼéna nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa ña̱ kǒo kútóora, chi ña̱ kítáʼanna xíʼinra ndáyáʼviníña nu̱úna (Sal. 111:10; Prov. 8:13). Ná ka̱ʼa̱nkayó xa̱ʼa̱ ña̱ yi̱ʼvíyó kuniyó Ndióxi̱.

2. ¿Ndáa u̱vi̱ ña̱ʼa ña̱ kítáʼan xíʼin Salmo 86:11 ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ nu̱ú artículo yóʼo?

2 (Kaʼvi Salmo 86:11). * Tá ndákanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ tu̱ʼun yóʼo, kíʼinyó kuenta ña̱ xi̱kunda̱a̱-ini ta̱ rey David ña̱ ndáyáʼviní yi̱ʼvíra kunira Ndióxi̱. Ná kotoyó ndáa ki̱ʼva kivi keʼéyó ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra. Siʼna, ka̱ʼa̱nyó nda̱chun ndáyáʼviní ixato̱ʼóyó ki̱vi̱ Ndióxi̱. Tá ndi̱ʼi, ka̱ʼa̱nyó ndáa ki̱ʼva na̱ʼa̱yó ña̱ íxato̱ʼóyó ki̱vi̱ra ndiʼi ki̱vi̱.

¿NDA̱CHUN XÍNIÑÚʼU IXATO̱ʼÓYÓ KI̱VI̱ JEHOVÁ?

3. ¿Ndáaña ndo̱ʼo ta̱ Moisés kúú ña̱ chi̱ndeétáʼan xíʼinra ña̱ ndiʼi tiempo i̱xato̱ʼóra ki̱vi̱ Ndióxi̱?

3 Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndo̱ʼo ta̱ Moisés tá ndíka̱a̱ra tañu iin yu̱u̱ chi yuku̱ ña̱ Horeb, ta xi̱nira iin visión nu̱ú ni̱ya̱ʼa ña̱ káʼnu Jehová nu̱úra. Ña̱ Perspicacia para comprender las Escrituras káʼa̱nña, “ña̱ kúúña iin ña̱ ndáyáʼviní ña̱ xi̱ni iin na̱ yiví, tá kúma̱níka kixi ta̱ Jesucristo nu̱ú ñuʼú yóʼo”. Ta̱ Moisés xi̱niso̱ʼora ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n iin ta̱ ángel ña̱ tu̱ʼun yóʼo: “Jehová, Jehová, iin Ndióxi̱ ta̱ kúndáʼvi-ini xíni na̱ yiví, ta̱ kúee íyo ini, ta nda̱kú íyo ña̱ kúʼvi̱-inira xínirana, ta ña̱ nda̱a̱ kúú ña̱ káʼa̱nra, ta náʼa̱ra ña̱ nda̱kú íyo ña̱ kúʼvi̱-inira xínira ku̱a̱ʼánína, íxakáʼnu-inira xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼéna xíʼin xa̱ʼa̱ ku̱a̱china” (Éx. 33:17-23; 34:5-7). Sana tá xi̱xiniñúʼu ta̱ Moisés ki̱vi̱ Jehová, xi̱ndakaʼánra xa̱ʼa̱ ña̱ ndo̱ʼora. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ñuu Israel ña̱ ná yi̱ʼvína kunina ki̱vi̱ Ndióxi̱ chi káʼnuníña (Deut. 28:58).

4. ¿Ndáaña va̱ʼa ña̱ kúúmií Jehová kúú ña̱ xíniñúʼu ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱, ña̱ va̱ʼa xa̱a̱yó ixato̱ʼókayóra?

