Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 27

“Chuanuŋ o Bɛndu Mbo Hiou Mɛɛ Ŋ Cho Kpeekpei yɛ Le”

“Chuanuŋ o Bɛndu Mbo Hiou Mɛɛ Ŋ Cho Kpeekpei yɛ Le”

“I hɛnaŋ mi I soo diomndaŋ ndaŋ naa nya chua. Laŋ la yɔnuŋ ni maa wana o wana chuanuŋ o bɛndu mbo hiou mɛɛ ŋ cho kpeekpei yɛ le. Wana o wana chua num pila mɛɛ ŋ cho lekɛndɛi yɛ.”—LUOMAŊ. 12:​3.

CHONDII 130 Ŋ Waŋnuŋ Wanaa Malaa Haki

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. A mɛɛ Filipiaŋnda 2:​3 dimi yɛ, le yɛɛ tusiŋndo tosa yɛ miŋ tuei chaŋyɛi kpɛɛluŋnde yeela a waŋnda?

Ŋ CHO a bɛɛndiaŋ le sawala Chɛhowalaŋ diikɔŋndo a kɔllo kpou kanifuule, o sina nyɛ bɛnda le naa wo. (Ɛfi. 4:​22-24) Tusiŋndo nyindu naa ni miŋ kɛsi hɛnaŋ Chɛhowaa yeemaŋ naŋ lachi. Nduyɛ, ndu ko tosa ni miŋ chua acheleŋnda maa a cho a sɔvɛ ma hiau naa. Le hei, miŋ tuei chaŋyɛi kpɛɛluŋnde yeela a Chɛhowa vɛlɛ a chaaŋaa naa laalaŋnda.—Nuawɔ Filipiaŋnda 2:​3.

2. Yɛɛ Pɔɔl ve yɛ dimi a sila o yɔŋgu wo le nduyɛ, yɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ?

2 Kɛ te ŋ ve yekeŋ te, kaa wanaa nɔ yoŋgaa a kaayei * o chieeŋ Setanaa hoo niŋnda nɔla mbo piiliaŋ naa. Wana che pɛ aa mi kaa hoo piiliaŋ Kilisiɔŋnda apum o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ. Kanifuule, mi Pɔɔl poonyial Luomaŋnda aa: “I hɛnaŋ mi I soo diomndaŋ ndaŋ naa nya chua. Laŋ la yɔnuŋ ni maa wana o wana chuanuŋ o bɛndu mbo hiou mɛɛ ŋ cho kpeekpei yɛ le. Wana o wana chua num pila mɛɛ ŋ cho lekɛndɛi yɛ.” (Luomaŋ. 12:​3) O cho dimi le Pɔɔl wa maa ŋ nɔ miŋ chua naapila chɔdɔ le. Kɛ te o yɔŋ pɛ miŋ wa wanaa tusiaŋ, ŋ chue naapila mbo hiou mɛɛ naŋ cho kpeekpei yɛ le. Buŋgɛi hei cho naa chɔm fondala tusiŋndo mala naa miŋ fafaŋ chuaŋnɔŋndo laŋ layaa. (1) Te ŋ wa pɛ o nɔɔ niŋ, (2) te ŋ sɔla pɛ waltaŋ o kɔɔna Chɛhowaa niŋ, a (3) te ŋ wa pɛ intanɛtiiyo soliŋndo kpeku.

