1. Kʼaru li naʼlebʼ naqataw saʼ Filipenses 2:3, ut kʼaru rusilal naqataw naq naqayuʼami?

JOʼ AJ kʼanjel chiru li Jehobʼa, naqakubʼsi qibʼ ut naqapaabʼ li xchaqʼrabʼ xbʼaan naq naqanaw naq aʼan naxnaw kʼaru li us choʼq qe (Efes. 4:22-24). Li kubʼsink ibʼ nokooxtenqʼa chi xkʼebʼal chiʼubʼej li nawulak chiru li Yos ut inkʼaʼ li nawulak chiqu laaʼo, ut chi xkʼoxlankil naq ebʼ li junchʼol nimebʼ xwankil chiqu. Ut aʼin naxbʼaanu naq toowanq saʼ amiiwil rikʼin li Jehobʼa ut rikʼinebʼ li qechpaabʼanel (taayaabʼasi Filipenses 2:3).

2. a) Kʼaru kixye li apóstol Pablo? b) Kʼaru tqatzʼil rix saʼ li tzolom aweʼ?

² Abʼanan, wi inkʼaʼ naqabʼaanu weent, naru nokooʼok xsikʼbʼal li us kaʼajwiʼ choʼq qe ut chi xnimobʼresinkil qawankil joʼ nekeʼxbʼaanu ebʼ li kristiʼaan re li ruuchichʼochʼ aʼin. * Chanchan tawiʼ naq saʼ xkutankilebʼ li apóstol, ebʼ laj paabʼanel naru nekeʼtʼaneʼk saʼ li yibʼ aj naʼlebʼ aweʼ, joʼkan naq li apóstol Pablo kixqʼusebʼ li wankebʼ saʼ li chʼuut re Roma: «Ninye eere chejunilex ut chejunjunqal: meekʼoxla eeribʼ naq numtajenaq eenaʼlebʼ, chekʼoxla bʼan yal tzʼaqalaj» (Rom. 12:3). Joʼ naqil, laj Pablo kixye naq us naq tqakʼoxla naq wank bʼayaq qawankil, abʼan li kubʼsink ibʼ tooxtenqʼa re naq moko tqakʼoxla ta naq nim qawankil chiruhebʼ li junchʼol. Saʼ li tzolom aweʼ tqatzʼil rix oxibʼ li naʼlebʼ bʼarwiʼ aajel ru naq inkʼaʼ tqakʼoxla naq nim qawankil chiruhebʼ li junchʼol: saʼ li qasumlajik, saʼ li qakʼanjel saʼ li xmolam li Yos  ut naq naqataqsi ebʼ li jalam u ut ebʼ li bʼideo saʼ Internet.

3. a) Kʼaʼut naq nawank li chʼaʼajkilal saʼ li sumlajik? b) Chanru nekeʼnaʼlebʼak wiibʼ oxibʼ li hermaan naq nekeʼxkʼul aʼin?

³ Li Jehobʼa naraj naq li bʼeelomej ut li ixaqilbʼej sahaqebʼ saʼ xchʼool. Abʼan, saʼ xkʼabʼaʼ naq chiqajunilo aj maak, nawank li chʼaʼajkilal saʼ li sumlajik. Joʼkan naq laj Pablo kixye naq li teʼsumlaaq teʼwanq xchʼaʼajkilal (1 Cor. 7:28). Wankebʼ li hermaan nekeʼxye naq junes pleetik nekeʼxbʼaanu ut nekeʼxkʼoxla naq maawaʼ peʼ raj aʼan li xeʼxsikʼ choʼq xsumʼaatin. Wi xeʼxbʼon ribʼ rikʼin li xnaʼlebʼ li ruuchichʼochʼ, maare teʼxkʼe xchʼool kaʼajwiʼ chirix li nekeʼwulak chiru ut teʼxye naq re xtuqubʼankil ru li chʼaʼajkilal, tento teʼxjach li xsumlajik.

