Skip to content

Skip to table of contents

27 EKOBEE UE ENƆ

O Aa Kɛɛrɛbu Aba Ɔɔ Ee Kɛ̄ A Bɔloo Doo

O Aa Kɛɛrɛbu Aba Ɔɔ Ee Kɛ̄ A Bɔloo Doo

“Nyɔnɛbee m kɔ tɛ̄maloo ewonu a elu enɛ mɛ, nɛ dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ a i le yɛɛ kɔ aa kaaga ee kɛ̄ a ye bɔloo doo, mɛ a ɛrɛ kunɛ le ekɛɛrɛ suānu, dookɛ̄ Bari a bee doo yira nɛ ziī ziī nɛɛ doo.”—ROM 12:3.

YƆƆ 130 Wee Aaloo Pɔrɔ

DASĪ TƐƐ̄NYƆƆ *

1. Dookɛ̄ Pya Filipai 2:3 kɔ doo, bu mɛ sīdee na kumalookɛ̄ doo kɔ i ɛrɛ le gbanialoo kumaloo pya dɔɔ̄na a?

I SU loo sere kɛɛ̄ Jɛhova sa gbaɛ̄tɔ̄loo ye daakuu, suā leere kɔ alɛ suā nu elee i loo kaāna. (Ɛfɛs 4:22-24) Kumalookɛ̄ zū i kɔ i su doo nu a nia Jɛhova nua tuatua sa ɛp kɔ pya dɔɔ̄na lee i ee. E nu a sira aabu na bee, i ɛrɛ le gbanialoo kumaloo Jɛhova le pya i wuga bu yira.—Buū Pya Filipai 2:3.

2. E na nɛɛ lɛɛratam Pɔɔl bee suā a, e e na i gaa le kɔ ue nyɔɔ bu lo ekobee ue ama a?

2 Lo ii nwaɛ̄dɛɛ̄, elap dogo eeloo nɛ nyɔɔ le wiibu pya nɛɛ a le bu nyɔuwe Setan dap i ɛrɛ pah nyɔɔ. * Bu kaka, lo ama bee ɛrɛ pah nyɔɔ pya Nɛɛ Kraist bu tua sɔ̄ o’oo tup zua C.E. a, nyɔnɛbee nɛɛ lɛɛratam Pɔɔl bee ɛm ma pya Nɛɛ Kraist a le Rom kɔ: “M kɔ nɛ dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ a i le yɛɛ kɔ aa kaaga ee kɛ̄ a ye bɔloo doo, mɛ a ɛrɛ kunɛ le ekɛɛrɛ.” (Rom 12:3) Pɔɔl bee suā kɔ alu ebɛɛ̄ kɔ i kɛɛrɛbu aba ii. Kerewo, kumalookɛ̄ eyerebah i nɛ kɔ i ɛp aba ii bu sīdee a bɔloo. Ekobee ue ama ekɔ ue nyɔɔ taa sīdee kumalookɛ̄ eyerebah i nɛ kɔ i ɔbɛ ekɛɛrɛbu aba ii yeekɛ̄. Pya sīdee ama na (1) bu i iya dam le wa, (2) sɔ̄ i ɛrɛ tam bu bɔŋanaloo, le (3) sɔ̄ i gaa su intanɛt daānu.

TƆGƐ KUMALOOKƐ̄ BU O IYA DAM LE WA

3. E na anua taāŋa wee le bu iya dam le wa pio sɔ̄ a, e pio nɛɛ wee doo dogo kumaloo lo taāŋa doodoo wa?

3 Jɛhova bee sere iya dam le wa kɔ alu nu ɛɛbu yɛɛ dam le wa. Mɛ nyɔɔbee lɔgɔ nɛɛ naa mmana a, taāŋa dap sira pio sɔ̄. Bu kaka, Pɔɔl bee ɛm kɔ pya a iya sa ii e’ɛrɛ pio etɛɛrɛloo. (1 Kɔr 7:28) Pio nɛɛ wee nyɔɔnɛ wa dam ale wa wa kana gbɛnɛkpo sɔ̄, e lo ama dap doo kɔ ba a kɛɛrɛ kɔ baɛ aba naa bɔe loo ziī. Lo a le sīdee doonu nyɔuwe ama ebee wa ɛrɛ pah nyɔɔ, ba dap nwaabah kɛɛrɛ kɔ nu elee e wa loo na e’aaloo ziī. E ba ekɛɛrɛ kɔ aba nu enɛe wa ɛɛbu na lɛa ziī bah.

