1. De ibude ne ebe Filipai 2:3 rhie ne ima? De ere ne ima khian miẹn deghẹ ima na lele ibude na?

EKHỌE hia ẹre ima ya lele adia ne Jehova rhie ne ima, rhunmwuda, ma rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova ẹre ọ rẹn emwi nọ maan ne ima sẹ. (Ẹfis 4:22-24) Imuegberriotọ ẹre ọ khian ya ima gha mu ahoo ọghe Jehova ye okaro kevbe ne ima ya gha ghee emwa ọvbehe wẹẹ, iran maan sẹ ima. Ma ghaa ru vberriọ, ma ghi do gha gu e Jehova kevbe etẹn ne ima gba ga mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan.—Tie Filipai 2:3.

2. De emwi ne ukọ e Pọl ghaa mwẹ vbe ekhọe vbe ọ ta ẹmwẹ nọ rre ebe Rom 12:3? De emwi ne ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

² Adeghẹ ima ma na begbe, ma sẹtin do gha ya egbe taa emwa ni rre uwu agbọn, ni tọn egbe mu kevbe ni rẹn ọghe enegbe iran ọkpa. * Ọ khọ wẹẹ, isievẹn na ẹre etẹn eso ni ghaa rrọọ vbe orre nokaro ghaa werriẹ aro daa, rhunmwuda, vbe ebe ne ukọ e Pọl gbẹn gie etẹn ni ghaa rre Rom, ọ keghi tama iran wẹẹ: “I tama uwa hia wẹẹ, wa ghẹ mwa egbe ye ukpo nọ gberra ehe nọ ke yi. Sokpan wa gha re nẹi si ukankan vbe iro ne uwa zẹ.” (Rom 12:3) Ẹi re te Pọl ya ọna kha wẹẹ, te ima khian ghi gha ghee egbe ima zẹvbe emwa ni ma somwa. Nọghayayerriọ, emwi ne Pọl ghaa ta vbe ako nii ọre wẹẹ, ọ ma khẹke ne ima gha roro ẹre wẹẹ, ma hiunsi sẹ emwa ọvbehe. Imuegberriotọ ẹre ọ khian ru iyobọ ne ima ya sẹtin lele ibude na. Vbe ako iruẹmwi na, ma gha ziro yan asefẹn eha vbe arrọọ ọghe ima, nọ na khẹke ne ima gha mu egbe rriotọ. Avbe asefẹn na ọre (1) vbe orọnmwẹ ọghe ima, (2) vbe ima gha miẹn ukpamuyọmọ vbuwe iko, kevbe (3) vbe ima ghaa gu emwa muobọ vbe intanẹt.

3. Vbọzẹe ne ọdọ vbe amwẹ na gui vbe ugbẹnso? De emwi ne ọdọ vbe amwẹ eso ru, vbe ẹzọ gha de rre?

³ E Jehova hoo ne ọdọ vbe amwẹ gha mwẹ oghọghọ vbe orọnmwẹ ọghe iran. Sokpan, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, emwa ni ma gba ẹre iran khin, imuanẹmwẹ sẹtin de rre vbe ugbẹnso. Uhiẹn, ukọ e Pọl khare wẹẹ, emwa ni ru orọnmwẹ nẹ gha werriẹ aro daa isievẹn eso. (1 Kọr 7:28) Ọdọ vbe amwẹ eso rrọọ na miẹn wẹẹ, ẹdẹ ọkpa i gbe, iran ma gui, rhunmwuda ọni, iran sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, abakuru nọkhua ẹre iran ru, ne iran na rọnmwẹ egbe. Adeghẹ emwa vbenian na kue ne iziro ọghe agbọn na dia iran, iran sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, iran sọ ebe orọnmwẹ ẹre ọ khian wa maan sẹ. Ẹghẹ nii, ọghe enegbe iran ọkpa ẹre iran khian gha mu roro.