4. Kʼaru maajunwa chinumeʼq saʼ qachʼool?

⁴ Maajunwa chinumeʼq saʼ qachʼool naq maakʼaʼ chik rusilal li qasumlajik. Naqanaw naq li Santil Hu naxye naq kaʼajwiʼ naru nekeʼxjach ribʼ li sumsukebʼ wi jun rehebʼ naxmux li xsumlajik (Mat. 5:32, Li Santil Hu, Wycliffe Bible Translators, [Wy]). Joʼkan bʼiʼ, naq tqakʼul li chʼaʼajkilal li kixye laj Pablo, miqakanabʼ naq li nimobʼresink ibʼ tooxkʼam chi xkʼoxlankil aʼin: «Linsumʼaatin inkʼaʼ naxkʼe xchʼool chirix li nawekʼa». «Linsumʼaatin inkʼaʼ nikinxra joʼ inkʼulubʼ». «Maare qʼaxal sahaq raj saʼ linchʼool wi jalan raj linsumʼaatin». Wi joʼkaʼin nokookʼoxlak, naraj naxye naq naqasikʼ li us kaʼajwiʼ choʼq qe. Li xnaʼlebʼ li ruuchichʼochʼ tixye qe naq us naq tqasikʼ ut tqabʼaanu li naxkʼe xsahil qachʼool, usta re xtawbʼal aweʼ tento tqajach li qasumlajik. Abʼan, li naxyuʼami li xnaʼlebʼ li Yos, inkʼaʼ naxsikʼ «li us kaʼajwiʼ choʼq re xjunes» naxsikʼ «aj bʼan wiʼ choʼq rehebʼ li ras riitzʼin» (Filip. 2:4). Li Jehobʼa inkʼaʼ naraj naq tqajukʼ li qasumlajik, naraj bʼan naq tqakawubʼresi (Mat. 19:6). Aʼan naraj naq tqabʼaanu li rajom ut maawaʼ li naqaj laaʼo.

5. Joʼ naxye saʼ Efesios 5:33, chanru teʼxkʼam ribʼ li sumsukebʼ?

 ⁵ Li bʼeelomej ut li ixaqilbʼej tento naq teʼxra ut teʼroxloqʼi ribʼebʼ (taayaabʼasi Efesios 5:33). Li Santil Hu naxkʼut chiqu naq tento tqakʼe qachʼool chi kʼehok ut inkʼaʼ chi kʼuluk (Hech. 20:35). Re naq li bʼeelomej ut li ixaqilbʼej teʼxra ut teʼroxloqʼi ribʼebʼ, tento naq xkabʼichalebʼ teʼxyuʼami li kubʼsink ibʼ. Aʼin ttenqʼanq re li bʼeelomej ut li ixaqilbʼej re naq inkʼaʼ tixsikʼ li us kaʼajwiʼ choʼq re, tixsikʼ bʼan li us choʼq re li xsumʼaatin (1 Cor. 10:24).

6. Kʼaru naqatzol rikʼin li nekeʼxye laj Steven ut li xStephanie?

⁶ Saʼ xkʼabʼaʼ naq nekeʼxyuʼami li kubʼsink ibʼ, naabʼalebʼ li hermaan li sumsukebʼ sahebʼ saʼ xchʼool. Jun eetalil, laj Steven jun li qechpaabʼanel naxye: «Wi teʼxkʼoxla naq junebʼ ajwiʼ chik, teʼxtenqʼa ribʼebʼ, ut qʼaxal teʼxbʼaanu naq wanqebʼ saʼ chʼaʼajkilal. Moko teʼxkʼoxla ta: “Kʼaru us choʼq we?”. Teʼxkʼoxla bʼan: “Kʼaru us choʼq qe?”». Joʼkaʼin ajwiʼ nakʼoxlak li xStephanie li rixaqil laj Steven. Naxye: «Maaʼani twulaq chiru wank rikʼin li xikʼ naʼilok re. Naq nokoochʼaʼajkoʼk, naqakʼe qaqʼe chi xnawbʼal kʼaʼut xtiklaak li chʼaʼajkilal. Chirix chik aʼan nokootijok, naqasikʼ qanaʼlebʼ ut nokooʼaatinak chirix li chʼaʼajkilal. Naqakʼe qaqʼe chi xqʼaxbʼal ru li chʼaʼajkilal, moko chi xqʼaxbʼal ta qu chiqibʼilqibʼ». Qʼaxal sahaqebʼ saʼ xchʼool li sumsukebʼ wi maajun rehebʼ tixkʼoxla naq qʼaxal wank xwankil.

