1. Ngetyi tyipopia Ova Filipu 2:3, oñgeni okuliola omutima tyitukuatesako okulivila na vakuetu?

ONTHUE tutavela ovitumino vya Siovaa nomutima weliola mokonda tutyii okuti etyi etutuma opala ouwa wetu muene. (Efe. 4:22-24) Okuliola omutima tyitulunda okulinga etyi Siovaa ahanda, atuhalingi vala etyi muene tuhanda. Tupu tyitulunda okutala vakuetu ngatyina ovanene vali ku onthue. Okulinga ngotyo, tyitukuatesako okukala noupanga omuwa na Siovaa, novakuatate vetu. — Tanga Ova Filipu 2:3.

2. Oityi apositolu Paulu apopile, iya oityi matulilongesa monthele ei?

² Mahi inkha katulunguka, tupondola okuhongiliyua novanthu vo mouye wa Satanasi, atuhimbika okulipakako, nokusoka vala ku onthue muene. * Tyafuile pomuvo wono apositolu, vamwe ankho vena otyitateka otyo. Otyo apositolu Paulu ahonekelele ova Loma okuti: “Ame ndyimupopila amuho okuti kese umwe ahasoke okuti hamwe una vali esilivilo enene tyipona eli ena, mahi asoke monkhalelo ilekesa okuti una onondunge.” (Loma 12:3) Paulu wapopia okuti tuesukisa okulihumba onthue muene. Mahi okuliola omutima matyitukuatesako okulitala monkhalelo yapola pokati, atuhasoko okuti tuvanene vali ku vakuetu. Monthele ei, matulilongesa ononkhalelo ononthatu mbomuenyo tuesukisa okutala nawa  opo tuhakale nomalityindailo. Tete, motyinepo; vali, tyina tuna ovilinga meongano; tatu, ovipuka tupaka mo internete.

3. Omokonda yatyi pamwe motyinepo mupondola okumoneka onondyaya? Oñgeni vamwe vatetulula ovitateka viavo?

³ Siovaa uhanda ovalinepi vakale nehambu. Mahi pamwe motyinepo mupondola okumoneka onondyaya mokonda tyilinge omulume tyilinge omukai, aveho ovakuankhali. Paulu wapopile-ale okuti ovanthu vokuelinepa pamwe mavakala novitateka. (1 Kol. 7:28) Mahi vamwe vakalela vala okutañguna. Otyo tyipondola okuvesokesa okuti ñgeno ankho kavelinepe-ale. Pahe inkha vasoka ngovanthu vo mouye, vapondola okupopia okuti hahe velihenge. Vapondola okusoka okuti opo vakale nawa, vena okulihenga avelinepe nomunthu omukuavo. Kese wike usoka vala kwe muene.

4. Oityi tuesukisa okulityilika?

⁴ Katupondola okusoka okuti katuelitokalele nomunthu tuelinepa nae. Onthue tutyii okuti Ombimbiliya ipopia okuti ovalinepi vapondola okulihenga vala tyina umwe amalingi oumbalehi. (Mat. 5:32) Ngotyo, tyina ovitateka Paulu apopile viamamoneka motyinepo tyenyi, lunguka opo uhasoke okuti: ‘Mukuetu kesukile-ale na ame. Kandingila ovipuka nahanda, ngoti kanthyande-ale. Hahe ndyitaindye omunthu omukuavo.’ Omunthu wokusoka ngotyo, usoka vala kwe muene. Ouye wa Satanasi, ukupopila ulinge vala etyi uhanda. Upopia okuti ine muatala okuti otyinepo tyenyi katyina nokumuetela ehambu, lihengei. Mahi Ondaka ya Huku Ombimbiliya, ipopia okuti ‘muhatalei vala komasuka-suka enyi muene, mahi tupu amutale komasuka-suka a vakuenyi.’ (Fili. 2:4) Siovaa kahande mulihenge, uhanda mutualeko tyelinepa. (Mat. 19:6) Uhanda  upake omasuka-suka ae pomphangu yo tete, ohasoko vala ku ove muene.

