1. Hi kuya hi Va Le Filipi 2:3, hikuyini hi zwananako khwatsi ni van’wani loku hi hi vanhu vo ti koramisa?

HI INGISA milayo ya Jehovha hi kutikoramisa hakuva ha zvi tiva lezvaku contlhe cikhati Jehovha wa zvi tiva lezvi zvi nga zvi nene nguvhu ka hina. (Efe. 4:22-24) A kutikoramisa ku hi kuca ku rangisa a kurandza ka Jehovha a ku hundza loku ka hina hi tlhela hi wona van’wani na va hi va lisima ku hundza hina. Loku hi maha lezvo, hi zwanana khwatsi na Jehovha ni vamakabye va hina. — Lera Va Le Filipi 2:3.

2. Zvini lezvi mupostoli Pawule a nga zvi tiva niku zvini hi to zvi kambisisa ka ndzima leyi?

² Loku hi nga ti woneli, hi nga thapelwa hi mahanyela ya vanhu va tiko legi ga Sathani va matshandza ni ku ti kokela gabye. * Zvi wonekisa ku khwatsi lezvo zvi wa hi cikarato ka maKristu yo kari yo sangula, laha ka kuza Pawule a tsalela va le Roma aku: “Ndza laya a mun’we ni mun’wani wa n’wina lezvaku a nga ti alakanyeli ku hundza mpimo, kanilezvi ava ni maalakanyo ya kutikoramisa.” (Rom. 12:3) Pawule i wa zvi tiva lezvaku hi fanele ku alakanyela zvo kari hi hina venyi. Hambulezvo, a kutikoramisa ku hi vhuna kuva ni mawonela yo ringanisela hi hina wutsumbu. Ka ndzima leyi hi ta kambisisa a zvipandze zvinharu lomu a kutikoramisa ku to hi vhuna ku nga ti alakanyeli ku hundza mpimo. Co sangula, hi laha ngangweni, ca wumbiri hi loku u hi ni malungelo hlengeletanweni  ya Jehovha, ni ca wunharu lezvi hi ti tirisisako zvona a tisaite ta ku maha wunghana.

3. Hikuyini a nuna ni sati va tshukako va nga zwanani niku zvini lezvi a vokari va mahako?

³ Jehovha i vangile wukati kasi giva cibuka ca litsako ka nuna ni sati. Hontlheni a hi mbhelelangi, hikwalaho a nuna ni sati va nga tshuka va nga zwanani. Hi kota ya lezvo, Pawule i tsalile lezvaku lava va chadhako va ta xaniseka kuhanyeni. (1 Kor. 7:28) A vokari va tshama hi ku holovisana ni vanuna vabye kutani vasati vabye niku kuzvilava va nga chikelela magumo ya lezvaku va wa nga fanelangi ku chadha zvin’we. Loku va thapelwe hi moya wa tiko va ta tsutsumela ku alakanya lezvaku a ku tlhatlha wukati hi wona muri wa zvikarato zvabye. A mun’we ni mun’wani wabye i ti alakanyela gakwe basi niku i alakanya ku i ta tsaka ntsena loku va tlhatlha wukati.