7. Chan raj ru tnaʼlebʼaq junaq li hermaan wi nakʼeheʼk junaq xkʼanjel saʼ xmolam li Yos?

⁷ Qʼaxal oxloqʼ chiqu xbʼaanunkil chixjunil li wank saʼ quqʼ saʼ li xkʼanjel li Jehobʼa (Sal. 27:4; 84:11). Jwal us wi junaq li hermaan naraj xkʼebʼal xtzʼaqobʼ li xkʼanjel chiru li Yos. Li Santil Hu naxye: «Wi wank junaq naʼalaak saʼ xchʼool wank choʼq aj ilol re xtenamit li Yos, chaabʼil kʼanjel li yo chi xrahinkil ru» (1 Tim. 3:1). Abʼan, wi nakʼeheʼk junaq xkʼanjel saʼ xmolam li Yos, moko re ta naq tixnimobʼresi ribʼ (Luc. 17:7-10). Tento bʼan tixkubʼsi xwankil naq tkʼanjelaq chiruhebʼ li junchʼol (2 Cor. 12:15).

8. Kʼaru naqatzol rikʼin li xeʼxbʼaanu laj Diótrefes, laj Uzías ut laj Absalón?

⁸ Li Santil Hu naʼaatinak chirixebʼ li kristiʼaan li xeʼxkʼoxla naq nimebʼ xwankil. Laj Diótrefes naxnimobʼresi chaq ribʼ ut «naxrahi li wank chi xjolomil» li chʼuut (3 Juan 9). Laj Uzías kixkʼutbʼesi naq naxqʼetqʼeti ribʼ naq kiraj xbʼaanunkil jun li kʼanjel li moko kʼebʼil ta saʼ ruqʼ xbʼaan li Jehobʼa (2 Crón. 26:16-21). Laj Absalón yal kixbʼaanu ribʼ naq naxkʼe xchʼool chirixebʼ li kristiʼaan re xqʼunbʼesinkilebʼ re naq teʼxkʼe choʼq awabʼej (2 Sam. 15:2-6). Joʼ naxkʼut ebʼ li eetalil aʼin, li Jehobʼa xikʼ narilebʼ li nekeʼxnima xwankil (Prov. 25:27). Ra tzʼaqal nekeʼxkʼul li nekeʼxnimobʼresi ribʼ ut nekeʼatawank (Prov. 16:18).

9. Kʼaru li eetalil kixkʼe qe li Jesús?

⁹ Jalan tzʼaqal li eetalil li kixkʼe qe li Jesús! Li Santil Hu naxye naq «usta wank chaq xyosilal, inkʼaʼ kixkʼoxla xkʼebʼal ribʼ choʼq reqaj li Yos chi moko xjuntaqʼeetankil ribʼ rikʼin» (Filip. 2:6, TNM). Kaʼajwiʼ li Jehobʼa nim xwankil saʼ xbʼeen li Jesús. Usta joʼkan, li Jesús moko naxkʼoxla ta naq qʼaxal nim xwankil. Kixye rehebʼ li xtzolom: «Li jwal kachʼin saʼ eeyanq chejunilex, aʼan li nim» (Luc. 9:48). Makachʼin xchʼinaʼusal kʼanjelak rochbʼenebʼ li cheekel winq, laj tenqʼanel saʼ li chʼuut, laj kʼamolbʼe saʼ li puktesink ut ebʼ li cheekel winq li nekeʼrulaʼani ebʼ li chʼuut li nekeʼxyuʼami li kubʼsink ibʼ li kixyuʼami li Jesús. Naq laaʼo joʼ xmoos li Yos naqayuʼami li kubʼsink ibʼ, naqakʼutbʼesi li rahok li nakʼutbʼesink re anihebʼ laj kʼanjel chiru li Yos (Juan 13:35).