CHƆM KAA TUSIAŊNDO O NƆ NUMNDO NIŊ

3. Le yɛɛ kɛɛ sinapɛŋgoo huŋ yɛ lepum o nɔɔ niŋ nduyɛ, vɛɛ waŋnda apum bii yɛ ndu?

3 Chɛhowa kila nɔɔ ni nduyɛ o yeema mi wanaa cho o nɔɔ niŋnda wa a nyaale. Kɛ le mɛɛ nda cho wanaa lahakiaa yɛ, lepum mi kɛɛ sinapɛŋgoo hiŋ nda tɛɛŋ. Mi Pɔɔl poonyiaa pɛŋ maa wanaa cho o nɔɔ niŋnda nɔ ma wa sɔɔŋ palaŋ kɔl. (1 Kɔliŋ. 7:​28) Sɛɛŋgiaŋndo pila wanaa cho o nɔɔ niŋnda apum sɛɛŋgiaŋ ni. Le hei, ma yiyaŋ maa ndoo bɛnda ma chal nda ŋiɔɔŋ o nɔɔ niŋ te. Te o yɔŋ yɛ pɛ ma tol kaa chieeŋndo kɔɔli, haupa ma yiyaŋ maa o cho fisa ma kɛyaŋ. O hei niŋ, a ndapila okɔɔ suee o kɛ kɛ wa yiyaŋndo ni nduyɛ, ma dimi maa mɛɛ ma kɛyaŋ malaŋ nda wa a nyaale.

4. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ fafaŋ?

4 Ŋ nɔ miŋ fafaŋ ŋɔɔchiaŋndo a wana naŋ cho o nɔɔ niŋndo okɔɔ. Nduyɛ ŋ nɔ miŋ kɛsiŋ o kɔl maa suundaa kinɛi tosa ni mi Mɛlɛka chɛl le mi wanaa cho o nɔɔ niŋnda kɛyaŋ. (Maa. 5:​32) Lelaŋ, te sɔɔŋ palaŋ Pɔɔl dimi woŋ komal naa pɛ o nɔɔ niŋ, ŋ nɔ miŋ chɛl mi yoŋgaa luɛi naa o kɔl okoŋ, miŋ kandu yiyaŋndo aa: ‘Le yɛɛ naŋ challɛ naa finyɛ o nɔɔ niŋ? O buulaŋ a ya kposoŋ te. I che maa o cho fisa mi nuuviaa wana cheleŋ.’ Te yiyaŋ waa naa hiŋ naa o kɔl pɛ, mɛɛ a naapila okɔɔ suee naŋ buulaŋ ni. Mi wanaa nɔ yiyaŋ Mɛlɛka le wa sila num le ma tosa nyɛ ŋ yiyaŋ maa o chuu num nyaaloo wo o yɔŋ bɛɛ mi nɔ numndo tambu. Kɛ Mɛlɛka ndu sila naa maa “wana o wana o cho ko le dɛnɛ num kɛndɔɔ num pilɛ suee le ŋ landuŋ kɔl te. Nɔ kɔl landaŋndo le chaaŋnda bɛɛ dɛnɛ nda kɛndɔɔ.” (Filipi. 2:​4) Chɛhowa yeema num ma kɛɛ wana nya cho o nɔɔ niŋndo le. (Maa. 19:​6) Lelaŋ te bahawɛiyo hiŋ pɛ o nɔɔ niŋ, o yeema num ma yiyaŋ fɛŋ a sila ndɔɔ okɔɔ kɛ o cho a numpila le.

5. A mɛɛ Ɛfisiaŋnda 5:​33 dimi yɛ, vɛɛ pɔnɔɔ a lanɔɔ nɔ yɛ ma biinaŋ vellaa velle?

5 Pɔnɔɔ a lanɔɔ nɔ ma kaaliaŋ vellaa velle nduyɛ ma keŋnaŋ bɛɛleŋ. (Nuawɔ Ɛfisiaŋnda 5:​33.) Baabuiyo pɛɛku naa maa ŋ nɔ miŋ landuŋ kɔl le waŋnda sɔɔŋ kɛndɔŋ tosallo kɛ o cho le mi nda wa naa muŋ tosallo le. (Walta. 20:​35) Suliŋ kuɛɛ mala yɛ wanaa cho o nɔɔ niŋnda le ma kaaliaŋ nduyɛ ma keŋnaŋ bɛɛleŋ? Suliŋ koŋ cho tusiŋndo ni. Te pɔnɔɔ a lanɔɔ wa pɛ wanaa tusiaŋ, o kɛ kɛ tosa suɛi mala ndu ndupilɛ kpe ve le, kɛ ‘nyɛ mala chaaŋndɔ wo o tosa ni.’—1 Kɔliŋ. 10:​24.

