”Su tempong anạu tahatuariku nẹ̌dal᷊ia dingangku, iạ něněngal᷊ẹ̌ lehẹe kụ něnětạ něngělọ si sie. Iạ mapulu měmate si sie.”​—Paul.

”Su wal᷊e, iạ gampang mẹ̌pědu, maning kětạeng ual᷊ingu hal᷊ẹ̌ dararodọ. Su tempong pědu, ia biasane měndusa haghing barang su rěduhẹ̌ku.”​—Marco.

I kitẹ aramanung tawe kerene. Katewe pẹ̌sěngsul᷊ẹ, i kitẹ masigěsạ mẹ̌kakědangu watangeng. Kawe nụe? Alasang kahumotongange ual᷊ingu i kitẹ kai taumata marosa, hiteng i Adam. (Rm. 5:12) Kere i Paul dingangi Marco, pirang katau masigěsạ mẹ̌kakědangu watangenge. Sěnggạ lai aramanung masigěsạ mẹ̌kakědangu tiněnane. Contone, i sire turusẹ̌ mẹ̌tiněna barang makạtakụ arau makạkadodọ naung i sire. Sěnggạ lai aramanung masigěsạ mẹ̌kakědangu kapulu gunang měkoạ barang amoral, měnginung alkohol tumanịu mal᷊awọ, arau měpakẹ narkoba.

Mạeng i kitẹ tawe mẹ̌kakědangu tiněna, kapulu, dingangu kakanoạ, tětal᷊e sarung sěbạe dal᷊akị. Katewe, ene tawe mariadi mạeng i kitẹ mẹ̌kakědangu watangeng. Tadeạu i kitẹ piạ sipatẹ̌ ene, mahịe měngěndung tatělu kakiwal᷊o ini: (1) Apa mangal᷊ene mẹ̌kakědangu watangeng? (2) Kawe nụe ene penting? (3) Kerea tadeạu si kitẹ piạ sipatẹ̌ ini kụ kai nakoạ bageang bọu ”manga buang rohkẹ̌”? (Gal. 5:22, 23) Bọu ene, i kitẹ sarung měngěndung apa wotonge koateng mạeng pẹ̌sěngsul᷊ẹ i kitẹ tawe makakědangu watangeng.

Taumata makakědangu watangenge tawe langsung tumol᷊e kapulune hala. Katewe, i sie mẹ̌kakědangu watangenge tadeạu bisarane dingangu kakanoạe makal᷊uasẹ̌ naungu Mawu.

Yesus kai pẹ̌tatěnoěng mapaelẹ̌ si kitẹ soal u mẹ̌kakědangu watangeng. Alkitapẹ̌ naul᷊ị, ”Su tempong nihinakaneng, i sie tawe němal᷊isẹ̌ něhinakang. Su tempong nasigěsạ, i sie tawe něngindorẹ. Katewe, i sie něnarakang kěbị ene su Hakim maadilẹ̌.” (1 Ptr. 2:23) Contone, Yesus nakakědangu watangenge su tempong manga sědụe něhinakang si sie, piạ i sie kạgaghantong su rihi. (Mat. 27:39-44) I sie lai nakakědangu watangenge su tempong manga těmbonangu agama něnal᷊ukạ si sie tadeạu i sie maul᷊ị barang nẹ̌sal᷊a. (Mat. 22:15-22) Kụ, su tempong tau Yahudi mapulu měmal᷊ọ batu si sie, i sie nẹ̌kakědangu watangenge. ”I sie nẹ̌kěmbuni kụ siměbang bọu bait.”​—Yoh. 8:57-59.

Apa i kitẹ makapẹ̌těno si Yesus? Iya. Rasul Petrus němohẹ, ’Kristus nasigěsạ gunang i kamene, nakoạ pẹ̌tatěnoěng tadeạu i kamene tumol᷊e pakapia manga ěnạu laede.’ (1 Ptr. 2:21) Maning tawe nasukụ, i kitẹ botonge kahěngang-hěngang mẹ̌těno si Yesus. Kawe nụe penting měkoạ ene?

