Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 27

Miʼn kubʼ qximan qa mas nim qoklen kywitz txqantl

Miʼn kubʼ qximan qa mas nim qoklen kywitz txqantl

«Kxel nmaʼne kyeye kykyaqile, mi jun tuʼn t-ximan tiʼjx qa at mas toklen ex bʼalo mintiʼ, noq oʼkx tuʼn t-ximan tiʼjx tujxix tumel» (ROM. 12:3).

BʼITZ 130 Qnajsanku qil qxolx

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

1. ¿Tiʼ consej in tzaj qʼamaʼn qe toj Filipenses 2:3 ex tiʼ tbʼanel tzul qe qa ma japun quʼn?

IN KUBʼ qin qibʼ ex in chex qbʼiʼn qe tkawbʼil Jehová, tuʼnju in nel qnikʼ tiʼj qa oʼkx te ojtzqilte alkye mas bʼaʼn te qe (Efes. 4:22-24). In nonin mod lu qiʼj tuʼn t-xi qbʼinchaʼn tajbʼil Jehová tnejel twitzju qex qajbʼil ex tuʼn tkubʼ qximen qa mas nim kyoklen txqantl qwitz. Tuʼn jlu, in ten jun tbʼanel qamiwbʼil tukʼil Jehová ex kyukʼil erman (kjawil uʼjit Filipenses 2:3).

2. a) ¿Tiʼ el tnikʼ apóstol Pablo tiʼj? b) ¿Tiʼ kbʼel qxnaqʼtzaʼn toj xnaqʼtzbʼil lu?

2 Pero qa mintiʼ ma tzʼok qxqʼuqin qibʼ, jaku tzʼel qkanoʼn kymod xjal ateʼ tjaqʼ tkawbʼil Satanás, aqeju in jaw kynimsan kyibʼ ex oʼkx in che ximen kyiʼjx. * Toj tnejel syent abʼqʼi, bʼalo e ok weʼ junjun okslal twitz nya bʼaʼn lu tuʼnju xi tqʼoʼn apóstol Pablo nabʼil lu kye okslal te Roma: «Kyjaʼtzun kxel nmaʼne kyeye kykyaqile, mi jun tuʼn t-ximan tiʼjx qa at mas toklen ex bʼalo mintiʼ, noq oʼkx tuʼn t-ximan tiʼjx tujxix tumel» (Rom. 12:3). El tnikʼ apóstol Pablo tiʼj qa tbʼanel tuʼn tok qkʼujlan qibʼ pero toj tumel. Ex oʼkx jaku bʼant jlu quʼn qa ma kubʼ qin qibʼ. Toj xnaqʼtzbʼil lu kʼelel qnikʼ tiʼj qa ma kubʼ qin qibʼ, kʼonil qiʼj tuʼn miʼn tkubʼ qximen qa mas nim qoklen kywitz txqantl ik tzeʼn toj qmejebʼleʼn, aj ttzaj qʼoʼn jun qoklen toj ttnam Jehová ex aj kyajbʼen redes sociales quʼn.

MIʼN JAW QNIMSAN QIBʼ TOJ QMEJEBʼLEʼN

3. a) ¿Tiquʼn in che tzaj junjun nya bʼaʼn toj qmejebʼleʼn? b) ¿Tiʼ in kubʼ kyximen junjun aj kyok weʼ twitz nya bʼaʼn?

3 Taj Jehová tuʼn ttzalaj chmilbʼaj ex xuʼjilbʼaj tiʼj kymejebʼleʼn. Pero tuʼnju aj il qoʼ, at maj jaku tzaj nya bʼaʼn kyxol. Tuʼntzunju tqʼama apóstol Pablo qa tzul junjun yajbʼil toj kyanqʼibʼil qeju in che kubʼ mojeʼ (1 Cor. 7:28). Ateʼ junjun okslal in kubʼ kyximen qa in tzaj nim qʼoj toj kymejebʼleʼn, axpe ikx in kubʼ kyximen qa ya mlay ten tzalajbʼil kyxolx. Qa o tzʼel kykanoʼn kyximbʼetz xjal, oʼkxlo in che ximen kyiʼjx ex in kubʼlo kyximen qa mas bʼaʼn tuʼn tkubʼ kynajsaʼn kymejebʼleʼn.

