1. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Fílipaì 2:3, mósĩ́ deè ní e gè kìlmà kpá ló kẽ é nveè bá nèi kọ é ié kà lé gbaa ló kilma ló dõòna gbò e?

È ÓLÒ kìlmà kpá ló kẽ vaá tõó boo gbò nòòkúù Jìhóvà boo béè kọ è nyímà kọọ̀ Jìhóvà ní ea palàge nyimá ló gbò nú ea é léeí ló é. (Ẹ́fẹ. 4:22-24) Ge kìlmà kpá ló kẽ ólò naa kọ é tú gè naa bùlà Jìhóvà gyààma sĩ́ ńbeele nè ge ẹ̀b dõòna gbò dala boo èlmà beélè lóó. Níí ólò naa kọ é ié kà lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà nè pá vígà.—Bugi Fílipaì 2:3.

2. Éé ní e neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè nyimá ẽ́, vaá éé ní eé ló sọ́l boo mm̀ nakà togó belí é?

² Be née íè ọ̀ẹ̀ dẽe, dùm gááva nè kùlù-kúlù ea di mm̀ bàlà booí é láá bã̀í m. * Mm̀ kà kà, níí beè dú nuù gẹẹ-gẹẹ ló e gbò níí Kráìst mm̀ túá gbò gbááá beè kpee sĩ́ ló, boo béè kọọ̀ neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè emí má pá vígà e bà di Róm̀ kọọ̀: “M̀ kọ nè kọ̀láá bọ̀ì kọ: Ó gá ẹ̀b o ló bọ̀ọ̀vẹ̀ èlmà bé e a bọ́ ló naa. Tãa vó, tú bùlà e a kil kẽ beemá bel ló o bá, nyòòmà bé e Bàrì náa kọ ó dẹlẹ́e nyíe boo naa.” (Róm̀ 12:3) Pọ́ọ̀l beè nyimá kọ à dú bíi kọ é nvèà ka ló bẹẹ bá. Sõò, kìlmà kpá ló kẽ é náa kọ é ẹ̀b bẹẹ lóó boo bá ea bọ́ló. Nakà togó belí é ló sọ́l boo taà sĩ́deè e kìlmà kpá ló kẽ é nveè bá nèi kọ é gá ẹ̀b bẹẹ bá bọ̀ọ̀vẹ̀ èlmà bé ea bọ́ló naa. Táàa sĩ́deèí dú (1) mm̀ bẹẹ ílà dóm nè va, (2) gbò tóm e bà néí mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, nè (3) tṍó e gé zọ gbò nen loá sọ́l boo íntanèt.

3. Éé ní ea é láá naa kọọ̀ tã̀àgã̀ á di zẹ̀ẹ̀ dóm nè va ẹ́, vaá sìgà gbò ólò sii bá ló tã̀àgã̀í naa vàẹ?

³ Jìhóvà gbĩ́ kọọ̀ dóm nè va á tõ̀òa mm̀ ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe. Boo béè kọọ̀ tọ́ọ̀ nen náa gbõoma, tã̀àgã̀ é láá bã mm̀ tọ. Kàsĩ́, Pọ́ọ̀l beè emí má gbò e bà ílí àbèè ge iá kọ bàé bã́ gbàà tã̀àgã̀. (1 Kọ́r. 7:28) Sìgà dóm nè va ólò kaná lee, vaá bugi togó kọọ̀ be ba beè nyimàè bà náa gáẹ̀ beè ilàẹ̀. Be bà bugi togó belí pá bàlà boo, àé váli vá ló gè kọọ̀ zààlà dóm nè va ní ea é nveè kùbmà ló ba tã̀àgã̀ ẽ. Bàé bọọgẹ̀ ẹ̀b áá ba lóó bọ̀ọ̀vẹ̀ vaá íe bùlà kọọ̀ tṍó e bà zaalàẹ̀ ní e bàé íèè ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe ẽ́.