10. Kʼaru raj tqabʼaanu wi naqakʼoxla naq maakʼaʼ nabʼaanumank re xtuqubʼankil ru li chʼaʼajkilal saʼ li chʼuut?

 ¹⁰ Kʼaru raj tqabʼaanu wi wank li chʼaʼajkilal saʼ li chʼuut ut naqakʼoxla naq maakʼaʼ nabʼaanumank re xtuqubʼankil ru? Moowechʼok, qakubʼsiq bʼan qibʼ ut qakʼulubʼaq li teʼxbʼaanu li nekeʼjolomink qe (Heb. 13:17). Kʼaru ttenqʼanq qe chi xbʼaanunkil aʼin? Qakʼoxlaq: «Ma jwal nim li chʼaʼajkilal? Wi aajel ru xtuqubʼankil ru, ma aweʼ tzʼaqal xhoonalil re xbʼaanunkil? Ma kʼebʼil saʼ wuqʼ xtuqubʼankil ru? Ut, kʼaru tzʼaqal ninsikʼ: li junajil saʼ li chʼuut malaj naq teʼxnima wu?»

11. Joʼ naxchʼolobʼ saʼ Efesios 4:2, 3, kʼaru tkʼulmanq wi naqakubʼsi qibʼ naq nokookʼanjelak chiru li Jehobʼa?

¹¹ Chiru li Jehobʼa qʼaxal wank xwankil li kubʼsink ibʼ ut inkʼaʼ li naqanaw xbʼaanunkil, li junajil ut inkʼaʼ li xseebʼal qachʼool. Joʼkan naq, qakʼehaq qachʼool chi xkubʼsinkil qibʼ naq tqabʼaanu li qakʼanjel chiru li Yos. Chi joʼkaʼan toowanq saʼ junajil rikʼinebʼ li qechpaabʼanel (taayaabʼasi Efesios 4:2, 3, Wy. Akʼ tzʼiibʼ. Taawil taqʼa). * Qakʼehaq qaqʼe chi puktesink. Qabʼaanuhaq li usilal rehebʼ li junchʼol. Qawotzaq li kʼaru wank qe rikʼin chixjunilebʼ li hermaan ut moko kaʼaj tawiʼ rikʼinebʼ li kʼebʼil rehebʼ junaq li kʼanjel saʼ xmolam li Yos (Mat. 6:1-4; Luc. 14:12-14). Wi naqabʼaanu chixjunil aʼin, ebʼ li junchʼol moko kaʼaj tawiʼ teʼxkʼe reetal li nokooruuk xbʼaanunkil, teʼxkʼe ajwiʼ reetal naq naqakubʼsi qibʼ.

12. Ma naxye li Santil Hu naq us naq teʼwanq qamiiw? Chʼolobʼ.

¹² Li Jehobʼa naraj naq tqataw rusilal li wank saʼ komonil rikʼinebʼ li qamiiw ut ebʼ li qakomon  (Sal. 133:1). Relik chi yaal naq li Jesús kiwank ajwiʼ ramiiw (Juan 15:15). Joʼkan ajwiʼ, li Santil Hu naʼaatinak chirix li rusilal naq wank li tzʼaqal amiiw (Prov. 17:17; 18:24). Naxye ajwiʼ naq inkʼaʼ us naq tqasikʼ wank qajunes (Prov. 18:1). Naabʼalebʼ nekeʼxkʼoxla naq li Internet nakʼanjelak re naq teʼxtaw ramiiw. Abʼan, wi naqoksi, qabʼaanuhaq weent.