4. ¿Tiʼ mintiʼ tuʼn tkubʼ qximen?

4 Mintiʼ tuʼn tkubʼ qximen qa ya mlayx ten tzalajbʼil toj qmejebʼleʼn. Ojtzqiʼn quʼn qa oʼkx jaku naj jun mejebʼleʼn qa at jun ma yaẍin (Mat. 5:32). Tuʼntzunju, aj qok weʼ kywitz qeju nya bʼaʼn yolin apóstol Pablo tiʼj, miʼn kubʼ qxjelin jlu noq tuʼnju in jaw qnimsan qibʼ: «¿Axpe tok in ximen wukʼile wiʼje? ¿In kubʼpe tyekʼin tkʼujlabʼil wiʼje? ¿Maspe jaku chin tzalaje tukʼil juntl xjal?». Qa ma kubʼ qximen jlu, oʼkx in qo ximen qiʼjx. Tzul kyqʼamaʼn xjal qe tuʼn t-xi qbʼiʼn aju in tzaj tqʼamaʼn qanmi ex tuʼn qjyon kyiʼj tiʼchaq jaku qo tzalaj kyuʼn, axpe ikx qa ma naj qmejebʼleʼn. Noqtzun tuʼnj, aju xjal in xi tbʼiʼn nabʼil in tzaj tqʼoʼn Dios, nya oʼkx in ximen tiʼjx, sino ax ikx in nok «tqʼoʼn tkwent tiʼj aju at tajbʼen kye mastl» (Filip. 2:4). Taj Jehová tuʼn tok qxqʼuqin qmejebʼleʼn ex nya taj tuʼn tkubʼ qnajsaʼn (Mat. 19:6). Taj tuʼn tten qximbʼetz ik tzeʼn te ex nya ik tzeʼn qe qaj.

5. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Efesios 5:33, ¿tiʼ tmod chmilbʼaj ex xuʼjilbʼaj kbʼel kyyekʼin kyxolx?

5 Il tiʼj tuʼn tkubʼ tyekʼin chmilbʼaj ex xuʼjilbʼaj kykʼujlabʼil kyxolx ex tuʼn tok kyqʼoʼn kyoklen (kjawil uʼjit Efesios 5:33). In tzaj t-xnaqʼtzaʼn Xjan Uʼj qe tuʼn qximen tuʼn t-xi qqʼoʼn jun tiʼ kye txqantl ex nya oʼkx tuʼn ttzaj qkʼamoʼn (Hech. 20:35). Il tiʼj tuʼn tkubʼ tin tibʼ chmilbʼaj ex xuʼjilbʼaj tuʼntzun tkubʼ kyyekʼin kykʼujlabʼil kyxolx ex tuʼn tok kyqʼoʼn kyoklen. Kʼonil jlu kyiʼj tuʼn miʼn kyximen oʼkx kyiʼjx, sino tuʼn kyximen tiʼj kyukʼil (1 Cor. 10:24).

Qa in kubʼ tin tibʼ chmilbʼaj ex xuʼjilbʼaj, mlay che qʼojin kyxolx, sino kbʼajel kyonin kyibʼ. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 6).

6. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil in nel qiʼn tiʼjju tqʼama Steven ex Stephanie?

6 Ateʼ nim mejebʼleʼn mas in che tzalaj tuʼnju in kubʼ tin tibʼ chmilbʼaj ex xuʼjilbʼaj. Jun techel, tqʼama ermano Steven jlu: «Qa in nok tqʼoʼna tukʼila te jun onil teya, kbʼajel kyonin kyibʼe kyxolxe, ex mas aj kyok weʼye twitz nya bʼaʼn. Mlay kubʼ t-ximana jlu: ‹¿Alkye mas bʼaʼn te weye?, sino ¿alkye mas bʼaʼn te qeye?›». Ax jlu in kubʼ t-ximen t-xuʼjil aju Stephanie tbʼi. Tqʼama jlu: «Ni jun xjal taj tuʼn tten tukʼil juntl tgan tuʼn tqʼojin. Qa mintiʼ in mojeʼ qximbʼetze, in nok tilil quʼne tuʼn tel qnikʼe tiʼj tiquʼn in bʼaj jlu. Yajxitl, in qo naʼne Dios, in xi qjyoʼne tqanil ex in qo yoline tiʼj. Qkabʼile in nok tilil quʼne tuʼn tkubʼ tiʼj nya bʼaʼn ex nya tuʼn tkubʼ tiʼj jun tuʼn juntl». Mas che tzalajel xuʼjilbʼaj ex chmilbʼaj toj kymejebʼleʼn qa mintiʼ ma jaw kynimsan kyibʼ.