4. Zvini hi faneleko ku ti wonela ka zvona?

⁴ Hi fanele ku ti wonela ku alakanya lezvaku hi phazamile ku langa sati kutani nuna. Ha zvi tiva lezvaku a Bhibhiliya gi vhumela ku a nuna ni sati va tlhatlha wukati ntsena loku a mun’we wabye a mahile wubhayi. (Mat. 5:32) Hikwalaho, loku hi kumana ni kuxaniseka loku Pawule a nga wulawula hi kona, a hi fanele ku tsika matshandza ma hi maha hi sangula ku ti wutisa lezvi: ‘A wukati legi ga tatisa a zvilaveko zva mina? Ndza yi kuma a lirandzo leli li ndzi fanelako? Ndzi wa ta kuma a litsako la hombe ni mun’wani?’ Wona lezvaku a zviwutiso lezvi zvi veka nguvhu kupima ka ku ti kokela gakwe. A wutlhari ga tiko gi wa ta wula lezvaku u maha kurandza ka mbilu ya wena u tlhela u maha lezvi zvi ku tsakisako hambu loku ku hi lezvaku lezvo zvi wula ku tlhatlha wukati. A wutlhari ga Nungungulu gi wula lezvaku u fanele ku nga ‘ti laveli lezvi zvi tsakisako wena basi, kanilezvi u lava ni lezvi zvi tsakisako van’wani’. (Filp. 2:4) Jehovha i lava lezvaku u simama ni nuna wena kutani sati wa wena, na ku nga hi ku tlhatlha wukati. (Mat. 19:6) I lava lezvaku a kusangula u  ehleketa hi nuna wa wena kutani sati wa wena na ku nga hi wena wutsumbu.

5. Hi kuya hi Va Le Efesusi 5:33, a nuna ni sati va fanele ku khomanisa kuyini?

⁵ A nuna ni sati va fanele ku kombisana lirandzo ni cichavo. (Lera Va Le Efesusi 5:33.) A Bhibhiliya gi hi gondzisa lezvaku hi veka nguvhu kupima ka ku nyika na ku nga hi ku amukela. (Miti. 20:35) I tshamela muni gi nga vhunako nuna ni sati lezvaku va kombisana lirandzo ni cichavo? Kutikoramisa. A vanuna ni vasati lava va ti koramisako a va ti laveli zva vona wutsumbu, kanilezvi va lava ni “lezvi zvi to vhuna mun’wani munhu”. — 1 Kor. 10:24.

6. U gondza yini ka lezvi zvi wulilweko hi Steven na Stephanie?

⁶ A kutikoramisa ka vhuna mingango yo tala ya maKristu lezvaku yi kuma litsako la hombe. Hi cikombiso, a nuna wo kari waku hi Steven i: “A nuna ni sati va fanele ku tirisana, nguvhunguvhu loku ku humelela zvikarato. Wutshan’wini ga ku a mun’we a ehleketa hi ku ‘zvini zvi ga zva chukwana ka mina?’ i fanele ku ehleketa hi ku zvini zvi nga zva chukwana ka hina?’” A sati wakwe Stephanie yenawu i ti zwisa zvezvo. I wula lezvi: “A nga kona a lavako ku hanya ni nala wakwe. Loku ku humelela maguwa hi zama ku pola ku ma sukela kwihi. Hi gumesa hi khongela hi zvona, hi maha kambisiso ka mabhuku ya hina ni ku bhulisana hi zvona. Hilwa ni cikarato na ku nga hi kulwisana hi ci hina.” A vanuna ni vasati va tsaka nguvhu loku a mun’we ni mun’wani wabye a nga alakanyi lezvaku wa lisima nguvhu ku hundza mun’wani.

7. Mawonela muni a makabye a faneleko kuva nawo loku a nyikiwa malungelo hlengeletanweni ya Jehovha?

⁷ Kani hi yihi ndlela hi tirelako Jehovha hi yona, hi zvi wona kota thomo ga hombe. (Lis. 27:4; 84:10) Loku a makabye a ti yimisela ku maha zvotala hlengeletanweni ya Jehovha, zva dzundzeka. Hi lisine, a Bhibhiliya gi: “Loku a wanuna a ti karatela kuva dhota, i navela ntiro wa wu nene.” (1 Tim. 3:1) Hambulezvo, loku a nyikiwa malungelo yo kari, a nga faneli ku ti alakanyela ku hundza mpimo. (Luka 17:7-10) A kungo gakwe gi fanele kuva ku tirela van’wani hi kutikoramisa. — 2 Kor. 12:15.

