Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

ESTUDIO 27

Mach laj qʼuel lac bʌ ti ñuc tiʼ tojlel yambʌlob

Mach laj qʼuel lac bʌ ti ñuc tiʼ tojlel yambʌlob

«Mic subeñetla ti jujuntiquiletla: Mach a lon ñaʼtan ti a pusicʼal ñumen an a ñuclel bajcheʼ an. Tiʼ pʼisol jach bajcheʼ tsiʼ yʌqʼueyet a ñop Dios, ñaʼtan ti toj a ñuclel ti jujuntiquiletla» (RO. 12:3).

CʼAY 130 Laʼ lac ñusʌben lac bʌ lac mul

MUʼ BɅ CAJ I QʼUEJLEL *

1. ¿Chuqui ti ticʼojel miʼ yʌqʼueñonla Filipenses 2:3, i chuqui ti wenlel mi lac taj cheʼ mi lac jacʼ?

JIÑI i wiñiconbʌla Jehová mi lac pʌs lac pecʼlel yicʼot mi lac jacʼben i mandar tac come mi lac chʼʌmben i sujm chaʼan jiñʌch yujil bʌ chuqui ñumen wen ti lac tojlel (Ef. 4:22-24). Jiñi pecʼlel miʼ coltañonla la cʌcʼ ti ñaxan chuqui yom bʌ Dios i mach jiñic chuqui la com yicʼot mi lac ñaʼtan chaʼan jiñi yambʌlob ñumen ñucob bajcheʼ joñonla. Cheʼ bajcheʼ jiñi, wen mi la cajñel la quicʼot Jehová yicʼot la quermañujob (pejcan Filipenses 2:3).

2. a) ¿Chuqui tsiʼ yʌcʼʌ ti ñaʼtʌntel jiñi apóstol Pablo? b) ¿Chuqui mi caj laj qʼuel ti ili estudio?

2 Pero cheʼ maʼañic mi laj cʌntan lac bʌ, mi caj lac chañʼesan lac bʌ yicʼot mi caj lac ñaʼtan chuqui bajñel la com cheʼ bajcheʼ jiñi wiñicob xʼixicob (quixtañujob) añoʼ bʌ tiʼ pañimil Satanás. * Cheʼʌch colel i yujtelob jiñi xñoptʼañob ti wajali come jiñi apóstol Pablo tsiʼ yʌqʼueyob ili ticʼojel jiñi congregación am bʌ ti Roma: «Mic subeñetla ti jujuntiquiletla: Mach a lon ñaʼtan ti a pusicʼal ñumen an a ñuclel bajcheʼ an. Tiʼ pʼisol jach bajcheʼ tsiʼ yʌqʼueyet a ñop Dios, ñaʼtan ti toj a ñuclel ti jujuntiquiletla» (Ro. 12:3). Pablo tsiʼ yʌcʼʌ ti ñaʼtʌntel chaʼan yomʌch mi lac tsʼitaʼ qʼuel lac bʌ ti ñuc. Pero jiñi pecʼlel mi caj i coltañonla chaʼan pʼisbil jach chuqui mi laj qʼuel ti lac tojlel. Ti ili estudio, mi caj laj qʼuel uxchajp baqui jiñi pecʼlel mi caj i coltañonla chaʼan mach ñumen ñuc mi la cubin lac bʌ: Ti jiñi ñujpuñel, ti eʼtel tac tiʼ yorganización Jehová yicʼot tiʼ cʼʌñol Internet.

LAʼ LAC PɅS LAC PECʼLEL TI LAC ÑUJPUÑEL

3. a) ¿Chucoch i tilelʌch cheʼ miʼ yujtel wocol tiʼ tojlel jiñi ñujpuñemoʼ bʌ? b) ¿Chuqui miʼ ñaʼtañob i mel jiñi ñujpuñemoʼ bʌ tiʼ caj jiñi wocol tac?

3 Jehová yom chaʼan jiñi wiñic yicʼot xʼixic tijicña miʼ chumtʌlob tiʼ ñujpuñel. Pero come ti lac pejtelel xmulilonla, i tilelʌch cheʼ miʼ yujtel wocol tac. Pablo tsiʼ yʌlʌ chaʼan cheʼʌch mi caj i yujtel tiʼ tojlelob jiñi ñujpuñemoʼ bʌ (1 Co. 7:28). An xñoptʼañob muʼ bʌ i ñaʼtañob chaʼan cʌlʌxix miʼ chaʼleñob leto (quera) tiʼ ñujpuñel, i chaʼan mach i wentʌlelic tsiʼ pʌyʌyob i bʌ. Mi tsaʼix i toybeyob i pensar ili pañimil (mulawil), mi caj i bajñel ñaʼtañob i bʌ i chaʼan ñumen wen cheʼ miʼ chaʼleñob i bʌ ti divorciar.