MIʼN JAW QNIMSAN QIBʼ AJ QAJBʼEN TE JEHOVÁ

7. ¿Tiʼ tmod jun erman kbʼel tyekʼin qa ma txi qʼoʼn jun toklen?

7 Jun tbʼanel qoklen tuʼn t-xi qqʼoʼn aju mas tbʼanel te Jehová (Sal. 27:4; 84:10). Tbʼanel aj tkubʼ t-ximen jun erman tuʼn tajbʼen mas toj ttnam Jehová. Axpe ikx in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «Qa at jun erman taj tuʼn tok te nejenel kyxol okslal, bʼaʼn ju aqʼuntl lu qa taj tuʼn taqʼnan tiʼj» (1 Tim. 3:1). Pero qa ma txi qʼoʼn jun toklen, mintiʼ tuʼn tjaw tnimsan tibʼ tuʼn jlu (Luc. 17:7-10). Mas bʼaʼn tuʼn tkubʼ t-ximen tuʼn tajbʼen kye txqantl ex tuʼn tkubʼ tin tibʼ (2 Cor. 12:15).

8. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼjju bʼant tuʼn Diótrefes, Uzías ex Absalón?

8 In yolin Tyol Dios kyiʼj junjun xjal jaw kynimsan kyibʼ. Jun techel, tajtoq Diótrefes «tuʼn tok te nejenel kyxol» okslal ex kubʼ t-ximen qa jakutoq bʼant tkyaqil tuʼn (3 Juan 9). Ax ikx te Uzías jaw tnimsan tibʼ, tuʼnju kubʼ tbʼinchaʼn jun aqʼuntl aju mintiʼ xi tqʼamaʼn Jehová te (2 Crón. 26:16-21). Ex ok tilil tuʼn Absalón tuʼn tkubʼ tyekʼin tbʼanel tmod kyukʼil xjal tuʼnju tajtoq tuʼn tok te aj kawil (2 Sam. 15:2-6). Ik tzeʼn in tzaj kyyekʼin txʼolbʼabʼil lu, in nel tikʼun Jehová qe xjal in nok tilil kyuʼn tuʼn kyjaw nimsaʼn kyuʼn txqantl (Prov. 25:27). In tzaj nya bʼaʼn kyiʼj xjal oʼkx in che ximen kyiʼjx ex in jaw kynimsan kyibʼ (Prov. 16:18).

9. ¿Tiʼ techel kyaj tqʼoʼn Jesús qwitz?

9 Kubʼ tqʼoʼn Jesús jun tbʼanel techel qwitz. In tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj qa maske iktoq Jesús ik tzeʼn Dios, mintiʼ kubʼ t-ximen tuʼn tel tiʼn toklen Jehová (Filip. 2:6TNM). A Jesús tkabʼin xjal mas nim toklen at. Maske ikju, mintiʼ in kubʼ t-ximen qa mas nim toklen kywitz txqantl. Tqʼama jlu kye t-xnaqʼtzbʼen: «Aju mas chʼin kyxole, atzunju mas maʼ toklen» (Luc. 9:48). In qo tzalaj aj qajbʼen junx kyukʼil precursor, kyukʼil onil kye ansyan, kyukʼil ansyan ex kyukʼil ansyan in che bʼet kyojele Ja te Chmabʼil tuʼnju in kubʼ kyin kyibʼ ik tzeʼn bʼant tuʼn Jesús. Aj tkubʼ qin qibʼ, in kubʼ qyekʼin qkʼujlabʼil kyiʼj txqantl ex tuʼn jlu in nel nikʼbʼaj tiʼj qa axix tok okslal moqa nimel qoʼ (Juan 13:35).

10. ¿Tiʼ kbʼantel quʼn qa in kubʼ qximen qa nya toj tumel in xi bʼinchet kyiʼj junjun tiʼchaq toj Ja te Chmabʼil?