4. De iziro nọ ma khẹke ne ima gha mwẹ?

⁴ Adeghẹ emwi ma wa deyọ vbene ima te roro ẹre yi vbe orọnmwẹ ọghe ima, ọ ma khẹke ne ima gi egbe ẹre wọọ ima. Ọ khẹke ne ima gha yerre wẹẹ, e Baibol ma kpasẹ yọ ne ọdọ vbe amwẹ gha sọ ebe orọnmwẹ, sokpan a ma wẹẹ, ọkpa vbuwe iran ya ru oghẹ. (Mat 5:32) Nọnaghiyerriọ, ma gha werriẹ aro daa isievẹn eso vbe orọnmwẹ ọghe ima zẹvbe ne ukọ e Pọl tae, ọ ma khẹke ne ima gi itengbemu do ya ima gha roro ẹre wẹẹ: ‘De emwi ne imẹ ghi sọyẹnmwẹ ọnrẹn vbe orọnmwẹ na? Ọdafẹn mwẹ ra ọvbokhan mwẹ hoẹmwẹ mwẹ vbe nọ khẹke ra? Ra I wa rhie okhuo ọvbehe, ra I rọnmwẹ ọdọ ọvbehe, ẹre ọ khian wa maan sẹ?’ Ma ghaa mwẹ egbe iziro vbenian, ọni rhiema wẹẹ, ọghe enegbe ima ọkpa ẹre ima mu roro. Emwi ne emwa ni rre uwu agbọn mobọ ta ọre wẹẹ, deghẹ orọnmwẹ ma na maan ruẹ egbe, u ghi kpa vbọ rre, sokpan ne u gha mwẹ oghọghọ. Sokpan emwi ne Baibol maa ima re ọre wẹẹ, “Wa gha hoo ọ maan ye egbe egbe, ẹi re ne egbe [uwa] ọkpa.” (Fil 2:4) E Jehova hoo ne ọdọ vbe amwẹ rọnmwẹ egbe sẹ ota, ọ ma hoo ne iran sọ ebe orọnmwẹ. (Mat 19:6) Ọ hoo ne u gha mu ahoo ọghe irẹn ye okaro, ẹi re ọghe enegbe ruẹ.

5. Zẹvbe nọ rre ebe Ẹfisọs 5:33, de obọ nọ khẹke ne ọdọ vbe amwẹ ya gha mu egbe?

 ⁵ Ọ khẹke ne ọdọ vbe amwẹ hoẹmwẹ egbe, iran ghi vbe gha rhie ọghọ ne egbe. (Tie Ẹfisọs 5:33.) E Baibol ya ima rẹn wẹẹ, na gha rhie ne emwa ọvbehe, ẹre ọ maan sẹ na gha ghee emwa ọvbehe obọ. (Iwinna 20:35) De akpa nọ gha ru iyobọ ne ọdọ vbe amwẹ ya gha mwẹ ahoẹmwọmwa kevbe ọghọ? Imuegberriotọ ẹre nọ. Adeghẹ avbe ọdọ vbe amwẹ na gha mu egbe rriotọ, iran i khian gha gualọ ọghe enegbe iran ọkpa, nọghayayerriọ, iran ghi gha mu ọghe ọvbokhan iran, ra ọdafẹn iran ye okaro.—1 Kọr 10:24.

