Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

SAWO DIA WEKELO 27

Tokanyiyake efula dikambo diayɛ oleki kɛnɛ kele ohomba

Tokanyiyake efula dikambo diayɛ oleki kɛnɛ kele ohomba

“[Dimi lambotɛ] onto tshɛ la l’atei anyu diaha nde nkanyiya efula dikambo diande hita oleki kɛnɛ kele ohomba nde nkanyiya, koko dia nde nkanyiya woho wa monga la yimba y’ɔlɔlɔ.”​—RƆMƆ 12:3.

OSAMBO 130 Todimanyiyanake

AWUI WAYƆTƐKƐTAMA *

1. Lo ndjela Filipɛ 2:3, ngande wele monga l’okitshakitsha tokimanyiyaka dia monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna l’anto akina?

SHO kitanyiyaka atɔndɔ wa Jehowa l’okitshakitsha tshɛ lo mbeya dia Jehowa mbeyaka kɛnɛ koleki ohomba nshi tshɛ le so. (Ɛf. 4:22-24) Okitshakitsha tokimanyiyaka dia mbetsha lolango la Jehowa lo dihole dia ntondo ndo mbɔsa ɔnɛ anto akina toleka. Etombelo wele la dui sɔ ele, sho mongaka la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Jehowa ndo l’asekaso ambetawudi.​—Adia Filipɛ 2:3.

2. Kakɔna kakeyaka ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ, ndo kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?

2 Koko naka hatendji ɔlɔlɔ, kete sho koka sɛngiyama oma le anto wa l’andja ɔnɛ waki Satana wele la lotamanya ndo la lokaki. * Ondo dui sɔ diaki waale le anto amɔtshi wakasɛnaka lo ntambe ka ntondo T.D., nɛ dia ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akafundɛ ase Rɔmɔ ate: “[Dimi lambotɛ] onto tshɛ la l’atei anyu diaha nde nkanyiya efula dikambo diande hita oleki kɛnɛ kele ohomba nde nkanyiya, koko dia nde nkanyiya woho wa monga la yimba y’ɔlɔlɔ.” (Rɔmɔ 12:3) Pɔɔlɔ akeyaka ɔnɛ bu kɔlɔ dia sho nkanyiya lo dikambo diaso lo yɛdikɔ mɔtshi. Koko, okitshakitsha ayotokimanyiya dia monga la wɛdimo lo woho wayaɔsaso. Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola ahole asato wele okitshakitsha ayotokimanyiya dia mbewɔ otako. Ahole akɔ asato vɔanɛ: 1) diwala diaso, 2) waɛsɛ aso w’olimu, ndo 3) okambelo wa la réseaux sociaux.

ONGA L’OKITSHAKITSHA LO DIWALA DIAYƐ

3. Lande na kakoka ekakatanu ntomba lo diwala, ndo kakɔna kasala anto amɔtshi etena katomba ekakatanu?

3 Jehowa akatonge diwala dia diɔ monga kiɔkɔ y’ɔngɛnɔngɛnɔ le wadi l’omi. Koko lam’ele vɔ akɔ ahende bu kokele, ekakatanu koka ntomba. Diakɔ diele, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akafunde ɔnɛ wanɛ watshukana koka nongamɛ dia monga l’asui amɔtshi. (1 Kɔr. 7:28) Atshukanyi amɔtshi mɛnaka ɔnɛ lam’ele vɔ manaka mbala la mbala l’elonganyi awɔ, vɔ ndjotaka ɔnɛ takatahombe tshukana. Naka vɔ sɛngiyama la yimba y’andja ɔnɛ, kete vɔ koka mfɔnya esadi eto ɔnɛ ndjaka diwala mbayokandola dikambo sɔ. Naka vɔ ndeka nkanyiya lo dikambo diawɔ, kete vɔ koka mfɔnya ɔnɛ ndjaka diwala mbayoleka mbasha ɔngɛnɔngɛnɔ.