I kitẹ harusẹ̌ mẹ̌kakědangu watangeng tadeạu Yehuwa mal᷊uasẹ̌ si kitẹ. Maning i kitẹ seng marěngụ nakoạ ělang i Yehuwa, pẹ̌dal᷊ahapị i kitẹ dingangi Yehuwa sarung marusa mạeng i kitẹ tawe měngatorẹ̌ pakapia apa sarung werang arau koateng i kitẹ.

Pẹ̌tiněna contoh i Musa. Su tempo ene, i sie kai ”tau sěbạe masikome naung, něngělembo wọu kěbị taumata apang měbẹ̌biahẹ̌ su dunia”. (Bil. 12:3) Pul᷊one su taunge, i Musa masabarẹ̌ timatěngo kakakoạu tau Israel. Katewe piạ su sahěllo, i Musa tawe nakakědangu watangenge. I sie nẹ̌pědu su tempong tau Israel němorotesẹ̌ ual᷊ingu tawẹ apa akẹ. I sie nẹ̌bisara kasarẹ̌ si sire, kụ naul᷊ị, ”Daringihẹ̌ko tahapěndongka! Apa i kami harusẹ̌ měněbangu akẹ bọu wukidu watu ini gunang i kamene?”​—Bil. 20:2-11.

Musa tawe nakakědangu watangenge. I sie tawe něnodẹ Yehuwa někoạ mukjizat ene gunang i sire. (Mz. 106:32, 33) Suwụe, Yehuwa tawe němala si Musa gunang sumuẹ̌ su Ěntanang Pẹ̌dariandi. (Bil. 20:12) Sarang ěllo papatene, i Musa ěndịu nẹ̌sasěsilẹ̌ ual᷊ingu tawe nakakědangu watangenge.​—Ul. 3:23-27.

Apa těntirone si kitẹ? Maning seng taunge nakoạ ělang i Yehuwa, i kitẹ tawe wotonge mẹ̌bisara kasarẹ̌ su taumata apang nakal᷊usiang si kitẹ arau su taumata apang harusẹ̌ gělịkangu těgu. (Ef. 4:32; Kol. 3:12) Memang, su tempong umurẹ̌ kakạtambane, i kitẹ aramanung nakapěndang sauneng kakạsigěsạe měnodẹ kasasabarẹ̌. Katewe, pẹ̌tahěndung apa nariadi si Musa. I kitẹ madiri makarusa areng mapia su těngong Yehuwa ual᷊ingu tawe nẹ̌kakědangu watangeng. Apa wotonge koateng i kitẹ tadeạu piạ sipatẹ̌ penting ini?

Pẹ̌doạe mẹ̌dorong rohkẹ̌ masusi. Kawe nụe? Ual᷊ingu mẹ̌kakědangu watangeng ene kai bageang bọu manga buang rohkẹ̌ masusi, kụ Yehuwa měgělị rohkẹ̌’E masusi su taumata apang mědẹ̌dorong si Sie. (Luk. 11:13) Lumiung rohkẹ̌ masusi, Yehuwa botonge měgělị katatoghasẹ̌ si kitẹ. (Flp. 4:13) I Sie lai botonge mẹ̌tul᷊ung si kitẹ tadeạu piạ sipatẹ̌ wal᷊inẹ, kere kakěndagẹ̌. Kakěndagẹ̌ sarung makakoạ si kitẹ limembong gampang mẹ̌kakědangu watangeng.​—1 Kor. 13:5.

Pẹ̌těngkarau bọu kěbị apang makakoạ si kau masigěsạ mẹ̌kakědangu watangeng. Contone, pẹ̌těngkarau bọu situs web dingangu hiburan soal u kakanoạ tawe nẹ̌tatahino. (Ef. 5:3, 4) Sěběnarẹ̌e, i kitẹ harusẹ̌ mẹ̌těngkarau  bọu barang makasal᷊ukạ si kitẹ gunang měkoạ barang nẹ̌sal᷊a. (Amsal 22:3; 1 Kor. 6:12) Contone, sěngkatau gampang kasal᷊ukateng gunang měkoạ barang amoral aramanung němutusẹ̌ gunang tawe mẹ̌basa bukẹ̌ arau mẹ̌biala film nẹ̌běke hal᷊ẹ̌ romantis.