4. Éé ní eé íè ge òòà aa ló gè naa ẽ́?

⁴ Èé íè ge òòà aa ló gè bugi togó kọọ̀ níà kùbmà ílà dóm nè va ẹ́. È nyímà kọọ̀ áá kúnà gã̀ ní e Kpá Káí sọtọ́ deè kọ àé láá zaali ílà dóm nè va ẹ́. (Máát. 5:32) Boo béè vó, tṍó e íb tã̀àgã̀ e Pọ́ọ̀l beè emí nú ea kil lóá élaí sĩ́, néé zigà kọọ̀ dàlà kpá ló boo á naa kọ é bĩiná kọọ̀: ‘É kọọ̀ nú em beè di boo ilí àbèè ge iá nááá gé? É kọ à vulèm gé belí bé ea bọ́ló naa? É kọọ̀ ge ilí àbèè ge iá dõòna nèn é náa kọọ̀ nyíém á kpáá palàge ẹẹ?’ Nvèè kpíí ló kọọ̀ gbò bíbvá zógè kọ è bulà nú ea kil ló áá bẹẹ bá. Nyìmànù pá bàlà booí é kọ́ nè ni kọ ó naa o bùlà vaá ò náa nú ea é náa kọ ó ié ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe, kọbèè níí é náa kọ ó zaali o ílà dóm nè va. Nyìmànù Bàrì kọ́ọ̀: “Gbĩi lee ló dõòna gbò, níì áá boólo lee ló nì.” (Fíl. 2:4) Jìhóvà gbĩ́ kọ ó kpènà o ílà dóm nè va, níì ge zaali nì. (Máát. 19:6) À gbĩ́ kọ ó zẹ́ẹ́ bugi togó boo nú ea léémá ẹlẹ, níì nú ea léémá olo nì.

5. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Ẹ́fẹsọ̀s 5:33, mó bá ní ea bọ́ló kọọ̀ dóm nè va á sẹ̀ẹ̀mà ene ẽ́?

⁵ À bọ́ló kọọ̀ dóm nè va á vùlà vaá fã̀ dẽè ene. (Bugi Ẹ́fẹsọ̀s 5:33.) Kpá Káí  nóòmài kọ á léémái ge nè èlmà ge tù. (Tóm 20:35) Mókà kpãa ní ea é nveè bá nè dóm nè va kọ bàá vùlà vaá fã̀ dẽè ene ẽ́? Níá dú kìlmà kpá ló kẽ. Dóm nè va e bà kilmà kpá ló kẽ náa ólò gbĩ́ áá baálà lee ló, sõò bà ólò “naa nu e a é lééná gé ló dõòna nen.”—1 Kọ́r. 10:24.

6. Éé ní e nóò lọl ló nú e Steven nè Stephanie kọ́ ẹ́?

⁶ Kìlmà kpá ló kẽ a nveè bá nè gã́bug pá vígà e ba ni ílá kọ bàá ié ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíé mm̀ ba ílà dóm nè va. Dì belí nu dòòmà bá, ene kà dóm ea kọlà Steven kọ́ọ̀: “Be à gá náa ò gbaai ló, òó láá gbai siai tóm bọọ èlmà tṍó e tã̀àgã̀ bã́ kẽ. Tãa vó eo bugì togó kọọ̀ ‘éé ní ea é léé ló nda ẹ́?’ ò bugi togó kọọ̀ ‘éé ní ea é léé ló beele é?’ ” Níà bé ea va ea kọlà Stephanie, kọ́ nágé naaé kọọ̀: “Náa ólò leemá tọ́ọ̀ nen gè di kpàn nen ea é olòó zọ̀ẹ tàlà bel. Tṍó e tã̀àgã̀ bã́í gbàà, è ólò gbĩ́ gè zẹ́ẹ́ nyimá ló nu ea dú boo. È ólò gbóó tã̀àgã ló Bàrì, gbĩ́tẽ́ ló nu, vaá gbá loá bel boo tã̀àgã̀a. È ólò bé tã̀àgã̀a, níì ge beá ene nì.” À ólò dọ̀ bélè nè dóm nè va tṍó e bà náa bugi togó kilma ló áá ba lóó èlmà bé ea bọ́ló naa.