5. Ngetyi tyipopia Ova Efesu 5:33, oñgeni ovalinepi vena okulitekula?

⁵ Ovalinepi vena okulihumba, nokulilinga onthilo. (Tanga Ova Efesu 5:33.) Ombimbiliya ipopia okuti tuna okusoka ku etyi tupondola okuavela vakuetu, atuhasoko vala ku etyi vena okutuavela. (Ovil. 20:35) Oityi tyipondola okukuatesako ovalinepi okulihumba, nokulilinga onthilo? Okuliola omutima. Ovalinepi vokulipaka koututu, kavasoko vala ku etyi muene vahanda, mahi vasoka ku etyi tyihambukiswa mukuavo. — 1 Kol. 10:24.

6. Oityi ulilongesila ku etyi Steven na Stephanie vapopia?

⁶ Okuliola omutima tyihole okukuatesako ovalinepi ovanyingi okukala nehambu. Mongeleka, tala etyi tyapopia ovalinepi vamwe vatiwa ovo Steven na Stephanie. Steven wati: “Ovalinepi vesukisa okuundapela kumwe, haunene tyina vena ovitateka. Vena okulityilika okulipula ñga: ‘Oityi tyikahi vali nawa ku ame?’ Aveho vena okulipula okuti: ‘Oityi tyikahi vali nawa ku onthue?’” Omukai watyo, Stephanie, nae otyo asoka ngotyo, wati: “Petupu omunthu uhanda okukala nondyale yae. Tyina tuna okatateka, tuovola okunoñgonoka apa katuka. Konyima, atulikuambela, atulilongesa, atutomphola oñgeni matuketetulula. Onthue katulu poyetu, etyi tulinga, okuluisa otyitateka tyatyo.” Ongeleka oyo, ilekesa okuti otyinepo tyienda nawa tyina kese umwe povalinepi ahasoko okuti una vali esilivilo enene tyipona eli ena.

7. Oñgeni omukuatate ena okukala tyina apewa otyilinga mewaneno?

⁷ Kese tyilinga tupewa na Siovaa, elao limwe enene. (Sal. 27:4; 84:10) Ombimbiliya ipopia okuti “inkha omulume umwe wovola okukala omukulu wewaneno, ukahi nokuovola ovilinga oviwa.” Onondaka ombo mbulekesa okuti otyiwa tyina omukuatate aovola ovilinga mewaneno. (1 Tim. 3:1) Mahi tyina amapewa otyilinga, una okulunguka opo ahasoke okuti omunene vali ku vakuavo, mokonda etyi ahanda, okuundapela ovakuatate no no-mphange. — Luka 17:7-10; 2 Kol. 12:15.

8. Oityi tulilongesila ku Diotelefe na Uzia na Abisalau?

⁸ Ombimbiliya ipopia ovanthu vamwe vasokele okuti ankho vena vali esilivilo tyipona eli ankho vena. Onongeleka ombo, opala okutulondola. Diotelefe ankho uhanda “okukala pomphangu yo tete” mewaneno. (3 Suau 9) Uzia wahandele okulinga otyilinga ankho ahapondola. (2 Crô. 26:16-21) Abisalau we-lilingisile ngatyina ehole ovanthu, nthainyo ankho uhanda vala okukala ohamba. (2 Sam. 15:2-6) Ovipuka viaendele novanthu ovo, vilekesa nawa okuti Siovaa kahande ovanthu velipakako. (Pro. 25:27) Ovanthu vokuna omalityindailo, nelungavi, apeho vakala novitateka. — Pro. 16:18.