I kitẹ aramanung masigěsạ tumol᷊e sasasa ini. Katewe, mạeng i kitẹ mẹ̌tawakal᷊i, Yehuwa sarung měgělị katatoghasẹ̌ gunang mẹ̌kakědangu watangeng. (2 Ptr. 1:5-8) I Sie sarung mẹ̌tul᷊ung si kitẹ gunang měngatorẹ̌ tiněna, bawera, lai kakanoạ i kitẹ. Ene nikapěndangeng i Paul dingangi Marco, seng nisěbạ humotong. I rẹ̌dua něngěndung seng tawe makasarẹ̌ su taumata wal᷊inẹ. Pẹ̌tiněna lai soal u sěngkatau saudara mal᷊ighạ mẹ̌pědu su tempong mẹ̌bawa oto, kụ i sie lai měsẹ̌sitori dingangu taumata wal᷊inẹ. Apa nikoạe? ”Iạ ěllo-ěllo mědẹ̌doa. Iạ něngěndung artikel soal u mẹ̌kakědangu watangeng dingangu nẹ̌tahěndung piram baụ ayatẹ̌ makatul᷊ung si siạ. Maning seng taunge iạ někoạ ini, sabang mal᷊ukadẹ̌ iạ bědang harusẹ̌ měgělị laingatẹ̌ su watangengku gunang tatapẹ̌ matěnang. Kụ mạeng piạ diandi, iạ mal᷊ighạ lumintụ bọu wal᷊e tadeạu tawe mẹ̌sasahusu su ral᷊eng.”

Pẹ̌sěngsul᷊ẹ, i kitẹ tawe nakakědangu watangeng. Mạeng ene nariadi, i kitẹ aramanung mamea mẹ̌doa si Yehuwa. Katewe, sěběnarẹ̌e su tempo kerene i kitẹ harusẹ̌ mẹ̌doa. Hakị u ene, lighạ pẹ̌doa si Yehuwa. Pẹ̌dorong ampung si Sie, pakitul᷊ung si Sie, kụ pẹ̌tawakal᷊ịe gunang tawe saụ měkoạ pẹ̌sasal᷊a kerene. (Mz. 51:9-11) Abe mẹ̌pikirẹ̌ Yehuwa tawe dumaringihẹ̌ su tempong i kau mẹ̌dorong ampung. (Mz. 102:17) Rasul Yohanes naul᷊ị dahang Ahusu Mawu ”makawurěsi si kitẹ bọu kěbị dosa”. (1 Yoh. 1:7; 2:1; Mz. 86:5) Pẹ̌tahěndung, Yehuwa něngoro su manga ělang’E gunang masau měgělị ampung. Hakị u ene, i kitẹ botonge mangimang i Sie sarung měkoạ hal᷊ẹ̌ mẹ̌sul᷊ung si kitẹ.​—Mat. 18:21, 22; Kol. 3:13.

Yehuwa tawe mal᷊uasẹ̌ su tempong i Musa tawe nakakědangu watangenge su kěhu l᷊inggi. Maning kerene, Yehuwa něgělị ampung si sie. Kụ Hengetangu Mawu nẹ̌sěbạ i Musa kai taumata piạ pangangimang sěbạe matoghasẹ̌ kụ harusẹ̌ těnoěng i kitẹ. (Ul. 34:10; Ibr. 11:24-28) Maning Yehuwa tawe němala si Musa sumuẹ̌ su Ěntanang Pẹ̌dariandi, i Sie němala si Musa sumuẹ̌ su Firdaus su dunia kụ sarung měgělị si sie pělaharapẹ̌ gunang měbiahẹ̌ kěkalẹ̌. I kitẹ lai sarung makaěbạ pělaharapẹ̌ mẹ̌sul᷊ung mạeng i kitẹ mẹ̌tawakal᷊i měnodẹ sipatẹ̌ penting mẹ̌kakědangu watangeng.​—1 Kor. 9:25.