4 Tá ndákanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ Jehová, xíniñúʼutu ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ki̱ʼva ña̱ íyora. Ta saátu xíniñúʼu ndakaʼányó xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmiíra, tá kúú xa̱ʼa̱ ndee̱ra, ña̱ ndíchi ña̱ kúúmiíra, ña̱ nda̱kú íyo ña̱ kéʼéra xíʼin ña̱ kúʼvi̱-inira xínira miíyó. Tá ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xíʼin inkaka ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmiíra, xa̱a̱yó ixato̱ʼókayóra (Sal. 77:11-15).

5, 6. a) ¿Ndáaña kúni̱ kachi ki̱vi̱ Ndióxi̱? b) Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Éxodo 3:13, 14 xíʼin Isaías 64:8, ¿ndáaña kéʼé Jehová ña̱ va̱ʼa saxínura ña̱ kúni̱ra?

5 ¿Ndáaña kúnda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ kachi ki̱vi̱ Ndióxi̱? Ku̱a̱ʼání na̱ xíni̱ va̱ʼa káʼa̱nna ña̱ ki̱vi̱ Jehová kúni̱ kachiña, “kivi keʼéra nda̱a̱ ndáaka ña̱ kúni̱ miíra”. Ña̱yóʼo sándakaʼánña miíyó ña̱ nda̱a̱ ni iinna va̱ása kivi kasi nu̱ú Jehová ña̱ keʼéra ña̱ kúni̱ra, chi kuchiñuvara saxínura ña̱ káʼa̱nra. ¿Ndáa ki̱ʼva kéʼéraña?

6 Kéʼéra nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa ña̱ va̱ʼa xi̱nu ña̱ kúni̱ra (kaʼvi Éxodo 3:13, 14). * Tutu ña̱ kúúmiíyó, káʼa̱nña xíʼinyó ña̱ ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndáyáʼviní yóʼo. Ta saátu, Jehová kivi keʼéra nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa ña̱ va̱ʼa kuniñúʼura miíyó na̱ yiví ku̱a̱chi, ña̱ va̱ʼa kachíñuyó nu̱úra ta saxínuyó ña̱ kúni̱ra (kaʼvi Isaías 64:8). * Ña̱yóʼo kúú ña̱ kéʼé Jehová ña̱ va̱ʼa saxínura ña̱ kúni̱ra. Ta nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa va̱ása kivi kasi nu̱úra ña̱ saxínuraña (Is. 46:10, 11).

7. ¿Ndáaña chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ ixato̱ʼókayó yiváyó ta̱ íyo chí ndiví?

7 ¿Ndáaña chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ ixato̱ʼókayó yiváyó ta̱ íyo chí ndiví? Ña̱ ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéra, ta saátu xa̱ʼa̱ ña̱ chi̱ndeétáʼanra xíʼinyó ke̱ʼéyó iin ña̱ʼa. Tá kúú, tá xítoyó ndiʼi ña̱ʼa ña̱ ke̱ʼéra ndákanda̱ní-iniyó xíʼin ña̱yóʼo (Sal. 8:3, 4). Ta saátu, tá ndákanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ke̱ʼéra ña̱ va̱ʼa saxínuyó ña̱ kúni̱ra, xáa̱yó íxato̱ʼókayóra. Mií ña̱ nda̱a̱ ndákanda̱ní-iniyó xíʼin ki̱vi̱ Jehová. Chi káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ kúúmiíra, ta káʼa̱ntuña xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ xa̱a̱ ke̱ʼéra ta saátu xa̱ʼa̱ ña̱ kúma̱ní keʼéra (Sal. 89:7, 8).

“YI̱ʼI̱ KA̱ʼI̱N XA̱ʼA̱ KI̱VI̱ JEHOVÁ”

Ña̱ xi̱sanáʼa̱ ta̱ Moisés va̱ʼaní xi̱sandíkoña-ini na̱ ñuu Israel chi xi̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ Jehová xíʼin xa̱ʼa̱ ki̱ʼva ña̱ íyora. (Koto párrafo 8). *

8. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Deuteronomio 32:2, 3, ¿ndáaña kúni̱ Jehová ná keʼéyó xíʼin ki̱vi̱ra?