8. Hi gondza yini ka cikombiso ca Dhiyotrefesi, na Uziya, na Absalome?

⁸ A Bhibhiliya gi na ni zvikombiso zvo tala zva vanhu va ti alakanyeleko ku hundza mpimo. Dhiyotrefesi i wa nga ti koramisi. I wa zama ku ti maha “wo sangula” lomu bandleni. (3 Joh. 9) Hi kota ya matshandza, Uziya i wa lava ku maha ntiro lowu Jehovha a nga kala a nga nyikangi yena lezvaku a wu maha. (2 Kro. 26:16-21) Absalome i wa tirisa tipulani kasi a kuma vanhu va ku mu seketela hi kota ya lezvi a nga lava ku maha hosi. (2 Sam. 15:2-6) Kota lezvi a matimu lawa ya Bhibhiliya ma kombako, Jehovha a nga tsaki hi lava va ti lavelako wudzundzo. (Mav. 25:27) Hi magumo, a matshandza ni ku lava ku tsakelwa hi van’wani zvi vanga zvikarato. — Mav. 16:18.

9. Cikombiso muni leci Jesu a hi vekeleko?

⁹ Jesu i wa nga fani ni vanhu lava va matshandza. A Bhibhiliya gi wula lezvaku ‘hambu lezvi [Jesu] a nga fana na Nungungulu, a nga tshukangi a alakanyela ku wutla cikhundla ca Nungungulu, a ti byela ku wa ringana naye’. (Filp. 2:6) Hambu lezvi ku nga Jehovha basi a nga ni ntamu ku hundza yena, Jesu a nga ti alakanyeli ku hundza mpimo. I byelile vapizani vakwe aku: “Loyi a ti wonako kota wa mutsongwani ka n’wina n’wentlhe hi yena a nga wa hombe.” (Luka 9:48) I thomo ga hombe a ku tira zvin’we ni maphayona, ni malandza yo vhunetela, ni madhota, ni vawoneleli va zvipandze, lava va pimanyisako Jesu va kombisa kutikoramisa! A malandza ya Jehovha yo ti koramisa ma vhuvhumisa lirandzo, ku nga lona li tivekisako a hlengeletano ya Nungungulu. — Joh. 13:35.

10. Zvini u mahako loku u zvi wonisa ku khwatsi lomu bandleni ku na ni zvikarato niku a madhota a ma zvi khataleli hi ndlela ya kona?

 ¹⁰ Zvini u mahako loku u zvi wonisa ku khwatsi lomu bandleni ku na ni zvikarato niku a madhota a ma zvi khataleli hi ndlela ya kona? Wutshan’wini ga ku ngurangura u nga kombisa kutikoramisa hi ku seketela a vamakabye lava va rangelako. (Mah. 13:17) Kasi u zvi kota ku maha lezvo, ti wutise lezvi: ‘Xana a zvikarato lezvi hakunene zva hombe laha ka kuza zvi lava ku lulamiswa? Hi cona cikhati ca ci nene ca ku zvi lulamisa? Hi mina ndzi faneleko ku zvi lulamisa? Hakunene a kungo ga mina ku vhuvhumisa kurula lomu bandleni kutani ndzo zama ku ti maha wa lisima?’

11. Hi kuya hi Va Le Efesusi 4:2, 3, hi gihi wuyelo ga ku tirela Jehovha hi kutikoramisa?

¹¹ Jehovha wa mu nyika nguvhu lisima munhu wa kutikoramisa ku hundza loyi a nga ni wutlhari. Wa nyika nguvhu lisima kambe a wumun’we ku hundza lezvi munhu a zvi mahako. Hikwalaho, maha zvontlhe u zvi kotako kasi u tirela Jehovha hi kutikoramisa. Loku u maha lezvo, u ta vhuvhumisa wumun’we lomu bandleni. (Lera Va Le Efesusi 4:2, 3.) Hiseka nguvhu ntirweni wa kuchumayela. Hlota tindlela ta ku tirela van’wani hi ku va mahela zva zvi nene. Amukela vanhu vontlhe laha kaya ka wena, a ku patsa ni lava va kalako va nga hi na malungelo laha bandleni. (Mat. 6:1-4; Luka 14:12-14) A cikhati u tirako ni bandla hi kutikoramisa, a van’wani va ta wona wutlhari ga wena kanilezvi a ca lisima nguvhu va ta wona lezvaku wa ti koramisa.