Te pɔnɔɔ a lanɔɔ wa pɛ wanaa tusiaŋ, ma tosa wallo diompilɛ nduyɛ a chiee chiee le wana hiou wo le (Tofa pɛl 6)

6. Yɛɛ ŋ pɛɛku yɛ o nyɛ Stiiviŋ nda Stɛfani dimi wo niŋ?

6 Tusiŋndo mala niŋ Kilisiɔŋaa cho o nɔɔ niŋnda a bɔɔbɔɔ ma wa a nyaale o nɔla nda laŋ niŋ. Le taamaseliiyo, mi Stiiviŋ, puaapilɛnɔ nɔ lanɔɔ wo dimi aa: “Te diompilɔɔ wa nya pɛ tɛɛŋ, la nɔla mi la bii sɔɔŋ nyɛkɛndɛi taama taama te bahawɛiyo komal nya pɛ. A yiyaŋ a nyɛ bɛnda le numpilɛ suee wo okɔɔ le. Kɛ, a nyɛ bɛnda le nya ŋiɔɔŋ ndo okɔɔ ŋ yiyaŋ ni.” Mi Stɛfani laa ndɔ bɛɛ dimi aa, “Wana o wana yeema mbo chal nda wana nda sɛɛŋgiaŋ lɔɔlɔɔ wo le. Te bahawɛiyo komal naa pɛ, miŋ kindiŋ le sinaa nyɛ hiŋ a ndu wo. Okoŋ, miŋ piɛi o Chɛhowa lo, miŋ tosa yaasiaa, nduyɛ miŋ suukaŋ a ndu okɔɔ. Bahawɛi komal naa wo naŋ chɔulaba ni, kɛ o cho naapila le.” Pɔnɔɔ a lanɔɔ nɔla ma wa a nyaale te o kɛ kɛ chueŋnuŋ o bɛndu mbo hiou mɛɛ o cho kpeekpei yɛ le.

“LA WA WANAA YOŊGA” O CHƐHOWA PIƐIYO NIŊ TE

7. Kaa yɛɛ puaapilɛnɔ nda ke wallo le tosaa o kɔɔna Chɛhowaa niŋndo nɔ yɛ mbo nɔ?

7 Miŋ yɔŋguŋ a kɔl naa kpou le walta Chɛhowa ke naa laŋ tosaa kanifuule, ŋ che ndi maa bɛɛleŋ pila i cho ni le wallo le ndu. (Sam 27:​4; 84:​10) Lelaŋ, te puaapilɛnɔɔ yɔŋguŋ pɛ le wali teŋgeŋndo opum tosaa o kɔɔna Chɛhowaa niŋ, keŋ ve suɛi wɔɔŋ kposoŋ te. Baabuiyo dimi pɛŋ maa “wana landuŋ kɔl le waa kunda wanaa laalaŋnda lachi wo wali kɛndɛ bɛndoo pila o yeema koŋ ni.” (1 Timo. 3:​1) Kɛ te o yɔŋ pɛ ma ke ndu wallo le tosaa, o nɔ mbo chuaŋnuŋ o bɛndu mbo hiou mɛɛ o cho kpeekpei yɛ le. (Luku 17:​7-10) O nɔ mbo nɔ kaa tusiaŋndo nduyɛ mbo landuŋ kɔl le puaapiliaa a ndepiliaa nduaa malaa.—2 Kɔliŋ. 12:​15.

8. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o taamasi Diotɛluɛfɛsi, Yusaya, a Abisalɔm ndo niŋ?

8 Taamaseliilaŋ la cho o Baabuiyo niŋ a wanaa ndaa chuaŋnuŋ mbo hiau mɛɛ nda wa kpeekpei yɛ. Diotɛluɛfɛsi ndoo nɔ kaa tusiaŋ te kanifuule, ndoo “hɛnaŋ mbo siiŋguu ndu pila wana bɛndu” wanaa laalaŋnda choo kpede. (3 Chɔŋ 9) Mi kaa yoŋgaa nyindu Yusaya mi ndu bɛɛ kindiŋ le wali Chɛhowa ke ndu le wo tosaa. (2 Kolo. 26:​16-21) Abisalɔm ndoo yeema le simnɔŋndo masaa. Le hei, mbo dimul waŋnda sɔɔŋ yeelɛiyoŋ le chɔmndo maa o kaala nda le halikpeŋ ma toolu ndu. (2 Saam. 15:​2-6) Taamaseliilaŋ ndaŋ la chɔm kpendekele maa Chɛhowa hɛnaŋ a wanaa yeema tɔɔ wa le. (Pulɔ. 25:​27) Kɛsiŋ o kɔl maa mi yoŋgaa ɔɔ heelɔŋndo luei wana o kpundɔɔ niŋ.—Pulɔ. 16:​18.