8 Tá kúma̱níka si̱lóʼo ki̱ʼvi na̱ ñuu Israel nu̱ú ñuʼú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová taxira ndaʼa̱na, sa̱náʼa̱ra iin yaa ta̱ Moisés ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ña̱ ná sanáʼa̱ra ña̱ yaa yóʼo na̱ ñuu (Deut. 31:19). Tá ndákanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, kúnda̱a̱ káxi-iniyó ña̱ va̱ása kúni̱ Jehová ña̱ ná chise̱ʼéyó ki̱vi̱ra, ta ni va̱ása xíniñúʼu ndakanixi̱níyó ña̱ yi̱i̱níña ta va̱ása kivi ka̱ʼa̱nyóña (kaʼvi Deuteronomio 32:2, 3). * Kúni̱ra ña̱ ndiʼi na̱ yiví ná kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ra. Mií ña̱ nda̱a̱, nu̱ú na̱ ñuu Israel iin ña̱ ndáyáʼviní xi̱kuu ña̱ sa̱náʼa̱ ta̱ Moisés miína xa̱ʼa̱ Jehová xíʼin xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ra. Ña̱ sa̱kuaʼana sa̱ndíkoña-inina ta nda̱sandakúña-inina, nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé sa̱vi̱ tá kóon yáárá sa̱tá ku̱ʼu̱. Ta ña̱ sánáʼa̱ miíyó na̱ yiví, ¿á chíndeétáʼanña xíʼinna?

9. ¿Ndáa ki̱ʼva chíndeétáʼanyó xíʼin Jehová ña̱ nduyi̱i̱ ki̱vi̱ra?

9 Tá ku̱a̱ʼa̱nyó natúʼunyó veʼe tá veʼe á nu̱ú íyo ku̱a̱ʼá na̱ yiví, ná kuniñúʼuyó Biblia ña̱ sanáʼa̱yóna xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ Ndióxi̱. Ta kivi kuniñúʼuyó ndiʼi ña̱ ndásakáʼnu ki̱vi̱ra, tá kúú kivi taxiyó tutu ña̱ kúúmiíyó ndaʼa̱na, na̱ʼa̱yó video nu̱úna ta ka̱ʼa̱nyó xíʼinna ná ki̱ʼvina nu̱ú sitio ña̱ kúúmiíyó nu̱ú Internet. Tá ndíka̱a̱yó nu̱ú káchíñuyó, escuela á tá ku̱a̱ʼa̱nyó inka ñuu, ná ndukúyó ki̱ʼva ña̱ sanáʼa̱yó na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ xíʼin xa̱ʼa̱ ki̱ʼva ña̱ íyora. Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ra taxira ndaʼa̱yó ta saátu xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ra keʼéra xíʼin ñuʼú yóʼo. Tá ná kuniso̱ʼo na̱ yiví ña̱yóʼo, sana ña̱ nu̱ú yichi̱ kúú ña̱ kiʼinna kuenta ña̱ kúʼvi̱níva-ini Jehová xínira miíyó. Tá sánáʼa̱yó ña̱ nda̱a̱ xa̱ʼa̱ yiváyó, chíndeétáʼanyó xíʼinra ña̱ nduyi̱i̱ ki̱vi̱ra ta saátu náʼa̱yó ña̱ vatá kúú ña̱ sánáʼa̱ inkana xa̱ʼa̱ra. Ña̱ sánáʼa̱yó na̱ yiví xa̱ʼa̱ Biblia kúú ña̱ va̱ʼaní sándi̱ko-inina (Is. 65:13, 14).

10. Tá sánáʼa̱yó na̱ yiví xa̱ʼa̱ Biblia, ¿nda̱chun va̱ása xíniñúʼu sanáʼa̱ kuitíyóna xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ Jehová ná keʼéna á xa̱ʼa̱ leyra?