4. E na ii le edoo a?

4 I ɛrɛ e’ɔbɛ ekɛɛrɛ kɔ i iya dam le wa egbea. I suā kɔ aba nu a dap doo kɔ dam le wa a aaloo ziī na lo ba si nɛɛ bie ziī. (Mat 5:32) Nyɔɔwo, sɔ̄ i kpesī taāŋa Pɔɔl bee kɔ nu kumaloo a, ii le e’iye kɔ eeloo nɛ nyɔɔ a doo kɔ i bip aba ii kɔ: ‘Iya dam le wa ama gaa mmɛge na ebɛɛ̄ ni? Ekɔ na dam ale na wa gaa mɛ werege loo kaāna ni? Ekɔ m ɛrɛ ɛɛbu lo m nyɔɔnɛ dɔɔ̄na nɛɛ ni?’ Yere nukuādɛɛ̄ loo kɔ lo i kɛɛrɛ nu doo wo, i gaa kɛɛrɛ nu akiiloo aba ii. Aba nu suānu nyɔuwe ekɔ a nɛ na kɔ o doo nu o beenyiɛ a kɔ nɛ kɔ o doo le nu edoo kɔ bu a a ɛɛ, kere adoo alu kɔ o iya dam le wa elaba. Muɛ̄ Ue Bari kɔ, “doolo ziī ziī nɛɛ naa ɛp aba alɛɛ nu, mɛ a ɛmanage nu pya dɔɔ̄na nɛɛ.” (Fil 2:4) Jɛhova gbī kɔ o tɔɔ̄ bialoo o dam ale o wa, naale kɔ bui aaloo ziī. (Mat 19:6) A gbī kɔ o dasī kɛɛrɛ nu akiiloo alɛ, naale nu akiiloo aba ɔɔ.

5. Dookɛ̄ Pya Ɛfɛsɔs 5:33 kɔ doo, dam le wa e’aara ziī doodoo wa?

5 Dam le wa ɛrɛ ewereloo sa nwadɛɛ̄ ziī. (Buū Pya Ɛfɛsɔs 5:33.) Baibol tɔgɛ i kɔ i sere ekɛɛrɛ nyɔɔ dɔɔ̄ nu, e a naale aba su nu aābah pya dɔɔ̄na. (Doonu pya Nɛɛ lɛɛratam 20:35) Amunu elap dogo na eyerebah nɛ dam le wa kɔ ba a wereloo sa nɛ enwadɛɛ̄ ziī a? Ɛɛ na kumalookɛ̄. Pya dam le wa ba kumalookɛ̄ naale egbī nu elee loo aba aba, mɛ nu elee loo “pya dɔɔ̄na nɛɛ.”—1 Kɔr 10:24.

Taā dam le wa be ziī, ba egbaaloo si tam (Ɛp 6 barakpaɛ̄)

6. E na i nɔ aāloo ue Steven le Stephanie kɔ a?

6 Kumalookɛ̄ eyerebah nɛ gbɛnɛ-edo pya Nɛɛ Kraist ba lu dam le wa kɔ ba a ɛrɛ ɛɛbu bu wa iya dam le wa. Bu edoba, ziī wuga nɛɛdam a kura Steven alu dam bee kɔ: “Lo bui ɛrɛ gbaaloo, bui gbaa si tam, lo a eetɔɔ̄ na sɔ̄ taāŋa sira. Taā o kɛɛrɛ kɔ ‘e na elee loo a?’ o kɛɛrɛ kɔ ‘e na elee i loo a?’ ” Ye wa Stephanie wee kɛɛrɛ nage nu doo wo. A bee kɔ, “lɔgɔ nɛɛ naa wee gbī enyɔɔnɛ nɛɛ le ɛɛ bialoo amkɛ̄ tɔ̄nia.” Sɔ̄ taāŋa sira, i wee gbītɛ̄ nu anua lo taāŋa. Lɛɛ i yere kara, gbītɛ̄ pio nu, sa kwa lo taāŋa. I wee bebe loo lo taāŋa, naale ɛnia ii.” Pya dam le wa wee ɛrɛ gbɛnɛ biī sɔ̄ ba naa kɛɛrɛbu aba aba ee kɛ̄ a bɔloo doo.