4. ¿Chuqui mach bʌ yomic mi lac ñaʼtan?

4 Mach lac ñaʼtan chaʼan tsaʼix jejmi jiñi lac ñujpuñel. La cujil chaʼan jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan cojach miʼ mejlel tiʼ ujtel jiñi divorcio cheʼ bʌ an majqui miʼ mel tsʼiʼlel (Mt. 5:32). Jin chaʼan, cheʼ bʌ mi lac ñusan jiñi wocol tsaʼ bʌ i taja ti tʼan Pablo, mach yomic mi lac chañʼesan lac bʌ i mi laj cʼajtiben lac bʌ: «¿Muʼ ba c taj chuqui com ti ili c ñujpuñel? ¿Woli ba j cʼuxbintel cheʼ bajcheʼ com? ¿Ñumen tijicña ba mi caj cajñel cheʼ mic pʌy yambʌ?». ¡Mach weñic ili pensar! I ñaʼtʌbal ili pañimil mi caj i subeñonla chaʼan mi lac mel (chaʼlen) chuqui yom lac pusicʼal yicʼot chaʼan mi lac bajñel sʌclan lac tijicñʌyel, anquese yom mi lac jem jiñi lac ñujpuñel. Pero jiñi muʼ bʌ i chʼʌmob ti ñuc i ñaʼtʌbal Dios maʼañic miʼ bajñel ñaʼtañob i wenlel, miʼ ñaʼtañob i wenlel i piʼʌlob jaʼel (Fil. 2:4). Jehová yom chaʼan mi laj cʌntan lac ñujpuñel, mach chaʼañic mi lac chaʼlen lac bʌ ti divorciar (Mt. 19:6). Yom chaʼan mi lac ñaʼtan chuqui yom, i mach jiñic la com bʌ.

5. Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl Efesios 5:33, ¿chuqui yom bʌ miʼ melob jiñi ñujpuñemoʼ bʌ?

5 Jiñi ñujpuñemoʼ bʌ yom miʼ cʼuxbiñob i bʌ yicʼot miʼ qʼuelob i bʌ ti ñuc (pejcan Efesios 5:33). Jiñi Biblia miʼ cʌntesañonla chaʼan ñumen ñuc cheʼ an chuqui mi la cʌcʼ i mach jiñic chuqui mi lac chʼʌm (Hch. 20:35). Yom añob i pecʼlel jiñi xñujpuñelob chaʼan miʼ pʌsbeñob i bʌ cʼuxbiya yicʼot chaʼan miʼ qʼuelob i bʌ ti ñuc. Ili mi caj i coltañob chaʼan maʼañic miʼ bajñel sʌclañob i wenlel, chaʼañʌch miʼ sʌclʌbeñob i wenlel i piʼʌl (1 Co. 10:24).

Mi jiñi xñujpuñelob añobʌch i pecʼlel mi caj i tem chaʼleñob wersa chaʼan miʼ coltañob i bʌ i maʼañic mi caj i contrajiñob i bʌ. (Qʼuele jiñi párrafo 6).

6. ¿Chuqui miʼ yʌqʼueñonla laj cʌn muʼ bʌ i yʌlob Steven yicʼot Stephanie?

6 Yonlel xñujpuñelob xñoptʼañoʼ bʌ tijicñayob come miʼ pʌsob i pecʼlel. Jumpʼejl ejemplo, juntiquil hermano i cʼabaʼ Steven miʼ yʌl: «Mi mucʼʌch lac tem chaʼlen wersa, mi caj lac tem coltan lac bʌ, ñumento cheʼ miʼ yujtel wocol tac. Maʼañic mi caj lac ñaʼtan ‹¿chuqui ñumen wen chaʼañon?›, mi caj lac ñaʼtan ‹¿chuqui ñumen wen ti lon c tojlel?›». Cheʼʌch miʼ ñaʼtan jaʼel jiñi i yijñam i cʼabaʼ Stephanie, miʼ yʌl: «Maʼañic majqui miʼ mulan chumtʌl yicʼot juntiquil i contra. Cheʼ miʼ yujtel jumpʼejl wocol, mi lon j qʼuel chuqui tsiʼ teche. Cheʼ jiñi, mi lon c mel oración, mi lon c sʌclan ti lac jun tac chuqui yom mi lon c mel yicʼot mi lon c chaʼlen tʼan. Mi lon c chaʼlen wersa chaʼan mic lon c tojʼesan jiñi wocol, mach chaʼañic mij contrajin lon c bʌ». Jiñi ñujpuñemoʼ bʌ ñumen tijicña mi caj i yajñelob mi maʼañic majqui miʼ ñumen qʼuel i bʌ ti ñuc.