10 Tá sánáʼa̱yó na̱ yiví xa̱ʼa̱ Biblia, kúni̱yó chindeétáʼanyó xíʼinna ña̱ kuxini̱na Jehová ta kuniñúʼuna ki̱vi̱ra. Ta saátu kúni̱yó ña̱ ná kuxini̱ va̱ʼana ndáa ki̱ʼva íyora. ¿Á kuchiñuyó keʼéyó ña̱yóʼo ta nina xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ Jehová ná ka̱ʼa̱nyó xíʼinna á nina xa̱ʼa̱ ley ña̱ kúúmiíra? Sana va̱ása. Sana iin na̱ káʼviyó xíʼin kivi xa̱a̱na kuxini̱ va̱ʼana xa̱ʼa̱ ley Ndióxi̱ ta kundayáʼviña nu̱úna. Soo, ¿á kandíxana Jehová xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xa̱a̱na kúʼvi̱-inina xíninara? Ná ndakaʼányó xa̱ʼa̱ ña̱ ndo̱ʼo ñá Eva. Ñáyóʼo xi̱xini̱ va̱ʼañá xa̱ʼa̱ ley Ndióxi̱, soo va̱ása ndixa níxikuʼvi̱-iniñá kuniñára, ta saátu ke̱ʼé ta̱ Adán (Gén. 3:1-6). Xa̱ʼa̱ ña̱kán, va̱ása xíniñúʼu sanáʼa̱ kuitíyó na̱ yiví xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ Jehová ná keʼéna á xa̱ʼa̱ leyra.

11. Ni sánáʼa̱yó na̱ káʼviyó xíʼin xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ Ndióxi̱ ná keʼéna xíʼin xa̱ʼa̱ leyra, ¿ndáa ki̱ʼva kivi chindeétáʼanyó xíʼinna ña̱ kuʼvi̱-inina kuninara?

11 Ña̱ káʼa̱n Jehová xíʼinyó keʼéyó, ta saátu leyra va̱ʼaní chíndeétáʼanña xíʼinyó (Sal. 119:97, 111, 112). Soo na̱ káʼviyó xíʼin va̱ása kotona ña̱yóʼo nda̱a̱ táki̱ʼva xíto miíyóña, chi siʼna xíniñúʼu kunda̱a̱-inina ña̱ ta̱xira ña̱yóʼo ndaʼa̱yó xa̱ʼa̱ ña̱ kúʼvi̱ní-inira xínira miíyó. Xa̱ʼa̱ ña̱kán xíniñúʼu nda̱ka̱tu̱ʼunyóna: “¿Nda̱chun ndákanixi̱níún ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱ xíʼinyó keʼéyó iin ña̱ʼa á va̱ása keʼéyóña? ¿Ndáaña sákuaʼún xa̱ʼa̱ra xíʼin ña̱yóʼo?”. Tá chíndeétáʼanyó xíʼinna ña̱ ndakanixi̱nína xa̱ʼa̱ Jehová ta kuʼvi̱-inina kunina ki̱vi̱ra, saá kúú ña̱ xa̱a̱ ña̱ sánáʼa̱yó nda̱a̱ níma̱na. Tasaá va̱ása kuʼvi̱ kuití inina kunina leyra, chi kuʼvi̱tu-inina kunina miíra (Sal. 119:68). Ta ña̱ kándíxanara ndundakúkaña ta kuchiñuna ya̱ʼana nu̱ú ña̱ íxayo̱ʼvi̱ xíʼinna (1 Cor. 3:12-15).

“KAKAYÓ YICHI̱ JEHOVÁ”

Ni̱xi̱yo iin tiempo ña̱ ta̱xi ta̱ David ña̱ ná ndataʼví níma̱ra. (Koto párrafo 12).

12. a) ¿Nda̱chun nda̱taʼví níma̱ ta̱ David? b) ¿Ndáaña ndo̱ʼora xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo?