SITAM NƐ JƐHOVA TƐ̄MALOO “DƐ̄DƐƐ̄ KUMALOOKƐ̄”

7. Amunu elap dogo na wuga nɛɛdam a ɛrɛ dɔtam bu bɔŋanaloo e’ɛrɛ a?

7 I su nua dee a i kpaā nɛ lo esitam nɛ Jɛhova dookɛ̄ i dap doo. (Yɔɔ 27:4; 84:10) Lo ziī wuga nɛɛdam gbī esu loo nɛ ziī keebee esiatam, a bɔloo ekaɛgɛ ye. Bu kaka Baibol kɔ: “Lo a le ziī nɛɛ gbī elu tɛsī loo bɔŋanaloo Kraist a gbī le tam.” (1 Tim 3:1) Kerewo, sɔ̄ a ɛrɛ ziī dɔ esiatam bu bɔŋanaloo, a naale ekɛɛrɛ aba ɛɛ ee kɛ̄ a bɔloo doo. (Luk 17:7-10) Nu eseea sī na lo esitam nɛ pya dɔɔ̄na bu kumalookɛ̄.—2 Kɔr 12:15

8. E na i nɔ aāloo edoba Diotrefis, Uzzia, le Absalɔm a?

8 Baibol aara edoba akiiloo pya a bee kɛɛrɛbu aba aba yeekɛ̄. Diotrefis naa bee kumalookɛ̄, sa a bee gbī e “su ye loo nua nɛɛ tɛsī” bu bɔŋanaloo. (3 Jɔn 9) Uzzia bee eeloo nɛ nyɔɔ sa bee gbī esitam Jɛhova naa bee ye nɛ kɔ a si. (2 Edoo 26:16-21) Absalɔm bee gbī kɔ pya dɔɔ̄na a yeree ye kpotɛ̄ nyɔnɛbee a bee gbī elu mɛnɛ-buɛ̄. (2 Sam 15:2-6) Dookɛ̄ pya e’ɛma a le bu Baibol ama tɔgɛ doo, bu Jɛhova naa ɛɛ loo pya ba gbī ka nɛ wa loo. (Kam 25:27) Sɔ̄ sɔ̄ gaa kiisī, pya a eeloo nɛ nyɔɔ sa gbī ka nɛ wa loo wee yii bu taāŋa.—Kam 16:18.

9. Amunu edoba na Jizɔs bee sere kɛ̄ a?

9 Bu kiiyasī loo pya alu ekɔ nu kumaloo ama, Jizɔs bee kumalookɛ̄, ɛɛ na anua Baibol kɔ “kere a bee lu bu bera Bari, naa bee buū lo elu kɛmkɛm loo Bari doodoo nu a zige aā.” (Fil 2:6) Jizɔs, nɛɛ aba Jɛhova na a ye ɛrɛ ekpo ee a, naa bee kɛɛrɛbu aba ɛɛ ee kɛ̄ a bɔloo doo. A bee kɔ nɛ pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ kɔ: “Nɛɛ a kiikɛ̄ i yɛɛ dɛ̄dɛɛ̄ bui; lo nɛɛ na a elu gbɛnɛ a.” (Luk 9:48) Naa ɛp dua leelee i ɛrɛ lo enyɔɔnɛ pya sɛmdee, pya yerebah tam, pya kanɛɛ, le pya kuūdɛɛ̄loo sɛkiut, lo ba nɔ edoba Jizɔs bu kumalookɛ̄ gbaa siniatam a! Pya zooro Jɛhova ba kumalookɛ̄ nyimɛ wereloo bu ye bɔŋanaloo lo alu nu a yere nukuādɛɛ̄ loo pya kaka Nɛɛ Kraist.—Jɔn 13:35.