13. Kʼaʼut naq wiibʼ oxibʼ li kristiʼaan li nekeʼroksi li Internet naru nekeʼrekʼa ribʼ naq wankebʼ xjunes ut teʼchʼinaaq xchʼool?

¹³ Ak xtzʼilmank rix naq ebʼ li nekeʼxsubʼ xhoonalebʼ chi rilbʼal li jalam u ut li nekeʼxtzʼiibʼa ebʼ li junchʼol saʼ Internet, naru nekeʼrekʼa ribʼ naq wankebʼ xjunes ut teʼchʼinaaq xchʼool. Kʼaʼut? Maare saʼ xkʼabʼaʼ naq li nekeʼxtaqsi ebʼ li kristiʼaan saʼ Internet naxkʼut li rusilal li xyuʼamebʼ: ebʼ li xjalam u, ebʼ li xjalam u li ramiiw ut ebʼ li naʼaj bʼarwiʼ nekeʼwulak chi bʼeek. Ebʼ li teʼril li jalam u aʼin naru nekeʼxkʼoxla naq maakʼaʼ bʼayaq rusilal li xyuʼamebʼ. Jun li qechpaabʼanel ixq li wank 19 chihabʼ re naxye: «Kiʼok chi chʼinaak inchʼool naq xwil naq ebʼ li junchʼol kʼajoʼ xsahilebʼ saʼ xchʼool saʼ xraqik li xamaan ut laaʼin nintitzʼ injunes saʼ wochoch».

14. Chanru nokooxtenqʼa li naxye saʼ 1 Pedro 3:8 chi roksinkil chiʼus li Internet?

¹⁴ Yaal naq wank ajwiʼ rusilal roksinkil li Internet, xbʼaan naq naru nokooxtenqʼa re naq tooruuq chi raatinankil ebʼ li qamiiw ut ebʼ li qakomon li wankebʼ chi najt. Abʼan, ma naqakʼe reetal naq li xkʼihalil li nekeʼxtaqsi ebʼ li kristiʼaan saʼ Internet aʼan yal re xnimobʼresinkil ribʼebʼ? Chanchan tawiʼ naq li nekeʼxsikʼ aʼan naq teʼnimaaq ru. Wankebʼ ajwiʼ nekeʼxtzʼiibʼa li yibʼ ut li tzʼaj aj aatin chirix ebʼ li xjalam u malaj chirix ebʼ li xjalam u li junchʼol. Jalan tzʼaqal aʼan chiru li chaabʼil naʼlebʼ li tqayuʼami laaʼo joʼ aj paabʼanel: li kubʼsink ibʼ ut li tawok u (taayaabʼasi 1 Pedro 3:8).