12 Ndáyáʼvinítu tu̱ʼun ña̱ ka̱ʼyí ta̱ rey David nu̱ú Salmo 86:11 ña̱yóʼo káchiña: “Iin ndasaún níma̱i̱”. Ndiʼi tiempo ña̱ xi̱takura ki̱ʼinra kuenta ña̱ va̱ása yo̱ʼvi̱ ndataʼví níma̱yó. Iin yichi̱, tá kánuu ta̱ David xi̱ní veʼera xi̱nira ñá síʼí inka ta̱a ndíka̱a̱ñá chíchiñá, ñáyóʼo xi̱naníñá Bat-Seba. Tá ku̱u ña̱yóʼo, ¿ndáa ki̱ʼva ni̱xi̱yo níma̱ ta̱ David? ¿Á iníí ni̱xi̱yoña á nda̱taʼvívaña? Ta̱ David xi̱xini̱ va̱ʼara xa̱ʼa̱ ley Jehová, ña̱yóʼo káchiña: “Va̱ása xíniñúʼu kuni̱ún kuumiíún ñá síʼí inkana” (Éx. 20:17). Soo nda̱kundeéra xi̱torañá. Ta níma̱ra ni̱xa̱a̱ña nda̱taʼvíña. Chi xi̱kuni̱ra kuumiíra ñá ñaʼá kán, ta saátu xi̱kuni̱ra sakúsi̱íra-ini Jehová. Ni xa̱a̱ ku̱a̱ʼání tiempo xi̱yíʼvíra xi̱xinira Jehová, ta saátu xi̱kuʼvi̱-inira xi̱xinirara, soo ni̱xa̱a̱ra ke̱ʼéra ña̱ kúni̱ miíra. Ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ni̱xa̱a̱ra ke̱ʼéra sava ña̱ʼa ña̱ va̱ása va̱ʼa. I̱xayaku̱a̱ra ki̱vi̱ Jehová, ta sa̱xóʼvi̱ra na̱ veʼera ta saátu inkaka na̱ yiví (2 Sam. 11:1-5, 14-17; 12:7-12).

13. ¿Nda̱chun va̱ʼa kúnda̱a̱-iniyó ña̱ ndi̱kó tuku ta̱ David nda̱sakáʼnura Jehová xíʼin ndiʼi níma̱ra?

13 Jehová nda̱tiinra ku̱a̱chi xíʼin ta̱ David, ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo va̱ʼa nda̱kutáʼanra xíʼinra (2 Sam. 12:13; Sal. 51:2-4, 17). Va̱ása nínandósó ta̱ David xa̱ʼa̱ ndiʼi tu̱ndóʼo ña̱ ki̱xi nu̱úra xa̱ʼa̱ ña̱ ta̱xira nda̱taʼví níma̱ra. Ña̱ ka̱ʼyíra nu̱ú Salmo 86:11 kivi kootuña siʼa: “Va̱ása taxiún ña̱ ná ndataʼví níma̱i̱”. ¿Á nda̱kuiin Jehová ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ David xíʼinra? Nda̱kuiinvara, saáchi ña̱ Biblia káʼa̱nña ña̱ nda̱kundeé ta̱ David nda̱sakáʼnura Jehová xíʼin ndiʼi níma̱ra (1 Rey. 11:4; 15:3).

14. ¿Ndáaña xíniñúʼu ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱, ta nda̱chun?

14 Ña̱ ndo̱ʼo ta̱ David chíka̱a̱níña ndee̱ xíʼinyó, soo saátu íyo ña̱ kivi sakuaʼayó xíʼinña. Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ku̱a̱chi ndeé ña̱ ni̱ki̱ʼvira nu̱ú Ndióxi̱. Ni loʼo á ku̱a̱ʼá kúú tiempo ña̱ káchíñuyó nu̱ú Ndióxi̱, xíniñúʼu ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo: “¿Á chíka̱i̱ ndee̱ ña̱ va̱ása taxii̱ ña̱ ndataʼví ta̱ Ndi̱va̱ʼa níma̱i̱?”.