LAʼ LAC PɅS LAC PECʼLEL CHEʼ MI LAC MELBEN I YEʼTEL JEHOVÁ

7. ¿Chuqui yom miʼ mel juntiquil hermano mi tsaʼ aqʼuenti i yeʼtel tiʼ yorganización Jehová?

7 Ñumen wen chaʼañonla cheʼ mi lac melben i yeʼtel Jehová cheʼ bajcheʼ cʼamel mi lac mejlel (Sal. 27:4; 84:10). Utsʼatʌch cheʼ juntiquil hermano yom i ñumen chaʼlen coltaya tiʼ yorganización Jehová. Jiñi Biblia miʼ yʌl: «Mi an majch yom i chaʼlen i yeʼtel ti xcʌntaya, woliʼ mulan wen bʌ eʼtel» (1 Ti. 3:1). Pero mi tsaʼ aqʼuenti i yeʼtel, mach yomic ñumen ñuc miʼ qʼuel i bʌ (Lc. 17:7-10). Yom bʌ miʼ mel jiñʌch miʼ coltan yambʌlob yicʼot i pecʼlel (2 Co. 12:15).

8. ¿Chuqui mi laj cʌn tiʼ tojlel Diótrefes, Uzías yicʼot Absalón?

8 Jiñi Biblia miʼ taj ti tʼan quixtañujob tsaʼ bʌ i qʼueleyob i bʌ ti ñuc. Jumpʼejl ejemplo, Diótrefes maʼañic tsiʼ pʌsʌ i pecʼlel i tsiʼ mulaj «i waʼchocon i bʌ cheʼ bajcheʼ yumʌl» ti congregación (3 Jn. 9). Uzías tsiʼ chanʼesa i bʌ cheʼ bʌ tsiʼ ñopo i mel jumpʼejl eʼtel (troñel) mach bʌ añic tsaʼ aqʼuenti ti Jehová (2 Cr. 26:16-21). Absalón tsiʼ poj pʌsʌ chaʼan miʼ cʼuxbin jiñi quixtañujob come yom ochel bajcheʼ rey (2 S. 15:2-6). Cheʼ bajcheʼ miʼ pʌs ili relato tac, Jehová miʼ tsʼaʼlen jiñi muʼ bʌ i bajñel sʌclañob i wenlel (Pr. 25:27). Jiñi muʼ bʌ i chanʼesañob i bʌ yicʼot yomoʼ bʌ chaʼan miʼ qʼuejlelob ti ñuc miʼ yajlelob ti cabʌl wocol (Pr. 16:18).

9. ¿Chuqui tsiʼ pʌsbeyonla cʌytʌl Jesús?

9 Jesús maʼañic tsiʼ chanʼesa i bʌ bajcheʼ jiñi uxtiquilob. Jiñi Biblia miʼ yʌl: «Cheʼ junlajal Jesús yicʼot Dios, maʼanic tsiʼ wersa ñaʼta i yajñel cheʼ bajcheʼ Dios» (Fil. 2:6). Jesús jiñʌch i chaʼticlel ñumen pʼʌtʌl bʌ, pero maʼañic miʼ bajñel qʼuel i bʌ ti ñuc. Tiʼ sube jiñi xcʌntʼañob i chaʼan: «Come jini ñumen chʼoʼchʼoc bʌ ti laʼ tojlel jiñʌch ñumen ñuc bʌ» (Lc. 9:48). Wen utsʼatax cheʼ mi laj comol chaʼlen eʼtel la quicʼot jiñi precursorob, siervo ministerialob, ancianojob yicʼot jiñi superintendentejob i chaʼan circuito muʼ bʌ i lajibeñob i pecʼlel Jesús. Cheʼ bʌ mi lac pʌs lac pecʼlel jiñi i wiñiconbʌla Jehová, mi la cʌcʼ ti cʌjñel jiñi cʼuxbiya am bʌ tiʼ tejclum Dios (Jn. 13:35).

