“Yĩla mũndũ ũmwe wa mũsyĩ wantheie, namũkwatie ngingo na nambĩĩa kũmwita. Nendaa kũmũaa.”—Paul.

“Nĩ mũsyĩ nathataa mana. Nakimanasya syĩndũ sya nyũmba, twĩndũ twa syana twa kũthaũka, kana kyonthe kĩla nakomana nakyo.”—Marco.

Nĩtũtonya kwĩthĩwa twathilĩka tũtekaa ta Paul na Marco. Ĩndĩ ithyonthe nĩtũemawa nĩ kwĩsiĩĩa mavinda kwa mavinda. Na ũu wĩthĩawa mũno mũno nũndũ nĩtwatiĩwe mũtuo wa kwĩka naĩ nĩ mũndũ wa mbee, Atamu. (Alo. 5:12) O ta Paul na Marco, amwe nĩmaemawa nĩ kwĩsiĩĩa maikathate. Angĩ nĩmaemawa nĩ kũsiĩĩa ilĩko syoo iikasũanĩe maũndũ matatethya. Matũĩaa kũsũanĩa mathĩna moo kana maũndũ matonya kũmatũla ngoo. Namo angĩ nĩmatonya kwĩthĩwa maemawa nĩ kũsiĩĩa wendi mũthũku wa kwĩka ũlaalai, kana wa kũtũmĩa naĩ ũkĩ na ndawa sya kũmila.

Ala maekaa masumbĩkwe nĩ mosũanĩo moo, mawendi moo, na meko moo nĩmatonya kwĩyĩetee mathĩna maingĩ mũno. Ĩndĩ ti nginya mathĩna asu matũkwate. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya? Nĩ kwĩthĩwa na nguma ya kwĩsiĩĩa. Nĩ kana twone kĩla kĩtonya kũtũtetheesya twĩthĩwe na nguma ĩsu, ekai tũneenee makũlyo aa atatũ: (1) Mũndũ wĩ nguma ya kwĩsiĩĩa nĩ wĩva? (2) Nĩkĩ kwĩsiĩĩa nĩ kwa vata? (3) Tũtonya kwĩka ata twĩthĩwe na nguma ya kwĩsiĩĩa, ĩla nĩ kĩlungu kĩmwe kya “ũsyao wa veva”? (Aka. 5:22, 23) Ĩtina nĩtũkwona ũndũ ithyĩ ene tũtonya kwĩka ethĩwa mavinda amwe nĩtwaemwa nĩ kwĩsiĩĩa.

Mũndũ wĩsiĩĩaa ndeanĩasya kyonthe kĩla ngoo yamũtavya. Vandũ va ũu, nĩwĩsũvĩaa ndakaneene kana kwĩka maũndũ matonya kũmũthatya Ngai.

Yesũ nĩ ngelekany’o nzeo ya mũndũ weesiĩĩaa. Mbivilia yaasya: “Yĩla waumawa ndaaĩyĩumĩa. Yĩla wathĩnaw’a, ndaatĩsya ala mamũthĩnasya, ĩndĩ eenenganie mokonĩ ma Ũla ũsilaa kwa ũlũngalu.” (1 Vet. 2:23) Nĩweesiĩĩie yĩla amaitha make mamũthekeeaa e mũtĩnĩ wa mathĩna. (Mt. 27:39-44) O na mbeenĩ, nĩweesiĩĩie mũno yĩla atongoi ma ndĩni matatie kũmũkwatya kwĩsĩla ũneeni wake. (Mt. 22:15-22) O na nĩwatũtiĩe ngelekany’o nzeo yĩla Ayuti ala maĩ athilĩku moosie mavia mamũkimange. Vandũ va kwĩyĩĩvanĩsya, “[eevithie] na auma vau ĩkalũnĩ.”—Yoa. 8:57-59.

Nĩtũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ? Ĩĩ, no tũtate. Mũtũmwa Vetelo aandĩkie atĩĩ: “Klĩsto nĩwathĩniw’e kwondũ wenyu na amũtiĩa ngelekany’o nĩ kana mũatĩĩae nyaaĩ syake nesa.” (1 Vet. 2:21) O na kau twĩ ene naĩ, no tũatĩĩe nesa ngelekany’o ya Yesũ ya kwĩsiĩĩa. Nĩkĩ ũsu nĩ ũndũ wa vata?

Nĩtwaĩle kwĩsiĩĩa ethĩwa nĩtũkwenda Yeova atwĩtĩkĩle. O na ethĩwa twĩthĩĩtwe tũimũthũkũma Yeova twĩ aĩkĩĩku kwa ĩvinda yĩasavĩte ata, nĩtũtonya kwananga ũnyanya witũ nake ethĩwa tũiũsiĩĩa ndeto sitũ na meko maitũ.

Kwasũanĩa Mose, ũla waĩ “mũuu mũno, kũvĩtũka andũ onthe ala maĩ ĩũlũ wa nthĩ” ĩvindanĩ yĩu. (Mot. 12:3) Kwa myaka mingĩ Mose nĩwoomĩĩisye Aisilaeli mainyungunyĩsya, ĩndĩ mũthenya ũmwe nĩwaemiwe nĩ kwĩsiĩĩa. Mũthenya ũsu athatiw’e nĩ Aisilaeli manyungunyĩsya ĩngĩ nũndũ wa kwaĩwa nĩ kĩw’ũ. Amakandĩie amea: “Ĩthukĩĩsyei yu, inyw’ĩ ang’endu; nĩtũũmumĩsya manzĩ ĩvianĩ yĩĩ?”—Mot. 20:2-11.

Mose nĩwaemiwe nĩ kwĩsiĩĩa. Ndaamũtaĩa Yeova nũndũ wa kũmũtetheesya amanenge kĩw’ũ kwa nzĩa ya kyama. (Sav. 106:32, 33) Na nũndũ wa ũu, Yeova ndaamwĩtĩkĩlya kũlika ĩla Nthĩ ya Watho. (Mot. 20:12) Nĩvatonyeka Mose akethĩwa eelilile thayũnĩ wake w’onthe nũndũ wa kũlea kwĩsiĩĩa mũthenya ũsu.—Kũt. 3:23-27.

Twĩĩmanyĩsya kyaũ? O na ethĩwa twĩthĩĩtwe ũw’onĩ kwa ĩvinda yĩasavĩte ata, tũyaĩle kũneena na ala matũthatya kana ala mekwenda kũlũngwa tũte na ndaĩa. (Aev. 4:32; Ako. 3:12) Mavinda amwe ũkũũ nũtonya kũtuma tũemwa nĩ kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo. Ĩndĩ lilikanaa Mose. Tũyenda kwananga ngwatanĩo ĩla twĩthĩĩtwe nayo na Yeova kwa ĩvinda yĩasa nũndũ wa kũlea kwĩsiĩĩa. Twaĩlĩte kwĩka ata nĩ kana twĩthĩwe na nguma ĩno ya vata?

Voya Ngai aũnenge veva mũtheu. Nĩkĩ? Nũndũ kwĩsiĩĩa nĩ kĩlungu kya ũsyao wa veva wa Ngai, na anengae veva wake ala mamũvoya. (Luka 11:13) Kwĩsĩla veva wake, no atũnenge vinya wa kwĩsiĩĩa. (Avi. 4:13) O na no atũtetheesye kwĩthĩwa na ilungu ingĩ sya ũsyao wa veva, ta wendo, ila itonya kũtũtetheesya kwĩsiĩĩa nesanga.—1 Ako. 13:5.

Ĩvathane na kĩndũ o na kĩva kĩtonya kũtuma ũemwa nĩ kwĩsiĩĩa. Kwa ngelekany’o, ĩvathane na isese sya Indaneti na syĩndũ sya kwĩtanĩthya syĩ na maũndũ mataĩle. (Aev. 5:3, 4) Eka ũu, no nginya twĩvathane na kĩndũ kyonthe kĩtonya kũtuma tũtatĩka twĩke  maũndũ mataĩle. (Nth. 22:3; 1 Ako. 6:12) Kwa ngelekany’o, mũndũ wĩw’aa aitatĩka laisi eke ũlaalai no atw’e kũeka vyũ kũsoma mavuku kana kwĩloela sinema syĩ na ngewa sya wendo.