10. E na o doo lo o kɛɛrɛ kɔ a naa gaa lu e’aabaloo ziī taāŋa a le bu bɔŋanaloo leere a?

10 E lo o kɛɛrɛ kɔ a ɛrɛ taāŋa a le bu bɔŋanaloo lo ba naa gaa aabaloo leere a? Taā o kpɛakpɛa, o dap tɔgɛ kumalookɛ̄ tɛ̄maloo eyerekpotɛ̄ pya a gaa zaāsī. (Hib 13:17) Lokwa o dap doo wo, bip aba ɔɔ kɔ: ‘Ɛrɛge gbɛnɛ taāŋa m muɛ̄ kɔ a bɔloo kɔ alu ekwabaloo ni? Lege taɛ sɔ̄ a bɔloo kɔ alu ekwabaloo na ama ni? Kuuge mɛ lo ekwa lo taāŋa ni? Bu kaka, m gaa sere loo doodoo bee m gbī enyimɛ gbaaloo bu bɔŋanaloo, sɛh m gaa gbī edoo kɔ pya nɛɛ a yere mɛ ka loo ni?’

Pya nɛɛ alu enɛ dɔtam bu bɔŋanaloo ɛrɛ elu pya nɛɛ a kumalookɛ̄ naale aba e’ɛrɛ nu ba para (Ɛp 11 barakpaɛ̄) *

11. Dookɛ̄ Pya Ɛfɛsɔs 4:2, 3 kɔ doo, e na esira lo i taāŋabah Jɛhova bu kumalookɛ̄ a?

11 Kumalookɛ̄ kuī loo Jɛhova ee nu i para, e gbaaloo kuī ye loo ee sɔ̄ i para nɔɔnu leere. Nyɔɔwo, doo kuma kɛ̄ o dap doo lo etaāŋabah Jɛhova bu kumalookɛ̄. Bu edoo wo, o nyimɛ gbaaloo a le bu bɔŋanaloo. (Buū Pya Ɛfɛsɔs 4:2, 3.) Si tam zue ue kuma kɛ̄ o dap doo. Gbī kɛ̄ edoo yerebah nɛ pya dɔɔ̄na tɛ̄maloo esitam wa nɛ. Aara saanɛɛ dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ gbaāloo pya a naa ɛrɛ dɔtam bu bɔŋanaloo. (Mat 6:1-4; Luk 14:12-14) Kuma sɔ̄ o gaa nyɔɔnɛ bɔŋanaloo si tam bu kumalookɛ̄ a, pya dɔɔ̄na emuɛ̄ kɔ a ɛrɛ nu o para, sa lo a kuī eera, ba emuɛ̄ nage kɔ o kumalookɛ̄.

TƆGƐ KUMALOOKƐ̄ SƆ̄ O GAA SU INTANƐT DAĀNU

12. Baibol kɔge kɔ i yii gbo ni? Naa baatɛ̄.

12 Jɛhova gbī kɔ i nyɔɔnɛ pya i butɔ le pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa ɛrɛ ekpeloo. (Yɔɔ 133:1) Jizɔs bee ɛrɛ lele gbo. (Jɔn 15:15) Baibol baatɛ̄ biī a le bu ɛrɛ le gbo. (Kam 17:17; 18:24) E a kɔ i nɛ kɔ i aa kpooraloo i. (Kam 18:1) Gbɛnɛedo nɛɛ kɛɛrɛ kɔ yii gbo nyɔɔ intanɛt na kaāna sīdee eyii gbo a, le kɔ a doo kɔ o aa tɔɔ̄ aba ɔɔ. Kerewo, lee kɔ i nwaɛ̄dɛɛ̄ kiiloo sīdee i nyɔɔnɛ pya nɛɛ kɔnia ue nyɔɔ intanɛt.