9. Taamasi kuɛɛ Chiisu kɛsullɛ naa?

9 Chiisu cho teŋgeŋ a wanaa yaa naŋ laŋga soo haa okɔɔ wa. “Kani fondole, mɛɛ Mɛlɛka cho yɛ, lende koni Chiisu Kiliti cho kani bɛɛ ni. Kɛ o koŋ niŋ kpou, o yiyaŋ o kɔl niŋ le ndu pila siimaŋndo a Mɛlɛka a ka ka le.” (Filipi. 2:​6) Te o faŋaŋ pɛ o Chɛhowa kɔɔli, wana o wana nɔ lɛ kpaayaa mbo hiou Chiisu le. Kɛ a koŋ kpou, o chueŋnuŋ o bɛndu mbo hiou mɛɛ o cho kpeekpei yɛ le. Mbo dimul buɛiyaa nduaa aa: “Wana cho o pɔmbɔ nya tɛɛŋ kpede wo, ndu cho wana bana kpeekpeiyo ni.” (Luku 9:​48) I cho bɔɔ suɛi tɔnɔ le wallo latulu a kɔɔfaa, buɛiyaa malalaŋnda, bɛnduaa kundaa, a buɛiyaa ibuŋgaa cho kaa tusiaŋ Chiisoo tolɔɔ kɔɔli wa! Te ŋ wa pɛ wanaa tusiaŋ, ŋ cho kaalaa nɔ le waŋnda. Nduyɛ Chiisu dimi maa Kilisiɔŋaa tonyaa nɔ ma kaaliaŋ vellaa velle.—Chɔŋ 13:​35.

10. Yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma tosa te a yiyaŋ pɛ maa bɛnduaa cho saalaŋ le bahawɛila cho o kundaa niŋndaŋ soli le?

10 Yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma tosa te o yɔŋ pɛ ma saaluŋ bahawɛilaŋ o kundaa niŋ nduyɛ ma yiyaŋ maa bɛnduaa cho saalaŋ le laŋ soli le? O cho nyɛ ŋ nɔ ma wa keiyo ŋɔɔchiaŋndo a ndi okɔɔ le. Kɛ a nɔ ma chɔm kaa tusiaŋndo nduyɛ ma toolu wanaa cho chilaŋ chuaa wa. (Hibu. 13:​17) Le hei, nyunaŋndɔ aa: ‘Baa bahawɛila ya che laŋ ndaŋ la cho pa la bɛndu maa mɛɛ mi la fula kaŋgalaŋ? Baa teleŋndo pa cho hoo ni le mi la fula? Baa I nɔ pa di le mi kindiŋ le laŋ solioo? O kpeekpei niŋ, baa kindiŋndo pa ya cho ni le mi diompilɔɔ wa o kundaa niŋ ɔɔ le mi sɔla tɔɔ?’

Wanaa sɔla dilakeŋnaŋndaŋ nda nɔ ma chuaŋnuŋ le kɔl kalu ndaa le kɛ a nɔ ma chɔm maa a cho wanaa tusiaŋ (Tofa pɛl 11) *