12. Zvini lezvi a Bhibhiliya gi wulako hi ku maha wunghana?

¹² Jehovha i lava lezvaku hi tsaka hi ku tshama ni maxaka ni vanghana. (Lis. 133:1) Jesu i wa hi ni vanghana va va nene. (Joh. 15:15) A Bhibhiliya  gi tlhamusela lisima la kuva ni vanghana va lisine. (Mav. 17:17; 18:24) A Bhibhiliya kambe gi tlhela gi hi byela lezvaku a hi zvi nene a ku randza ku tshama hoce. (Mav. 18:1) A vanhu vo tala va alakanya lezvaku a tisaite ta ku maha wunghana i ndlela ya kuva ni vanghana vo tala u tlhela u ngazwi ciwundza. Hambulezvo hi fanele ku ti wonela nguvhu ka ndlela leyi hi tirisako hi yona a tisaite ta ku maha wunghana.

13. Hikuyini a vanhu vo kari va tirisako tisaite ta ku maha wunghana va tshukako va tizwa na va hi voce va tlhela va karateka?

¹³ A mikambisiso yi polile lezvaku a vanhu lava va mbhetako cikhati co tala na va hi lomu ka tisaite ta ku maha wunghana va wonetela mifota ni lezvi a van’wani va zvi wulako va nga gumesa hi ku tizwa na va hi voce va tlhela va karateka. Hikuyini? Kuzvilava a cin’we ca zvigelo hi ku a kutala ka zvikhati a vanhu lomu ka tisaite ta ku maha wunghana va chela mifota leyi yi kombisako zvilo zva lisima zvi mahekileko wutomini gabye, va chela mifota leyi ya yi nene basi, ya vanghana vabye, ni ya matshamu yo chandza lawa va vileko ka wona. Loyi a wonako mifota leyo a nga ha chikelela a magumo ya lezvaku a wutomi gakwe a hi go chandza, kutani ku a gi vhuni nchumu, loku a gi fananisa ni ga van’wani. A makabye wo kari wa ku hi Cristina wa 19 wa malembe i ti wulela lisine aku: “Ndzi no sangula kuva ni matshoho a cikhati ndzi nga wona mifota ya van’wani va susileko na va hlakana kumbheleni ka vhiki kuveni mina ndzi wa hi le kaya na ndzi kwatile.”

14. A wusungukati gi nga ka 1 Pedro 3:8, gi hi vhunisa kuyini a ku tirisa a tisaite ta ku maha wunghana hi wutlhari?

¹⁴ Hi nga tirisa tisaite ta ku maha wunghana hi ndlela ya yi nene, hi cikombiso, hi nga bhula ni maxaka ya hina ni vanghana. Hambulezvo, xana u zvi polile lezvaku a vanhu vo kari va tsala zvilo ni ku chela mifota, ni tivhidhio lomu ka tisaite ta ku maha wunghana kasi ku ti lavela vito? Zvi wonekisa ku khwatsi contlhe cikhati va lava ku ti kokela wudzundzo. A vokari vaza va tsala zvilo zva tihanyi kutani zva tihlamba lomu ka mifota leyi vona va chelako kutani yi cheliwako hi van’wani. Lezvo zvi hambene nguvhu ni kutikoramisa ni ku zwelana, ku nga matshamela lawa a maKristu ma kuciwako kuva nawo. — Lera 1 Pedro 3:8.

