“Chieng’ moro ka ne owadwa ma bathe ochako dhawo koda, ne adeye matek. Ne adwaro nege.”​—Paul.

“Ka ne an e ot, gik ma tindo tindo ne jawang’oga iya, kae to achako turo mesni, kombe, kod gik nyithindo mag tugo​—gimoro amora ma ne anyalo romogo.”​—Marco.

Samoro, ok wanyal timo gik ma jogo notimo. Kata kamano, nitiega kinde moko ma ritruok tamowaga. Mano en nikech waduto onyuolwa e richo mar Adam. (Rumi 5:12) Mana kaka Paul gi Marco, jomoko igi wang’ga matek. Moko to yudoga ka teknegi chiko gik ma donjo e pachgi. Kuom ranyisi, ginyaloga siko ka giparo mana gik ma kelonegi luoro kata ma nyoso chunygi. Moko bende nyagore mondo giwe terruok, madho kong’o mang’eny, kod yedhe ma mero ji.

Joma oyie mondo pachgi, gombogi, kod timbegi ochikgi kethoga mana ngimagi. Kata kamano, wanyalo geng’o mano kik timrenwa. E yo mane? Kuom nyago kido mar ritruok. Wanonuru ane penjo adekgi mondo wane kaka wanyalo bedo gi kidono. (1) Ritruok en ang’o? (2) Ang’o momiyo dwarore ni wabed gi ritruok? (3) Ang’o ma wanyalo timo mondo wabed gi ritruok, ma en achiel kuom “olembe ma roho nyago”? (Gal. 5:22, 23) Kae to wabiro neno gima wanyalo timo e kinde ma nyiso ritruok bedonwa matek.

Ng’at ma nigi ritruok ok muochga amuocha sa asaya ma gimoro owang’o iye, kar mano, en ng’at mong’eyo rito wechene kod timbene mondo kik ochwany Nyasaye.

Yesu nonyisowa gik ma kidono oriwo. Muma wacho niya: “Sa ma ne iyanye, ne ok oyenyo. Sa ma ne isande, ne ok osiemo wang’gi; kar mano, ne oketore owuon e lwet Jal ma ng’ado bura kare.” (1 Pet. 2:23) Yesu nonyiso kidono sama jo ajara ne jare ka ne osegure e yadh-sand. (Mat. 27:39-44) Motelo ne mano, noserito lewe ka ne jotend din temo duode gi wechene. (Mat. 22:15-22) To be iparo ranyisi ma noketonwa ka ne i Jo-Yahudi moko owang’ mochako chiele gi kite? Kar chulo kuor, “Yesu nopondo, mi nowuok oko mar hekalu.”​—Joh. 8:57-59.

Be wanyalo luwo ranyisi mar Yesu? Ee, wanyalo timo kamano e okang’ moro. Jaote Petro nondiko niya: “Kristo ne osand nikech un, koweyonu ranyisi maber mondo uluw ondamo mage machiegni.” (1 Pet. 2:21) Kata obedo ni wan joma orem, pod wanyalo luwo ondamo mag Yesu machiegni. Ang’o momiyo dwarore ni watim kamano?

Dwarore ni wabed gi ritruok mondo Jehova oyie kodwa. Kata bed ni wasetiyo ne Jehova  kuom higni mang’eny ma romo nade, pod winjruok ma ni e kindwa kode nyalo kethore ka ok warito weche ma wawacho kod timbewa.

Ne ane ranyisi mar Musa ma ne “en ng’at mamuolie moloyo ji duto e piny” e ndalone. (Kwan 12:3) Kuom higni mang’eny, Musa nosebedo ka neno ka oganda Jo-Israel ng’ur; kata kamano, chieng’ moro ritruok notame. Ogandano nochako ng’ur nikech ne gionge gi pi. Musa ne ok orito lewe kendo nowuoyo marach ne jogo kowachonegi niya: “Winjuru un jo ma tokgi tekgi! Udwaro ni wagolnu pi e lwandani koso?”​—Kwan 20:2-11.

Ritruok notamo Musa e kindeno, kendo ne ok omiyo Jehova Nyasaye duong’ kuom hono ma notimonegi mondo giyud pi. (Zab. 106:32, 33) Mano nomiyo Jehova owacho ni Musa ne ok dhi donjo e Piny ma Nosingi. (Kwan 20:12) Nyalo bedo ni Musa ne winjo malit ahinya ka noparo kaka ich wang’neno nomone timo gima owinjore.​—Rap. 3:23-27.