10 ¿Tiʼ kbʼantel quʼn qa in kubʼ qximen qa nya toj tumel in xi bʼinchet kyiʼj junjun tiʼchaq toj Ja te Chmabʼil? Miʼn qo yolin nya bʼaʼn tiʼj, sino mas bʼaʼn qa ma kubʼ qin qibʼ ex qo onin kyiʼj qeju qʼil twitz aqʼuntl (Heb. 13:17). ¿Tiʼ kʼonil qiʼj tuʼn tbʼant jlu quʼn? Bʼaʼn tuʼn tkubʼ qxjelin jlu: «¿Axpe tok matij nya bʼaʼn qe jlu? Qa il tiʼj tuʼn t-xi bʼinchet tiʼj, ¿ape ambʼil jlu tuʼn tbʼant? ¿Atpe woklene tiʼj tuʼn t-xi bʼinchet? Ex qa ma chin ximane tiʼj, ¿in chin jyone tuʼn tten mujbʼabʼil kyxol erman moqa oʼkx waje tuʼn njaw nimsaʼne?».

Aqeju erman at jun kyoklen, nya oʼkx che okel ojtzqiʼn tuʼnju in bʼant tbʼanel aqʼuntl kyuʼn, sino ax ikx tuʼnju in kubʼ kyin kyibʼ. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 11). *

11. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Efesios 4:2 ex 3, ¿tiʼ tbʼanel tzul qa ma kubʼ qin qibʼ aj qajbʼen te Jehová?

11 Mas nim toklen toj twitz Jehová tuʼn tkubʼ qin qibʼ twitzju jaku bʼant quʼn ex tuʼn tten mujbʼabʼil qxol twitzju tuʼn t-xi bʼinchet naj kyiʼj tiʼchaq. Tuʼntzunju, tzʼok tilil quʼn tuʼn tkubʼ qin qibʼ aj qajbʼen te Jehová. Iktzun tten qo onil tuʼn tten mujbʼabʼil kyxol erman (kjawil uʼjit Efesios 4:2, 3). Qqʼonk qwiʼ tiʼj pakbʼabʼil ex qo ajbʼen kye txqantl aj qonin kyiʼj. Tbʼanel tuʼn t-xi qbʼinchaʼn xtalbʼil kye kykyaqil ex nya oʼkx kye qeju at jun kyoklen (Mat. 6:1-4; Luc. 14:12-14). Qa ma bʼant tkyaqil jlu quʼn, nya oʼkx kʼokel kyqʼoʼn txqantl kywitz tiʼjju in bʼant quʼn, sino ax ikx kʼokel kykeʼyin qa in kubʼ qin qibʼ.

MIʼN JAW QNIMSAN QIBʼ AJ KYAJBʼEN REDES SOCIALES QUʼN

12. ¿Tiʼ in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios tiʼjju tuʼn kyten qamiw?

12 Taj Jehová tuʼn qtzalaj tiʼj tbʼanel ambʼil kyukʼil toj qja ex kyukʼil qamiw (Sal. 133:1). Nya oʼkxju, ax ikx te Jesús e ten tbʼanel tamiw (Juan 15:15). Ex in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios tiʼ tbʼanel jaku tzaj qe qa ma che ten axix tok qamiw (Prov. 17:17; 18:24). Ax ikx in tzaj tqʼamaʼn qe tuʼn miʼn tel qpan qibʼ kyiʼj txqantl (Prov. 18:1TNM). Nim xjal in kubʼ kyximen qa il tiʼj tuʼn kyajbʼen redes sociales kyuʼn tuʼn tten nim kyamiw tuʼntzun miʼn kyten kyjunalx. Pero qa in najbʼen quʼn, il tiʼj tuʼn tok qxqʼuqin qibʼ.

13. ¿Tiquʼn ateʼ junjun xjal in kubʼ kynaʼn qa kyjunalx ateʼ ex in tzaj kybʼis aj kyajbʼen redes sociales kyuʼn?