4. Kakɔna kahombaso mbewɔ?

4 Sho pombaka mbewɔ dia monga anto wahangɛnangɛna la diwala diawɔ. Sho mbeyaka di’ɔkɔkɔ ɔtɔi wetawɔ Afundelo dia diwala mvɔ ele awui wa mindo wa dieyanelo. (Mat. 5:32) Diakɔ diele, etena kahomanaso l’asui wakatɛkɛta Pɔɔlɔ dikambo diawɔ, tatetawɔke lotamanya totshutshuya dia ntatɛ ndjambola ɔnɛ: ‘Onde diwala nɛ diekɔ lo nkotsha ehomba ami? Onde lekɔ lo mbokama ngandji kahombami mbokama? Onde layoleka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ naka dimi tshukana l’onto okina?’ Naka tekɔ lo ndjaoka ambola asɔ, kete tekɔ lo nkanyiya paka dikambo diaso koko aha di’olonganyi aso. Lomba la l’andja ɔnɛ layokotshutshuya dia ndjela otema ayɛ ndo nsala kɛnɛ kayokosha ɔngɛnɔngɛnɔ, oyadi diwala pombaka mvɔ. Koko lomba la Nzambi mbutaka ɔnɛ “tanyendake paka wahɔ anyu hita eto, koko nyendake ndo wahɔ w’anto akina.” (Flpɛ. 2:4) Jehowa nangaka dia wɛ nkokɛ diwala diayɛ, koko aha didiaka. (Mat. 19:6) Nde nangaka dia wɛ nkanyiya ntondotondo dikambo diande, koko aha diayɛ wɛmɛ.

5. Lo ndjela Ɛfɛsɔ 5:33, ngande wahomba wadi l’omi salanɛka akambo?

5 Wadi l’omi pombaka salanɛka akambo la ngandji ndo la dilɛmiɛlɔ. (Adia Ɛfɛsɔ 5:33.) Bible tetshaka dia sho ndeka monga la mbekelo ka mbisha oleki nongola. (Ets. 20:35) Dionga diakɔna diayokimanyiya atshukanyi dia mbokanaka ngandji ndo nɛmiyanaka? Okitshakitsha. Wadi la waomi wele l’okitshakitsha nyangaka, aha wahɔ awɔ hita, koko “wahɔ w’onto okina.”​—1 Kɔr. 10:24.

Lo dihole dia mana, wadi l’omi wekɔ lo nkamba kaamɛ (Enda odingɔ 6)

6. Wetshelo akɔna wamboyokondja oma lo kɛnɛ kakate Steven nde la Stephanie?

6 Okitshakitsha ambokimanyiya atshukanyi w’Akristo efula dia vɔ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula l’awala awɔ. Ɛnyɛlɔ, omi ɔmɔtshi lelɛwɔ Steven mbutaka ate: “Naka nyekɔ kaamɛ, kete nyayokamba kaamɛ, djekoleko etena katomba ekakatanu. Lo dihole dia nkanyiya ɔnɛ ‘kakɔna koleki dimɛna le mi?’ wɛ koka nkanyiya ɔnɛ kakɔna koleki dimɛna le so?’” Kanyi shɔ mbele ndo la wadɛnde Stephanie. Nde mbutaka ate: “Ndooko onto lalanga mbidjasɛ kaamɛ la ɔndɔshi. Etena katomba okakatanu, sho nangaka mbeya kɛnɛ kele lo kiɔkɔ yawɔ. Oma laasɔ, sho nɔmbaka, salaka eyangelo ndo kɛtshanyaka dikambo diakɔ. Sho ndɔshanaka l’okakatanu akɔ, lo dihole dia ndɔshana lam’asaso.” Wadi la waomi kondjaka wahɔ mɛtɛ etena kahawaleke nkanyiya dikambo diawɔ oleki kɛnɛ kele ohomba.

TOKAMBE JEHOWA “L’OKITSHAKITSHA TSHƐ”

7. Dionga diakɔna diahomba monga la ɔnangɛso etena kalongolande waɛsɛ w’olimu?

7 Sho mbɔsaka di’ekɔ tshondo ya diɛsɛ dia kambɛ Jehowa lo yoho tshɛ yakokaso nsala dui sɔ. (Os. 27:4; 84:10) Naka ɔnangɛso ɔmɔtshi mbetawɔka diɛsɛ dia nkamba olimu wa laande, kete dui sɔ mandɔmaka. Diakɔ diele, Bible mbitaka ɔnɛ: “Naka onto ekɔ lo nkombola dia monga omendji, nde ekɔ lo nkombola olimu w’ɔlɔlɔ.” (1 Tim. 3:1) Koko, etena kalongolande diɛsɛ dimɔtshi, nde hahombe ndeka nkanyiya dikambo diande ndamɛ oleki kɛnɛ kele ohomba. (Luka 17:7-10) Oyango ande pombaka monga wa kambɛ anto akina l’okitshakitsha.​—2 Kɔr. 12:15.

8. Wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɛnyɛlɔ ka Diɔtɛrɛfɛ, Uziya, ndo Abisalɔma?

8 Bible kekɔ la bɛnyɛlɔ diasha ɔhɛmwɛlɔ di’anto wakaleke ndjakiyanya lo dikambo diawɔ vɔamɛ. Diɔtɛrɛfɛ komonga l’okitshakitsha ndo nde akayangaka “dihole dia ntondo” l’etshumanelo. (3 Jni. 9) La lotamanya tshɛ Uziya akasale olimu waki Jehowa kombosha lotshungɔ la nsala. (2 Ɛk. 26:16-21) La mayɛlɛ tshɛ Abisalɔma akayange di’anto mbosukɛ nɛ dia nde akayangaka dia monga nkumekanga. (2 Sa. 15:2-6) Oko wadiɛnya ɛkɔndɔ wa lo Bible ɛsɔ hwe, Jehowa hangɛnangɛna anto wayayangɛ lotombo. (Tok. 25:27) L’edjedja ka wonya, lotamanya ndo nsaki ka lokumu ndjokonyaka paka lo mpokoso.​—Tok. 16:18.

9. Ɛnyɛlɔ kakɔna kakatotshikɛ Yeso?

9 Otshikitanyi la bɛnyɛlɔ di’ɔhɛmwɛlɔ sɔ, tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Yeso, “ɔnɛ lele kaanga mbakinde lo efanelo ka Nzambi, nde komonga la kanyi ya mbɔsa dihole diande, mbuta ate mbɛdima la Nzambi.” (Flpɛ. 2:6) Yeso, lele oma lale Jehowa ko nde, kondeka nkanyiya lo dikambo diande ndamɛ oleki kɛnɛ kaki ohomba. Nde akatɛ ambeki ande ate: “Ɔnɛ layaetɛ tshitshɛ l’atei anyu tshɛ mboleki woke.” (Luka 9:48) Ekɔ diɛsɛ dia woke dia nkamba kaamɛ l’ambatshi mboka, ekambi wakimanyiya, dikumanyi ndo emendji w’etshimbedi wokoya Yeso lo monga l’okitshakitsha! Ekambi wa Jehowa wele l’okitshakitsha kimanyiyaka dia ngandji keyama anto wa l’okongamelo wa Nzambi monga.​—Jni. 13:35.

10. Ahombayɛ nsala naka wɛ fɔnyaka di’ekakatanu ɛmɔtshi wekɔ l’etshumanelo, koko dikumanyi hawakandola dimɛna?

10 Ahombayɛ nsala naka mɛnamaka di’ekakatanu wekɔ l’etshumanelo ko wɛ fɔnyaka dia hawokandɔma dimɛna? Lo dihole dia wɛ ngunanguna, wɛ koka mɛnya dia wɛ ekɔ l’okitshakitsha lo nsukɛ wanɛ walɔmbɔla. (Hɛb. 13:17) Dia kokimanyiya dia nsala dui sɔ, yambola ɔnɛ: ‘Onde akambo wɛnami wekɔ mɛtɛ weke woho ɔnɛ wele vɔ pombaka kandɔma? Onde ɔnɛ mbele etena k’ɔlɔlɔ ka vɔ kandɔma? Onde dimi kahomba nkandola akambo akɔ? La losembwe tshɛ, onde lekɔ lo nkimanyiya dia kaamɛ monga ko kana lekɔ lo nanga mɛnya dia dimi mboleki ohomba?’

Wanɛ wele l’ɛkɛndɛ pombaka mbeyama aha tsho lo woho wewɔ l’akoka, koko ndo lo woho wewɔ l’okitshakitsha (Enda odingɔ 11) *

11. Lo ndjela Ɛfɛsɔ 4:2, 3, etombelo akɔna wonga etena kakambɛso Jehowa l’okitshakitsha?

11 Jehowa mbɔsaka okitshakitsha la nɛmɔ ndeka akoka aso ndo kaamɛ la nɛmɔ ndeka diewo diaso. Ɔnkɔnɛ, nsala tshɛ dia kambɛ Jehowa l’okitshakitsha. Lo nsala ngasɔ, wɛ ayokimanyiya dia kaamɛ monga l’etshumanelo. (Adia Ɛfɛsɔ 4:2, 3.) Onga l’ohetoheto l’esambishelo. Yangaka toho ta kambɛ anto akina lo mbasalɛka akambo w’ɛlɔlɔ. Salɛka anto tshɛ ɔlɔlɔ, mbidja ndo anto wele bu la waɛsɛ. (Mat. 6:1-4; Luka 14:12-14) Naka l’okitshakitsha tshɛ wɛ nkamba kaamɛ l’ase etshumanelo, kete anto akina wayɛna aha tsho akoka ayɛ koko ndo okitshakitsha ayɛ.