11. A mɛɛ Ɛfisiaŋnda 4:​2, 3 dimi yɛ, yɛɛ yɔŋnuŋ yɛ te ŋ wa pɛ wanaa tusiaŋ o Chɛhowa piɛiyo niŋ?

11 Chɛhowa che kaa naa tusiaŋndo o sɔvɛ mbo hiau kɔl kalu naa. Nduyɛ, diompilɔɔ cho nyɛ sɔvɛ ndu o hɔl mbo hiau walta naŋ chaa tosaa laŋ. Lelaŋ, kindiŋ ma wa wana tusiaŋ. Te a tosa lende pɛ, diompilɔɔ cho wa o kundaa niŋ. (Nuawɔ Ɛfisiaŋnda 4:​2, 3.) Dɔu sɛmbɔɔ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. Nuuviaa nɛilaŋ le waŋnda tosallo sɔɔŋ kɛndɔŋ. Nduyɛ chiɛi numndo wa o kumbiaa teleŋ o teleŋ le wana o wana o kundaa niŋ. (Maa. 6:​1-4; Luku 14:​12-14) Te a wa pɛ wana tusiaŋ nduyɛ ma tosa wallo a puaapiliaa a ndepiliaa numnda, a cho chɔ mɛɛ kpɛ ŋ nɔ taasioo yɛ. Kɛ i hiou kpou ve, tusiŋ numndo cho nda piiliaŋ tau.

CHƆM KAA TUSIAŊNDO TE A WA PƐ INTANƐTIIYO SOLIŊNDO KPEKU

12. Tɛɛsiaawɔ nyɛ chɔm maa Baabuiyo dɛɛniaa naa le miŋ nɔ chaŋyaŋ kɛndɔŋ ndo.

12 Chɛhowa yeema naa miŋ tuei suukaŋ kɛndɔɔ yeela a yuŋgula naalaŋ vɛlɛ a chaaŋaa naa. (Sam 133:​1) Chiisu bɛɛ ndoo nɔ chaŋyaŋ kɛndɔŋ. (Chɔŋ 15:​15) Baabuiyo chɔm tɔnɔla naŋ sɔla laŋ te o yɔŋ pɛ miŋ nɔ chaŋyaŋ kɛndɔŋ. (Pulɔ. 17:​17; 18:​24) Nduyɛ o dimul naa pɛŋ maa o bɛnda miŋ keluŋ waŋnda kposoŋ te. (Pulɔ. 18:​1) Le hei, wanaa bɔɔbɔɔ yiyaŋ maa intanɛtiiyo nɔla mbo tosa a ve lɛ yololɛ le nduyɛ mbo mala nda ma sɔla chaŋyaŋ tau. Kɛ ŋ nɔ miŋ wa yekeŋ te ŋ wa pɛ intanɛtiiyo soliŋndo kpeku.

13. Le yɛɛ wanaa nua fotueila waŋnda o intanɛtiiyo choo wa yiyaŋ yɛ maa a cho yololɛ nduyɛ ma tambu kɔl?

13 Wanaa bɔɔbɔɔ dimi maa mi wanaa chua teleŋndo tau le fotueila chaaŋaa ndaa nuaa o intanɛtiiyo choo wa tambu kɔl tau. Nduyɛ, ma yiyaŋ maa a cho yololɛ. Le yɛɛ? Te waŋnda wa pɛ fotueila ndalaŋ handɔɔ o intanɛtiiyo choo, la kɛndɛ kɛndɛlaŋ nda hɛli lepum ni. Ma chɔm chaaŋaa ndaa, nyɛm kɛndɛŋ nda nɔ woŋ, fondaŋnda nda kuɛ niŋ ndaŋ, a mɛɛ nda cho yoomoo tueiyɔɔ yeela yɛ. Te waŋndo che yɛ pɛ fotueilaŋ ndaŋ, mi kɔllo tambu ndu nduyɛ mbo yiyaŋ maa ndu lo kɔɔli. Mi ndepilɛnɔ cho wɔsilaŋ 19 wo dimi aa, “Mi kandu paŋalaa wanaa kua pisultaŋ o lɔɔ mɛɛlulaŋ ma handu fotueila nda laŋ o intanɛtiiyo choo wa. Mi hei ndii tɛɛmbuu ya kɔllo.”