15. A Bhibhiliya gi nga hi vhunisa kuyini a ku nga ti mahi va lisima ku hundza van’wani?

¹⁵ Loku ku hi lezvaku wa tirisa tisaite ta ku maha wunghana, ti wutisi lezvi: ‘Lezvi ndzi tsalako  lomo, ni mifota kutani tivhidhio leti ndzi chelako zvi maha van’wani va alakanya lezvaku ndzi munhu wa madzandza? Ndza maha van’wani vava ni ciluse?’ A Bhibhiliya gi: “A zvilo zvontlhe zvi nga lomu tikweni — a kunavela ka nyama ni kunavela ka matihlo, ni ku gwira hi kota ya lezvi munhu a nga nazvo — a zviti hi ka Papayi kanilezvi zvita hi lomu tikweni.” (1 Joh. 2:16) A Bhibhiliya go kari gi hundzulusela a magezu lawa yaku ku “gwira hi kota ya lezvi munhu a nga nazvo” gi ma wulisa ku “ku lava ku woniwa u hi wa lisima”. A maKristu a ma lavi ku woniwa ma hi ya lisima a ku hundza van’wani kutani ku tlhatlhelwa zvihuko. Ma landzela a wusungukati ga Bhibhiliya gaku: “Hi nga ti laveli wudzundzo ga hava, hi phikizana, ni ku navela zva mun’wani munhu.” (Gal. 5:26) A kutikoramisa ku ta hi vhuna a ku nga thapelwi hi moya wa tiko wa ku ti kokela ga hina.

16. Hikuyini hi nga faneliko kuva ni matshandza?

¹⁶ Hi fanele ku gondza kuva vanhu vo ti koramisa hakuva lava va matshandza a va na “maalakanyo ya kutikoramisa”. (Rom. 12:3) A vanhu va matshandza va vanga mazunga ni ku ti lavela wudzundzo ga hava. Lezvi va zvi pimisako ni lezvi va zvi mahako a kutala ka zvikhati zvi va vangela a kubayisa ka hombe vona venyi ni van’wani. Loku va nga ti woneli, Sathani i ta pfhupelisa maalakanyo yabye a tlhela a ma wonha. (2 Kor. 4:4; 11:3) Kanilezvi a munhu wa kutikoramisa i na ni maalakanyo ya kutikoramisa. I na ni mawonela yo ringanisela xungetano hi yena wutsumbu, niku wa zvi tiva lezvaku a van’wani va hombe a ku hundza yena hi tindlela to tala. (Filp. 2:3) Wa zvi tiva lezvaku “Nungungulu wa venga a vamatshandza kanilezvi wa va nyika tipswalo lava va ti koramisako”. (1 Ped. 5:5) Lava va nga ni maalakanyo ya kutikoramisa a va lavi lezvaku Jehovha ava nala wabye.

17. Zvini hi faneleko ku maha kasi hi simama hiva vanhu vo ti koramisa?

¹⁷ Kasi hi simama kuva vanhu vo ti koramisa hi fanele ku ingisa wusungukati ga Bhibhiliya ga ku ‘tlhatlha a munhu wa kale ni mitiro yakwe, u ambala a munhu muswa.’ Lezvo zvi lava kutikarata ka hombe. Hi fanele ku gondza hi cikombiso ca Jesu hi tlhela hi zama ku mu pimanyisa hi laha zvi kotekako hi kona. (Kol. 3:9, 10; 1 Ped. 2:21) Loku hi maha lezvo hi ta vhuneka nguvhu. A cikhati hi gondzako kuva vanhu vo ti koramisa a ngango wa hina wu ta tsaka, hi vhuvhumisa kurula lomu bandleni, hi tlhela hi nga tirisi tisaite ta ku maha wunghana kasi ku ti kulisa. A ca lisima ka zvontlhe, hi ta amukeleka ka Jehovha a tlhela a hi katekisa.