ONGA L’OKITSHAKITSHA ETENA KAKAMBAYƐ LA RÉSEAUX SOCIAUX

12. Onde Bible tokeketshaka dia monga l’angɛnyi? Lembetshiya.

12 Jehowa akatotonge dia sho mbetshaka wenya kaamɛ l’angɛnyi ndo l’ase nkumbo kaso. (Os. 133:1) Yeso aki l’angɛnyi w’amɛna. (Jni. 15:15) Bible mɛnyaka wahɔ wakondjaso lo monga l’angɛnyi w’amɛna. (Tok. 17:17; 18:24) Ndo tɔ totɛka dia bu dimɛna ndjanganya l’anto akina. (Tok. 18:1) Anto efula fɔnyaka ɔnɛ réseaux sociaux ekɔ yoho mɔtshi ya mbakimanyiya dia ndjala l’angɛnyi efula ndo mbewɔ dia ndjanganya l’anto akina. Koko, sho pombaka monga la yewo etena kakambaso l’ehomɔ kɛsɔ.

13. Lande na kele anto amɔtshi wakamba la réseaux sociaux ndjaokaka ompoko ndo kɔmɔka?

13 Wekelo wakasalema mɛnyaka di’anto wetsha wenya efula lo mbadia awui wakawadje lo réseaux sociaux ndo menda foto koka ndjoyaoka ompoko ndo ndjɔkɔmɔ. Lande na? Ɔkɔkɔ ɔmɔtshi ele mbala efula anto mbidjaka lo réseaux sociaux foto yɛnya yoho ya lɔsɛnɔ yele la wɔ, yɛnya foto y’amɛna yakawɔtɔ, yawɔ, y’angɛnyi awɔ ndo ahole w’amɛna wakiwɔ. Onto lenda foto shɔ koka ndjota lo ndjaɛdika lande ɔnɛ lɔsɛnɔ lande lekɔ anyanya kana bu ohomba. Kadiyɛso kɛmɔtshi kele l’ɛnɔnyi 19 mbutaka ate: “Laki la lonyangu etena kakamɛnaka woho waketshaka anto akina wikɛndɛ awɔ, koko dimi laki paka la ngelo aha la nsala ndooko dui.”

14. Ngande wakoka dako dia lo Bible diele lo 1 Petero 3:8 tokimanyiya lo dikambo di’okambelo wa la réseaux sociaux?

14 Lo mɛtɛ, sho koka nkamba la réseaux sociaux l’oyango wa dimɛna, ɛnyɛlɔ dia nsawola l’ase nkumbo ndo l’angɛnyi. Ko onde wɛ ambɛnaka di’awui amɔtshi wadja anto amɔtshi lo réseaux sociaux wekɔ l’oyango wa nkonya anto dia vɔ mbaɔsa oko anto w’ohomba? Vɔ wekɔ oko anto wata ɔnɛ “dimi ɔnɛ nyomende.” Anto amɔtshi fundaka awui wa kɔlɔ ndo wa nsɔnyi lo foto yawɔ kana y’anto akina. Dui sɔ diɔ lawɔ hadiɔtɔnɛ l’okitshakitsha ndo la ngandji kakeketshama Akristo dia nkɛnɛmɔla lam’asawɔ.​—Adia 1 Petero 3:8.

Etena kadjayɛ awui l’Ɛtɛrnɛtɛ, onde wɛ mɛnyaka dia wɛ ekɔ l’ofunu ko kana ekɔ l’okitshakitsha? (Enda odingɔ 15)

15. Ngande wakoka Bible tokimanyiya dia mbewɔ ndjaɔsa onto l’ohomba efula?

15 Etena kakambayɛ la réseaux sociaux yambola ɔnɛ: ‘Onde awui wadjami lɔkɔ, foto kana tovidɛo konyaka anto dia mbɔsami oko kanga ofunu? Onde dimi koka nkonya anto akina dia monga la kandjema?’ Bible mbutaka ɔnɛ: “Ɛngɔ tshɛ kele l’andja ɔnɛ, nsaki ka demba ndo nsaki ka washo ndo ɔsɛmɔ wa kɛnɛ kele la onto lo lɔsɛnɔ haye oma le Shɛso, koko ndja oma l’andja ɔnɛ.” (1 Jni. 2:16) Ekadimwelo kɛmɔtshi ka Bible kadimolaka etelo k’ɔnɛ “ɔsɛmɔ wa kɛnɛ kele la onto lo lɔsɛnɔ” ɔnɛ “nyanga dia mbɔsama oko onto l’ohomba.” Akristo hawohombe ndjaɔsa dia vɔ ndeka anto akina. Vɔ ndjelaka dako dia lo Bible diata ɔnɛ: “Tatoyangake mɛnya dia sho ndeka anto akina, lo nsɛmanɛ ndo lo kɔmiyana lam’asaso.” (Ngal. 5:26) Okitshakitsha mbayotokimanyiya dia sho mbewɔ yimba ya l’andja ɔnɛ ya ndjaɔsa la nɛmɔ efula.