10. ¿Chuqui yom mi lac mel mi tsaʼ lac ñaʼta chaʼan jiñi ancianojob maʼañic woli i wen tojʼesañob jiñi wocol tac ti congregación?

10 ¿Chuqui yom mi lac mel mi tsaʼ laj qʼuele chaʼan an wocol tac ti congregación i mi lac ñaʼtan chaʼan jiñi ancianojob maʼañic woli (choncol) i wen tojʼesañob? Mach la cʌlob, laʼ jach lac pʌs lac pecʼlel yicʼot laʼ laj coltañob cheʼ an chuqui miʼ ñaʼtañob i mel (He. 13:17). ¿Chuqui mi caj i coltañonla? Laʼ laj cʼajtiben lac bʌ: «¿Tsʌtsʌch ba jiñi wocol woli (yʌquel) bʌ j qʼuel? Mi yomʌch miʼ tojʼesʌntel, ¿yomix ba chaʼan miʼ waʼ mejlel? ¿Am ba tic wenta chaʼan mic mel? Pero tiʼ sujm, ¿chuqui woli c sʌclan: Jimba cheʼ temel miʼ yajñel jiñi congregación o chaʼan mic bajñel qʼuejlel ti ñuc?».

Jiñi hermanojob añoʼ bʌ i yeʼtel ti congregación yom miʼ cʌjñelob chaʼan añobʌch i pecʼlel i mach cojach chaʼan chuqui yujilob melol. (Qʼuele jiñi párrafo 11). *

11. Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl Efesios 4:2, 3, ¿chuqui mi caj i yujtel cheʼ mucʼʌch lac pʌs lac pecʼlel cheʼ mi lac melben i yeʼtel Jehová?

11 Ñumen an i cʼʌjñibal i chaʼan Jehová cheʼ mi lac pʌs lac pecʼlel, mach jiñic la cujil bʌ melol. Wen an i cʼʌjñibal i chaʼan jaʼel cheʼ temel añonla, mach jiñic cheʼ luʼ toj chuqui yom miʼ mejlel. Jin chaʼan, laʼ lac chaʼlen wersa lac pʌs lac pecʼlel cheʼ mi lac melben i yeʼtel Jehová. Cheʼ bajcheʼ jiñi, temel mi caj i yajñel jiñi congregación (pejcan Efesios 4:2, 3). Laʼ lac chaʼlen subtʼan cheʼ bajcheʼ cʼamel mi lac mejlel. Laʼ lac mel chuqui tac wen tiʼ tojlel yambʌlob. Yom mi lac pʌsbeñob la cutslel ti junlajal jiñi hermanojob i mach cojach jiñi añoʼ bʌ i yeʼtel ti congregación (Mt. 6:1-4; Lc. 14:12-14). Mi mucʼʌch lac mel pejtelel iliyi, jiñi yambʌlob mi caj i qʼuelob jiñi lac pecʼlel i mach cojach chuqui la cujil melol.

LAʼ LAC PɅS LAC PECʼLEL CHEʼ MI LAJ CʼɅN JIÑI INTERNET

12. ¿Chuqui miʼ yʌl jiñi Biblia chaʼan jiñi la camigojob?

12 Jehová yom chaʼan tijicña mi lac ñusan qʼuin la quicʼot lac familia yicʼot la camigojob (Sal. 133:1). Jesús tsaʼʌch i taja wem bʌ i yamigojob (Jn. 15:15). Cheʼ jaʼel, jiñi Biblia miʼ subeñonla baqui bʌ wenlel mi lac taj cheʼ an wem bʌ la camigojob (Pr. 17:17; 18:24). Miʼ subeñonla jaʼel chaʼan mach yomic mi lac ñajtʼesan lac bʌ (Pr. 18:1). An muʼ bʌ i ñaʼtañob chaʼan yaʼ ti Internet miʼ mejlel i tajob cabʌl i yamigojob chaʼan mach i bajñelic miʼ yubiñob i bʌ. Pero mi mucʼʌch laj cʼʌn jiñi an tac bʌ ti Internet, yom mi laj cʌntan lac bʌ.

13. ¿Chucoch an quixtañujob muʼ bʌ i tajob i chʼijiyemlel yicʼot i bajñel bʌ miʼ yubiñob i bʌ cheʼ miʼ qʼuelob an tac bʌ ti Internet?