7. Éé ní ea bọ́ló kọ vígà págbálà ea íe dọ̀ tóm mm̀ bõ̀ònatõ̀ò á naa ẽ́?

⁷ È ẹbvì kọ̀láá kà tóm e láà sí nè Jìhóvà naamá nèà deè. (Ps. 27:4; 84:10) Be à gá náa vaá à íe vígà págbálà ea di kpènà ló gè bọ̀ọ̀vẹ̀ gbàà a sìtóm nè Jìhóvà, à láá naa. Kàsĩ́, Kpá Káí kọ́ọ̀: “Nen e a íe tàn ge tõo togó bõ̀òna ló Kráìst gbĩ́ gè sí kà lé tóm.” (1 Tím. 3:1) Sõò, tṍó e nen íe tóm gè sí mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, á gá bugi togó boo a bá bọ̀ọ̀vẹ̀ èlmà bé ea bọ́ló naa. (Lúùk 17:7-10) A nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́ á dú gè tú kìlmà kpá ló kẽ siimá tóm nè dõòna gbò.—2 Kọ́r. 12:15.

8. Éé ní eé láá nó lọl ló nu dòòmà bá Daiọ́tràfìs, Uzáíà, nè Ábsalọ̀m ẽ?

⁸ Kpá Káí fáálá gbò nu dòòmà bá ea kil ló gbò e ba beè ẹ̀b ba lóó bọ̀ọ̀vẹ̀ èlmà bé ea bọ́ló naa. Daiọ́tràfìs náa beè tõó boo bá ea bọ́ló vaá a beè “gbĩ́ gè di sĩ́ dénè nu” mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. (3 Jọ́ọ̀n 9) Dàlà kpá ló boo beè naa kọọ̀ Uzáíà á gbĩ́ gè sí tóm e Jìhóvà náa beè nèe. (2 Kró. 26:16-21) Ábsalọ̀m beè tú kyèèlè kẹ̀ẹ̀mà gbò nen nvea nvéée, boo béè kọọ̀ a beè gbĩ́ gè dú méné. (2 Sám. 15:2-6) Dì belí bé e gbò dọ̀ Kpá Káíá tẹ́lẹ bàlà kẽ naa, nyíè Jìhóvà náa ólò ẹẹ ló gbò e bà gbĩ́ ka nèà ba lóó. (Pró. 25:27) Dee deè nvée, gbò dàlà kpá ló boo e bà ólò gbĩ́ kọọ̀ dõòna gbò á nveenìè va ka ló, ólò dọ bá tã̀àgã̀.—Pró. 16:18.

9. Mókà nu dòòmà bá ní e Jíízọ̀s beè zogè e?

⁹ Ge dú kele ló nakà gbò nu dòòmà bá ea fáálá ã̀àneá, bugi togó boo Jíízọ̀s, e ‘náa kal ló bée kọ ẹlẹ di mm̀ bèla Bàrì, náa beè kona boo kọ à zọẹ̀ Bàrì kuna ló.’ (Fíl. 2:6) Náa kal ló béè kọọ̀ áá Jìhóvà ní ea bọọ èlie é, Jíízọ̀s náa ẹb a bá bọ̀ọ̀vẹ̀ èlmà bé ea bọ́ló naa. A beè kọ́ nè pá a gbò nyòòne nvée kọọ̀: “Nen e a tú a ló kilma kẽ zẹ̀ẹ̀ dénè bọ̀ì, ní e a bọọ é.” (Lúùk 9:48) Ẹ̀b bé ea dú nuù záá-zaà ló gè zọ̀ gbò gyà deè sĩ́ tóm, gbò nvèè bá sìtóm, gbò kànen, nè gbò e bà gé kudẽe ló sẹ́kiùt e bà nó ge kìlmà kpá ló kẽè belí Jíízọ̀s siá tóm naaà! Gbò gyóòlo Jìhóvà e bà kilmà kpá ló kẽ ólò naa kọọ̀ vulà ea dú kpíí ea doà bá kà kà gbò níí Kráìst, á di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò.—Jọ́ọ̀n 13:35.