9. Ongeleka patyi Sesusi etuhila?

⁹ Sesusi ankho welikalela novanthu ovo. Namphila ‘ali monkhalelo ike na Huku, mahi ahaovola okupunda oukulami wa Huku, mokuovola okulifwa nae.’ (Fili. 2:6) Omunene vali ku Sesusi, o Siovaa vala. Mahi Sesusi kasoko okuti una vali esilivilo tyipona eli ena. Nthiki imwe wapopilile ovalongwa vae okuti: “Una ulipaka koututu pokati kenyi amuho, oe omunene.” (Luka 9:48) Oñgeni ukala tyina uundapa novakokoli-ndyila, novakuatesiko vovakulu vewaneno, novakulu vewaneno, nomutalelipo womawaneno weliola omutima? Ulitehelela nawa, hatyo? Tyina tulipaka koututu, ngotyo tuna nokulekesa okuti tuhole vakuetu. Ngwe Sesusi wapopile okuti ovalongwa  vae mavaimbukilwa koluembia vena pokati kavo. — Suau 13:35.

10. Oityi upondola okulinga inkha umona otyitateka mewaneno usoka okuti katyina nokutetululwa nawa?

¹⁰ Oityi upondola okulinga inkha umona otyitateka mewaneno usoka okuti katyina nokutetululwa nawa novakulu vewaneno? Okuti moñgoñgo? Otyipuka tyimwe upondola okulinga opo ulekese okuti weliola omutima, okukuatesako omatokolo alingwa novakulu vewaneno. (Heb. 13:17) Mahi opo utyivile, wesukisa okulipula okuti: ‘Okuti otyitateka etyi otyinene umwe? Tyesukisa umwe okutyitetulula? Ou omuvo wokutyitetulula umwe? Ame umwe ndyina okutyitetulula? Okuti ndyihanda umwe ovakuatate mewaneno velikuate okapandi ine ndyihanda vala vasoke okuti ndyimunthu omuwa?’

11. Ngetyi tyapopia Ova Efesu 4:2, 3, oityi tyitundililako tyina tuundapela Siovaa nomutima weliola?

¹¹ Siovaa uhanda vali okuliola omutima tyipona ounongo. Uhanda vali ovanthu velikuate okapandi tyipona okulinga ovipuka ovinyingi. Ngotyo, undapela Siovaa nomutima wove auho, mahi lipaka koututu. Inkha ulinga ngotyo, mokuatesako ewaneno okulikuata okapandi. (Tanga Ova Efesu 4:2, 3.) Oñgeni upondola okulekesa okuti weliola omutima? (1) Undapa nombili movilinga viokuivisa. (2) Lingila-ko vakuenyi ovipuka oviwa. (3) Tambula nawa aveho, na vana umwe vehena ovilinga mewaneno. (Mat. 6:1-4; Luka 14:12-14) Ovakuatate mewaneno, mavamono okuti namphila utyivila okulinga ovipuka ovinyingi, weliola omutima.

12. Oityi Ombimbiliya ipopia konthele yokukala nomapanga?

¹² Siovaa uhanda tukale noupanga omuwa nombunga yetu novanthu ovakuavo  vali. (Sal. 133:1) Sesusi ankho una omapanga omawa. (Suau 15:15) Ombimbiliya ipopia okuti otyiwa okukala nomapanga omawa. (Pro. 17:17; 18:24) Tupu ipopia okuti hatyiwa-ko okukala tyeliunga-unga. (Pro. 18:1) Ovanyingi vasoka okuti opo vahakale tyeliunga vena okukala nomapanga mo internete. Mahi tuesukisa okulunguka tyina tuna omapanga mo internete.

13. Omokonda yatyi vamwe vena omapanga mo internete vapondola okukala tyasoya?

¹³ Ovanthu vamwe vakala omuvo omunyi-ngi mo internete nokutala ovipuka vakuavo vapaka-mo. Ovanongo vapopia okuti ovanthu ngovo, vasoya unene iya velitehelela okuti vetupu-ale omapanga. Omokonda yatyi? Otyipuka tyimwe, omokonda tyina ovanthu vapaka onofoto mo internete, vaholovona onongwa mbatyo, no ombu vapolwa nomapanga avo ponomphangu mbehiwa nawa. Una utala onofoto ombo upondola okusoka okuti vakuavo vekahi vali nawa tyipona-e, elitale okuti kesilivila. Omuhikuena umwe una omanima 19 utiwa o Christian, wati: “Tyina vakuetu ankho vapaka onofoto vapolwa konthyulilo yosimanu ngwe ame ankho ndyili vala meumbo, ndyietela koluiho.”