13 An estudio tac muʼ bʌ i pʌs chaʼan jiñi muʼ bʌ ñusañob cabʌl ora i qʼuelob chuqui miʼ yʌjlel ti Internet yicʼot i qʼuelob foto tac muʼ bʌ i letsañob yambʌlob, i bajñel miʼ yubiñob i bʌ yicʼot miʼ tajob i chʼijiyemlel. ¿Chucoch? Come an cabʌl quixtañujob muʼ bʌ i letsañob foto tac ti Internet chaʼan chuqui wen tac bʌ miʼ ñusañob: Miʼ yajcañob wen tac bʌ i foto, baqui añob yicʼot i yamigojob yicʼot baqui tac miʼ yajñelob ti vacación. Muʼ bʌ i qʼuelob jiñi foto tac miʼ cʼotel i ñaʼtañob chaʼan i bajñelob maʼañix chuqui wem bʌ miʼ melob bajcheʼ jiñi yambʌlob. Juntiquil hermana am bʌ 19 i jabilel miʼ yʌl: «Mach tijicñayix tsaʼ caji cubin c bʌ cheʼ mij qʼuel chaʼan jiñi yambʌlob wen miʼ ñusañob i bʌ tiʼ yujtibal semana i joñon yaʼ jach chʼiquilon ti cotot».

14. ¿Bajcheʼ miʼ coltañonla 1 Pedro 3:8 chaʼan mi laj cʼʌn ti wen jiñi Internet?

14 Miʼ mejlel laj cʼʌn ti wen jiñi Internet. Jumpʼejl ejemplo, chaʼan mi lac chaʼlen tʼan la quicʼot lac familia yicʼot la camigojob. Pero an quixtañujob muʼ bʌ i letsañob foto tac ti Internet chaʼan jach miʼ qʼuejlelob ti ñuc. An muʼ bʌ i tsʼijbuñob mach tac bʌ weñic tʼan chaʼan i fotojob o chaʼan i fotojob yambʌlob. Jiñi xñoptʼañob miʼ subentelob chaʼan miʼ cʼʌñob ti wen jiñi Internet, chaʼan miʼ pʌsob i pecʼlel yicʼot chaʼan miʼ ñaʼtañob bajcheʼ yubil miʼ yubiñob i bʌ yambʌlob (pejcan 1 Pedro 3:8).

¿Chuqui miʼ yʌcʼ ti ñaʼtʌntel ti lac tojlel jiñi muʼ bʌ lac letsan ti Internet? ¿Muʼ ba i pʌs chaʼan añʌch lac pecʼlel o chaʼan ñuc mi laj qʼuel lac bʌ? (Qʼuele jiñi párrafo 15).

15. ¿Bajcheʼ miʼ coltañonla jiñi Biblia chaʼan maʼañic mi la cʌcʼ lac bʌ ti qʼuejlel ti ñuc?

15 Mi tsaʼ laj cʼʌñʌ jiñi Internet, laʼ laj cʼajtiben lac bʌ: «¿Muʼ bʌ cʌqʼuen i ñaʼtan yambʌlob chaʼan com mij qʼuejlel ti ñuc cheʼ mic letsan jiñi foto, video o chuqui tac mi cʌl ti Internet? ¿Muʼ ba cʌcʼ ti tejchel i tsʌytsʌyñiyel i pusicʼal yambʌlob?». Jiñi Biblia miʼ yʌl: «Come pejtelel chuqui an ti pañimil, i colosojlel lac pusicʼal yicʼot i tsʼiʼlel lac wut, yicʼot i chañʼesʌntel lac bʌ mach chʼoyolic ti lac Tat pero chʼoyol ti pañimil» (1 Jn. 2:16). Jiñi xñoptʼañonbʌla mach la comic chaʼan jiñi yambʌlob miʼ qʼueloñobla ti ñuc. Mi lac jacʼ ili ticʼojel am bʌ ti Biblia: «Laʼ laj cʌy lac chañʼesan lac bʌ. Mach yomic mi lac techbeñob i michʼajel lac piʼʌlob. Mach yomic tsʌytsʌyña lac pusicʼal chaʼan i wenlel lac piʼʌlob» (Gá. 5:26). Mi añʌch lac pecʼlel, maʼañic mi caj lac chanʼesan lac bʌ yicʼot maʼañic mi caj la cʌqʼuen i ñaʼtan yambʌlob chaʼan ñumen ñuconla cheʼ bajcheʼ miʼ melob jiñi quixtañujob ti pañimil.