10. Éé ní eo é náa be à tõó ní ló kọọ̀ bà náa láà tú lé bá sií ló tã̀àgã̀ ea di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ẽ?

¹⁰ Éé ní eo é náa be ò mon kọọ̀ tã̀àgã̀ di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò vaá à tõó ní ló belí kọ bà náa tú lé bá sií ló é? Tãa vó eo kilsĩ́ gè nuumi  bel, òó láá zogè láb kìlmà kpá ló kẽ tení dú ló gè nvèè sãa kúm gbò e bà gé túlèi. (Híb. 13:17) Kọbé ò láá naa níí, bĩiá o bá kọọ̀: ‘É kọọ̀ gbò tã̀àgã̀ e nda monìá agabá iná kiẽ́e ea bọ́ló kọ bàá kpoogè dee ló? É kọọ̀ níà kà lèlà tṍó ea bọ́ló gè kpoogè dee ló é? É kọ à kuu bá nda gè kpoogè dee ló? Mm̀ kà kà, é kọ m̀ gé piìga boo gè naa kọọ̀ gbaa ló á di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, sẹ̀ m̀ gé gbĩ́ gè naa ní e bàé leelà nda ẹ́?’

11. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Ẹ́fẹsọ̀s 4:2, 3, gbó éé ní ea ólò sìlà aa m tṍó e túù kìlmà kpá ló fã̀àmà Jìhóvà ẹ?

¹¹ Jìhóvà ólò nvèè ka ló dùm kìlmà kpá ló kẽ èlmà nú e nen láá naa, vaá nvèè ka ló gbaa ló èlmà kọ è láà sí tóm leevè. Boo béè vó, pììgà ge tú kìlmà kpá ló kẽ fã̀àmà Jìhóvà. Tṍó eo náà vó, ò náà kọọ̀ gbaa lo á di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. (Bugi Ẹ́fẹsọ̀s 4:2, 3.) Olòó kọ́ kpẹ̀a dẹ̀ẹ̀a boo bé eo kpóó sim tùlà naa. Gbĩ́ gbò sĩ́deè eo é láá nvèèmà bá nè dõòna gbò. Kolí kyáà kọ̀láá nen, bã̀àna gbò e bà náa ié nèà deè ge sí tóm mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. (Máát. 6:1-4; Lúùk 14:12-14) Tṍó eo zọọ̀ gbò e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò siá tóm mm̀ kìlmà kpá ló kẽ, dõòna gbò náa é mon áá nú eo láà naa, sõò bàé mon nagé bé eo kilmà kpá ló kẽ naa.

12. É kọọ̀ Kpá Káí síèi kpóó ló kọ é ié gbò kóò? Baatẽ́.

¹² Jìhóvà beè dèmii mm̀ sĩ́deè eé láá zọ̀ pá bẹẹ tọ nè pá bẹẹ kóò ié zààvà. (Ps. 133:1) Jíízọ̀s beè ié lé-lé kóò. (Jọ́ọ̀n 15:15) Kpá Káí baatẽ́ bélè eé láá ié lọl ló gè ié gbò lé kóò. (Pró. 17:17; 18:24) Vaá à kọ́ nèi kọọ̀ náa dú lé gè kpòòlà lóó lọl gbàà  gbò nen. (Pró. 18:1) Gã́bug nen íe bùlà kọọ̀ ge ié gã́bug kóò gè zọ̀ loá sọ́l boo íntanèt ní ea dú sĩ́deè ea é náa kọ á gá duè áá ọ̀và ẹ. Sõò, à dú bíi kọ é ié ọ̀ẹ̀ dẽe tṍó e gé zọ gbò nen loá sọ́l boo íntanèt.