6. De emwi ne u miẹn ruẹ vbe ẹmwẹ ne Steven vbe ọvbokhan rẹn tae?

⁶ Imuegberriotọ keghi ru iyobọ ne ọdọ vbe amwẹ nibun ni re Ivbiotu e Kristi, ne iran ya gha mwẹ oghọghọ vbe orọnmwẹ ọghe iran. Vbe igiemwi, okpia ọkpa na tie ẹre Steven khare wẹẹ: “Ọ khẹke ne ọdọ vbe amwẹ gha si irri ọkpa, katekate vbe ọlọghọmwa gha de rre. Ne iran gha te ya gha roro ọghe enegbe iran ọkpa, ọ khẹke ne iran gha mu ọghe ọvbokhan iran ra ọdafẹn iran roro.” Ọvbokhan rẹn ighẹ e Stephanie na vbe kha wẹẹ, “Ai miẹn ọmwa nọ hoo ne irẹn vbe ọdafẹn ọnrẹn ra ọvbokhan rẹn gha re oghian egbe.” Ọ na vbe kha wẹẹ, “Ẹzọ gha de rre, mẹ vbe ọdafẹn mwẹ ghi hia ne ima rẹn emwi nọ si ẹzọ nii rre. Vbe iyeke ọni, ma ghi na erhunmwu vbekpa re, ma ghi ru ezanzan eso, ma ghi vbe gba ta vbene ima khian ya sọfurre yọ hẹ. Ẹzọ gha de rre, ma ghi hia ne ima zuze yọ, ne ima gha te ya gha gu egbe khọn.” Vbene ẹmwata, oghọghọ nọkhua ẹre ọ khian gha rre uwu ẹgbẹe, deghẹ ọdọ i roro ẹre wẹẹ, irẹn hiunsi sẹ ọvbokhan rẹn kevbe deghẹ okhuo i ghee ẹre wẹẹ, irẹn hiunsi sẹ ọdafẹn ọnrẹn.

7. Vbọ khẹke ne ọtẹn nokpia ru, deghẹ ukpamuyọmọ eso na sẹ ọre obọ vbuwe iko?

⁷ Ukpamuyọmọ nọkhua nọ, ne ima na sẹtin ru emwi ke emwi vbe ugamwẹ e Jehova. (Psm 27:4; 84:10) Adeghẹ ọtẹn nokpia na rhie egbe ẹre ladian nọ ya ru sayọ vbe ugamwẹ ọghe Jehova, emwi nọ maan ẹre wa nọ. Uhiẹn, e Baibol khare wẹẹ: “Adeghẹ okpia hoo nọ gha re ọdiọn vbuwe iko, iwinna esi ẹre ọ hoo nọ ru.” (1 Tim 3:1, NW) Vbọrhirhighayehẹ, deghẹ ukpamuyọmọ vberriọ na ghi sẹ ọre obọ, ọ ma khẹke nọ do gha roro ẹre wẹẹ, irẹn hiunsi sẹ emwa ọvbehe. (Luk 17:7-10) Nọghayayerriọ, ọ khẹke nọ gha mu egbe ẹre rriotọ, ọ ghi vbe muegbe nọ ya ga emwa ọvbehe.—2 Kọr 12:15.

8. De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghe Diotrẹfis, Uzaia kevbe Absalọm?

⁸ Igiemwi nibun ọghe emwa ni ghaa tọn egbe mu rre uwu e Baibol, nọ khẹke ne ima ya wan ne egbe. Ọkpa vbọ ọre Diotrẹfis. Ọ kegha “hoo ne irẹn gha re ọkaolotu” vbuwe iko. (3 Jọn 9) Ọmwa ọvbehe nọ vbe gha mwẹ ekhọe itengbemu ọre Uzaia. Ọ na gha hoo nọ ru iwinna ne Jehova ma waa ẹre. (2 Krọ 26:16-21) Absalọm vbe gha mwẹ ekhọe itengbemu, ọ na gha hoo nọ ya ẹkẹ vbe ero la ukpo ọba. (2 Sam 15:2-6) Okha ọghe iran eha na, ya ima rẹn wẹẹ, ẹmwẹ emwa ni gualọ ọghe enegbe iran ọkpa keghi sọnnọ e Jehova. (Itan 25:27) Itengbemu i biẹ ọmọ esi hiehie. Nọghayayerriọ, te itengbemu karo udemwẹ.—Itan 16:18.