LAʼ LAC ‹ÑAʼTAN CHUQUI TOJ›

16. ¿Chucoch mach la comic lac chanʼesan lac bʌ?

16 Yom mi lac pʌs lac pecʼlel come jiñi muʼ bʌ i chanʼesañob i bʌ maʼañic miʼ ñaʼtañob chuqui toj (Ro. 12:3). Tsʌytsʌyñayob i pusicʼal yicʼot ñuc miʼ yubiñob i bʌ. Cheʼ jaʼel, miʼ bajñel ticʼlañob i bʌ yicʼot yambʌlob tiʼ caj chuqui miʼ ñaʼtañob yicʼot i melbalob. Mi maʼañic miʼ cʌntañob i bʌ, mi caj i ñumen jembentelob i ñaʼtʌbal ti Satanás (2 Co. 4:4; 11:3). Pero jiñi añoʼ bʌ pecʼlel miʼ ñaʼtañob chuqui toj. Wen jach bajcheʼ miʼ qʼuelob i bʌ i miʼ ñaʼtañob chaʼan jiñi yambʌlob añʌch chuqui ñumen yujilob (Fil. 2:3). Cheʼ jaʼel, yujilob chaʼan «Dios miʼ contrajin jini muʼ bʌ i chañʼesan i bʌ. Miʼ yʌqʼuen i yutslel i pusicʼal jini muʼ bʌ i peqʼuesan i bʌ» (1 P. 5:5). Jiñi muʼ bʌ i ñaʼtañob chuqui toj mach yomobic chaʼan miʼ contrajintelob ti Dios.

17. ¿Chuqui yom mi lac mel chaʼan mi lac chʌn pʌs lac pecʼlel?

17 Mi la com lac chʌn pʌs lac pecʼlel, yom mi lac jacʼ ili ticʼojel am bʌ ti Biblia: «Choco jini tsucul bʌ laʼ pusicʼal yicʼot i melbal. Tsaʼix laʼ xojo jini tsijiʼ bʌ laʼ pusicʼal». Ili yom i yʌl chaʼan yom mi lac chaʼlen wersa come yom mi lac pejcan jiñi ejemplo i chaʼan Jesús yicʼot mi lac lajiben i melbal cheʼ bajcheʼ cʼamel mi lac mejlel (Col. 3:9, 10; 1 P. 2:21). Mi mucʼʌch lac mel miʼ mejlel lac taj cabʌl lac wenlel. I cheʼ mi lac pʌs lac pecʼlel, tijicña mi caj i yajñel lac familia, temel mi caj i yajñel jiñi congregación yicʼot wen mi caj laj cʼʌn jiñi Internet. I jiñi ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal jiñʌch cheʼ mi caj i yʌqʼueñonla i bendición Jehová yicʼot utsʼat mi caj i qʼuelonla.

CʼAY 117 Laʼ lac lajiben i yutslel Jehová

^ parr. 5 Chumulonla ti jumpʼejl pañimil baqui miʼ chañʼesañob i bʌ yicʼot mach bʌ i wentajobic yambʌlob, jin chaʼan yom mi laj cʌntan lac bʌ chaʼan maʼañic mi lac toybeñob jiñi i melbal. Ti ili estudio, mi caj laj qʼuel uxchajp baqui mach yomic ñumen ñuc mi la cubin lac bʌ tiʼ tojlel yambʌlob.

^ parr. 2 YOM BɅ MIʼ ÑAʼTɅNTEL: Jiñi muʼ bʌ i chañʼesan i bʌ jin jach miʼ bajñel ñaʼtan i bʌ i mach i wentajobic yambʌlob. Jin chaʼan, jiñi muʼ bʌ i chañʼesan i bʌ miʼ sʌclan jaʼel chuqui bajñel yom. Pero jiñi am bʌ i pecʼlel maʼañic miʼ ñaʼtan chuqui bajñel yom yicʼot maʼañic miʼ chañʼesan i bʌ.

^ parr. 56 MUʼ BɅ I PɅS JIÑI FOTO: Juntiquil anciano wen chajpʌbil bʌ muʼ bʌ i ñusan discurso ti colem tempa bʌ yicʼot am bʌ tiʼ wenta yambʌ hermanojob miʼ qʼuel ti ñuc jaʼel cheʼ miʼ locʼsan jiñi grupo chaʼan subtʼan yicʼot cheʼ miʼ sʌqʼuesan i Yotlel tempa bʌ.