14. Vɛɛ sila cho o Pitɛ Tasoo 3:​8 niŋndo mala yɛ naa miŋ soliŋ intanɛtiiyo kpeku a taasi?

14 Ŋ nɔla miŋ soliŋ intanɛtiiyo kpeku nyɛkɛndɛi. Le taamaseliiyo, o nɔla mbo mala naa le suukaŋndo a yuŋgula naalaŋ vɛlɛ a chaaŋaa naa. Kɛ a chiikuu niŋ pa maa waŋnda cho hau fotueilaŋ handɔɔ o intanɛtiiyo choo a sɔɔŋ cheleŋ le mi waŋnda saŋgala nda? O cho lɛ le suukaŋndo koni le nda cho lɛ nyɔɔŋ handɔɔ o intanɛtiiyo choo le kɛ, le mi waŋnda kpede muli nda hɔlteŋ kɔɔli. Mi waŋnda apum poonyiaa sɔɔŋ bɛɛtambɛiyoŋ o fotueila ndalaŋ ɔɔ a fotueila wanaa cheleŋ okɔɔ. Hei cho kaa leKilisiɔŋ kposoŋ te. Kanifuule, Baabuiyo dɛɛniaa naa maa naŋ nɔ buulaŋ chaaŋaa naa nduyɛ maa naŋ wa wanaa yoŋga le.—Nuawɔ Pitɛ Tasoo 3:​8.

Te waŋnda che pɛ fotueila num ndaŋ o intanɛtiiyo choo, a cho pa yiyaŋ maa wana chɔmnaŋndo ŋ cho ni ɔɔ wana tusiaŋndo? (Tofa pɛl 15)

15. Sila Baabui kuɛɛ mala yɛ naa miŋ fafaŋ yoŋgaa kiolɔɔ a nyɛm naŋ nɔ woŋ?

15 Te a wa pɛ intanɛtiiyo soliŋndo kpeku, o bɛnda ma nyunaŋ aa: ‘Te waŋnda che pɛ fotueila nilaŋ o intanɛtiiyo choo, sɔɔŋ ya poonyiaa woŋ, a vidueila ya handu laŋ, a cho pa yiyaŋ maa saŋgalaŋndo ya cho ni? Baa I cho pa tosa mi waŋnda paŋala ya?’ Baabuiyo dimi aa: “Nyɛ o nyɛ wɔɔŋ cho o chieeŋndo hoo niŋ, kɔ bii a yeemaŋ cho o wana chieeyɛi wɔɔŋnde hei niŋ ndoŋ, a nyɛm waŋnda cha ma luɛi lehɔl o muŋ ndoŋ, a nyɛ o nyɛ waŋnda kialu yoŋgaa a muŋ, o cho Mɛlɛka Finya naa le mal muŋ te. O chieeŋndo hoo niŋ ŋ fula ni.” (1 Chɔŋ 2:​16) Mi Baabui pilɛ hivi diomndaŋ ndaŋ “nyɛ o nyɛ waŋnda kialu yoŋgaa a muŋ” aa, “chɔmnɔŋndo waŋnda o hɔl a nyɛm ŋ nɔ woŋ.” Kilisiɔŋnda nɔ ma chɔmnuŋ waŋnda o hɔl a nyɛm nda nɔ woŋ te. A nɔ ma tol sila Baabuiyo hoo kɔɔli: “Ŋ tɛɛmbuu wana kɔl te. Nduyɛ ŋ paŋala wana le nyɛ ndɔ le.” (Kalee. 5:​26) Mi wanaa bɔɔbɔɔ kelu yoŋgaa a nyɛm nda nɔ woŋ le halikpeŋ mi waŋnda ke nda bɛɛleŋ. Kɛ te ŋ wa pɛ wanaa tusiaŋ, ŋ tul kaa hoo kɔɔli kposoŋ te.

“CHUA NUM PILA MƐƐ Ŋ CHO LEKƐNDƐI YƐ”

16. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ wa wanaa yoŋga le?