9. De igiemwi ne Jesu rhie yotọ?

⁹ Sokpan igiemwi esi ẹre Jesu rhie yotọ. Agharhemiẹn wẹẹ, ọmwa orhiọn vbene Osanobua ye, ẹre Jesu ghaa khin, “irẹn ma kha wẹẹ ne irẹn ya ẹkiudu gu Osanobua gha mwa ẹrrẹe.” (Fil 2:6) E Jehova gha zẹ, Jesu ẹre ọ ghi zẹ, ọrheyerriọ, ẹghẹ ọkpa i rrọọ ne Jesu ya mu egbe ẹre ye ukpo nọ ma khẹke ẹre. Jesu keghi tama erhuanegbe ẹre wẹẹ: “Nọ kanmwa sẹ vbuwe uwa hia, ọrọre nọ kpọlọ sẹ ehia.” (Luk 9:48) Ma ghọghọ wẹẹ, avbe arọndẹ, eguọmwadia iwinna, ediọn kevbe ọgbaroghe ọghe otako ni rre iko ọghe Jehova, keghi re emwa ni mwẹ imuegberriotọ vbene Jesu vbe ye! Ma ghaa mu egbe rriotọ, ọ ghi gha khuẹrhẹ ne ima ya hoẹmwẹ emwa ọvbehẹ. Ahoẹmwọmwa na,  ẹre Jesu wẹẹ a khian ya yi ima ẹro zẹvbe Ivbiotu e Kristi ọghe ẹmwata.—Jọn 13:35.

10. Vbọ khẹke ne u ru, deghẹ u na gha roro ẹre wẹẹ, ọ mwẹ ọlọghọmwa eso nọ de rre vbuwe iko, ne ediọn ma zuze yi vbe odẹ nọ khẹke?

¹⁰ Vbọ khẹke ne u ru, deghẹ u na gha roro ẹre wẹẹ, ọ mwẹ ọlọghọmwa eso nọ de rre vbuwe iko, ne ediọn ma zuze yi vbe odẹ nọ khẹke? Ne u gha te ya gha gui ẹzọ uwu unu, ọ khẹke ne u mu egbe rriotọ, ne u ku obọ gbe ba emwi ne ediọn rhirhi ta. (Hib 13:17) Ne u mieke na sẹtin ru ọna, nọ egbuẹ wẹẹ: ‘Ẹmwẹ na gele sẹ na si ukankan yi ra? Ẹghẹ na ẹre ọ gele khẹke na ya dia ẹmwẹ na ra? Ukpo mwẹ nọ ne I ya dia ẹre ra? Na gbọdẹn na ta ẹmwata, ne akugbe gha rre uwu iko, ẹre imẹ gele gualọ ra, ra ọghe enegbe imẹ ẹre imẹ gualọ vbọ?’

11. Zẹvbe nọ rre ebe Ẹfisọs 4:2, 3, de ere na lae miẹn deghẹ a na gha ya imuegberriotọ ga e Jehova?

¹¹ Vbe aro e Jehova, imuegberriotọ kevbe akugbe ẹre ọ ru ekpataki sẹ irẹnmwi kevbe ifuẹro. Nọnaghiyerriọ, hia vbe odẹ ke odẹ ne u gha re ọmwa nọ mu egbe rriotọ zẹvbe ne u ya ga e Jehova. Ẹghẹ nii, akugbe ghi gha rre uwu iko. (Tie Ẹfisọs 4:2, 3.) Gha ya izọghae kporhu iyẹn nọ maan. Gha gualọ odẹ ughughan ne u khian ya gha ru iyobọ ne emwa ọvbehe. Gha mu ọghọ ye emwa hia egbe, uhiẹn ya sẹ egbe emwa nẹi mwẹ ukpamuyọmọ vbuwe iko. (Mat 6:1-4; Luk 14:12-14) Zẹvbe ne u ya ya imuegberriotọ gu etẹn loo vbuwe iko, emwa ghi do bẹghe ẹre wẹẹ, u i wa re ọmwa nọ fuẹro kẹkan, sokpan ọmwa nọ mu egbe rriotọ ẹre u khin.