15. Chanru nokooxtenqʼa li Santil Hu re naq inkʼaʼ tqaqʼetqʼeti qibʼ?

¹⁵ Wi naqoksi li Internet, qakʼoxlaq: «Chanru ebʼ li bʼideo, ebʼ li jalam u ut ebʼ li aatin li nintaqsi saʼ Internet? Ma nekeʼxkʼoxla ebʼ li junchʼol naq yookin xnimobʼresinkil wibʼ? Ma tineʼxkaqali naq teʼril aʼin?». Li Santil Hu naxye: «Xbʼaan naq chixjunil li kʼaʼaq re ru wank saʼ ruuchichʼochʼ (li ratawankil li naraj li tzʼejwalej, li ratawankil li naraj li xsaʼ uhej ut li  qʼetqʼetil xbʼaan li bʼihomal) moko rikʼin ta li Yuwaʼbʼej nachalk, rikʼin bʼan li ruuchichʼochʼ» (1 Juan 2:16). Jun li hu naxye naq li aatin «li qʼetqʼetil xbʼaan li bʼihomal» naʼaatinak chirix jun li kristiʼaan li «yal naxbʼaanu ribʼ naq wank xwankil». Joʼ aj paabʼanel moko aajel ta ru naq teʼxnima qu. Naqayuʼami bʼan li naʼlebʼ aʼin li naxkʼe li Santil Hu: «Miqasikʼ qawankil qajunes qibʼ, miqayoobʼ qajosqʼil chiqibʼil qibʼ chi moko chiqakaqali qibʼ» (Gál. 5:26). Wi naqakubʼsi qawankil inkʼaʼ tqabʼon qibʼ rikʼin li xqʼetqʼetil li ruuchichʼochʼ.

16. Kʼaʼut naq inkʼaʼ naqaj xnimobʼresinkil qibʼ?

¹⁶ Tento tqayuʼami li kubʼsink ibʼ, xbʼaan naq li nekeʼxnimobʼresi ribʼ moko nekeʼxkʼoxla ta «yal tzʼaqalaj» chirixebʼ (Rom. 12:3). Aʼanebʼ aj sikʼol raaxiikʼ ut qʼetqʼetebʼ. Joʼkan ajwiʼ, nekeʼxrahobʼtesi ribʼ ut nekeʼxrahobʼtesi ebʼ li junchʼol rikʼin li xnaʼlebʼebʼ ut li xbʼaanuhomebʼ. Wi inkʼaʼ nekeʼxjal xnaʼlebʼ, laj Tza tixmutzʼobʼresi ut tixpoʼ li xkʼaʼuxebʼ (2 Cor. 4:4; 11:3). Abʼanan, li nekeʼxkubʼsi ribʼebʼ, yal tzʼaqalaj nekeʼxkʼoxla ribʼ. Moko naxik ta xbʼeen li nekeʼxkʼoxla chirixebʼ ut nekeʼxtaw ru naq ebʼ li junchʼol qʼaxal seebʼebʼ chik chiruhebʼ (Filip. 2:3). Nekeʼxnaw ajwiʼ naq «li Yos xikʼ narilebʼ li bʼachʼbʼachʼebʼ, abʼan narusilahebʼ li qʼunebʼ xchʼool» (1 Ped. 5:5). Ebʼ li yal tzʼaqalaj nekeʼxkʼoxla ribʼ moko xikʼ ta nekeʼileʼk xbʼaan li Yos.

17. Wi junelik naqaj xkubʼsinkil qibʼ, kʼaru tento tqabʼaanu?

¹⁷ Wi junelik naqaj xkubʼsinkil qibʼ, tento tqayuʼami li naʼlebʼ aweʼ li naxkʼe li Santil Hu: «Meetikʼtiʼi eeribʼ cheribʼil eeribʼ, xbʼaan naq xerisi chik saʼ leechʼool leenajteril yuʼam joʼwiʼ li xkʼanjel, ut xetiqibʼ eeribʼ rikʼin li akʼ yuʼam». Naʼajmank naq tqakʼe qaqʼe, xbʼaan naq wi naqaj xbʼaanunkil aʼin tento tqatzʼil rix li eetalil li kixkanabʼ li Jesús ut tqabʼaanu chixjunil li wank saʼ quqʼ re xkʼambʼal qe rikʼin (Col. 3:9, 10; 1 Ped. 2:21). Abʼan wank rusilal xbʼaanunkil aʼin. Wi naqakubʼsi qibʼ, qʼaxal sahaq saʼ xchʼool li qajunkabʼal, twanq saʼ junajil li chʼuut ut tqanaw roksinkil li Internet. Ut li qʼaxal wank xwankil: sahaq saʼ xchʼool li Jehobʼa qikʼin ut toorosobʼtesi.