“NKANYIYA WOHO WA MONGA LA YIMBA Y’ƆLƆLƆ”

16. Lande na kahombaso mbewɔ lotamanya?

16 Sho pombaka monga l’okitshakitsha nɛ dia wanɛ wele la lotamanya bu la “yimba y’ɔlɔlɔ.” (Rɔmɔ 12:3) Akanga wa lotamanya wekɔ la yimba y’ewanu ndo mbɔsaka dia vɔ ndeka anto akina. Ekanelo kawɔ ka yimba ndo etsha awɔ mbakonyaka mbala efula dia ndjasalɛ kɔlɔ ndo salɛ anto akina kɔlɔ. Naka hawotshikitanyisha ekanelo kawɔ, kete Satana ayetɛ timba tawɔ totshungu ndo ayowaanganya la kɛnɛ kele mɛtɛ. (2 Kɔr. 4:4; 11:3) Lo wedi okina, onto lele l’okitshakitsha ekɔ la yimba y’ɔlɔlɔ. Nde ekɔ la wɛdimo ndo l’ekanelo k’ɔlɔlɔ lo woho wayaɔsande lo mbeya di’anto akina mboleka lo toho efula. (Flpɛ. 2:3) Ndo nde mbeyaka dia “Nzambi petshaka akanga wa lotamanya, koko nde salɛka akanga w’okitshakitsha ɔlɔlɔ waheyama mbɛdika.” (1 Pe. 5:5) Wanɛ wele la yimba y’ɔlɔlɔ hawokombola dia Jehowa monga otunyi awɔ.

17. Ahombaso nsala dia ntetemala monga l’okitshakitsha?

17 Dia ntetemala monga l’okitshakitsha, sho pombaka nkamba la dako dia lo Bible diata ɔnɛ: “Nyokolole lonto l’edjedja la ditshelo dialɔ, ndo nyɔlɔtɛ lonto l’oyoyo.” Dui sɔ nɔmbaka mbidja welo efula. Sho pombaka mbeka ɛnyɛlɔ ka Yeso ndo nsala la wolo dia mboyela nna lo nna. (Kɔl. 3:9, 10; 1 Pe. 2:21) Koko ekɔ ohomba mbidja welo dia nsala dui sɔ. Naka sho monga l’okitshakitsha, kete nkumbo kaso kayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula, tayosala dia kaamɛ monga l’etshumanelo ndo tayeya woho wa mbewɔ dia nkamba la réseaux sociaux lo yoho ya kɔlɔ. Laadiko di’akambo asɔ tshɛ, Jehowa ayotɔtshɔkɔla ndo tayetawɔma le nde.

OSAMBO 117 Dionga dielɛwɔ ɔlɔlɔ

^ od. 5 Ɛlɔ kɛnɛ, tekɔ lo nsɛna l’andja woludi l’anto wele l’otako ndo la lokaki. Sho pombaka menda ɔlɔlɔ diaha sho ndjonga oko vɔ. Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola ahole asato wahatahombe ndeka nkanyiya lo dikambo diaso oleki kɛnɛ kele ohomba.

^ od. 2 ELEMBETSHIELO W’AWUI AMƆTSHI: Kanga otako ekɔ la mbekelo ka kanyiyaka amboleka lo dikambo diande hita oleki lo dikambo di’anto akina. Diakɔ diele, kanga otako ekɔ la lokaki. Lo wedi okina, okitshakitsha kimanyiyaka onto diaha monga la lokaki. Onto lele l’okitshakitsha bu la lotamanya kana ndjadiya ndo nde hayaɔshi dia nde ndeka anto akina.

^ od. 56 ELEMBETSHIELO W’ESATO: Ekumanyi kele l’akoka wa mbisha asawo lo losanganya la woke ndo wa nɔmbɔla anto akina ekɔ lo ngɛnangɛna nde lawɔ diɛsɛ dia nɔmbɔla anto otsha l’olimu w’esambishelo ndo mbisha lonya lo osolelo wa Mbalasa ka Diolelo.