12. E Baibol gbodan ghee avbe ọse na gu muobọ ra? Rhan otọ re.

¹² Te Jehova yi ima ne ima sẹtin gha gu avbe ọse kevbe emwa ima vbuwe ẹgbẹe muobọ. (Psm 133:1) Jesu wa vbe gha mwẹ avbe ọse ni maan. (Jọn 15:15) E Baibol tama ima wẹẹ, ere rrọọ  deghẹ ima na gha mwẹ avbe ọse ọghe ẹmwata. (Itan 17:17; 18:24) E Baibol vbe tama ima wẹẹ, ọ ma khẹke ne ima gha zẹ egbe ima hin usun rre. (Itan 18:1) Emwa nibun keghi roro ẹre wẹẹ, intanẹt keghi kie ẹkpotọ ne iran ya gha mwẹ avbe ọse nibun, ne iran ghẹ mieke na do gha rre uwu ohioro. Vbọrhirhighayehẹ, ọ khẹke ne ima gha begbe vbe odẹ ne ima ya loo ako ne a na gu avbe ọse muobọ vbe intanẹt.

13. Vbọzẹe ne iro na han emwa eso ni loo ako ne a na gu avbe ọse muobọ vbe intanẹt?

¹³ Emwa eso keghi loo ẹghẹ nọ bun gbe, ya ghee emwi ne emwa ọvbehe mu ye intanẹt. Ezanzan rhiẹre ma wẹẹ, iro keghi rherhe han emwa vbenian. Vbọzẹe? Rhunmwuda, efoto ne emwa eso mobọ mu ye intanẹt keghi re efoto ọghe ẹghẹ ne iran ya sọyẹnmwẹ egbe, efoto ọghe avbe ọse iran kevbe ehe ughughan ne mose mose ne iran he yo. Ọmwa nọ ghee avbe efoto vbenian sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, ne ihua irẹn ya maan sẹ irẹn i re avbiẹ. Ọtẹn nokhuo ọkpa nọ rre ukpo 19 keghi kha wẹẹ, “I gha bẹghe vbene avbe ihua mwẹ ya sọyẹnmwẹ egbe hẹ vbe ufomwẹ uzọla, iro ghi wa han mwẹ, ọ ghi yevbe na miẹn wẹẹ, mẹ ọkpa ẹre ọ ghi wa lughaẹn ne iran.”

14. De vbene ibude nọ rre ebe 1 Pita 3:8 khian ya ru iyobọ ne ima hẹ, ne ima sẹtin gha ya ẹwaẹn loo intanẹt?

¹⁴ Vbene ẹmwata, ako ne a na gu avbe ọse muobọ vbe intanẹt wa mwẹ iyobọ nọ ye. Vbe igiemwi, ma keghi loo ẹre ya gu avbe ọse ima kevbe emwa ima vbuwe ẹgbẹe guan. Sokpan, egbọre aro ruẹ gha vbe dae nẹ wẹẹ, emwi nọ mobọ ya emwa eso mu emwi ye intanẹt, ọre ne emwa ọvbehe mieke na gha ghee iran gidi. Ọ ghi yevbe na miẹn wẹẹ, te iran yae tie ye egbe iran egbe. Ugbẹnso, deghẹ emwa eso khian guan yan efoto ne iran mu ye intanẹt, ra efoto ọghe emwa ọvbehe, ẹmwẹ nọ wia nọ dekaẹn uyinmwẹ esakan ẹre iran gbẹnnẹ yọ, eso ghi vbe gha gbe unu ye emwi nọ ma khẹke ne iran gbe unu yi. Zẹvbe Ivbiotu e Kristi, ọ khẹke ne ima gha mu egbe rriotọ kevbe ne ima gha mwẹ amuroro daa emwa ọvbehe, rhunmwuda ọni, ọ ma khẹke ne ima gha loo intanẹt vbe odẹ vbenian.—Tie 1 Pita 3:8.