Ta̱ Ndi̱va̱ʼa keʼéra nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa ña̱ va̱ʼa ndataʼvíra níma̱yó. Soo ná va̱ása taxiyó keʼéra ña̱yóʼo. (Koto párrafo 15 xíʼin 16). *

15. Ña̱ yíʼviyó xíniyó Jehová ¿ndáa ki̱ʼva kivi kundaaña miíyó tá ná kotoyó na̱ʼná ña̱ va̱ása va̱ʼa?

15 Tá kúú, ¿ndáaña kéʼéyó tá xítoyó nu̱ú televisión á Internet iin na̱ʼná á iin película ña̱ va̱ása va̱ʼa, ña̱ kivi chindaʼá miíyó ña̱ keʼéyó ña̱ kini? Kivi sandáʼviyó miíyó ta ndakanixi̱níyó ña̱ su̱ví pornografía kúúña. Soo ¿á kivi kuniñúʼu ta̱ Ndi̱va̱ʼa ña̱yóʼo ña̱ ndataʼvíra níma̱yó? (2 Cor. 2:11). Ña̱yóʼo kivi chitáʼanyóña xíʼin iin ka̱a si̱ín ña̱ xíniñúʼuna ña̱ va̱ʼa ndatána iin yitu̱n. Sana kíxáʼana chíka̱a̱na ka̱a yóʼo ti̱xin tú yitu̱n ña̱ va̱ʼa ndatánanú. Tá ndákundeéna chíka̱a̱na ka̱a yóʼo, tú yitu̱n yóʼo loʼo tá loʼo ndáta̱nú. Na̱ʼná ña̱ va̱ása va̱ʼa kivi kooña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ka̱a ña̱ si̱ín yóʼo. Tá kíxáʼayó xítoyóña sana kivi ndakanixi̱níyó ña̱ va̱ása ndeéví ña̱yóʼo, soo kamaní kivi ndataʼvíña níma̱yó ta chindaʼáña miíyó ña̱ xa̱a̱yó keʼéyó ña̱ va̱ása va̱ʼa, ta va̱ása nda̱kúka koo iniyó xíʼin Jehová. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ná va̱ása taxiyó ki̱ʼvi nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa ña̱ va̱ása va̱ʼa níma̱yó. Ná chika̱a̱yó ndee̱ ña̱ va̱ása taxiyó ndataʼví níma̱yó, ta ná yi̱ʼvíyó kuniyó Jehová.

16. ¿Ndáaña xíniñúʼu ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ tá yáʼayó nu̱ú ña̱ íxayo̱ʼvi̱ xíʼinyó?

16 Su̱ví nda̱saa na̱ʼná ña̱ va̱ása va̱ʼa xíniñúʼu ta̱ Ndi̱va̱ʼa, chi saátu xíniñúʼura inkaka ña̱ʼa ña̱ kivi chindaʼá miíyó ña̱ xa̱a̱yó keʼéyó ña̱ va̱ása va̱ʼa. ¿Ndáaña kéʼéyó tá kúu ña̱yóʼo? Sana kivi ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo: “Va̱ása tavávína yi̱ʼi̱ ti̱xin congregación, saáchi su̱ví ku̱a̱chi ndeé kúúña”. Soo va̱ása va̱ʼa ña̱ ndakanixi̱níyó saá. Va̱ʼaka ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ va̱xi yóʼo: “¿Á ta̱ Ndi̱va̱ʼa kúú ta̱ xíniñúʼu ña̱yóʼo ña̱ va̱ʼa ndataʼvíra níma̱i̱? Tá ná keʼíi̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa yóʼo, ¿á ixayaku̱a̱i̱ ki̱vi̱ Jehová? ¿Á sakúyatinka ña̱yóʼo yi̱ʼi̱ nu̱ú Ndióxi̱, á sakúxíkavaña yi̱ʼi̱ nu̱úra?”. Ná ndukúyó ña̱ ndíchi nu̱ú Jehová ña̱ va̱ʼa vií kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ta va̱ása sandáʼviyó miíyó (Sant. 1:5). Ta ña̱yóʼo kivi kundaaña miíyó. Ta saátu chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kǒo keʼéyó ña̱ va̱ása va̱ʼa, tasaá keʼéyó nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Jesús tá ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo: “Kúáʼan, ta̱ Ndi̱va̱ʼa” (Mat. 4:10).