13. Éé ní ea ólò naa kọọ̀ sìgà gbò e bà ólò zọ̀ gbò nen loá sọ́l boo íntanèt ólò bọọgẹ̀ íe tã̀àgã̀ bùlà vaá dì áá ọ̀và ẹ?

¹³ Gbò nò kpá a mon kọọ̀ gbò e bà ólò tú gã́bug tṍó dììma boo íntanèt e bà gé ẹbgi fùtó nè gbò bel e dõòna gbò lẹẹlà tẹlẹ boo íntanèt, dee deè nvée ólò bọọgẹ̀ íe tã̀àgã̀ bùlà vaá dì áá ọ̀và. Ló éé? Ene kà nú ea náa dú gè kọọ̀ ba lé fùtó, níí ba kóò, nè kà lé kiẽ́e e ba beè láá iná ní e gbò nen ólò lẹ̀ẹ̀là tẹlẹ boo íntanèt e. Nen ea ẹb gbò fùtóí é gbóó láá tuumá kọọ̀ ńlẹ́ẹ̀ dùm náa dọẹ̀ bélè—vaá á géè ló tọ́ọ̀ ló. Ene kà vígà pábia ea ni tóólá 19 gbáá kọ́ọ̀: “M beè dààmà togó gè bẹ́ nyíe tṍó em monì dõòna gbò e bà gé dé gági kpéè dee deè nvéè sè vaá nda di tọ e lóóm gé ọọ.”

14. Mósĩ́ deè ní e ã̀àne ea di mm̀ 1 Pítà 3:8 é láá nvèè bá nèi kilma ló gè tú íntanèt siimá tóm ẽ́?

¹⁴ Mm̀ kà kà, àé láá dú gè tú íntanèt siimá tóm boo lé bá—dì belí nu dòòmà bá, è ólò zọ̀ pá bẹẹ tọ nè pá bẹẹ kóò loá bel tenmá boo íntanèt. É kọọ̀ o beè láá nvèè kpíí ló kọọ̀ sìgà gbò nú e gbò nen ólò lẹ̀ẹ̀là tẹlẹ boo íntanèt dú gè ẹ̀b ba lóó bọ̀ọ̀vẹ̀? Nu e bà lẹẹlà ólò belí kọ bà gé kọ́ọ̀: “Ẹ̀b nda”. Sìgà nen ólò emí gbò bel e bè náa bọ́ló ea kil ló ba fùtó àbèè níí dõòna gbò lẹ̀ẹ̀là tẹlẹ boo íntanèt. Níí nágé, dú kele ló kìlmà kpá ló kẽ nè tóè sàn ea dú gè siè kpóó ló gbò níí Kráìst kọ bàá toní.—Bugi 1 Pítà 3:8.