13. E na anua pya ba bialoo nyɔɔnɛ pya nɛɛ kɔnia ue nyɔɔ intanɛt wee tɔɔ̄ aba aba sa bia bu biirabu a?

13 Egbiātɛ̄ nu etɔgɛ kɔ pya nɛɛ a su gbɛnɛ-edo sɔ̄ tɔ̄ma nyɔɔ intanɛt sa wee yeregi foto nyɔɔ intanɛt wee tɔɔ̄ aba aba gbɛnɛkpo sɔ̄ sa bia bu biirabu. E na anua a? Ziī nu a dap nua na bee ba wee bialoo yege wa foto, foto pya wa gbo, le lele kɛ̄ ba esiagi nyɔɔ intanɛt. Nɛɛ a ɛpgi pya nu a le doo wo dap su ye loo doloo pya dɔɔ̄na sa kɛɛrɛ kɔ a naa le e dɛɛ̄ lɔgɔ nu. Ziī wuga nɛɛwa alu Nɛɛ Kraist a elua 19 zua bee kɔ: “Bu mɛ bee bɔātɛ̄ ebiira sɔ̄ m muɛ̄ kɔ pya dɔɔ̄na gaa kiigi wee ɛrɛ ekpeloo takaɛ sa mda le tɔ bu e’ɔaloo.

14. Bu mɛ sīdee na zuurabahtɔ̄ a le bu 1 Pita 3:8 i yerebah nɛ sɔ̄ i gaa su intanɛt daānu a?

14 Bu kaka, i dap su intanɛt daānu bu le sīdee, bu edoba, alu sīdee i su kɔā ue nɛ pya i butɔ le pya i gbo. O emɔna ge kɔ pio nɛɛ sere nu nyɔɔ intanɛt lokwa pya nɛɛ wa yere ka loo ni? Bee kɔ nu ba gaa kɔ dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄ na “Naa ɛp mɛ ama.” Pio nɛɛ gbɛ ale kɔ nu mɔm kumaloo foto alaba yere nyɔɔ intanɛt ale lo pya dɔɔ̄na yere. Lo ama lu kiiya sī loo elap dogo kumalookɛ̄ le kɛɛrɛbu pya dɔɔ̄na alu ekɔ pya Nɛɛ Kraist a ɛrɛ.—Buū 1 Pita 3:8.

Lo o yere nu nyɔɔ intanɛt, ekɔ lo nu tɔgɛ kɔ o gaa kaaga sɛh o gaa kumalookɛ̄ ni? (Ɛp 15 barakpaɛ̄)

15. Bu mɛ sīdee na Baibol edap i yerebah nɛ kɔ i aa eeloo nɛ nyɔɔ a?

15 Lo o gaa su intanɛt daānu, bip aba ɔɔ kɔ: ‘Ekɔ pya ue, foto, ale vidio m yere tɔgɛ kɔ m gaa kaaga ni? Edoo kɔ pya dɔɔ̄na a ma mɛ nyiɛ ni? Baibol kɔ: “Dɛ̄dɛɛ̄ nu a le bu nyɔuwe, lo taɛ namloo, le lo taɛ dɛɛ̄, le lo ɛɛŋa dum, naale lo Tɛ, mɛ a aa bu nyɔuwe. (1 Jɔn 2:16) Ziī tatap Baibol sere muɛ̄ loo etaā ue a kɔ “le lo ɛɛŋa dum” nua “gbī esiā bee.” Pya Nɛɛ Kraist naa wee kɛɛrɛ kɛ̄ ba edoodoo gbī ka aābah pya dɔɔ̄na. Ba nyɔɔnɛ zuurabahtɔ̄ a le bu Baibol a kɔ: “Dooraa ii le ɛɛŋa ilii loo, kɔ pɔrɔ ue ɛnia ii, mah-nyiɛ ɛnia ii.” (Gal 5:26) Kumalookɛ̄ eyerebah i nɛ kɔ i aa nɔ elap dogo pya nyɔuwe lo ba gbī esu aba aba kuma nyɔɔ.