16 Ŋ nɔ miŋ kindiŋ le kaa tusiaŋndo nɔɔ kanifuule, wanaa yoŋgaa chue ndapila mɛɛ nda “cho lekɛndɛi yɛ” le. (Luomaŋ. 12:​3) Le hei, ba o ba wanaa yoŋgaa wa pɛ sɛɛŋgiaŋ chuu loŋ te. Nduyɛ, a ndapila okɔɔ suee nda yiyaŋ ni. Mi yiyaŋ ndaa a kaa ndaa luei nda lepum o kpundɔɔ niŋ nduyɛ ma saaŋgiaa vɛlɛ wanaa cheleŋ. Waŋnda haa nɔ ma kindiŋ le kaa hoo siŋgaa. Te o cho koŋ te, Setana cho nda chɔɔlu yiyaŋ yoŋgaa pei niŋ. (2 Kɔliŋ. 4:​4; 11:​3) Kɛ o baa pilɔɔ choo, mi wana tusiaŋndo chua ndupila mɛɛ o cho lekɛndɛi yɛ. O chueŋnuŋ o sɔvɛ mbo hiou chaaŋnda le kanifuule, o sina maa waŋnda hiou ndu o sɔɔŋ pum niŋ. (Filipi. 2:​3) O sina vɛlɛ maa mi “Mɛlɛka simul wana yoŋgaa. Kɛ nduyɛ wana tusiaŋndo ndu ndu, kɛndɛi o tosal ndu ni.” (1 Pitɛ 5:​5) Le hei, wanaa chua ndapila mɛɛ nda cho lekɛndɛi yɛ yeema mi Chɛhowa simul nda le.

17. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le miŋ hiou lachi a kaa tusiaŋndo nɔɔ?

17 Le miŋ hiou lachi a kaa tusiaŋndo nɔɔ, mɛɛ miŋ chii “a wana chieeyɛi paanduei, a sɔɔŋ ndi ii tosa woŋ.” Nduyɛ, miŋ wounuŋ “wana chieeyɛi sɛnɛiye.” Wallo pila yeemaŋ ni le hei tosaa. Ŋ nɔ miŋ pɛɛku a taamasi Chiisu wo okɔɔ nduyɛ miŋ kindiŋ le sɔɔŋ tosaa maa ndu. (Kolo. 3:​9, 10; 1 Pitɛ 2:​21) Te ŋ dɔu pɛ sɛmbɔɔ le kaa tusiaŋndo nɔɔ, ŋ cho tɔnɔɔ sɔla tau. Yuŋgu naa cho wa a nyaale, mi diompilɔɔ wa o kundaa niŋ, nduyɛ miŋ sina mɛɛ naŋ soliŋ intanɛtiiyo kpeku a taasi yɛ. Kɛ i hiou kpou ve, mi Chɛhowa hini kɔl a naa nduyɛ mbo dɔu naa sala.

CHONDII 117 Suliŋndo le Waa Wana Kɛndɛ

^ pɛl. 5 Chieeŋ naŋ cho hau leniŋndo cho o piaa cha a wanaa nɔ yoŋgaa a kaayei ya. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ mandaŋ yɔŋi kaa ndaa piiliaŋ naa. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho yaasiaa naa naŋ nɔ miŋ fafaŋ chuaŋnɔŋndo o bɛndu mbo hiou mɛɛ naŋ cho kpeekpei yɛ. Ŋ cho isɔɔ a fondalaŋ layaa o yoomu naa niŋ.

^ pɛl. 2 TƐƐSIAA LE DIOMNDAŊ: Mi wana yoŋgaa chua ndupila o bɛndu mbo hiou mɛɛ o cho kpeekpei yɛ nduyɛ o chue acheleŋnda wanaa sɔvɛ le. Mɛɛ wana dimi maa wana ikaayioo wana yoŋgaa cho vɛlɛ ni. Kɛ te waŋndo wa pɛ wana tusiaŋ, o ve wana ikaaye le. Tusiŋndo cho chuaa acheleŋnda maa a cho a sɔvɛ ma hiau naa ni nduyɛ ŋ ve wanaa yoŋga ɔɔ wanaa heelaŋ te.

^ pɛl. 56 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Bɛndu kunda sɔla dikeŋnaŋndo le sɔɔŋ yɔŋgoo o bɔŋaŋnda bɛndaŋ a le chilaŋ chuaa o walta cheleŋ niŋndo nɔ vɛlɛ mbo yɔŋguŋ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a Toŋgo leMasaa dindioo.