17. Tá nda̱taʼví níma̱yó, ¿á kivi chindeétáʼanña xíʼinyó? Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ iin ejemplo.

17 Tá ná kuumiíyó iin níma̱ ña̱ nda̱taʼví va̱ása chindeétáʼanña xíʼinyó. Ná ndakanixi̱níyó ña̱ iin na̱ equipo na̱ sísikí va̱ása vií kítáʼanna. Iinna kúni̱na ña̱ ná ndukáʼnu iinlá miína, inkana kéʼéna ña̱ kúni̱ miína, ta inkatuna va̱ása íxato̱ʼóna ta̱ sánáʼa̱-ñaʼá. Na̱ kéʼé saá, va̱ása kuchiñuna tá ná kusíkína. Soo tá vií kítáʼanna kuchiñuvana. Níma̱yó kivi kooña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ equipo na̱ va̱ʼaní kítáʼan, tá ña̱ ndákanixi̱níyó xíʼin ña̱ kúni̱yó keʼéyó kúú chiñu Jehová. Soo ná ndakaʼányó chi ta̱ Ndi̱va̱ʼa kúni̱níra ndataʼvíra níma̱yó. Ta saátu kúni̱ra ña̱ ná ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó keʼéyó ña̱ kúni̱ Jehová, ta ná kuni̱kayó keʼéyó ña̱ va̱ása va̱ʼa. Tá kúni̱yó kachíñuyó nu̱ú Jehová xíniñúʼu keʼéyóña xíʼin ndiʼi níma̱yó (Mat. 22:36-38). Ná va̱ása taxiyó ña̱ ndataʼví ta̱ Ndi̱va̱ʼa níma̱yó.

18. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Miqueas 4:5, ¿ndáaña chi̱ka̱a̱-iniún keʼún?

18 Ná ndukúyó nu̱ú Jehová táʼan ña̱ ndu̱kú ta̱ David: “Iin ndasaún níma̱i̱ ña̱ va̱ʼa ná yi̱ʼvíi̱ kunii̱ ki̱vi̱ún”. Ná chika̱a̱yó ndee̱ ña̱ keʼéyó ña̱ káʼa̱n ña̱yóʼo. Ta ndiʼi ña̱ ndáka̱xinyó keʼéyó ná na̱ʼa̱ña ña̱ íxato̱ʼóyó ki̱vi̱ Ndióxi̱. Tá saá kéʼéyó, viíníka na̱ʼa̱yó ña̱ kúúyó testigo Jehová (Prov. 27:11). Ta ndiʼi miíyó kivi ka̱ʼa̱nyó ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ profeta Miqueas: “Kakayó yichi̱ Jehová Ndióxi̱yó ndiʼi tiempo” (Miq. 4:5).

YAA 41 Yivá, kuniso̱ʼo ña̱ káʼi̱n xíʼún

^ párr. 5 Nu̱ú ña̱ artículo yóʼo, sakuaʼayó xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ rey David xíʼin Jehová ña̱ va̱xi nu̱ú Salmo 86:11, 12. ¿Ndáaña kúni̱ kachi ña̱ yi̱ʼvíyó kuniyó ki̱vi̱ Jehová? ¿Nda̱chun xíniñúʼu ixato̱ʼóyó ki̱vi̱ra? Ta, ¿ndáa ki̱ʼva ndáa ña̱ yíʼviyó xíniyó ki̱vi̱ Ndióxi̱ miíyó, tá yáʼayó nu̱ú ña̱ íxayo̱ʼvi̱ xíʼinyó?