Nĩtũtonya kwĩw’a wĩ ũndũ ũte laisi kũatĩĩa ũtao ũsu. Ĩndĩ tweeka kĩla tũtonya, Yeova ndakaleaa kũtũnenga vinya wa kwĩsiĩĩa. (2 Vet. 1:5-8) Akatũtetheeasya tũsiĩĩe mesilya maitũ, ũneeni witũ, na meko maitũ. Na nĩ kana tũmanye ũndũ ũsu no ũtonyeke, Paul na Marco, ala tũwetie mwambĩĩonĩ, nĩmeemanyĩisye kwĩsiĩĩa yĩla mathilĩka. O na ĩngĩ, kwasũanĩa mwana-a-asa wakothaa kũthilĩka na mĩtũkĩ atwaĩte ngalĩ nginya akambĩĩa kũtetany’a na mateleva ala angĩ. Eekie ata nĩ kana asinde thĩna ũsu? Aĩtye: “Navoyaa na kĩthing’ĩĩsyo kĩla mũthenya. Nĩnasomaa ilungu ieleetye kwĩsiĩĩa na ndyĩkĩa kĩlĩkonĩ mĩsoa yĩ Mbivilianĩ ĩtonya kũndetheesya. O na kau nĩ na myaka mingĩ ndyĩkĩa kĩthito nĩthĩwe ndyĩsiĩĩa, ndanambĩĩa maũndũ makwa kĩla mũthenya nĩnonaa natetheka neelilikany’a kana nĩnaĩlĩte kwĩthĩwa nĩ mũuu. Na yĩla nĩendete maũndũnĩ makwa, numaa tene nĩ kana ndikew’e nditindw’a nzĩanĩ.”

Mavinda amwe nĩtũtonya kũemwa nĩ kwĩsiĩĩa. Yĩla ũu weethĩwa, no twĩw’e nthoni kũmũvoya Yeova. Ĩndĩ ĩvinda yĩu tũkwĩw’a ũu nĩw’o twaĩlĩte kũmũvoya vyũ. Kwoou osa ĩtambya na mĩtũkĩ ũmũvoye. Mwĩsũve akũekee, aũtetheesye, na ũitw’a vyũ kũlea kũsyokea ĩvĩtyo yĩu. (Sav. 51:9-11) Yeova ndesa kũvũthya mboya ya mũndũ ũkwĩsũvana kuma ngoonĩ ew’ĩwe tei. (Sav. 102:17) Mũtũmwa Yoana atũlilikanĩtye kana nthakame ya Mwana wa Ngai “nĩtũtheasya naĩ syonthe.” (1 Yoa. 1:7; 2:1; Sav. 86:5) Lilikana kana Yeova atavasya athũkũmi make maekeanĩae kĩla ĩvinda. Kwoou twĩ na mũĩkĩĩo kana o nake akatũekeaa kĩla ĩvinda.—Mt. 18:21, 22; Ako. 3:13.

Yeova ndaatana yĩla Mose waemiwe nĩ kwĩsiĩĩa kwa kavinda e weũnĩ. Ĩndĩ nĩwamũekeie. Na Ndeto ya Ngai ĩwetete Mose ta ngelekany’o nzeo ya mũndũ waĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu. (Kũt. 34:10; Aevl. 11:24-28) Yeova ndaaĩtĩkĩlya Mose kũlika Nthĩ ya Watho, ĩndĩ akamwĩtĩkĩlya alike nthĩ nzaũ na aimũnenga thayũ wa tene na tene. O naitũ no twĩse kũtanĩa thayũ wa tene na tene ethĩwa nĩtũkũendeea kwĩkĩa kĩthito twĩthĩwe na nguma ĩno ya vata mũno ya kwĩsiĩĩa.—1 Ako. 9:25.