Be nitie puonj ma wayudo? Kata ka po ni wasetiyo ne Jehova kuom higni mang’eny ma romo nade, kinde duto onego warit lewwa sama iwa owang’ kata sama warieyo ng’ato e yo moro. (Efe. 4:32; Kol. 3:12) En adier ni kaka wamedo bedo joma dongo, e kaka kinde ka kinde wanyalo yudo ka ok yotnwa hore. Kata kamano, wapar gima notimore ne Musa. Ok dwaher ni waketh nying maber ma waseloso gi Nyasaye kuom higni mang’eny mana nikech bedo ma onge ritruok. Ang’o ma wanyalo timo mondo wanyag kido ma dwarore ahinyani?

Lem kikwayo roho maler. Nikech ang’o? En nikech ritruok en achiel kuom olembe ma roho mar Nyasaye nyago, kendo Jehova chiwoga rohone ne joma kwaye. (Luka 11:13) Jehova nyalo miyowa teko mar bedo gi kidono kokalo kuom rohone. (Fil. 4:13) Bende, onyalo konyowa nyago olembe mamoko mag roho kaka hera, ma biro konyowa bedo joma ritore.​—1 Kor. 13:5.

Kwed gimoro amora ma nyalo moni nyiso kido mar ritruok. Gigo nyalo riwo websait mochido kod yore mag manyo mor ma ok owinjore. (Efe. 5:3, 4) Onego wakwed gimoro amora ma nyalo terowa e richo. (Nge. 22:3; 1 Kor. 6:12) Kuom ranyisi, ka po ni iyudoga ka tekni kwedo timbe mag terruok, tem ahinya mondo kik isom buge kata neno vidio ma oting’o timbe mag terruok.

 Kawo okang’ ma kamano ok yot. Kata kamano, ka watimo kinda, Jehova biro miyowa teko mar bedo gi ritruok. (2 Pet. 1:5-8) Bende, obiro konyowa rito pachwa, timbewa, kod wechewa. To mano e gima notimore ne Paul kod Marco ma owuo kuomgi e chak sulani. Giduto, ne gipuonjore kaka ne ginyalo geng’o ich-wang’. Ranyisi machielo en mar owadwa moro ma ne iye jawang’ga gi joriembo wetene sa asaya ma ne oriembo mtoka. Notimo ang’o mondo olo wachni? Owacho kama: “Nalemoga pile. Ne ajasomoga bugewa ma wuoyo e wi kido mar ritruok, kendo ne amako ndiko mang’eny e wiya. Kuom higni mang’eny asebedo ka atemo nyiso kido mar ritruok, kendo odiechieng’ kodiechieng’ ang’adoga e chunya ni abiro rito timbena kod wechena. Atemoga ahinya mondo achak wuodha chon mondo kik achwanyra gi joriembo wetena ma nyalo lewa nikech samoro giriembo mos.”

Nitie kinde ma nyalo bedonwa matek nyiso ritruok. Ka mano otimore, wiwa nyalo kuot mi waluor wuoyo gi Jehova e lamo. Kata kamano, mago e kinde monego wawuoyee kode moloyo kendo mapiyo. Kwaye mondo ong’wonni, okonyi, kendo ing’ad e chunyi ni ok ibi nwoyo kethono kendo. (Zab. 51:9-11) Jehova ok nyal chayo lamo ma owuok e chunyi. (Zab. 102:17) Jaote Johana noparonwa ni remb Yesu “pwodhowa a e richo duto.” (1 Joh. 1:7; 2:1; Zab. 86:5) Ket e paro ni Jehova nyisoga jotichne ni giwe ne joma okethonegi. Omiyo, wanyalo bedo gi adier ni en bende obiro weyonwa kethowa.​—Mat. 18:21, 22; Kol. 3:13.

Ka ne Musa ok onyiso kido mar ritruok, Jehova ne ok omor kode. Kata kamano, pod Jehova noweyone kethono. Kendo Muma wacho ni Musa ne en achiel kuom joma ne nigi yie motegno. (Rap. 34:10; Hib. 11:24-28) Kata obedo ni Jehova ne ok oyie ne Musa donjo e Piny ma Nosingi, pod nomiye thuolo mar donjo e Paradiso ma biro bedo e piny kae, kama Musa biro dakie nyaka chieng’. Wan bende wanyalo yudo guethno ka watimo matek mondo wanyag kido mar ritruok.​—1 Kor. 9:25.