13 Ik tzeʼn o tzʼel kynikʼ junjun xjal tiʼj, aʼyeju xjal in nel kypaʼn nim ambʼil tuʼn tjaw kyuʼjin ex tuʼn tok kykeʼyin kyilbʼilal txqantl in jax kyqʼoʼn kyoj redes sociales, jaku kubʼ kynaʼn qa kyjunalx ateʼ ex jaku tzaj kybʼis. ¿Tiquʼn? Tuʼnju in jax kyqʼoʼn xjal qe mas tbʼanel kyilbʼilal ex qe mas tbʼanel ambʼil toj kyanqʼibʼil kyoj redes sociales, ik tzeʼn qe kyilbʼilal kyukʼil kyamiw ex qe tbʼanel lugar in che ikʼ toj. Aqeju in nok kyqʼoʼn kywitz tiʼj jlu, jaku kubʼ kyximen qa mintiʼ tbʼanel tiʼchaq at kye ex qa kyjunalx ateʼ. Tqʼama jun ermana te 19 abʼqʼi jlu: «Tzaj nim nbʼise tej tok nkeʼyine qa in che tzalaj txqantl aj kyex pasialil aj tkubʼaj seman, atzun weye njunalxe atine ja».

14. ¿Tzeʼn in nonin 1 Pedro 3:8 qiʼj tuʼn kyajbʼen redes sociales quʼn toj tumel?

14 Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa jaku che ajbʼen redes sociales quʼn toj tumel, ik tzeʼn tuʼn qyolin kyukʼil toj qja ex kyukʼil qamiw. Noqtzun tuʼnj, ¿ope tzʼel qnikʼ tiʼj qa in jax kyqʼoʼn txqantl junjun tiʼchaq kyoj redes sociales noq tuʼn qjaw labʼin kyiʼj? Kyaj tuʼn tok bʼaj kywitz txqantl kyiʼj. Axpe ikx, ateʼ junjun in jax kyqʼoʼn nya bʼaʼn yol tiʼj kyilbʼilal moqa tiʼj kyilbʼilal txqantl. Atzun qe, in nok tilil quʼn tuʼn miʼn tjaw qnimsan qibʼ ex tuʼn qximen kyiʼj txqantl (kjawil uʼjit 1 Pedro 3:8).

Aj tjax qqʼoʼn qe tiʼchaq kyoj redes sociales, ¿in kubʼpe qyekʼin qa in kubʼ qin qibʼ moqa in jaw qnimsan qibʼ? (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 15).

15. ¿Tzeʼn in nonin Tyol Dios qiʼj tuʼn miʼn tjaw qnimsan qibʼ?

15 Qa in che ajbʼen redes sociales quʼn, bʼaʼn tuʼn tkubʼ qxjelin jlu: «¿Tzeʼn qe yol, qe foto ex qe video in jax nqʼoʼne? ¿Tuʼnpe jlu in kubʼ nyekʼine qa in jaw nnimsan wibʼe? ¿Jakupe tzaj loʼchj tiʼj kykʼuʼj txqantl tuʼn jlu?». In tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj jlu: «Tkyaqilju at twitz txʼotxʼ, aju tajbʼil qchibʼjal mya bʼaʼn, ex tkyaqilju mya bʼaʼn nnoʼk qkeʼyin ex in pon qkʼuʼj tiʼj, ex aju qnimbʼil qibʼ tuj qchwinqlal, myatzun te Qman Dios jlu, noq oʼkx te twitz txʼotxʼ» (1 Juan 2:16). Jun uʼj in yolin tiʼj Tyol Dios in tzaj tqʼamaʼn qa aju txol yol «aju qnimbʼil qibʼ tuj qchwinqlal», atz in yolin jlu tiʼj jun xjal «in nok tilil tuʼn tuʼn tok qʼoʼn mas toklen twitzju tuʼn tok qʼet». Nya il tiʼj tuʼn kyjaw labʼin txqantl qiʼj. Sino in xi qbʼiʼn nabʼil lu aju in tzaj tqʼoʼn Tyol Dios: «Miʼn jaw qniman qibʼ. Miʼn tzʼok qikʼlen qibʼ qxolx. Miʼn tzaj tloʼch qkʼuʼj tiʼj juntl» (Gál. 5:26). Qa in kubʼ qin qibʼ, mlayx tzʼel qkanoʼn kymod xjal ateʼ tjaqʼ tkawbʼil Satanás.

TENX QXIMBʼETZ TOJ TUMEL QIʼJX

16. ¿Tiquʼn nya qaj tuʼn tjaw qnimsan qibʼ?