“ƐRƐ LE EKƐƐRƐ SUĀNU”

16. E na anua ii le e eeloo nɛ nyɔɔ a?

16 I ɛrɛ e’ɛrɛ elap dogo kumalookɛ̄ nyɔnɛbee pya a eeloo nɛ nyɔɔ naa wee ɛrɛ “le ekɛɛrɛ.” (Rom 12:3) Pya a eeloo nɛ nyɔɔ wee kaaga sa gaāŋa. Wa ekɛɛrɛ le wa dogo wee doo kɔ ba a biirebu aba aba sa biire nage bu pya dɔɔ̄na. Lo ba naa nwaɛ̄dɛɛ̄, ba dap doo kɔ Setan a gbee wa ekɛɛrɛ le wa beenyiɛ. (2 Kɔr 4:4; 11:3) Mɛ bu kiiyasī nɛɛ a kumalookɛ̄ wee ɛrɛ le ekɛɛrɛ. A wee ɛp aba ɛɛ bu sīdee a bɔloo sa kuūnadɛɛ̄, e a suā kɔ pya dɔɔ̄na ee e ye nyɔɔ bu ziī sīdee ale lo dɔɔ̄na. (Fil 2:3) E a suā kɔ “Bari gbanasī pya a su loo wa kuma nyɔɔ, mɛ a nɛ ewonu pya a kumalookɛ̄.” (1 Pit 5:5) Pya a ɛrɛ le ekɛɛrɛ naa wee gbī egbanasī Jɛhova.

17. E na i doo lokwa i bia bu kumalookɛ̄ a?

17 Lo i gbī ebia bu kumalookɛ̄, i ɛrɛ esu zuurabahtɔ̄ Baibol a kɔ i “lɛa nama mɛā le ye dogo, sa . . . yaa aā mɛā.” Lo ama gbī epiaga. Alu ebɛɛ̄ kɔ i nɔ edoba Jizɔs sa piiga lo enɔ ye kaāna. (Kɔl 3:9, 10; 1 Pit 2:21) Lo i doo wo, i ɛrɛ kaāna biī. Lo i ɛrɛ elap dogo kumalookɛ̄, i dum butɔ enyim, i nyimɛ gbaaloo a le bu bɔŋanaloo, e i ɔbɛ esu intanɛt daānu bu sīdee a naa lee. Lo a eenyɔɔ dɛ̄dɛɛ̄ ɛɛ, i ɛrɛ leelee le ewonu a aabah Jɛhova.

YƆƆ 117 Ɛrɛ Le Dogo

^ bar. 5 Pya nɛɛ a le bu nyɔuwe anii’ee wiibu sa eeloo nɛ nyɔɔ. I ɛrɛ enwaɛ̄dɛɛ̄ lokwa ii nɔ wa elap dogo ama. Ekobee ue ama gaa le kɔ nu akiiloo taa sīdee ii le ekɛɛrɛbu aba ii ee kɛ̄ a bɔloo doo.

^ bar. 2 UE ALU EKƆ BAATƐ̄: Nɛɛ a eeloo nɛ nyɔɔ wee kɛɛrɛbu aba ɛɛ yeekɛ̄, e a naa wee kɛɛrɛbu pya dɔɔ̄na. Lo dɔɔ̄na, nɛɛ a eeloo nɛ nyɔɔ wee wiibu. Bu dɔɔ̄na sīdee, kumalookɛ̄ yerebah kɔ nɛɛ aa wiibu. Lu ebaatɛ̄ kumalookɛ̄ nua sɔ̄ nɛɛ naa eeloo nɛ nyɔɔ ale kakaaga, taāwo a kuma nyiɛ kɛ̄.

^ bar. 56 UE A BAATƐ̄ FOTO: Nɛɛ kanɛɛ a gaa nɛ ekɔaue bie kɔnvɛnsɔn sa kuūdɛɛ̄loo pya dɔɔ̄na wuga nɛɛdam, tɔgɛ nage nia loo dee a ye kpaā nɛ lo esitam zue ue le lo ekwaloo Tɔ Nɔnu Buɛ̄-mɛnɛ.