14. Oñgeni onondongwa tuvasa mu 1 Petulu 3:8, mbutukuatesako okutala nawa ovipuka tupaka mo internete?

¹⁴ Katyapengele okukala nomapanga mo internete. Mongeleka, o internete itukuatesako okupopia nombunga yetu nomapanga etu. Mahi uhole okumona okuti ovanthu vamwe vapaka vala ovipuka mo internete opo velitalese? Ongatyina vekahi nokupopia okuti: “Tala etyi ndyikahi, netyi ndyina!” Vamwe ponofoto mbavo no mbavakuavo vahoneka-po ovipuka viasila. Mahi okuli-nga ngotyo tyapenga, mokonda Ombimbiliya itulunda okuhumba vakuetu, nokuliola omutima. — Tanga 1 Petulu 3:8.

15. Oñgeni Ombimbiliya itukuatesako okuhesuku nokulitalesa?

¹⁵ Inkha ove una omapanga mo internete, lipula okuti: ‘Okuti etyi ndyihoneka no nofoto ndyipaka-mo no novidiu, tyilekesa okuti ndyilitalesa? Okuti etyi nahanda okupaka-mo kamatyikunu onkhi momitima vya vakuetu?’ Ombimbiliya yati: “Ovipuka aviho vikahi  mouye — ehando liolutu, nehando liomaiho, nokulekesa kovanthu etyi una-tyo — kavituku ku Tate, mahi vituka mouye.” (1 Suau 2:16) Onondaka ‘okulekesa kovanthu etyi una-tyo,’ mo Mbimbiliya imwe, yapitiyua okuti: “Okuhanda okukala omunene ku vakuenyi.” Ovaumbili va Huku kavesukile nokulitalesa. Vaendela monondongwa mbati: “Tuhakalei ovanthu vokulipaka-ko, okuhinda otyituwa tyokulilolela na vakuetu, nokukala nonkhi na vakuetu.” (Gal. 5:26) Inkha tuliola omutima, kamatukala ngovanthu vo mouye, vahanda vala okulitalesa.

16. Omokonda yatyi tuesukisila okulunguka opo tuha-kale nomalityindailo?

¹⁶ Tuesukisa okuliola omutima mokonda omunthu wokuna omalityindailo utupu “onondunge.” (Loma 12:3) Ovanthu vokulipakako vasoka vala kuvo muene. Ovipuka valinga viveetela ovitateka, nokuihameka omitima vya vakuavo. Inkha kavapiluluka, Satanasi manyono onkhalelo yavo yokusoka. (2 Kol. 4:4; 11:3) Mahi omunthu wokueliola omutima una onondunge mokonda ulitala monkhalelo yapola pokati. Utyii okuti vakuavo vena ovipuka vevila okulinga ngwe ehevili. (Fili. 2:3) Apeho uhinangela okuti “Huku uyele vana velipaka kounene, mahi ukala nokankhenda okanene na vana veliola omutima.” (1 Pet. 5:5) Omunthu wokueliola omutima, kahande okukala ondyale ya Huku.

17. Oityi tuesukisa okulinga opo tutualeko nomutima weliola?

¹⁷ Opo tutualeko nomutima weliola, tuesukisa okuendela monondongwa mbo Mbimbiliya mbati: “Yekei-po ontheto yenyi yo kohale novilinga viayo. Iya livalekei ontheto omphe.” Otyo otyipuka tyihapepukile okutyilinga. Tuesukisa okulilongesa nawa ongeleka ya Sesusi, nokulinga ononkhono mbokumuhetekela. (Kolo. 3:9, 10; 1 Pet. 2:21) Ouwa patyi matupoloko? Matukala nehambu mombunga, matukuatesako ewaneno okuli-kuata vali okapandi, iya kamatupake ovipuka viokulitalesa mo internete. Mahi haunene, matuhambukiswa Siovaa.