16 Aqeju xjal in jaw kynimsan kyibʼ, mintiʼ in ten kyximbʼetz toj tumel kyiʼjx, tuʼntzunju kʼokel tilil quʼn tuʼn tkubʼ qin qibʼ (Rom. 12:3). Ax ikx kygan tuʼn kyqʼojin ex tuʼn kyximen oʼkx kyiʼjx. Chʼixme tkyaqil maj, in nok kybʼinchaʼn nya bʼaʼn kyiʼjx ex kyiʼj txqantl tuʼn kyximbʼetz ex tuʼn kybʼinchbʼen. Qa mintiʼ ma bʼaj kychʼexpuʼn kyximbʼetz, che kbʼel moẍsaʼn tuʼn Satanás ex knajel kyximbʼetz (2 Cor. 4:4; 11:3). Atzun kye xjal in kubʼ kyin kyibʼ, in ten kyximbʼetz toj tumel kyiʼjx ex in nel kynikʼ tiʼj qa ateʼ junjun xjal mas nim kyoklen kywitz (Filip. 2:3). Ax ikx bʼiʼn kyuʼn qa «at tqʼoj Dios kyiʼj qeju in jaw kyniman kyibʼ, atzun qeju mans in tzaj tqʼoʼn t-xtalbʼil kye» (1 Ped. 5:5). Aqeju in ten kyximbʼetz toj tumel kyiʼjx, nya kyaj tuʼn tok Dios te aj qʼoj kyiʼj.

17. ¿Tiʼ kbʼantel quʼn qa qaj tuʼn kukx tkubʼ qin qibʼ?

17 Qa qaj tuʼn kukx tkubʼ qin qibʼ, nim toklen tuʼn t-xi qbʼiʼn nabʼil lu: «Ma tzʼel kykotpiʼne aju ojtxi kytene tukʼix ju ojtxi kybʼinchbʼene. Ex ma tzʼok kyqʼoʼne ju akʼaj kytene kukx tuʼn kyoke te akʼaj» (Col. 3:9, 10). Tuʼn tbʼant jlu quʼn, il tiʼj tuʼn tel qpaʼn ambʼil tuʼn qxnaqʼtzan tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Jesús ex tuʼn tel qkanoʼn tiʼj (1 Ped. 2:21). Pero tzul tiʼn tbʼanel qe qa ma bʼant jlu quʼn. Qa ma tzʼok tilil quʼn tuʼn tkubʼ qin qibʼ, mas qo tzalajel kyukʼil toj qja, ktel mas mujbʼabʼil qxol kyukʼil erman ex che ajbʼel redes sociales quʼn toj tumel. Ex aju mas nim toklen twitz tkyaqil jlu, ktzalajel tanmi Jehová quʼn ex qo tzajel tkʼiwlaʼn.

BʼITZ 117 Qyekʼinx t-xtalbʼil Jehová

^ taqik' 5 In qo anqʼin kyxol xjal in jaw kynimsan kyibʼ ex oʼkx in che ximen kyiʼjx, tuʼntzunju il tiʼj tuʼn tok qxqʼuqin qibʼ tuʼn miʼn tel qkanoʼn kymod. Toj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ tiʼj tiquʼn mintiʼ tuʼn tjaw qnimsan qibʼ toj qmejebʼleʼn, aj ttzaj qʼoʼn jun qoklen ex aj kyajbʼen redes sociales quʼn.

^ taqik' 2 QE YOL NIM TOKLEN: Aju xjal in jaw tnimsan tibʼ, oʼkx in ximen tiʼjx ex nya kyiʼj txqantl. Atzunte xjal in kubʼ tin tibʼ, in ximen kyiʼj txqantl, in nok tqʼoʼn kyoklen ex mintiʼ in jaw tnimsan tibʼ.

^ taqik' 56 TQANIL TIʼJ TILBʼILAL: In nex tqʼoʼn jun ansyan jun tchikʼbʼabʼil toj nimaq chmabʼil ex in nok tqʼoʼn twitz tiʼj aqʼuntl in bʼant kyuʼn erman, ax ikx in che ex tiʼn erman toj pakbʼabʼil ex in nonin tuʼn tbʼaj saqset Ja te Chmabʼil.