15. Mósĩ́ deè ní e Kpá Káí é láá nvèè bá nèi kọ é gá dàlà kpá ló boo é?

¹⁵ Be ò ólò zọ̀ gbò nen loá sọ́l boo íntanèt, bĩìà o bá kọọ̀: ‘É kọọ̀ gbò bel, gbò fùtó àbèè gbò vídiò em lẹẹlà má dõòna gbò zógè kọ m̀ gé gáává? É kọ àé láá naa kọọ̀ dõòna gbò á bẹ́m nyíe ló?’ Kpá Káí kọ́ọ̀: “Dénè nu bàlà boo, e a dì belí tàn nom kpá ló, nè pẹ̀lẹ̀ súú dẽe, nè ẽ́éga e a di m dùm, náa aa bá Tẹ̀ sõò à aa bàlà booí.” (1 Jọ́ọ̀n 2:16) Ene kà Kpá Káí baatẽ́ tã́á bel ea kọ́ọ̀, “ẽ́éga e a di m dùm” naamá tṍó e “gbĩ́ì kọ bàá nveenìèi ka ló.”  Náa dú bíi kọọ̀ gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst á ẹ̀b ba lóó bọ̀ọ̀vẹ̀ àbèè ge gbĩ́ ka ea aa bá dõòna gbò. Bà ólò tõó boo dùùlà bá deè tṍ ea di mm̀ Kpá Káí ea kọ́ọ̀: “Naanii mè née é pṍómi vaá gbĩ́ gè kyọ̀ tõ̀ò ló ene, à bè ge bẹ́ nyíe ló ene.” (Gàl. 5:26) Be è kilmà kpá ló kẽ, née é bélí pá bàlà booí e bà ólò dàlà kpá ló boo vaá gbĩ́ kọọ̀ dõòna gbò á nveenìè va ka ló.

16. Éé ní ea náa née é dalà kpá ló boo é?

¹⁶ È íè bíi ló gè toní dùm kìlmà kpá ló kẽ boo béè kọọ̀ gbò e bà dalà kpá ló boo náa ólò ié “bùlà e a kil kẽ.” (Róm̀ 12:3) Gbò e bà ólò gaavá ólò bọọ̀gẹ̀ zọ̀ gbò nen tàlà bel vaá naa nú ea é léé ló áá baala nè ge dàlà kpá ló boo. Ba bug togó nè ba láb ólò naa kọ bàá nvèà kom ló ba bá bií ló dõòna gbò. Be bà náa ié ọ̀ẹ̀ dẽe, bàlà boò Sétàní é nyááná ba bug togó nè ba bùlà. (2 Kọ́r. 4:4; 11:3) Boo dõòna bá, neǹ kìlmà kpá ló kẽ ólò ié bùlà ea kil kẽ. À ólò ẹ̀b a bá mm̀ sĩ́deè ea dú kuna-kuna bá, vaá nyimá kọọ̀ dõòna gbò bọọlìè kpãa elìè ẹlẹ mm̀ gã́bug sĩ́deè. (Fíl. 2:3) Vaá à ólò nyimá kọọ̀ “Bàrì ólò bé gbò dàlà kpá ló boo, sõò à ólò naa sàn gbò kìlmà kpá ló kẽ.” (1 Pít. 5:5) Gbò e bà íe bùlà ea kil kẽ náa ólò gbĩ́ gè dú neǹ ọ́b Jìhóvà.

17. Éé ní eé íè ge naa kọbé è kilsĩ́ gè kìlmà kpá ló kẽ ẽ́?

¹⁷ Kọbé è láá kilsĩ́ gè kìlmà kpá ló kẽ, àé dú bíi kọ é tú dùùlà bá deè tṍ ea di mm̀ Kpá Káí ea kọ́ọ̀ “kìnii bọọ nómá dùm bii ló a lab dògò, vaá tui ńãa” siimá tóm. Níà ólò bĩiná sìà kpóó ló. À dú bíi kọ é nó nu dòòmà bá Jíízọ̀s vaá palàge bììàẹ́ nvée. (Kọ́l. 3:9, 10; 1 Pít. 2:21) Be è náa vó, àé palàge dọ̀ bélè nèi. Tṍó e tónì kpãà kìlmà kpá ló kẽ, àé náa kọọ̀ pá bẹẹ tọ á di mm̀ ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe, vaá naa kọọ̀ gbaa ló á di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, vaá è nyímá sĩ́deè eé tú íntanèt siimá tóm mm̀ sĩ́deè ea bọ́ló. Bọọ èlmà tõ̀ò, Jìhóvà é tã́ànèi dee bá vaá iei sàn nyíe ló.