15. De vbene Baibol khian ya ru iyobọ ne ima hẹ, ne ima ghẹ gha tọn egbe mu?

¹⁵ U ke mu emwi ke emwi ye intanẹt, nọ egbuẹ wẹẹ: ‘Emwi ne I khian mu yọ na, ra ẹmwẹ ne I khian gbẹn na, gha ya emwa gha ghee mwẹ zẹvbe ọmwa nọ rhuọ ra? Ọ gha ya emwa gha gbọvo  mwẹ ra?’ E Baibol khare wẹẹ: “Emwi hia ni re ọghe agbọn na, emwi nọ yẹẹ egbe orukhọ na, emwi ne emwa nagbọn bẹghe, nọ vbe ya ghaan, ọkpa nọ ke ehe ne Evbavba ye rre, ẹi rrọọ, agbọn na ẹre ehia ke rre.” (1 Jọn 2:16) Vbe Baibol ọkpa khian ghi zedu ifiẹmwẹ na, nọ re “nọ vbe ya ghaan,” ọ na wẹẹ, “na gha hoo ne emwa ọvbehe gha ghee ọmwa gidi.” Ọ ma khẹke ne Ivbiotu e Kristi gha tie ye egbe iran egbe, ra ne iran gha hoo ne emwa gha ghee iran gidi. Nọghayayerriọ, iran keghi lele ibude nọ rre Baibol nọ khare wẹẹ: “Ọ ma kei ne ima gha tọn egbe mu, ra ne a gha hoo egbe ẹmwẹ ra ne oya egbe gha da egbe.” (Gal 5:26) Ma ghaa mu egbe rriotọ, ma i khian gha ya egbe taa emwa ni rre uwu agbọn ni tọn egbe mu, ni hoo ne emwa ọvbehe gha ghee iran gidi.

16. Vbọzẹe nọ ma na khẹke ne ima gha tọn egbe mu?

¹⁶ Ọ khẹke ne ima gha mu egbe rriotọ, rhunmwuda emwa ni tọn egbe mu i roro emwi ẹse. (Rom 12:3) Emwa ni tọn egbe mu keghi si ukankan ye emwi, ọghe enegbe iran ọkpa ẹre iran vbe rẹn. Iran keghi si obalọ gie egbe iran kevbe emwa ọvbehe, rhunmwuda iziro kevbe uyinmwẹ ọghe iran. Adeghẹ emwa vbenian ma na fi iziro ọghe iran werriẹ, ẹkpotọ ghi do kie ne Esu ya mu iran ekhọe rhia. (2 Kọr 4:4; 11:3) Sokpan, ọmwa nọ mu egbe rriotọ keghi roro emwi vbe odẹ nọ khẹke. Ọmwa vbenian i ghee egbe ẹre gidi, rhunmwuda, ọ rẹnrẹn wẹẹ, ọ mwẹ odẹ eso ne emwa ọvbehe ya maan sẹ irẹn. (Fil 2:3) Ọ vbe rẹn wẹẹ, “Osanobua mu aro igbinna daa nọ tọn egbe mu, sokpan ọ ghi gha rhie ẹseọhẹ ne nọ mu egbe rriotọ.” (1 Pit 5:5) Gha nọ vbuwe ima nọ gha hoo ne Jehova mu aro igbinna daa irẹn?

17. Ma ghaa hoo ne ima gha mwẹ imuegberriotọ, vbọ khẹke ne ima ru?

¹⁷ Ma ghaa hoo ne ima sẹtin gha mu egbe rriotọ vbe ẹghẹ hia, ọ khẹke ne ima lele ibude ne Baibol rhie ne ima nọ khare wẹẹ, ‘Ban egbe nẹdẹ mu fua, kẹ kevbe uyinmwẹ ọnrẹn, ne u mu ọghe ọgbọn yọ.’ Na do sẹtin ru ọna, i re iwinna ne kherhe. Te ima gha ruẹ vbekpae Jesu, ma ghi vbe gha hia vbe odẹ ke odẹ, ne ima gha ya egbe taa ẹre. (Kọl 3:9, 10; 1 Pit 2:21) Ma gha sẹtin ru vberriọ, ma gha wa miẹn ere vbọ ẹsẹsẹmwẹse. Zẹvbe ne ima ya hia ne ima gha mu egbe rriotọ, oghọghọ ghi do gha rre ẹgbẹe ọghe ima, akugbe ghi vbe gha rre uwu iko. Imuegberriotọ gha vbe ru iyobọ ne ima, ne ima ghẹ gha loo intanẹt vbe odẹ nọ ma khẹke. Sẹ ehia, ma ghaa mu egbe rriotọ, e Jehova gha fiangbe ima, ma ghi vbe gha mwẹ akueyi ọghẹe.