^ párr. 2 Salmo 86:11: “Sanáʼa̱ yi̱ʼi̱ yichi̱ miíún Jehová. Kundiku̱i̱n yichi̱ún ña̱ nda̱a̱. Iin ndasaún níma̱i̱ ña̱ va̱ʼa ná yi̱ʼvíi̱ kunii̱ ki̱vi̱ún”.

^ párr. 6 Éxodo 3:13, 14: “Tasaá ta̱ Moisés ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱: ‘Ná kachiyó ña̱ ku̱a̱ʼi̱n nu̱ú na̱ ñuu Israel ta káʼi̱n xíʼinna: “Ndióxi̱ ta̱ nda̱sakáʼnu na̱ veʼendó na̱ ni̱xi̱yo tá tiempo xi̱naʼá chi̱ndaʼá yi̱ʼi̱ va̱xii̱ nu̱úndó”. Soo tá na̱kán ná nda̱ka̱tu̱ʼunna yi̱ʼi̱ ‘¿Nda̱saa naníra?ʼ, ¿ndáaña ka̱ʼi̱n xíʼinna?ʼ. 14 Tasaá Ndióxi̱ nda̱kuiinra yuʼú ta̱ Moisés: ‘Yi̱ʼi̱ xa̱i̱ koi̱ nda̱a̱ ndáaka ña̱ kúni̱ miíi̱ koi̱ʼ. Ta ka̱chikara: ‘Ña̱yóʼo kúú ña̱ xíniñúʼu ka̱ʼún xíʼin na̱ ñuu Israel: “Yi̱ʼi̱ xa̱i̱ koi̱, kúú ta̱ chi̱ndaʼá yi̱ʼi̱ va̱xii̱ nu̱úndó”ʼ”.

^ párr. 6 Isaías 64:8: “Soo vitin, Jehová yóʼó kúú yivándi̱. Ndi̱ʼi̱ kúúndi̱ nda̱ʼyi̱ ta yóʼó kúú ta̱ i̱xava̱ʼa ndi̱ʼi̱; xíʼin ndaʼún i̱xava̱ʼún ndiʼindi̱”.

^ párr. 8 Deuteronomio 32:2, 3: “Ña̱ sánáʼi̱ koonña nda̱a̱ táki̱ʼva kóon sa̱vi̱, ña̱ káʼi̱n ko̱yoña nda̱a̱ táki̱ʼva kóyo yúyú, nda̱a̱ táki̱ʼva kóon yáá sa̱vi̱ sa̱tá ku̱ʼu̱, ta saátu nda̱a̱ táki̱ʼva ndeéní kóon sa̱vi̱ sa̱tá ndiʼi ku̱ʼu̱. Saáchi yi̱ʼi̱ ka̱ʼi̱n xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ Jehová. Ka̱ʼa̱nndó xa̱ʼa̱ ña̱ káʼnu ña̱ kúúmií Ndióxi̱yó”.

^ párr. 57 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Ta̱ Moisés sa̱náʼa̱ra iin yaa na̱ ñuu Israel ña̱ xi̱ndasakáʼnu ki̱vi̱ Jehová.

^ párr. 61 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Ñá Eva ke̱ʼéñá ña̱ va̱ása va̱ʼa. Soo miíyó chíka̱a̱yó ndee̱ ña̱ va̱ása kotoyó na̱ʼná á mensaje ña̱ kivi chindaʼá miíyó ña̱ xa̱a̱yó keʼéyó ña̱ va̱ása va̱ʼa, ta ixayaku̱a̱yó ki̱vi̱ Ndióxi̱.